Lanhtak Puai Tufa le Jesuh Krih An i Pehtlaihnak

Jesuh kong kan chim fate, Judahmi hna caah siloin Krihfa a simi hna ca a si timi hi ruah hmasat a herh. Zeicatiah Judahmi nih cun Jesuh cu Messiah a si tiah an ruah lo caah, lanhtak puai tufa zong Judahmi caah cun Jesuh he aa pehtlai kho lo. Kan mah Krihfami zumhnak ca lawng a si.

Lanhtakpuai tufa (Passover lamb) timi cu zeidah a si? Zeitin dah Jesuh nih in kan mah caah Lanhtakpuai tufa ai a awh khawh?

Israel miphun hna cu Egypt ah kum 400 sal an tan hnu ah, Pathian nih Egypt ram in luatnak a pek hna i, chuahter a timh hna. Cu an chuahter hna lai zan ah raithawinak caah saram thah a fial hna. Cu saram cu "tuu asilole meheh" a si. Cucu "lanhtak puai tufa" tiah timi cu a si. A tam deuh cu, "tufa kongno" an hman caah, "lanhtak puai tufa" tiah an ti nak a si. 

Pathian nih cu zan ahcun Egypt ram chungkhar vialte i fapa upa cem kha, ka thah dih hna lai tiah a ti (Exodus 12:29). Cu fater thihnak cu Israelmi luatnak ding caah, Pathian nih Pharaoh le Egypt mi hna a donghnak dan a tatnak hna a si. Egyptmi hna le Israelmi cu Pathian nih tufa thi in a thleidan hna zan a si. Pathian kha Israelmi hna lei ah a tan zan le Egypt mi hna a doh hna zan a si. Cucaah hi Lanhtak Puai hi Israelmi hna tuanbia ah zungzal philh lo ding le hman ding in Pathian nih bia a cah hna (Exodus 12:29; 11:1; 12:14)

Lanhtak Puai zan i thah dingmi tuu hi tuu sawhsawh a si lo. Sullam a ngeimi tu a si. Cu tu cu hi bantuk in a si. Exodus 12:5; Leviticus 22:20-21 ah aa tial. 

(a) Kum khat a timi tuupa no a si.
(b) Sawisel awk umlomi tuu (hma ngeilo; a zaw lomi; kutke kiaklomi, mitcaw lo mi etc)

Tu an thah ding ning cu hitin a si:

(a) Inn ngeitu pa bik nih thah ding 
(b) Zanmui lai ah thah ding a si
(c) A ruh pakhat hmanh khiah lo ding 
(d) A thi tlawmpal in lak i, innkaba (a cunglei) le innka tung (a sirlei) ah thuh ding
(e) Tufa cu em i ei ding (Exodus 12:7-8). 
(f) Tuu sa zong sullam ngei tein ningcang tein ei ding in Pathian nih a chimh hna
(g) Taisawm zon tha tein sawmh, kedanh tha tein danh cia le thiangthunh kut ah put cia tein um ding a si. A sullam cu "khualtlawn ding kha ready tein um ding" tinak a si.

Hi ka zawn ah, "ruh khiah lo ding" timi hna hi, Jesuh hi thah a si tik ah, fei in an chunh; a ke le kut thir in an khenh nain, a ruh pakhat hmanh a kiak lo. Taisawm le thiangthunh nih  a langhtermi cu, "ralring te le timh cia tein um ding; zei tik paoh chuah i kal ding" tinak a si. 

Pathian cahmi bia vialte lakah a biapi cemmi cu hi tin a si: 

"Innkaba le innka tung i an thuhmi thisen ka hmuh tik ahcun, cu inn cu ka lanhtak lai i, cu inn cu thihnak/hrawktu nih a luh hnawh lai lo" (Ex 12:3)

"Innkaba le innkatung ah tu-thi aa nehlomi paoh cu, ka tuk hna lai i, an fater fapa an thi lai" (Ex. 12:12-13).

