Sunday, March 10, 2019

U.S Cozah Tangka Chambaumi (Deficit)

Pathian nih Prophet Jeremiah sinah a chimmi bia, Prophet Jeremiah nih Babylon saltang pawl ca a kuatmi hna cu hi tin a si:

"Sal ah kan tanternak hna khuapi kha, a thatnak ding kawl cio u law, cu khua caah khan Bawipa sinah thlacam cio u. Zeicatiah a that ahcun nan nih zong thatnak nan hmu ve lai" (Jer. 29:7)
Prophet Jereiah cakuat hi, USA ummi Laimi ca zong ah a hman ve mi a si. Laimi zong hi, kan umnak ram (USA) a thatnak ding kawl cio kan herh. USA caah thlacam kan herh. Zeicatiah USA a that ahcun kan nih ca zong a tha ve ding a si.  Cucu Laimi kan ruat ve maw? USA ca a thatnak ca kan kawl ve maw? Kan tuah ve maw? Thlacam lawng a za lo. A tuah bak in tuah ve le a kawl bak in kawl ve kan herh.

Kei cu US Citizen zong ka si lo. Green card zong ka hmu lo. Asinain USA cu kan umnak le a kan dawtu ram a si caah, a kong hi ka ruat ve lengmang. USA caah thatnak ka tuah khawh chung in tuah ve hi ka duh. USA cozah hi "eihmuartu le zukphiaktu" ka si peng lo ding hi ka tinhmi a si zungzal. Asi khomi caah cun, food Stamp le tangka bawmhnak sawk zong hi tha ka pe lo. US cozah bawmtu kan si ve ding i a herh tiah ka dirpi zungzal. US cozah kong ka ruat i, ka lungre a thei ve tawn. Cu lakah lungre a thei bikmi cu, U.S cozah tangka an i thaatlomi (deficits) a tam tukmi le leiba a karh chin lengmangmi hi a si.

U.S cozah nih kum khat caah tangka an tuak ning cu, hi tin a si. Cozah nih kum khat ca i an hman ding an i suaimi tangka an i zaat lo tikah, cucu "Deficit" an ti. An hmanmi nakin an hmuhmi a tam deuh ahcun, cucu "surplus" tiah an ti. 

1997 ah USA ka phan. Ka phanh ka in, nihin ni tiang U.S ram cozah hi tangka an i tha bal lo. U.S ah kum 22 ka um cang i, cu chungah cozah nih tangka a hlei in an ngeih hi voikhat lawng a si. President Bill Clinton chan 1999 ah kum khatte Cozah tangka hlei $126 billion an rak ngei. Cu dah ti lo cu, an tangka an i zaa bal lo. Cu zong cu kum khat ca a hlei ti bia a si. Leiba cu 1.6 trillion an ngei thiathiam. 

President George W. Bush chan in, "Deficit" a piahmi duhsah tete in a kai chin lengmang. Pre. Obama kha a van chia. US sipuai tlak siling bak ah President a chuak. Amah chan term khatnak kha cu US tuanbia ah sipuazi a tlakbik a voi hnihnak a si an ti. Cu lio ah "deficit" a piahmi a rak tam taktak. A term hnihnak ah "deficit" a piahmi a zor ngai. President Trump a chuak i, deficit a piahmi a kai than ve. 

U.S cozah tangka kum hi, kum fatin in October 1 in aa thawk i September 30 ah a dong. Thla (3) hi "quarter" tiah an ti. Kum khat ah "quarter" (4) an ngei. 2019 tangka kum hi October 1, 2018-September 30, 2019 tiang a si.

 2019 tangka kum kong ah, U.S cozah tangka kong ah a tanglei thil hi ruah ding an um.


(1) Tu zarh Nihnihni ah US Federal cozah nih tangka an i thatlomi le leiba an ngeihmi cu "quarter" (thla 4) chungah $310 billions a phan tiah Ngunkeng Department (Treasury Department) nih an ti.

(2) Cu thatlomi $310 billion hi, nikum a tu lio bantuk thla 4 chung i thatlomi nakin 77% a karh deuh. 

(3) Cozah tangka thatlomi a tamnak chin a ruang cu, 2018 cozah sin lutmi tax 2% a zor i, an hmanmi hi 9% a karh caah a si an ti.

(4) Cozah hmuhmi tax a zormi hi company lianlian "corporate tax rate" an thumhmi hna ruang le cozah nih "pumpak caah tax cut" an tuahmi ruangah a si an ti.

Cucaah Nihinni tiang ahcun cozah leiba hi a zor lei siloin a kai le a karh lei a panh peng rih. "Tax cut" timi hi Republican Party nih "ngunkhuai upadi remhmi' (tax reform law)  tiah timi "Tax Cuts & Jobs Acts" timi a si i, cu thil nih cozah sin tangka lut dingmi tax hi tam ngai a zorter ti a si.

