Sunday, March 10, 2019

U.S Cozah Tangka Chambaumi (Deficit)

Pathian nih Prophet Jeremiah sinah a chimmi bia, Prophet Jeremiah nih Babylon saltang pawl ca a kuatmi hna cu hi tin a si:

"Sal ah kan tanternak hna khuapi kha, a thatnak ding kawl cio u law, cu khua caah khan Bawipa sinah thlacam cio u. Zeicatiah a that ahcun nan nih zong thatnak nan hmu ve lai" (Jer. 29:7)
Prophet Jereiah cakuat hi, USA ummi Laimi ca zong ah a hman ve mi a si. Laimi zong hi, kan umnak ram (USA) a thatnak ding kawl cio kan herh. USA caah thlacam kan herh. Zeicatiah USA a that ahcun kan nih ca zong a tha ve ding a si.  Cucu Laimi kan ruat ve maw? USA ca a thatnak ca kan kawl ve maw? Kan tuah ve maw? Thlacam lawng a za lo. A tuah bak in tuah ve le a kawl bak in kawl ve kan herh.

Kei cu US Citizen zong ka si lo. Green card zong ka hmu lo. Asinain USA cu kan umnak le a kan dawtu ram a si caah, a kong hi ka ruat ve lengmang. USA caah thatnak ka tuah khawh chung in tuah ve hi ka duh. USA cozah hi "eihmuartu le zukphiaktu" ka si peng lo ding hi ka tinhmi a si zungzal. Asi khomi caah cun, food Stamp le tangka bawmhnak sawk zong hi tha ka pe lo. US cozah bawmtu kan si ve ding i a herh tiah ka dirpi zungzal. US cozah kong ka ruat i, ka lungre a thei ve tawn. Cu lakah lungre a thei bikmi cu, U.S cozah tangka an i thaatlomi (deficits) a tam tukmi le leiba a karh chin lengmangmi hi a si.

U.S cozah nih kum khat caah tangka an tuak ning cu, hi tin a si. Cozah nih kum khat ca i an hman ding an i suaimi tangka an i zaat lo tikah, cucu "Deficit" an ti. An hmanmi nakin an hmuhmi a tam deuh ahcun, cucu "surplus" tiah an ti. 

1997 ah USA ka phan. Ka phanh ka in, nihin ni tiang U.S ram cozah hi tangka an i tha bal lo. U.S ah kum 22 ka um cang i, cu chungah cozah nih tangka a hlei in an ngeih hi voikhat lawng a si. President Bill Clinton chan 1999 ah kum khatte Cozah tangka hlei $126 billion an rak ngei. Cu dah ti lo cu, an tangka an i zaa bal lo. Cu zong cu kum khat ca a hlei ti bia a si. Leiba cu 1.6 trillion an ngei thiathiam. 

President George W. Bush chan in, "Deficit" a piahmi duhsah tete in a kai chin lengmang. Pre. Obama kha a van chia. US sipuai tlak siling bak ah President a chuak. Amah chan term khatnak kha cu US tuanbia ah sipuazi a tlakbik a voi hnihnak a si an ti. Cu lio ah "deficit" a piahmi a rak tam taktak. A term hnihnak ah "deficit" a piahmi a zor ngai. President Trump a chuak i, deficit a piahmi a kai than ve. 

U.S cozah tangka kum hi, kum fatin in October 1 in aa thawk i September 30 ah a dong. Thla (3) hi "quarter" tiah an ti. Kum khat ah "quarter" (4) an ngei. 2019 tangka kum hi October 1, 2018-September 30, 2019 tiang a si.

 2019 tangka kum kong ah, U.S cozah tangka kong ah a tanglei thil hi ruah ding an um.


(1) Tu zarh Nihnihni ah US Federal cozah nih tangka an i thatlomi le leiba an ngeihmi cu "quarter" (thla 4) chungah $310 billions a phan tiah Ngunkeng Department (Treasury Department) nih an ti.

(2) Cu thatlomi $310 billion hi, nikum a tu lio bantuk thla 4 chung i thatlomi nakin 77% a karh deuh. 

(3) Cozah tangka thatlomi a tamnak chin a ruang cu, 2018 cozah sin lutmi tax 2% a zor i, an hmanmi hi 9% a karh caah a si an ti.

(4) Cozah hmuhmi tax a zormi hi company lianlian "corporate tax rate" an thumhmi hna ruang le cozah nih "pumpak caah tax cut" an tuahmi ruangah a si an ti.

Cucaah Nihinni tiang ahcun cozah leiba hi a zor lei siloin a kai le a karh lei a panh peng rih. "Tax cut" timi hi Republican Party nih "ngunkhuai upadi remhmi' (tax reform law)  tiah timi "Tax Cuts & Jobs Acts" timi a si i, cu thil nih cozah sin tangka lut dingmi tax hi tam ngai a zorter ti a si.

2018 he epchun tikah company (corporate) tax zong hi 2019 ah hin 20% a zor ti a si. Pumpak tax a zormi cu a lawm deuh nain 5% a zor ti a si. Cucaah cozah leiba a karhnak a si.

Tangka hman a karhmi 9% cu party pakhat ruahnak lawng siloin party pahnih ruahnak in an karhtermi a si caah, a hohmanh mawhchiat ding an um theng lo.

President Trump nih ramdang cozah le company "ngunkhuai laknak" (tariffs) a tuahmi ruangah U.S cozah ngunkhuai hmuhmi 25 billions a karh ve i, cucu thawngtha a si. 2018 nak in 2019 ah a let hnih an hmuh ve. Ramdang cozah nih tax an lak ve than caah, sunghmi zong a um ve than hawi.

2018 cozah tangka kum (fiscal year) ah, U.S cozah tangka thatlomi (deficit) hi $779 billion a si. 2012 in rel tik ah kum khat chungah U.S cozah tangka thatlo a tambik kum a si an ti. Cucaah 2018 tangka kum ah hin cozah nih tangka leiba 1.3 trillion (billion 1,300) an cawi chap.

Iraq raltuk nakin aa thawk i US sipuazi hi a rak tla ziahmah. Pre. Bush a dih kum 2008 ahcun sipuazi a tla tuk cang i, U.S ram tuanbia ah sipuazi tlak ("recession") fakbik pahnihnak a rak chuak. Hi lio can in cozah tangka thatlo hi a karh i, docawimi zong a karh ve. Pre. Bush aa ban lai cu U.S kong ruah ah lungrawk ngaingai a rak si. Bank tam tuk tluk an i timh caah, October 3, 2008 ah Pre. Bush nih bank rawk dingmi tlanhnak caah $700 billion bak in tlanh ding in min a rak thut.

Pre. Obama a term khatnak a thawk kum 2009-2012 tiang cu harsa taktak in an um. Rian lo ummi (unemployed) an tam tuk. Bank zong tlanh an hau. Food stamp le tangka bomhnak le medicaid zong an kaiter. Rian ngeilomi bomhnak zong sau deuh an tuah. Sipuazi a tlami nunter le kaiter cu a fawi lo. USA ram ah rian kongkau ah a rak buai taktak.

Cozah nih sipuazi kainak caah, motor company (3)-GM, Chrysler le Ford-kha a tlu ding an si caah, U.S cozah nih Tuluk ah loan a cawi i an tlanh hna. Bank tam tuk an khamh rih hna. Cucaah tangka tam tuk an cawi i defict an piahnak bik a ruang a si. Hi lio can ahcun cozah tangka hi deficit piah lo awk a rak tha lo. Inn tingmi an tam tuk rih. Cucaah Pre. Obama hi can har taktak ah aa tong nain, U.S sipuazipi rawk taktaklo in a mah chan ah an tunmer khawh than. Asinain leiba an cawimi cu a tlawm in a tlawm ve lo.  