Cu ti cun Lanhtak Puai zaan ahcun "hrawktu" cu Egypt ram chungah aa chawk i, tuthi aa nehlomi inn paoh cu hrin tirmi fapa an rak thi. Tuthi aa nehmi innka paoh cu "hrawktu" nih a lanhtak hna. Innkaba le innkatung ah tuthi aa nehmi hna inn paoh cu, Pathian nih tuthi ruangah dantanak in a luatter hna. Cu innchung ah a ummi vialte cu, misual le mipalh zong an si kho men ko. An zapite lakah minung pakhat lawng zong miding a si kho men. An zapite zong in misual an si kho men ko. Zeibantuk an si hmanh ah, an chungkhar ning tein tuthi ruangah khamhnak an hmuh timi kha kan hmuh. Judahmi an si lo zong ah, tuthi ruangah khamhnak an hmu ve. 

Cucaah kan nih Jesuh Krih a zummi hna caahcun hi Lantak Puai zan i thahmi tufa nih hin kan Bawipa Jesuh Krih hi a aiawh i Innkaba le innkatung i an nehmi tuthi nih Jesuh thisen a aiawh tiah kan zumh.

Khuaruahhar a si mi cu, "Jesuh vailam an thah lio zong hi Lanhtak Puai caan a si (Mark 14:12). Kum khat ah ni 365 thah caan a um ko nain, Lanhtak Puai zarh ngelcel i thah a simi zong hi, Jesuh hi Lanhtak Puai tufa muisam a aiawh caah a si. 

 Lanhtak Puai ah thahmi tuu le cu tuu chungin a chuakmi thi ruangah zeitluk misual an si zongah innkaba le innkatung i tuthi aa nehmi innchung ummi minung paoh nih luatnak an hmuh bantuk in, Jesuh thihnak ruang le a thisen ruangah, zeitluk misual zong nih khamhnak le luatnak kan hmu ve. Lanhtak Puai tufa thisen ruangah Pathian nih Israelmi innchungkhar sualnak kha a hmuh lo bantuk in, Jesuh thisen ruangah a mah a zummi paoh cu Pathian nih an sualnak a hmu ve lo. 

Lanhtak Puai tufa le Jesuh Krih pehtlaihnak kong hi Paul cawnpiaknak ah tampi kan hmuh (1 Kor 5:7)

Tipilpetu John zong nih, Jesuh a van hmuh tikah a lang in a hei timi cu, "Zoh hmanh u, vawlei sualnak kalpitu Pathian Tufa khi" (John 1:29) tiah a rak ti. Exodus 12:5 i "Sawisel awk umlomi a thiangmi tufa" timi kha, Peter cakuat nih Jesuh Krih he a pehtlaiher:  "mawhphurh awk a umlomi le zeihmanh sawisel awk a umlomi tufa" (1 Pet 1:19) tiah a ti. Lanhtak Puai tufa cu sawisel awk umlo in dotla a si bantuk in, Jesuh zong hi kan sualnak thiantertu dotla a si. Sualnak zeihmanh a ngeimi a si lo. 

Jesuh hi zeicadah "sual phawt awk a umlomi le a tlingmi a si" tiah ti khawhnak a si timi cu Hebrew ah kan hmuh. "A mah cu sualnak zeihmanh a kop lo mi a si" ti kha kan hmuh (Hebrew 4:15). Biathlam ahcun John nih "zoh tik ah thahmi Tufa a rak si" (5:6) tiah a ti. 

Biakam Thar nih a kan cawnpiakmi cu Jesuh Krih zummi paoh cu, a thisen thawng in khamh kan si timi kha, kan thinlung in kan pawm ahcun sualnak in ngaihthiam le khamh kan si i zungzal dantatnak hell in kan luat timi kha a kan cawnpiak (Hebrew 9:12,14)

Tufa thi innkaba le innkatung i an neh ruangah, zeitluk misual zong innchung ummi paoh cu thihnak le hrawktu nih a lanhtak hna bantuk in, Krih thisen an zumh caah an thinlung ah thisen khamhnak a pawmmi hna cu an sualnak kha a lanhtak hna i an sualnak kha a hmuh piak hna lo. Dan a tat ti hna lo i, cu thisen a zummi paoh cu a nunnak a pek hna (Rome 6:23).