2018 he epchun tikah company (corporate) tax zong hi 2019 ah hin 20% a zor ti a si. Pumpak tax a zormi cu a lawm deuh nain 5% a zor ti a si. Cucaah cozah leiba a karhnak a si.

Tangka hman a karhmi 9% cu party pakhat ruahnak lawng siloin party pahnih ruahnak in an karhtermi a si caah, a hohmanh mawhchiat ding an um theng lo.

President Trump nih ramdang cozah le company "ngunkhuai laknak" (tariffs) a tuahmi ruangah U.S cozah ngunkhuai hmuhmi 25 billions a karh ve i, cucu thawngtha a si. 2018 nak in 2019 ah a let hnih an hmuh ve. Ramdang cozah nih tax an lak ve than caah, sunghmi zong a um ve than hawi.

2018 cozah tangka kum (fiscal year) ah, U.S cozah tangka thatlomi (deficit) hi $779 billion a si. 2012 in rel tik ah kum khat chungah U.S cozah tangka thatlo a tambik kum a si an ti. Cucaah 2018 tangka kum ah hin cozah nih tangka leiba 1.3 trillion (billion 1,300) an cawi chap.

Iraq raltuk nakin aa thawk i US sipuazi hi a rak tla ziahmah. Pre. Bush a dih kum 2008 ahcun sipuazi a tla tuk cang i, U.S ram tuanbia ah sipuazi tlak ("recession") fakbik pahnihnak a rak chuak. Hi lio can in cozah tangka thatlo hi a karh i, docawimi zong a karh ve. Pre. Bush aa ban lai cu U.S kong ruah ah lungrawk ngaingai a rak si. Bank tam tuk tluk an i timh caah, October 3, 2008 ah Pre. Bush nih bank rawk dingmi tlanhnak caah $700 billion bak in tlanh ding in min a rak thut.

Pre. Obama a term khatnak a thawk kum 2009-2012 tiang cu harsa taktak in an um. Rian lo ummi (unemployed) an tam tuk. Bank zong tlanh an hau. Food stamp le tangka bomhnak le medicaid zong an kaiter. Rian ngeilomi bomhnak zong sau deuh an tuah. Sipuazi a tlami nunter le kaiter cu a fawi lo. USA ram ah rian kongkau ah a rak buai taktak.

Cozah nih sipuazi kainak caah, motor company (3)-GM, Chrysler le Ford-kha a tlu ding an si caah, U.S cozah nih Tuluk ah loan a cawi i an tlanh hna. Bank tam tuk an khamh rih hna. Cucaah tangka tam tuk an cawi i defict an piahnak bik a ruang a si. Hi lio can ahcun cozah tangka hi deficit piah lo awk a rak tha lo. Inn tingmi an tam tuk rih. Cucaah Pre. Obama hi can har taktak ah aa tong nain, U.S sipuazipi rawk taktaklo in a mah chan ah an tunmer khawh than. Asinain leiba an cawimi cu a tlawm in a tlawm ve lo.  

US Tuanbia zoh tik ah a liamcia kum 10 chung cozah tangka zatlomi (deficit) cu hi tin a si. 2010-2016 karlak cu Pre. Obama chan a si. 2017-2020 tiang cu Pre. Trump chan a si. 

2010 ---$1,294 billion
2011---$1,300 billion
2012---$1,087 billion
2013---$679 billion
2014---$485 billion 
2015---$438 billion 
2016---$585 billion
2017---$665 billion
2018---$779 billion
2019---$900 billion (est)
2020--$1,000 billion (est)

Cucaah February 11, 2019 dih ah hin, U.S ram leiba hi 22 trillion a voikhatnak bik a phan (1 trillion=1,000 billion).

President Trump zong nih US cozah tangka chambaumi (deficit) a tam chin lengmangmi le docawimi a tam chin lengmangmi hi biatak tein ka doh lai tiah a ti ve nain, President a tuan ka 2017 in a tu 2019 tiang hi cozah tangka chambaumi a karh tu in a karh lei a panh rih. Company Tax rate an thumhmi hna ruang le an hmanmi a karhmi ruangah, a term khatnak a tuan chung hi, cozah tangka chambaumi hi a karh lei a panh kho tiah ruah a si. Cucaah 2020 ahcun U.S cozah tangka chambaumi hi, billion 1,000 a phan lai tiah ruah cia a si. 

Atu lio US cozah nih 2018 ah a zapite a hmuhmi (GDP) hi 20.51 trillion a si i, an leiba kha 22 trillion a phanh caah, U.S cozah GDP nak in an leiba a tam deuh hi a voikhatnak a si. Hihi President Trump caah vanchiat zong a si i, min zong a chia ve. US tuanbia tial fate philh awk a tha ti lo dingmi tangka record pakhat a si.