US Tuanbia zoh tik ah a liamcia kum 10 chung cozah tangka zatlomi (deficit) cu hi tin a si. 2010-2016 karlak cu Pre. Obama chan a si. 2017-2020 tiang cu Pre. Trump chan a si. 

2010 ---$1,294 billion
2011---$1,300 billion
2012---$1,087 billion
2013---$679 billion
2014---$485 billion 
2015---$438 billion 
2016---$585 billion
2017---$665 billion
2018---$779 billion
2019---$900 billion (est)
2020--$1,000 billion (est)

Cucaah February 11, 2019 dih ah hin, U.S ram leiba hi 22 trillion a voikhatnak bik a phan (1 trillion=1,000 billion).

President Trump zong nih US cozah tangka chambaumi (deficit) a tam chin lengmangmi le docawimi a tam chin lengmangmi hi biatak tein ka doh lai tiah a ti ve nain, President a tuan ka 2017 in a tu 2019 tiang hi cozah tangka chambaumi a karh tu in a karh lei a panh rih. Company Tax rate an thumhmi hna ruang le an hmanmi a karhmi ruangah, a term khatnak a tuan chung hi, cozah tangka chambaumi hi a karh lei a panh kho tiah ruah a si. Cucaah 2020 ahcun U.S cozah tangka chambaumi hi, billion 1,000 a phan lai tiah ruah cia a si. 

Atu lio US cozah nih 2018 ah a zapite a hmuhmi (GDP) hi 20.51 trillion a si i, an leiba kha 22 trillion a phanh caah, U.S cozah GDP nak in an leiba a tam deuh hi a voikhatnak a si. Hihi President Trump caah vanchiat zong a si i, min zong a chia ve. US tuanbia tial fate philh awk a tha ti lo dingmi tangka record pakhat a si.

Tuan deuh ah, sipuazi thiammi hna nih 2020 ahcun U.S cozah leiba hi U.S ram GDP nakin a tam deuh te lai an ti i, kum khat in a tuan deuh. 2019 ah U.S cozah leiba hi an hmuhmi dihlak GDP nakin 2 trillion (billion 2000) a tam deuh cang. A pawi ngaingai.

Congressional Budget Office nih an tuaknak ah Republican Tax upadi timi "Tax cuts" le "cozah tangka hmanning a kai deuhmi ruang" ah 2019 tangka kum ahcun U.S cozah tangka chambau (deficit) hi $900 billion a phan lai ti a si.

Ramdang he thilri cawkzorhnak (trade) zongah tangka chambaumi a piah. Trade Deficit hi kum 10 chung a sunglei an si. President Trump nih trade deficit hi umlo ding in bia kamh ko hna nain, Nihinni tiang cu a sunglei peng an panh rih.

December 2018 ah lawng ah hin, ramdang he cawkzorhnak kongah an leiba 19% a karh. Cu ramdang cawkzorhnak ah $621 billion a chambau.  A bik Tuluk he cawkzorhnak ah $419.2 billion an chambau. US cozah nih hin, South le Central America he cawkzorhnak lawngah a miak an hmuh.

U.S GDP thancho ning hi zoh tikah, July 2018 ah hin a san cem a si i, 4.2% in a rak thang. A tum than i January 2019 ahcun 2.6% lawng in a thang. Tuluk ram GDP thanning hi zoh tikah July 2018 ah 6.7% a si i, January 2019 ah 6.4% a si.

Hi tining tein U.S sipuazi le Tuluk sipuazi hi an kal peng ko ahcun, 2030 ah Tuluk hi vawleicungah GDP a sang bik a si lai i, India hi pahnihnak asi lai i, USA ah pathumnak le Indonesia palinka ah a si cang lai. Khi tik ahcun US hi zeitikhmanh ah pakhatnak dirhmun a phan kho ti lai lo tiah sipuazi thiammi hna nih an ti.

Cucaah US cozah nih hin an sipuazi ah piatana ummi hi an remh bak a herh. Cun ramchung minung zong nih zuam ve a herh i, U.S ummi Laimi zong nih kan mah le si khawh tawk tein, U.S cozah a bawmtu le dirkamhtu kan si ve a herh. U.S cozah a heuleutu le a zukphiaktu lawngte siloin a dirkamhtu le tanpitu si hi Laim zong zuam ve kan herh.

A si khomi cu, food stamp le tangka bawmhnak zong sawk lo in le Medicaid zong sawk lo tein mah tein cawm khawhnak lam hi kan kawl cio zong a herhmi a si. Cucu US ram kan dawt le a caah thiltha kan tuah ve kha a si. Cu ti a si lo ahcun, nikhat can khat ah US cozah hi a leiba le deficit a tam tuk ahcun, cawlcang kho lo in um khawh a si. Cucu EU ram Greek cozah nih an ton bal cang. An caozah a tlu ngacha. EU nih dirkamh hna hlah sehlaw cu, Greek hi aa rawk bak ding ngacha a rak si. Kan tan cio lo le zuam cio lo ahcun, US zong hi aa rawk lai tiah aamahkhan khawh a si lo.

Rome cakuat ah Paul nih, "Nawl ngeimi ram uktu bawi kha an nawl ngai hna u. Zeicatiah Pathian hnatlaknak lo in nawlngeitu a hohmanh an um lo. Nawlngei liomi hna hi Pathian nih a chiahmi hna an si" (Rome 13:1) tiah a ti. 

Cubantuk in, U.S cozah zong hi Pathian nih kan caah a chiahmi hna an si timi ruat in, USA cozah tangka an i that ti lomi (deficit) le an leiba a karh tukmi zong ah hin, Laimi zong zeihmanh aa tel lo bantuk in kan um awk a si lo. An cozah a thawnnak ding le an ram sersiamnak ahcun kan dirpi le cozah an nawl ngaih a herh. Cucu Cathiang nih a kan cawnpiakmi a si. Cucu Jeremiah nih Babylon saltang pawl ca a rak kuatmi hna Pathian bia zong a si. USA thatnak caah tuah  cio le thlacam cio hi, US Laimi kan rian biapi bik pakhat a si cang. 

-----------------------------

Zochihmi ca


1. https://www.businessinsider.com/us-federal-deficit-fiscal-year-2019-2019-3

2. https://www.nbcbayarea.com/news/politics/US-Trade-Deficit-10-Year-High-506763111.html