Lanhtak Puai nih hin, kum tam tuk sal a tang cangmi Israelmi kha sal cannak Egypt ram in luatnak a pek hna bantuk in, Lanhtak Puai ah an thahmi Jesuh thihnak thawng in kan nih zong sualnak sal in a kan luatter  ve (Rome 8:2). Egypt nih a aiawhmi cu sual sal ah kan tannak hmunhma le vawlei a rak si. Zuu, kuak, khaini, nulepa sualnak, ritnak, mithah lainawn, hakkauhnak, duhfahnak, uanthlarnak, mizeirellonak, nekneih, ingpuan, thinhun, ziar ngeih le sualnak phunphun hi, kan Egypt an rak si. 

Lanhtak Puai cu kum fatin in Israelmi hna nih Egypt ram sal cannak ram in, an luatnak an theih camcin ding le an philhlonak ding caah an hman tawnmi puai a si bantuk in, Krihfami vialte zong hi Bawipa zanriah hi kan Bawipa a rat tiang, a mah philhlonak ah hman ding kan si ve (1 Kor 11:26). 

Cucu Paul zong nih Bawipa Jesuh sin in a hmuhmi a si. Jesuh zong nih "Keimah philhlonak caah run hmang u; nan caah ka khuami ka pum a si. Nan ca ah ka hletmi, mi tampi ca i sual ngaihthiamnak ca i thletmi ka thi a si" (Matt 26:   ) tiah a ti. Bawipa zanriah kan hman fate, Lanhtak Puai tufa sa le tisen kan i hrawm timi kha theih zungzal a herh. 

Biakam Hlun lio i an thah tawnmi Lanhtak Puai tufa cu sawisel awk umlomi tufa sawhsawh te khi a si ko nain, cu Tufa nih cun Biakam Thar i Jesuh Krih muisam hi a hmanthlak an rak langhter chungmi a si. 

Lanhtak Puai tufa thihnak ruang le thisen ruangah, misual zong nih "thihnak le dantatnak" in an rak luat i Kamhmi Canaan ram co  khawhnak ding caah ruahchannak an ngeih bantuk in, Jesuh Krih lawnglawng hi, kan nih misual mi vialte zong sual dantatnak in kan luatnak ding le zungzal hrem hmun in kan luat khawhnak ding mi khamhtu a si. Amah lawnglawng hi, kan zumhnak hrampi le ruahchannak le, kan caah lam le biatak le nunnak a si. A mah dah ti lo cun kan nih caah sual ngaihthiam le zungzal dantatnak in luatnak a um ti lo (1 Pet 1:20-21). 

Lanhtak Puai tufa thisen a zummi paoh nih Vawlei-Canaan ram conak ding kha kamh an rak si bantuk in, Lanhtak Puai tufa aiawh a thimi Jesuh thisen khamhnak a zummi paoh cu Van-Canaan ram co ding hi biakamh kan si ve. 

-------------------------------------------------------------

Zohchihmi ca

1. "Passover Feast," Mercer Dictionary of the Bible. 

2. What is the Passover Lamb? 

https://www.gotquestions.org/Passover-Lamb.html

Ethiopia Ah A Tlami Vanlawng Kongah Hngalh A Harmi Pathian Khuakhan

A can ahcun "thil tha" kan tuah ko rua tiah kan ruah lio caan zongah, theipar tha a chuak kho lo. Minung lei kap hawih in cun, kan i tinhmi le timhmi a tha ko nain, theipar a chuakmi cu kan i ruahlomi le tinhlomi pi hna an si tawn. "Cucu zei ruang dah a si hnga?" ti hngalh hi a rak har tuk.