Tuan deuh ah, sipuazi thiammi hna nih 2020 ahcun U.S cozah leiba hi U.S ram GDP nakin a tam deuh te lai an ti i, kum khat in a tuan deuh. 2019 ah U.S cozah leiba hi an hmuhmi dihlak GDP nakin 2 trillion (billion 2000) a tam deuh cang. A pawi ngaingai.

Congressional Budget Office nih an tuaknak ah Republican Tax upadi timi "Tax cuts" le "cozah tangka hmanning a kai deuhmi ruang" ah 2019 tangka kum ahcun U.S cozah tangka chambau (deficit) hi $900 billion a phan lai ti a si.

Ramdang he thilri cawkzorhnak (trade) zongah tangka chambaumi a piah. Trade Deficit hi kum 10 chung a sunglei an si. President Trump nih trade deficit hi umlo ding in bia kamh ko hna nain, Nihinni tiang cu a sunglei peng an panh rih.

December 2018 ah lawng ah hin, ramdang he cawkzorhnak kongah an leiba 19% a karh. Cu ramdang cawkzorhnak ah $621 billion a chambau.  A bik Tuluk he cawkzorhnak ah $419.2 billion an chambau. US cozah nih hin, South le Central America he cawkzorhnak lawngah a miak an hmuh.

U.S GDP thancho ning hi zoh tikah, July 2018 ah hin a san cem a si i, 4.2% in a rak thang. A tum than i January 2019 ahcun 2.6% lawng in a thang. Tuluk ram GDP thanning hi zoh tikah July 2018 ah 6.7% a si i, January 2019 ah 6.4% a si.

Hi tining tein U.S sipuazi le Tuluk sipuazi hi an kal peng ko ahcun, 2030 ah Tuluk hi vawleicungah GDP a sang bik a si lai i, India hi pahnihnak asi lai i, USA ah pathumnak le Indonesia palinka ah a si cang lai. Khi tik ahcun US hi zeitikhmanh ah pakhatnak dirhmun a phan kho ti lai lo tiah sipuazi thiammi hna nih an ti.

Cucaah US cozah nih hin an sipuazi ah piatana ummi hi an remh bak a herh. Cun ramchung minung zong nih zuam ve a herh i, U.S ummi Laimi zong nih kan mah le si khawh tawk tein, U.S cozah a bawmtu le dirkamhtu kan si ve a herh. U.S cozah a heuleutu le a zukphiaktu lawngte siloin a dirkamhtu le tanpitu si hi Laim zong zuam ve kan herh.

A si khomi cu, food stamp le tangka bawmhnak zong sawk lo in le Medicaid zong sawk lo tein mah tein cawm khawhnak lam hi kan kawl cio zong a herhmi a si. Cucu US ram kan dawt le a caah thiltha kan tuah ve kha a si. Cu ti a si lo ahcun, nikhat can khat ah US cozah hi a leiba le deficit a tam tuk ahcun, cawlcang kho lo in um khawh a si. Cucu EU ram Greek cozah nih an ton bal cang. An caozah a tlu ngacha. EU nih dirkamh hna hlah sehlaw cu, Greek hi aa rawk bak ding ngacha a rak si. Kan tan cio lo le zuam cio lo ahcun, US zong hi aa rawk lai tiah aamahkhan khawh a si lo.

Rome cakuat ah Paul nih, "Nawl ngeimi ram uktu bawi kha an nawl ngai hna u. Zeicatiah Pathian hnatlaknak lo in nawlngeitu a hohmanh an um lo. Nawlngei liomi hna hi Pathian nih a chiahmi hna an si" (Rome 13:1) tiah a ti. 

Cubantuk in, U.S cozah zong hi Pathian nih kan caah a chiahmi hna an si timi ruat in, USA cozah tangka an i that ti lomi (deficit) le an leiba a karh tukmi zong ah hin, Laimi zong zeihmanh aa tel lo bantuk in kan um awk a si lo. An cozah a thawnnak ding le an ram sersiamnak ahcun kan dirpi le cozah an nawl ngaih a herh. Cucu Cathiang nih a kan cawnpiakmi a si. Cucu Jeremiah nih Babylon saltang pawl ca a rak kuatmi hna Pathian bia zong a si. USA thatnak caah tuah  cio le thlacam cio hi, US Laimi kan rian biapi bik pakhat a si cang. 

-----------------------------

Zochihmi ca


1. https://www.businessinsider.com/us-federal-deficit-fiscal-year-2019-2019-3

2. https://www.nbcbayarea.com/news/politics/US-Trade-Deficit-10-Year-High-506763111.html





No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....