Thursday, March 7, 2019

Vawleipumpi Lumnak 99.9999% Cu Minung Ruangah A Si

Pathian nih minung hi kan umnak kan Eden Dum a simi vawleicung zohkhenh ding ah a kan ser. Adam cu Eden Dum zohkhenhtu ah ser a rak si nain, Eden Dum le vawleipi chiatserhnak chuahpitu a rak si bang, tu chan minung hi kan Eden Dum a simi vawleipumpi hrawktu ah mawhphurh bikmi number pakhatnak ah kan i chuah ve cang. 
Naite ah scientist nih vawlei pumpi lumnak kong an hlathlaimi ah ca an tialmi cu, "vawleipumpi lumnak hi 99.9999% cu minung tuahsernak nih a chuahpimi thil ruangah ah a si" an ti. Hi tining tein kan kal ahcun, vawleipumpi lumnak ruangah minung dongh caan hi a phan kho ti a si.
Vawleipumpi lumnak ti tikah, hmunhma pakhat khuacaan lawng khan cun tah awk a tha lo. Zeicatiah, hmunhma pakhat khuacaan cu North Pole timi vawleipumpi a cunglei a kihnak in thli a rak hrangmi le thlanglei a lumnak in thli a rak hrangmi hawih in khuacaan a kihlum aa thlen khawh caah a si. Vawleipumpi lumnak timi cu, vawleicung pumpi huap lumnak khi a si.
Minung nih vawleitang chuakmi meiti, lungmeihol le kokek dat (gas) te hna ruangah le meikhu kan chuahtermi phunkip in, carbon dioxide (CO2) kha kan chuah. Cu carbon dioxide cu vawleipumpi a cunglei ah an kai. A cheu rili ah an lut. CO2 cu vawl vawleipumpi a lumtertu bik le rili zong a va hnomhtamhtertu bik thil a si. CO2 hi zehzung in tambik a chuak.
Vawleicung ah tihnung taktakmi CO2 tambik a chuahtu ram hna cu Tuluk, USA, India, Russia, Japan, South Korea, Iran, Canada le EU ram (28) hna an si. EU ram vialte lakah Germany hi tambik a chuahtu a si. Tuluk lawng nih hin, 28.21% le USA nih 15.99% an chuah. Cucaah vawleipumpi lumnak tambik a chuahtertu cu mirum ram pawl an si caah, an mah hi tuanvo an ngei. Mawhphurh bik dingmi cu hi ram rum pawl an si. 
Mah bantuk sehzung nih Carbon Dioxide an chuahter
Cu vawleipumpi lumnak kong hlathlaitu Lawrence Livermore National Laboratory i hruaitu le catialtu Benjamin Santer nih "Scientist nih vawleipumpi lumnak a ruang an theilo timi hi a diklomi a si. A ruang kan theih dih ko" tiah a ti.
"Minung nih vawleipumpi lumnak kan chuahter lo timi cu, cheu million pakhat ah cheu pakhat te khi a si kho men lai" tiah a ti. A fiang bakmi cu carbon tam tuk kan chuahtermi hi thumh hrimhrim a hau tiah a ti.  Cu dah ti lo cu, vawleipumpi lumnak hi thumh khawh ding a si lo tiah an ti.

Vawleipumpi lumnak kong hlathlainak ah catial bawmtu, Stephen Po-Chedley nih cun, "A liamcia kum 40 chung i satellite hmanthlak zoh bak ah, vawleipumpi hi a lin chin lengmang timi a fiang tuk. Cucaah cu ti thil a cangmi cu zeirel lo le daithlang in kan um awk a si ti lo" tiah a ti ve.

2018 ah Yale Program on Climate Change Communication nih an hmuhmi cu, American 62% nih cun "Vawleipumpi lumnak hi minung kan cawlcanghnak nih a chuahpimi a si" tiah an ti. Cucu a liamcia kum (5) lio ahcun 47% lawng nih an rak ti i, a ti tu an tam deuh chin lengmang.
United Nation hruaimi International Panel of Climate Change nih 2013 ah ca an chuahmi ah minung ruangah vawleipumpi a lum chin lengmang tiah 95% nih cun an ti. Cu an tialmi ca ah, 1983-2012 karlak kum 30 chung hi, vawlei a cunglei kap vancung hi kum 1,400 chungah a lum bik kum a si tiah an ti.

Vawleipumpi lumnak nih vawleicung khuacaan kha a hrawh i a thlen cang. A cheu hmun ah a lin tuk; a cheu ah a kik tuk; a cheu ah ruah a sur tuk; a cheu ah khua a hrem tuk; a cheu hmunah a daam tuk i a cin tuk lio ah a cheu ah a rocar tuk i mei a kang. A cheu hmun ah ti a lian i, a cheu hmunhma ah tiva an reu. A cheu hmun ah vur a tla tuk i, a cheu hmun vur tlaknak ah vur tla lo in a um. Cuticun vawleicung ah khuacaan nincanlonak hi a chuak chin lengmang cang.


Pacific Rili cung tikulh ti nih a phum caah an chuahtak cangmi
Hi lak ah a pawi bikmi cu, rili ti a kaimi a si. Kum 2000 hnu in kum 9  chung ah rili ti hi lehmah 2.4 a kai cang i, Pacific Rilipi cung minung umnak tikulh 8 cu rilipi ti nih a phum cang hna. Indian Rilipi ummi Maldives ram zong a phun chin lengmang. Atlantic Rilipi cung tikulh zong a hrawh pah ziahmah cang hna. 

Hi hnu kum 50 ahcun Pacific Rili cung tikulh ram fa tete cu tampi an rawk lai ti a si. A tu lio ah an umnak a rawh tuk cang caah, ngaihchia lungrethei ngai in an um cang. Zaangfak tatkak an si. An ram a rawh tikah zeitin dah an si te hna lai timi ruah ah, lungrethei taktak an si ko.


Rili ti nih a hrawh cuahmahmi Marshall Tikulh ram

Pacific Rili nih a hrawh cuahmahmi tikulh pakhat
Vawleipumpi lumnak ruangah, rili cung tikulh lawng siloin, rilikam khua zong tam ngai an rawk cang i, inn man zong a tum ngaingai cang. Hi pin zongah an rak rawk chin lengmang lai ti a si.  

Tahchunhnak ah Florida ummi Miami Beach i inntha tha hi rili in pe 4 lawng an sang. Florida kam rili ti hi kum khat 3.4 mm a thang. Cucaah Miami Beah khua hi, hi hnu kum 350 ahcun rili tang ah a pil cang lai ti a si. U.S zong nih rili ti a kaimi cun an i veng kho hlei lo. Asinain Florida ummi na si zongah, na thinphang hlah. Hi hnu kum 350 ahcun na thi ko cang lai.

Asinain tu chun ni ah, USA ram pumpi ah, rilikam ummi State 17 hna cu tampi sunghnak an tong cuahmah. Rilikam inn man hi an tla ngai cang. A ruang cu rili tilet thomi a sang chin lengmang i, hlan lio i  inn man fakfak a rak simi kha a tu ahcun insurance man a kai i, minung nih an caw duh ti lo i, inn man an tum tuk cang. Liamcia kum 12 chung ah rilikam ramkulh a simi hna hi inn man tamtuk an sung cang. Tambik an sunghnak hna cu Florida ah 5.4 billions; New Jersey ah 4.5 billions le New York ah 1.3 billion a si ti a si. Hi pin ah a tla chin lengmang lai. US zong hi, rili ti a kaimi in an luat hlei lai lo. 

Hi bantuk in thil a can cuahmah caah, vawleipumpi lumnak timi hi "mithla" kong caih bantuk si ti lo in, mit nih a hmuhmi le minung nih ton cuahmah cangmi rawhralnak a si caah, vawleicung minung dihlak nih biatak tein ruah le tuak a hau cang. Kan umnak cio in, kan vawleicung dawt ding le techin fapar chan tampi ca tiang a nguh ding in vawlei kilven kan hau. Cu ti a siloahcun, "Minung lila nih vawleicung minung hi donghter khawh a si ko."

Hi vawleipumpi lumnak a chuahtertu ah, nang le kei zong kan i tel ve. Meikhu le motor khu kan chuahtermi le air-conditioning kan hmanmi hmanh in, vawleipumpi lumnak dat hi tampi kan chuahter ve. Cucaah kan vawlei remh ding hi, tuanvo kan ngei ve.  

Cu kan tuanvo cu zei dah a si tiah, rumnak lawng ruat lo in, Carbon Dioxide tlawm deuh in chuah; carbon dioxide a dawptu thingkung ramkung tampi in cin le thingram dawt hi a si ko. Thingkung tampi kan cin i, thingram kan dawt ahcun kan vawleipumpi lumnak hi tampi kan tumter khawhmi a si caah, nang le kei zong thingram dawt ding hi kan tuanvo a si. Kan zapi tein kan tan lo ahcun, ni khat can khat ahcun vawleipumpi lumnak ruang ah, vawleicung minung can hi a dong kho ko!