Vanchiatnak hi, mi zei kan cung paoh ah ruahlo caan le ruahlonak hmun ah a rak tlung tawn ko.
Kan that siling zong ah, ruahlo tuk ah zawtfah, khawnden, sunghbau le accident hna kan tong tawn. Ruahlo tuk in zawtnak fak le thihlohnak hna ka tong tawn.Vanchiatnak a thapthap in kan ton caan zong a um. A cheu chungkhar cu innlo thatha he nuam tein an nun lio ah, motor le vanlawng accident in chungkhar ning tein a thi i, innlo le ngeihchiah vialte a kaltakmi zong vawleicung ah an tlawm lo.

Ngaihchiatnak le mitthli tlaknak kan ton tik ah, "A ruang" kan thei tawn lo. Thihloh zawtfah kan ton tikah, "Pathian caan tlinter a si; Pathian khuakhan a si. Pathian nih a kan khiah piakmi caan a si. Pathian nih hi bantuk thi ding in pei a khaukhih cu kan ti tawn."

Cu zong cu a dik le dik lo kan thei khawn fawn lo. Pathian khuakhannak hi theih awk taktak a rak har. Theih khawh zong a si taktak lo. Cucaah, vawleicung minung cungah a cangmi le Pathian khuakhannak le lairelnak hi, hngalh a rak har tuk caah, Phungchimtu zong nih hin hitin a ti:

"Fim kha ka zuam. Vawleicung thil umtuning hngalh kha ka zuam paoh ah hin, chunzan hngilh lo in ka um tawn. Sihmanhsehlaw, Pathian nih a tuahmi cu hgnalh khawhlo thiamthiam a si peng ko ti kha ka hngalh" (Phungchim 8:16)

"Nu nih fa a pawimi ruh chungah zeitindah thlarau a luh ti kha na hngalhlo bantukin, zeizong vialte a sertu Pathian riantuannak cu na hngal kho ve bal lai lo" (Phungchim 11:5)

Pathian kong a ruatmi mifim taktak Phungchimtu hmanh nih, Pathian riantuannak le tinhmi hi, a hngal fiang kho taktak lo. Phungchimtu hmanh nih a theih khawhlomi cu, midang nih cun, Pathian khuakhannak le lairelnak hi theihfian awk a har hringhran. Hngalh awk a rak har tuk.

Boeing 737-800 MAX Ethiopian Airlines 

Vawlei kan um lio ahcun, "Zei ruang ah dah an thih? Zei ruang ah dah hi tin an can?" timi cu biahalnak lawng kan tuah khawh i, fiang tein a phi theih khawh ding a rak si lo. Jesuh hmaitonh tein kan hmuh hlan ahcun kan fiang kho lo men lai. Pathian khuakhan hi theih a har ko timi hi, nizan ah a tlami Ethiopia vanlawng kong, tahchunh awk tha ngai in ka ruat.

"Pathian khuakhan hi theih awk a rak har ko" timi hi, nizan i Ethiopia ram i a tlami vanlawng kong ah a fiang ngai in ka ruat. A tuanbia cu hi tin a si.

Nizan ah Ehiopian Airlines vanlawng Boeing 737-800 MAX cu, Ethiopia ram  khualipi Addis 
Ababa in Kenya ram Nairobi lei a zuang ding in 8:38 Am ah aa thawh. 8:44 Am ah Pilot nih "Kan vanlawng aa ning cang deuh lo. Kan kirter than u" tiah a van ti vial ah, zeihmanh thawng an thei kho ti lo. Cucu a donghnak a si. An van theih than mi cu, cu vanlawng cu a tla i, aa citmi minung 157 cu an zapi tein an thi dih ti khi a si.

Cu a thimi lak ahcun, UNO riantuanmi 19 an i tel. American minung 8 an i tel. Ram 30 minung an i tel ti a si.

Cu vanlawng cu Boeing company nih naite an sermi a si. A liamcia thla (5) ah pakhat a tla cang. Cucaah ram thum ahcun cu vanlawng pakhat hmanh zuang lon vawlei ah an umter dih hna. A tu lio ah vanlawng 350 tluk hi, vawlei ah an dinhter hna ti a si. Minung lei kap fimnak le thiamnak cun, hi vanlawng cu a himbawm ngaimi vanlawng a si tiah an ti nain, cu vanlawng nih cun "minung 157 aa thih pi hna." Cucu zei ruang dah a si hnga?