Florida rilikam lam rili ti kaimi nih a hrawhmi
Florida rilikam inn thatha rili ti nih a kai hnawh hna

U.S Pacific Rilikam innlo cheukhat cu rili ti nih a hrawh cang


-----------------
Chinchiah
1. Tam deuh theih na duh ahcun, mah website ah rel ding si lai.

99.9999 percent chance we're the cause of global warming, study says

https://www.msn.com/en-us/weather/topstories/999999-percent-chance-were-the-cause-of-global-warming-study-says/ar-BBU7EEc?ocid=spartandhp



Monday, March 4, 2019

Ni Khat Thatnak Pakhat Tuah

Rome khuapi hmanh khi ni nikhat ah an sa lo ti a si. Nikhat ah thil tha tam tuk tuah ding timh zong ah a har kho men. Cucaah nikhat ah thil tha tampi tuah kan duh zong ah kan tuah khawh lo ahcun, thil tha pakhat te tal hi tuah kho u sih law, kan thih tiang ahcun minung pakhat nih thil tha tam tuk kan tuah khawh lai.

Kan ngakchiat lio ah Kawlca kan rak cawng. Cu Kawlca i catawite an tialmi cu, nihin ni tiang ka nunnak ah ka philh kho lo. Cucu zeidang a si lo. "Nikhat ah thatnak pakhat va tuah" (Kawng-hmuh ta-phuh neh-sin pioh) ti a si. Hihi biatak tein ruah le tuak ahcun tuah khawh lo dingmi a si lo. Tuan khawh dingmi a si ko. Kan duh le duh lo, kan i timh le timhlo tu khi a si.

"Thil tha tuah" ti tik ah hin a kau kho tuk. Chungkhar in, sang le khua in, tlang le peng in, ram le miphun ca tiang tuah khawh a si. Laimi phun ca in, Kawlram le vawleicung miphun kip vialte caah tuah khawh tawk in tuah khawh a si. A cakmi le a ti kho nih cun, thil tha kau deuh le tampi an tuah khawh ko lai. A dermi zong nih mah le sining tawk tein tuah khawh ding a tampi ve fawn. Umkal khawhlo zongah um hmun tein, phone chonh, text kuat le thlacam piaknak te zong in thatnak tuah khawh a si. Cucu a thahnem tukmi thil tha le thil dawh an si ko. Cucu mizaw le tar hmanh nih um hmun tein tuah khawh a si.

Thil tha tuah ding hi, a tam kho tuk. Sifak santlailo, ngaktah buangro, hmeinu hmeipa, innlo ngeilo, mizawfak, zuding saei, khualtlung zohkhenh, ngaihchiami hnemh, bawmh herhmi bomh, a tapmi sin ah va tah ve le a lawmmi sin va lomh ve, ti in chim cawk lo tiang in thatnak tuah ding a tam tuk. Kan chim in kan tial cawk lai lo. Ngeihchiah chawva le thazaang in thatnak kan tuah khawhlo hmanh ah, "hmurka le thinlung" in thatnak tuah khawh an rak si ko. Mi thinlung a zawmi damter le thinlung a dermi lomhter hmanh khi tangka fangkhat chuah lo in, a rak biapi tukmi thil tha tuah an rak si. A sivuami remnak tuah; nuva aa thenmi va fonhtonh le ral aa tumi ram le miphun khar ah "daihnak" ser tiang in, thil tha tuah ding hi a kau tuk hringhran.

Thil hi chikhat tuah ah tampi tuah cu a tha nain zapi zaran caah a fawi lo. Mirang hla ah, "One day at a time" tiah an ti bang, thil hi harsa tuk in tuak lo in ni khat ah ah voi khat tein ruat u sih law, caan sau tik ahcun tampi kan tuah ko lai. Ni khat ah thil tha tampi tuah tim lo in, pakhatte tauh tu khi sehchih bak u sih law,  kum khat  ah thil tha "voi 365" kan tuah khawh lai. Kum hra ahcun 3650 a si lai. Kum 20 ahcun 7300 a si lai. Kum 40 na nun rih ahcun thil tha 14,600 na tuah lai. A tam in a tam tuk. Thil tha tuahmmi vialte hi, Bible nih a kan cawnpiak ning te cun a lakka an si lai lo. Vancung ah chaw khawn timi hi, tangka lawng silo in thi tha tuaahmi viale zong hi, vancung ah kan i  khawn thanmi a si.

Jesuh nih zultu pawl a cahmi hna cu, "Mesiah zultu nan si ruangah mi nih ti hrai khat zong an in pek hna ahcun cu hna cu laksawng hmulo in an um lai lo" tiah a ti hna (Mark 9:41).  Pathian le Jesuh zumhnak ruangah tuahmi thil fate a si zong ah, "Tikik hrai khat hmanh hi a lak a si lai lo" tiah Jesuh kamhmi a si. Cucaah Krihfa kan si caah, thiltha kan tuah tik ah Pathian le Jesuh kan zumhnak ruangah thil tha kan tuah dingmi kha a hrampi a si ding tu a herhmi a si. Thil tha kan tuah ahcun theipar tha kan hmuh lai timi zong zumh le ruahchan a herh ve.

Cucaah minung kan nun chung poahpaoh cu, thil tha tuah hi kan rian a si. Kan chuah chan a si. Cucu Pathian nih a kan ser chan zong a si. Krihfa i kan lungput, ziaza le mission zong a si awk hrimhrim a si. Jesuh nih, zumtu paohpaoh midang caah "Vawlei ah cite le mei bantuk in ceu ding" ding le thil tha tuah ding kha a kan fial. "Thil tha nan tuahmi kha an hmuh lai i, vancung khua i  a ummi nan Pa kha an thangthat lai" (Matt 5:17). Mi nih vancung khua ummi kan Pathian an thangthat khawhnak hnga ding caah thil tha tuah hi kan herh taktak.

Ruah dingmi cu, "Kan nun chung paoh cu, thil tha tuah hi a tlai tuk cang" timi a um lo. A tu bak te ah thawk khawh a si. Tu zan in thawk khawh a si. Thaizing in thawk khawh a si. Ruah dingmi belte cu, "A tu bak thawk a herh." Zeicatiah tu zanlei, thaizing in ka thawk te lai timi cu, a fiang lo. Na phanh lai le phanh lai lo a fiang lo. Kan nunnak hi kan ukmi le theih khawhmi a silo caah, second pakhat zong hi hmailei kong paoh cu a fiang lo. Kan nunnak hna hi, minmei le khuadawm bantuk an si caah, thil tha tuahnak ah a tu (now) timi a herh.

Cucaah thil tha tuah hi a tu bak ah thawk a hau. Thil tha cu kan tuah ahcun tuah a si ko. Tuah lo cun ni le thla a liammi nih a kan liampi i, kum 100 nun zongah thil tha pakhat hmanh tuah lo in thih khawh a si ve. Kawlca kan rak cawnmi te kha ka ruat tawn. A tuahtu hi an rak fim tuk.

"Kawnghmuh ta-khuh neh-sin pioh" timi cu kan rak cawn lio ah, ka rak rel sawhsawh ko. Ka hung upat tik ahcun tuah khawh ahcun a tha tukmi pei a si hi, tiah ka fiang i "Zingka ka thawh ka tein midang caah zei thil tha dah ka tuah lai?" timi khi ka ruat tawn (Hi ka zawn ah, ka tuah khawh tinak cu a si hrimhrim lo. Ka zuam. Ka ruat ka ti duhnak a si).