 Cu nakin khuaruah har deuh tuanbia cu hihi a si. Greek pa pakhat cu, hi vanlawng ah a cuang ve ding a si nain, minutes pahnih a tlai ruang ah, gate an khar kanh i, vanlawng ah a lut manh ti lo. Cucaah thihnak in a luat" ti a si. Cucu khuaruahhar tuanbia cu a si.

Cu Greek pa nih a chimmi cu, "Zarhpini i a tlami Nairobi lei zuangmi Ethiopian Airlines Being vanlawng aa citmi an zapi tein an thi dih. Kei zong minutes pahnih tein rak tlai hlah ning law, a thimi 150 nak ka si hnga" tiah a ti. Zei ruang dah 150 nak ka si hnga?" a timi cu a ruah awk ka thei lem lo.

Cu Greek pa cu a min ah Mavropoulos a si. International Solid Waste Association, NGO, riantuanmi a si. Nairobi ah UN Environment Programme ah riantuanmi a si i, kum khat voi khat tuahmi meeting ah kai aa timmi khi a si.

Cu pa nih a facebook ah a tialmi cu, "Gate phanhnak ding caah a ho hmanh nih an ka bawm lo i, ka thin a hung tuk" tiah a luhnak le a tlainak kong a tial. A tlangpi a tarmi cu "My lucky day" ti a si.

Vanlawng cung ah a kai bak ding te khi a si ko nain, vanlawng gate a va phanh ahcun, gate kha an rak kharnak minute (2) lawng a rak si. Cu Greek pa cu vanlawng dang ticket a cawk nain, a mah lawng bak vanlawng aa citlo in a luatmi a si caah, biahal an duh caah airport nawlngeitu nih an tlaih chung i  bia an hal ti a si.


Hi Greek pa zong hi a tlai pin ah, gate ah bawmtu a ngeih lo caah a thin a hung tuk nain, cu minutes 2 te a tlaimi cu, a nih caah cun "lucky day" ah aa chuah ni a si. Thihnak in luatnak ca a rak si. Krihfa zumtu nih cun, "Minutes pahnih tlai kha, Bawipa khuakhan a si" tiah an ti hnga.

Airport nawlngeitu pawl nih, "Pathian sin tu ah thlacam ko. Nangmah lawnglawng mah vanlawng ah aa cit lo a luatmi na si. Minutes pahnih tein rak tlai hlah law na luat ve hnga lo" tiah an ti.

Minung leikap mit hmuh ahcun, tlai a tha lo kan ti nain, hi ka zawn ahcun tlai hna hi a rak tha tuk. Minung nih cun theih khawh ding a rak si lo. Bawipa remruat a si kan ti ko lai.

Boeing 737 pi cu mah tin a man dih ko

Ethiopia cu ram sifak ngai a si. Vawleicung sifak bik ram ah pakhat a si. Mangtam zong nih mualpho in a rak den lengmangmi hna ram an si. Ral zong sau ngai an rak i tu. Buainak tampi a rak um ve. Ramdang i vanlawng cawk zong hi, an ram caah a fawimi a si ve lai lo. Cu bantuk lio caan ah, vanlawng pakhat tlak hi an caah thilpawi tuk a si. A chung i a thimi hna chungkhar vialte cu, mitthli le hnapduk he an um ko hna. Mah tanghma ah i benh tik ah a fawimi a si lo. Sifah chinchap. Rawhralnak fak ton chinchap. Pathian nih hin zeitin dah khua a khan hnga timi theih khawh a si lo.

Ethiopia vanlawng a tlami le Indonesia Lion Air vanlawng a tlami hi an phun aa khatmi veve an si. An tlaknak a ruang zong aa lo ti a si. Cucaah USA zong ah President Trump nih Boring 737 pawl cu vawlei ah a dinhter dih hna. Boeing zong an sipuazi a tla ngaingai lai.