Tuahnak caan tha ka ngeih i ka tuah khawh ahcun tuah ka zuam. Cucaah khawika ka kalnak paoh ah, choir cawn maw? Hlaremh maw? Mithi topi maw? Thlancawh maw? Ruak put maw? Mibomhchanh maw? Ngaihchia lungkuaimi va hnemh maw?" tibantuk kha tuah ka zuam tawn. Zeicatiah nikhat ah thatnak pakhat te kan tuah ahcun "kan mah caah lunglomhnak" bak a si ko.

Tuanbia pakhatte ka van chim lai. Nai Polar Vortex an timi khuasik lio ah khan, kan biakinn ah ka kal. Khua cu a sik tuk. Vur cu a tla ngai nain lam khamtu taktak cu a si lo. Kan biakinn kam ah tlanglawng lampi a um. Cu tlanglawng lam cu kan biakinn lam Doherty Road nih a pal. Cu ni cu tlanglawng a kal. Tuai 160 a sau i, a rau taktak. Kan inn hmai motor lam cu tlanglawng nih a kham hna le motor tam taktak an i tlar. A cheu cu an hngak kho ti lo i mernak thalo ah an i mer. Kan area ah an lut i, an kir than hna. Sau ngai hnu ah, tlanglawng cu a liam i, motor cu an kal thluahmah hna i, an dih cang.

Motor pakhat cu lam lai bak ah a dir peng ko. Khatlei a rami zong nih an lanhtak. A hnulei in a rami zong nih an hrial i an lanhtak. Lam kikuai ka a si. Tlanglawng lam lonhka bakte a si fawn. Tlanglawng lam a van lonhmi nih khulrang deuh in mawngh sual ahcun fak taktak in suk colhnak ding hmun ah motor cu a dir ko. A hmailei in tlanglawng lam cung a van kaimi motor nih an pah hrulh tawn. Ka zoh i thin a phang tuk. Khua nih le a sik tuk fawn.

"Mah khi motor khi zeidah a tuah hnga? Hi khuasik lakah ziah kal lo in lam ah a dir peng ko hnga? Driver teh a um maw um lo hme? Driver khi aa hngilh maw a si? Lungtur zong in thih khawh a si tung? Thikai zong in lungfim lo in um khawh a si tung?" tiah ka ti i, khuasik lakah ka ke in ka va tli. Motor cu khatlei khatlei ka kut in ka kham hna i, motor cu ka va tlik hnawh. Ka van zoh cu, drover cu minak nu a si. Mitkuh thaw taktak in a rak i hngilh ko.

Motor rami cu ka kut in ka kham hna. Mirang nu nih a van ka tlik hnawh ve. A innkhar cu ka van bengh i, ka van thangh. A lau tuk ning cu a mit cu kau taktak in a van i au i, "Ka lawm tuk. Na ka nunh" tiah a ti. Mah kha motor kha sau deuh um sehlaw, motor dang nih a hmailei in an pah khawhmi a si. Motor dang nih cun an dir i a kan zoh lulh ko. Pakhat le bang cu, a rak tli i, "Zei dah bomh a haumi um maw?" tiah a rak ka hal. Thil sining ka chimh i, a kir than. Cucu thil fate a si nain, motor chung in aa hngilhmi ca ahcun nunnak hmanh a liam khomi thil in luatnak khi a rak si.

Cu ni ah thil tha dang zong ka tuahmi a um len ko lai nain, a ho dah a si ti zong ka theihlomi lamcung aa hngilhmi nu ka va thanghmi cu, ka philh kho lo. Amah zong nih a thih tiang a philh kho lai lo. Kan thih tiang zong kan i hmu ti lo men lai. A hngalh zong kan i hgnal fawn lo men ko lai. Asinain cucu zeitikhmanh ah ka phih khawh lo ding thil tha pakhat ka tuahmi a si. Cu bantuk cu mi tampi nih tuah khawhmi a si cio ko i tuannak can a rem le a um ahcun kan tuah ding a si.

Cu thil cu "Ni khat ah thatnak pakhat tuah" cu a si ko. Cu ni ah thil tha dang tampi ka tuah men ko lai nain, minung dang caah thil tha tuah khawh a sunglawi khun. A biapi khun. Zeicatiah "nikhat thil tha pakhat tuahnak nih, mah ca le midang caah lunglawmhnak nganpi a chuahpi caah a si.

Cucaah kan kut in maw, kan ke in maw, kan hmurka in maw, phaisa le chawva in maw, tha le zaang in maw, midang caah nikhat thil tha pakhat tuah hi, i zuam kho hna u sih law kan nunchung ahchun thil tha tam tuk kan tuah lai. Cucu vancung khua ah chawkhawn a si caaah, "Ni khat ah thatnak pakhat tuah" hi Krihfami dihlak nih kan i tinhmi si a herh. Tu chun in kan tuah ahcun, kum vui tu chun ni ahcun a tlawmbik thil tha voi 365 kan tuah te ko lai.

-------------------

Camp
Dallas-Forthworth International Airport
Dallas, TX
March 4, 2019


Wednesday, February 27, 2019

Hruaitu Kong Ah Mifimmi Hna Roling Bia

Mifim cu thil sining an rak thei. Minung sining le thinlung zong an rak thei. Mi nih thil an hmuh ning, an tuak ning le an tuahning zong an rak thei. An mifim hawi kong zong an thei i, hruaitu tha le hruaitu chia kong zong an rak thei. A tanglei chimmi bia hna hi, mifimmi nih khua an ruahmi le an chimmi bia an si. A bik in hruaitu tha caah an chimmi bia sunglawi an si.

Laica in leh awk a har tuk caah le a thawtnak a lo sual lai ti ka phan caah an mah Mirang ca ning tein ka tar ve ko. A khawmsuatu hi Kevin Kruse a si. Hi hna hi keimah pumpak zong thazaang a ka pe tukmi biafang hna an si i, cucaah midang ca zong ah thazaang petu an si theu lai timi ruahchannak he ka van tarmi an si.

Hruaitu dihlak nih hi mifim hna bia hi, fian ahcun zaang der lio caan zong ah thawnnak hmuh khawh a si. Cun hruaitu nih a ngeih dingmi lungput, ruahnak le hruaimi nih a ngeih tawnmi lungput le sining zong tha tein an langhter caah, tha tein fian le nunpi khawh ahcun hruaitu zong hruaitu thawng si khawh a si i, ngaihchiatnak le harsatnak ton caan zong ah thazaang tampi lak khawhnak bia thatha an si. Cucaah hruaitu nih rel, theih le chinchiah a tlakmi an si hna.

                                  Hruaitu Kongah Mifim Bia Sunglawi 100

1. A leader is best when people barely know he exists, when his work is done, his aim fulfilled, they will say: we did it ourselves. —Lao Tzu
2. Where there is no vision, the people perish. —Proverbs 29:18
3. I must follow the people. Am I not their leader? —Benjamin Disraeli
4. You manage things; you lead people. —Rear Admiral Grace Murray Hopper