An tuanbia ka ruat than. Ethiopian Airlines vanlawng aa citmi 157 an thi dih. Cu lakah a tlaimi pa Greek pa lawng a luat. Ziah hi minung 157 hi a thih? Sau hmanh an zuan hlan i minute 6 chung i an tlakmi cu? Zei ruang dah a si? Zeicadah midang caah thatnak rian a tuan cuahmahmi UNO riantuan 19 an thih? Ziah Greek pa hi a va tlai i, a va luat?  Hi lio caan ah ziah Greek pa te ngelcel hi a tlai ruang ah a va luat hnga? Pathian nih a cheu hi thi ding in maw a khaukhih hna hnga le a cheu hi nung ding in a khaukhih hna hnga?

Bawipa zeitindah na khuakhan ning a si?" timi hna hi, vanram kan kai taktak hlan le Jesuh hmaitonh tein kan ton le hal hlan ahcun minung kan nunchung ahcun kan theih khawh dingmi an si ti hna lo. Vawlei kan nunchung ahcun, Pathian khuakhan lairelnak taktak cu tling tein hngalh awk a rak har ko!

U.S Cozah Tangka Chambaumi (Deficit)

Pathian nih Prophet Jeremiah sinah a chimmi bia, Prophet Jeremiah nih Babylon saltang pawl ca a kuatmi hna cu hi tin a si:

"Sal ah kan tanternak hna khuapi kha, a thatnak ding kawl cio u law, cu khua caah khan Bawipa sinah thlacam cio u. Zeicatiah a that ahcun nan nih zong thatnak nan hmu ve lai" (Jer. 29:7)

Prophet Jereiah cakuat hi, USA ummi Laimi ca zong ah a hman ve mi a si. Laimi zong hi, kan umnak ram (USA) a thatnak ding kawl cio kan herh. USA caah thlacam kan herh. Zeicatiah USA a that ahcun kan nih ca zong a tha ve ding a si.  Cucu Laimi kan ruat ve maw? USA ca a thatnak ca kan kawl ve maw? Kan tuah ve maw? Thlacam lawng a za lo. A tuah bak in tuah ve le a kawl bak in kawl ve kan herh.

Kei cu US Citizen zong ka si lo. Green card zong ka hmu lo. Asinain USA cu kan umnak le a kan dawtu ram a si caah, a kong hi ka ruat ve lengmang. USA caah thatnak ka tuah khawh chung in tuah ve hi ka duh. USA cozah hi "eihmuartu le zukphiaktu" ka si peng lo ding hi ka tinhmi a si zungzal. Asi khomi caah cun, food Stamp le tangka bawmhnak sawk zong hi tha ka pe lo. US cozah bawmtu kan si ve ding i a herh tiah ka dirpi zungzal. US cozah kong ka ruat i, ka lungre a thei ve tawn. Cu lakah lungre a thei bikmi cu, U.S cozah tangka an i thaatlomi (deficits) a tam tukmi le leiba a karh chin lengmangmi hi a si.

U.S cozah nih kum khat caah tangka an tuak ning cu, hi tin a si. Cozah nih kum khat ca i an hman ding an i suaimi tangka an i zaat lo tikah, cucu "Deficit" an ti. An hmanmi nakin an hmuhmi a tam deuh ahcun, cucu "surplus" tiah an ti. 

1997 ah USA ka phan. Ka phanh ka in, nihin ni tiang U.S ram cozah hi tangka an i tha bal lo. U.S ah kum 22 ka um cang i, cu chungah cozah nih tangka a hlei in an ngeih hi voikhat lawng a si. President Bill Clinton chan 1999 ah kum khatte Cozah tangka hlei $126 billion an rak ngei. Cu dah ti lo cu, an tangka an i zaa bal lo. Cu zong cu kum khat ca a hlei ti bia a si. Leiba cu 1.6 trillion an ngei thiathiam. 

President George W. Bush chan in, "Deficit" a piahmi duhsah tete in a kai chin lengmang. Pre. Obama kha a van chia. US sipuai tlak siling bak ah President a chuak. Amah chan term khatnak kha cu US tuanbia ah sipuazi a tlakbik a voi hnihnak a si an ti. Cu lio ah "deficit" a piahmi a rak tam taktak. A term hnihnak ah "deficit" a piahmi a zor ngai. President Trump a chuak i, deficit a piahmi a kai than ve. 