5. The first responsibility of a leader is to define reality. The last is to say thank you. In between, the leader is a servant. —Max DePree
6. Leadership is the capacity to translate vision into reality. —Warren Bennis
7. Lead me, follow me, or get out of my way. — General George Patton
8. Before you are a leader, success is all about growing yourself. When you become a leader, success is all about growing others. —Jack Welch
9. A leader is a dealer in hope.-Napoleon Bonaparte
11. A leader is one who knows the way, goes the way, and shows the way. —John Maxwell
12. My own definition of leadership is this: The capacity and the will to rally men and women to a common purpose and the character which inspires confidence. —General Montgomery
13. Leadership is lifting a person's vision to high sights, the raising of a person's performance to a higher standard, the building of a personality beyond its normal limitations. —Peter Drucker
14. Never doubt that a small group of thoughtful, concerned citizens can change world. Indeed it is the only thing that ever has. —Margaret Mead
15. The nation will find it very hard to look up to the leaders who are keeping their ears to the ground. —Sir Winston Churchill
16. The most dangerous leadership myth is that leaders are born-that there is a genetic factor to leadership. That's nonsense; in fact, the opposite is true. Leaders are made rather than born. —Warren Bennis
17. To command is to serve, nothing more and nothing less. —Andre Malraux
18. He who has never learned to obey cannot be a good commander. —Aristotle
19. Become the kind of leader that people would follow voluntarily; even if you had no title or position. —Brian Tracy
20. I start with the premise that the function of leadership is to produce more leaders, not more followers. —Ralph Nader
21. Effective leadership is not about making speeches or being liked; leadership is defined by results not attributes. —Peter Drucker
22. Anyone can hold the helm when the sea is calm. —Publilius Syrus
23. A great person attracts great people and knows how to hold them together. —Johann Wolfgang Von Goethe
24. The best executive is the one who has sense enough to pick good men to do what he wants done, and self-restraint enough to keep from meddling with them while they do it. —Theodore Roosevelt
25. Leadership is influence. —John C. Maxwell
26. You don't lead by pointing and telling people some place to go. You lead by going to that place and making a case. —Ken Kesey
27. When I give a minister an order, I leave it to him to find the means to carry it out. —Napoleon Bonaparte
28. Men make history and not the other way around. In periods where there is no leadership, society stands still. Progress occurs when courageous, skillful leaders seize the opportunity to change things for the better. —Harry S. Truman
29. People buy into the leader before they buy into the vision. —John Maxwell
30. So much of what we call management consists in making it difficult for people to work. —Peter Drucker
31. The art of leadership is saying no, not saying yes. It is very easy to say yes. —Tony Blair
32. The very essence of leadership is that you have to have a vision. It's got to be a vision you articulate clearly and forcefully on every occasion. You can't blow an uncertain trumpet. —Reverend Theodore Hesburgh
33. The key to successful leadership today is influence, not authority. —Kenneth Blanchard
34. A good general not only sees the way to victory; he also knows when victory is impossible. —Polybius
35. A great leader's courage to fulfill his vision comes from passion, not position. —John Maxwell
36. A leader takes people where they want to go. A great leader takes people where they don't necessarily want to go, but ought to be. —Rosalynn Carter
37. The challenge of leadership is to be strong, but not rude; be kind, but not weak; be bold, but not bully; be thoughtful, but not lazy; be humble, but not timid; be proud, but not arrogant; have humor, but without folly. —Jim Rohn
38. Outstanding leaders go out of their way to boost the self-esteem of their personnel. If people believe in themselves, it's amazing what they can accomplish. —Sam Walton
39. A true leader has the confidence to stand alone, the courage to make tough decisions, and the compassion to listen to the needs of others. He does not set out to be a leader, but becomes one by the equality of his actions and the integrity of his intent. —Douglas MacArthur
40. A ruler should be slow to punish and swift to reward. —Ovid
41. No man will make a great leader who wants to do it all himself, or to get all the credit for doing it. —Andrew Carnegie
42. Leadership is the art of getting someone else to do something you want done because he wants to do it. —General Dwight Eisenhower
43. The leader has to be practical and a realist yet must talk the language of the visionary and the idealist. —Eric Hoffer
44. Leaders think and talk about the solutions. Followers think and talk about the problems. —Brian Tracy
45. A man who wants to lead the orchestra must turn his back on the crowd. —Max Lucado
46. Never tell people how to do things. Tell them what to do and they will surprise you with their ingenuity. —General George Patton
47. As we look ahead into the next century, leaders will be those who empower others. —Bill Gates
48. All of the great leaders have had one characteristic in common: it was the willingness to confront unequivocally the major anxiety of their people in their time. This, and not much else, is the essence of leadership. —John Kenneth Galbraith
49. Do what you feel in your heart to be right–for you’ll be criticized anyway. —Eleanor Roosevelt
50. Don't necessarily avoid sharp edges. Occasionally they are necessary to leadership. —Donald Rumsfeld
51. Education is the mother of leadership. —Wendell Willkie
52. Effective leadership is putting first things first. Effective management is discipline, carrying it out. —Stephen Covey
53. Great leaders are almost always great simplifiers, who can cut through argument, debate, and doubt to offer a solution everybody can understand. —General Colin Powell
54. Great leaders are not defined by the absence of weakness, but rather by the presence of clear strengths. —John Zenger
55. He who has great power should use it lightly. —Seneca
56. He who has learned how to obey will know how to command. —Solon
57. I am reminded how hollow the label of leadership sometimes is and how heroic followership can be. —Warren Bennis
58. I cannot give you the formula for success, but I can give you the formula for failure, which is: Try to please everybody. —Herbert Swope
59. If one is lucky, a solitary fantasy can totally transform one million realities. —Maya Angelou
60. If you would not be forgotten, as soon as you are dead and rotten, either write things worth reading, or do things worth the writing. —Benjamin Franklin
61. If your actions inspire others to dream more, learn more, do more and become more, you are a leader. —John Quincy Adams
62. In matters of style, swim with the current; in matters of principle, stand like a rock. —Thomas Jefferson
63. It is absurd that a man should rule others, who cannot rule himself. —Latin Proverb
64. It is better to lead from behind and to put others in front, especially when you celebrate victory when nice things occur. You take the front line when there is danger. Then people will appreciate your leadership. —Nelson Mandela
65. Lead and inspire people. Don’t try to manage and manipulate people. Inventories can be managed but people must be led. —Ross Perot
66. Leaders aren't born, they are made. And they are made just like anything else, through hard work. And that's the price we'll have to pay to achieve that goal, or any goal. —Vince Lombardi
67. Leaders must be close enough to relate to others, but far enough ahead to motivate them. —John C. Maxwell
68. Leadership and learning are indispensable to each other. —John F. Kennedy
69. Leadership cannot just go along to get along. Leadership must meet the moral challenge of the day. —Jesse Jackson
70. Leadership does not always wear the harness of compromise. —Woodrow Wilson
71. Leadership is a potent combination of strategy and character. But if you must be without one, be without the strategy. —Norman Schwarzkopf
72. Leadership is solving problems. The day soldiers stop bringing you their problems is the day you have stopped leading them. They have either lost confidence that you can help or concluded you do not care. Either case is a failure of leadership. —Colin Powell
73. Leadership is the key to 99 percent of all successful efforts. —Erskine Bowles
74. Leadership is unlocking people's potential to become better. —Bill Bradley
75. Management is about arranging and telling. Leadership is about nurturing and enhancing. —Tom Peters
76. Management is efficiency in climbing the ladder of success; leadership determines whether the ladder is leaning against the right wall. —Stephen Covey
77. Never give an order that can't be obeyed. —General Douglas MacArthur
78. No man is good enough to govern another man without that other's consent. —Abraham Lincoln
79. What you do has far greater impact than what you say. —Stephen Covey
80. Not the cry, but the flight of a wild duck, leads the flock to fly and follow. —Chinese Proverb
81. One of the tests of leadership is the ability to recognize a problem before it becomes an emergency. —Arnold Glasow
82. The final test of a leader is that he leaves behind him in other men, the conviction and the will to carry on. —Walter Lippman
83. The greatest leaders mobilize others by coalescing people around a shared vision. —Ken Blanchard
84. The growth and development of people is the highest calling of leadership. —Harvey Firestone
85. To do great things is difficult; but to command great things is more difficult. —Friedrich Nietzsche
86. To have long term success as a coach or in any position of leadership, you have to be obsessed in some way. —Pat Riley
87. True leadership lies in guiding others to success. In ensuring that everyone is performing at their best, doing the work they are pledged to do and doing it well. —Bill Owens
88. We live in a society obsessed with public opinion. But leadership has never been about popularity. —Marco Rubio
89. Whatever you are, be a good one. —Abraham Lincoln
90. You gain strength, courage and confidence by every experience in which you really stop to look fear in the face. You must do the thing you think you cannot do. —Eleanor Roosevelt
91. A competent leader can get efficient service from poor troops, while on the contrary an incapable leader can demoralize the best of troops. —John J Pershing
92. A good leader is a person who takes a little more than his share of the blame and a little less than his share of the credit. —John Maxwell
93. There are three essentials to leadership: humility, clarity and courage. —Fuchan Yuan
94. I am endlessly fascinated that playing football is considered a training ground for leadership, but raising children isn't. —Dee Dee Myers
95. A cowardly leader is the most dangerous of men. —Stephen King
96. My responsibility is getting all my players playing for the name on the front of the jersey, not the one on the back. –Unknown
97. A good plan violently executed now is better than a perfect plan executed next week. –George Patton
98. The supreme quality of leadership is integrity. –Dwight Eisenhower
99. You don’t lead by hitting people over the head—that’s assault, not leadership. –Dwight Eisenhower
100. Earn your leadership every day. –Michael Jordan
______
Check out, 365 Inspirational Quotes: Daily Motivation For Your Best Year Ever, by NY Times bestselling author Kevin Kruse.