U.S cozah tangka kum hi, kum fatin in October 1 in aa thawk i September 30 ah a dong. Thla (3) hi "quarter" tiah an ti. Kum khat ah "quarter" (4) an ngei. 2019 tangka kum hi October 1, 2018-September 30, 2019 tiang a si.

 2019 tangka kum kong ah, U.S cozah tangka kong ah a tanglei thil hi ruah ding an um.

(1) Tu zarh Nihnihni ah US Federal cozah nih tangka an i thatlomi le leiba an ngeihmi cu "quarter" (thla 4) chungah $310 billions a phan tiah Ngunkeng Department (Treasury Department) nih an ti.

(2) Cu thatlomi $310 billion hi, nikum a tu lio bantuk thla 4 chung i thatlomi nakin 77% a karh deuh. 

(3) Cozah tangka thatlomi a tamnak chin a ruang cu, 2018 cozah sin lutmi tax 2% a zor i, an hmanmi hi 9% a karh caah a si an ti.

(4) Cozah hmuhmi tax a zormi hi company lianlian "corporate tax rate" an thumhmi hna ruang le cozah nih "pumpak caah tax cut" an tuahmi ruangah a si an ti.

Cucaah Nihinni tiang ahcun cozah leiba hi a zor lei siloin a kai le a karh lei a panh peng rih. "Tax cut" timi hi Republican Party nih "ngunkhuai upadi remhmi' (tax reform law)  tiah timi "Tax Cuts & Jobs Acts" timi a si i, cu thil nih cozah sin tangka lut dingmi tax hi tam ngai a zorter ti a si.

2018 he epchun tikah company (corporate) tax zong hi 2019 ah hin 20% a zor ti a si. Pumpak tax a zormi cu a lawm deuh nain 5% a zor ti a si. Cucaah cozah leiba a karhnak a si.

Tangka hman a karhmi 9% cu party pakhat ruahnak lawng siloin party pahnih ruahnak in an karhtermi a si caah, a hohmanh mawhchiat ding an um theng lo.

President Trump nih ramdang cozah le company "ngunkhuai laknak" (tariffs) a tuahmi ruangah U.S cozah ngunkhuai hmuhmi 25 billions a karh ve i, cucu thawngtha a si. 2018 nak in 2019 ah a let hnih an hmuh ve. Ramdang cozah nih tax an lak ve than caah, sunghmi zong a um ve than hawi.

2018 cozah tangka kum (fiscal year) ah, U.S cozah tangka thatlomi (deficit) hi $779 billion a si. 2012 in rel tik ah kum khat chungah U.S cozah tangka thatlo a tambik kum a si an ti. Cucaah 2018 tangka kum ah hin cozah nih tangka leiba 1.3 trillion (billion 1,300) an cawi chap.

Iraq raltuk nakin aa thawk i US sipuazi hi a rak tla ziahmah. Pre. Bush a dih kum 2008 ahcun sipuazi a tla tuk cang i, U.S ram tuanbia ah sipuazi tlak ("recession") fakbik pahnihnak a rak chuak. Hi lio can in cozah tangka thatlo hi a karh i, docawimi zong a karh ve. Pre. Bush aa ban lai cu U.S kong ruah ah lungrawk ngaingai a rak si. Bank tam tuk tluk an i timh caah, October 3, 2008 ah Pre. Bush nih bank rawk dingmi tlanhnak caah $700 billion bak in tlanh ding in min a rak thut.

Pre. Obama a term khatnak a thawk kum 2009-2012 tiang cu harsa taktak in an um. Rian lo ummi (unemployed) an tam tuk. Bank zong tlanh an hau. Food stamp le tangka bomhnak le medicaid zong an kaiter. Rian ngeilomi bomhnak zong sau deuh an tuah. Sipuazi a tlami nunter le kaiter cu a fawi lo. USA ram ah rian kongkau ah a rak buai taktak.