Sunday, February 24, 2019

Nifatin Nunnak Ah Samaria Mitha Lungput Ngeih A Herh

Jesuh Krih nih Luke Thawngtha chung ah Samaria Mithapa tuanbia a kan cawnpiak. Hi Samaria Mithapa tuanbia i, cangtupa (actor) cu amah Jesuh Krih kha a chim duhmi a si i, Samaria Mithapa lungput nih Jesuh Krih lungput kha a chim duhmi a si (Luke 10:25-37) tiah hrihfiah ah a kan chimh.

--------------------------

Samaria mitha tuanbia nih biapi ah a chiahmi cu, "Minung hawi dawtnak le zawnruahnak hi thukpi in a chim duh. Cun innpa dawt lo ahcun, Pathian hi direct in dawt khawh a si lo" timi kha a langhter.

Judahmi nih an zumhmi cu, "khual hna dawt" hi hmuhlomi vancungmi dawt a si tiah an ruah. Sifak santlailo, hmeinu hmeipa le ngaktah buangro dawt hna hi, biaknak taktak a si tiah an ruah. Harnak a tongmi mizaw, mifak, thawngtla le tirawl ei awk ngeilomi te hna dawt i, Pathian dawt ah an ruah. Pathian a dawmi poah cun, a minung hawi a dawt hrimhrim awk a si tiah an ruah. A minung hawi a bik harnak tongmi le hremtuar ingmi hna dawt lo cu, "Pathian dawtlo" ah chiah a si. Sodom le Gomorrah a rawknak a ruang hmanh hi, "Khual an serhsat le dawtlo ruangah a si" tiah tiah Bible thiami hna nih an ti.

Samaria Mitha tuanbia a cannak hmun hi, Jerusalem-Jerichok lampi ah a si. Cu lam cu Rome ralkap le uktu pawl zong nih an zulhmi lampi a si. Mi sawsawh zong nih an zulh vemi a si. Judah biaknak ah a biapi taktakmi tlangbawi le Levi mi zong nih an zulh ve mi a si. Judahmi nih an nautatmi Samaria mi zong nih zulhmi lampi a si. Khualtlawng le chawlet zong nih an zulh ve mi lam a si. Cun cu chawlet chawhrawl pawl thil a fir piaktu hna le damiah a taihtu pawl hna zong nih an zulh ve mi lam a si. Cu lampi ahcun khualtlawng lamli umnak caah riahbuk (hotel) umnak zong a si. Chim duhmi cu miphun kip zulhmi lampi a si timi kan hmuh.

Damiah taihmi pa cu "mipa" pakhat a si. Judahmi zong a si kho i, Israel ram ummi mipa pakhatkhat a si kho. Chim duhmi cu a ho poah an si kho tinak a si. Mipa a puan a phawihtu, a veltu, thilo nunglo in a vuatu hna cu, "damiah" (robbers) an si. Hi bantuk damiah hi hlanlio Judah ram ah hin an rak tam ngai. Rome cozah zong nih an ral hna i, vailam zong an rak tah tawn hna. Jesuh pawng i vailamtahmi misual pahnih hna zong kha "Damiah" an si tiah tuanbia ah an tial. Cun Jesuh aiawh ah an thlahmi Jesuh Bar-abbas zong kha, an tuanbia zoh tik ah "damiah" an si timi kan hmuh (John 18:40). Luke nih cun, "khua chungah buainak chuahpitu le lainawng a si" tiah a ti (Lk. 23:19).

Cu nih a langhtermi cu Judah ram ah hin, damiah le mifir hi an rak tam ngai ko lai tiah a lang. Zeicatiah Jesuh an thah lio ah minung pahnih thahmi hna hi, mifir bak an rak si. Ni dang ah an rak thahmi bible le tuanbia ah tiallomi an tampi lai.

Damiah nih a thilri le a puan an chuh i, an vuakden i, thilo le nunglo in an kaltakmi pa hi, a thi le daw he an chiah lai timi a fiang. Midang tampi zong nih an zoh duh lo. Pathian a bia taktakmi tlangbawi le Levi zong nih an hrial tikah, tongh ngam lo ding tiang in, fihnung teifiak in thi le daw he a um lai timi a fiang. Cu lio ah, a mah a rak chartu, a hma a tuam piaktu, tluninn ah a kalpitu, khualbuk kha zohkhenh a fial hna i a dihmi tangka paoh liam piak ding tiang in dawtnak a ngeitu pa hi, "Samaria Mith mi" a si. Pathian bia taktakmi Judah mit ahcun, Samaria cu nautatmi, kahpia le hell kal ding tluk ah ruahmi an si. Tlangbawi le Levi mi nih fihmi miphun an si. An ram hmanh pal an duhlo. An ti din hmanh an duhlomi miphun-Samaria mi a si.

Hi Samaria pa lungput hi khuaruahhar a si.

Zeicadah khuaruahhar a si? A zohmi pa hi a ho si zong a thei lo. Mitha le michia a si zong a thei lo. Misual le mi tha a si zong a thei lo. Sifak le mirum a si zong a thei lo. Judah le Gentile a si zong a thei lo. Khawika khuami le rammi si zong a thei lo. Bawi le sal a si zong a thei lo. Mifim cathiam le mihrut si zong a thei lo. A theihmi cu a mah bantuk in khual a tlawng vemi, mifir nih an fir i, an vuakdenmi minung hawi a si" timi lawng a theih. Cu a minung hawi bawmh duhnak, zohkhenh le thlawpbul duhnak, a dihheimi vialte liam piak duhnak thinlung a ngeihmi cu, minung sawhsawh thinlung in a rami siloin, mit hmuhlo Pathian a zumhnak ruang in a chuakmi lungput a si timi a fiang.

Jesuh mit ahcun vancung kai ding bak ah aa ruatmi hna, Judahmi hna, Tlangbawi le Levi hna hi thiam a coh hrimhrim hna lo. Miding tuk le mitha tuk ah aa ruatmi, hi Judahmi hna hi Jesuh hmai ahcun "lenglei in aa dintermi" sawhsawh an si. Lenglei in a ding sawhsawhmi nih cun zeitik hmanh ah "An minung hawi siaherhnak, zawnruahnak le dawtnak le zaangfahnak" an ngei taktak bal lo.

Samaria mi pa hi Judah mit ahcun Judahmi bantuk in Pathian biami a si lo nain, chunglei lungput zohtu Jesuh nih lung a rak tongtu taktak cu "tlangbawi le Levimi" si lo in Samaria mi pa tu a rak si daih. Nihin ni ah hin, Pathian tanh tuk ruang ah Pathian nganh khawh a si. Jesuh tanh tuk ruangah Jesuh lungton lo khawh a si timi kha "tlangbawi le Levi" nun in theih khawh a si.

Zeica dah Samaria Mitha pa nih Jesuh a lung a ton? Samaria Mitha pa cu, mi cungah dawtnak, zawnruahnak, zaangfahnak, tanpi duhnak, mibawmhnak le mi zohkhenhnak" timi Krih duhmi lungput kha a rak ngei. Cu vialte cu, minung sinak cun ngeih a har tuk. Hi lungput hi, Pathian zumhlo le ruah lo ahcun a chuak khomi a si lo. Pathian theih taktak lawng ah hi bantuk in midang cung ah zaangfahnak le dawtnak ngeih khawh a si.

Hi tuanbia hi Phungbia cawnpiaktu sayapa le Jesuh karlak i, "Zungzal nunnak hmuhnak ding caah ah zei dah tuah a herh?" timi biahalnak an i lehmi in a chuakmi tuanbia a si. Cucu biahalnak tha tuk a si. Phungbia cawnpiaktu nih hin, "zungzal nuncang hmunhnak hmuhnak ding caah, tuahsernak in cawk a timh. Jesuh nunnak ahcun, lungthin in Samaria Mitha lungput ngeih i, tuah lawng ah hmuh khawh ding in a chim."

 Jesuh nih hin, "Zungzal nunnak hmuhnak ding caah, hihi tuah a herh, cucu tuah a herh..." tiah dingteu in a bia let lo in, tuanbia tu in a fianter. "Damiah nih a puan an chuh i, thi dengmang in an vuakmi pa a zohkhenhtu Samaria Mitha pa tuahsernak in" Phungbia cawnpiaktu sayapa bia hi a fian in a fianter.

Cucaahcun "Zungzal nunnak hmuhnak ding caah, mah i dawt bantuk in inn pa dawt hi a si ko" ti kha Jesuh nih Samaria Mitha pa tuanbia in a chimh. Jesuh nih Phungbia cawnpiaktu sayapa bia a luphihnak ah a lehmi cu, "Samaria Mitha pa nih a tuah bantuk in va tuah ve" (Luke 10:37) ah a ti.

Jesuh bia  hi phundang in chim ahcun, "Zungzal nunnak hmuhnak ding caah, Pathian zumhnak kha tuahsernak in minung hawi sin ah langhter ding" timi khi a si.

Samaria Mitha pa nih Pathian rian a tuannak hmun hi, Judahmi hna Pathian biaknak Jerusalem khua le Temple theng kha a si lem lo. Samaria miphun nih Pathian an biaknak Gerizim tlangpar khi a rak si lem lo. Mi zapi hmuhnak khuachung lampi ah a si theng lo. Jerusalem-Jericho lampi mi um setsailonak hmun, damiah tlawnlennak hmun ah, harnak a tuarmi pa sin tu khi a rak si. Cucu missions taktak cu a rak si ko. Voi tampi cu missions hi kan nganh tawn bang, Tlangbawi le Levi mi nih an mission an nganh bak. Mithurhnawm ah ruahmi Samaria Mitha tu nih Pathian mission a rak tuan si.

Cucaah nihin ni ah khawika dah Samaria Mitha rian kan tuan lai? Jerusalem-Jericho lampi theng lawng ah Samaira Mitha rian va tuan theng a hau maw? Hau hlah.  Khawika kan umnak hmun paoh khi, Jerusalem-Jericho lampi bantuk in Samaria Mitha pa dirhmun langhternak a si kho. Bawmhchanh a herhmi hna na bawmhchanhnak hmun paoh khi, Samaria Mitha nunzia langhternak hmun a si. Na riantuannak, sizung, sianginn, warehouse, na innpa, na sang le na khuachung lampi hna khi, Samaria Mitha pa bantuk nunnak in langhter dingmi Jerusalem-Jericho lampi bantuk an si kho dih. Motor accident maw, innkang meitet tuarmi maw, ti-tlami maw, innlo-ngeilo maw, lamkam i tlurilmi zuding sa-ei maw na va bawmhmi hna khi, "Samaria Mitha pa" rian an si.

Samaria Mitha sinak ah, damiah nih thilo nunglo in an vuakmi pa bantuk va zohkhenh zong khi a si kho i, midang ca thil fate na tuahmi zong a si kho. Thil liannganpi zong a si kho. Na pawng ah zeibantuk dah bawmh an herh tiah na hmuhmi na va bomhmi hna khi  asi kho. Ralzaam le umnak ngeilo ramdangmi na va bomhmi hna zong a si kho.

Cucaah Jesuh Krih nih a kan fialmi cu, "Nifatin kan nunnak ah Samaria Mitha pa bantuk in a herhbaumi sin ah nunnak langhter hi a si." Cu bantuk nunnak langhternak ding caah, "Nifatin kan nunnak ah Samaria Mitha pa lungput ngeih kan herh." Cu Samaria Mitha pa lungput cu a ho lungput dah a si? Midang lungput a si lo. Kan Bawipa Jesuh Krih lungput a si.

Cu lungput cu hihi a si: "Dawtnak, velngeihnak, zaangfahnak, zawnruahnak, hnakkar-tenhnak, mah tanghma benh thiamnak, toidornak, lungnemnak, mi-ngaihthiamnak, midang caah sungh siannak, mi-bawmh duhnak, hlawm awk tlaklo hlawm duhnak, miphun thleidannak ngeilomi lungput, theihmi lawng siloin theihlomi pa zong va bomh duhnak, a ka bomh ve te lai timi ruahchannak a umlomi dawtnak, zohkhenhtu ngeilo zohkhenhnak, harnak tuarmi zaangfahnak, temtuarmi hna hrawmpi duhnak nun, midang ca thatnak ruah le midang caah temtuar ngamnak nun a si."

Cucu Krih lungput a si i, cucu nang le kei kan nunnak ah a um ve maw? Miphundang harnak a tuarmi hna kan hmuh tik hna ah cu lungput kan ngei kho maw? Ral zaam tampi umnak, Rakhine Ram ah? Shan ram ah?  Kachin ram ah? Syria le Iraq ah? Mexico-U.S Border ah nu le ngakchia temtuar taktak um lio ah? Sualnak zeihmanh tuah lo in US ah illegal in um ruangah tlaihkhih thawngthlak le an ram ah kuatmi hna khi zaangfahnak thinlung kan ngei kho ve maw?

Laimi kan tuanbia tha tein ruat u sih. Thailand nih ramri kha rak kham peng sehlaw? Malaysia nih ramri kha rak kham ve sehlaw? Atu US bantuk in an ram i illegal in ummi Laimi vialte kha Malaysia  in rak kan dawi hna sehlaw, nihin ni ah USA ah Laimi mah zat kan lut hnga maw?

Jesuh nih a kan fialmi hi kan tuan taktak lai maw? Cucu zei dah a si?  "Thlacam le tiphul le thawngtha chim tiang lawng a si lo." Kar hlei lamh a kan fial. Cucu a kan fialmi cu hihi a si: "Samaria Mitha pa a tuah bantuk in va tuah ve ti khi a si" (Luke 10:37).

Hlanlio Jesuh chan lio Jerusalem-Jericho lampi pakhat 


---------------------------

Bible Cherhchan:

John 4:4-42 "Samaria minu le Jesuh biaruahnak" ah Samariami nu nih a hmanmi biafang cu, "hi tlang cungah" timi zawn khi, Bible thiamsang pawl nih an ruah tikah Mount Gerizim timi a si.










Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....