Cozah nih sipuazi kainak caah, motor company (3)-GM, Chrysler le Ford-kha a tlu ding an si caah, U.S cozah nih Tuluk ah loan a cawi i an tlanh hna. Bank tam tuk an khamh rih hna. Cucaah tangka tam tuk an cawi i defict an piahnak bik a ruang a si. Hi lio can ahcun cozah tangka hi deficit piah lo awk a rak tha lo. Inn tingmi an tam tuk rih. Cucaah Pre. Obama hi can har taktak ah aa tong nain, U.S sipuazipi rawk taktaklo in a mah chan ah an tunmer khawh than. Asinain leiba an cawimi cu a tlawm in a tlawm ve lo.  

US Tuanbia zoh tik ah a liamcia kum 10 chung cozah tangka zatlomi (deficit) cu hi tin a si. 2010-2016 karlak cu Pre. Obama chan a si. 2017-2020 tiang cu Pre. Trump chan a si. 

2010 ---$1,294 billion

2011---$1,300 billion

2012---$1,087 billion

2013---$679 billion

2014---$485 billion 

2015---$438 billion 

2016---$585 billion

2017---$665 billion
2018---$779 billion
2019---$900 billion (est)
2020--$1,000 billion (est)

Cucaah February 11, 2019 dih ah hin, U.S ram leiba hi 22 trillion a voikhatnak bik a phan (1 trillion=1,000 billion).

President Trump zong nih US cozah tangka chambaumi (deficit) a tam chin lengmangmi le docawimi a tam chin lengmangmi hi biatak tein ka doh lai tiah a ti ve nain, President a tuan ka 2017 in a tu 2019 tiang hi cozah tangka chambaumi a karh tu in a karh lei a panh rih. Company Tax rate an thumhmi hna ruang le an hmanmi a karhmi ruangah, a term khatnak a tuan chung hi, cozah tangka chambaumi hi a karh lei a panh kho tiah ruah a si. Cucaah 2020 ahcun U.S cozah tangka chambaumi hi, billion 1,000 a phan lai tiah ruah cia a si. 

Atu lio US cozah nih 2018 ah a zapite a hmuhmi (GDP) hi 20.51 trillion a si i, an leiba kha 22 trillion a phanh caah, U.S cozah GDP nak in an leiba a tam deuh hi a voikhatnak a si. Hihi President Trump caah vanchiat zong a si i, min zong a chia ve. US tuanbia tial fate philh awk a tha ti lo dingmi tangka record pakhat a si.

Tuan deuh ah, sipuazi thiammi hna nih 2020 ahcun U.S cozah leiba hi U.S ram GDP nakin a tam deuh te lai an ti i, kum khat in a tuan deuh. 2019 ah U.S cozah leiba hi an hmuhmi dihlak GDP nakin 2 trillion (billion 2000) a tam deuh cang. A pawi ngaingai.

Congressional Budget Office nih an tuaknak ah Republican Tax upadi timi "Tax cuts" le "cozah tangka hmanning a kai deuhmi ruang" ah 2019 tangka kum ahcun U.S cozah tangka chambau (deficit) hi $900 billion a phan lai ti a si.

Ramdang he thilri cawkzorhnak (trade) zongah tangka chambaumi a piah. Trade Deficit hi kum 10 chung a sunglei an si. President Trump nih trade deficit hi umlo ding in bia kamh ko hna nain, Nihinni tiang cu a sunglei peng an panh rih.

December 2018 ah lawng ah hin, ramdang he cawkzorhnak kongah an leiba 19% a karh. Cu ramdang cawkzorhnak ah $621 billion a chambau.  A bik Tuluk he cawkzorhnak ah $419.2 billion an chambau. US cozah nih hin, South le Central America he cawkzorhnak lawngah a miak an hmuh.

U.S GDP thancho ning hi zoh tikah, July 2018 ah hin a san cem a si i, 4.2% in a rak thang. A tum than i January 2019 ahcun 2.6% lawng in a thang. Tuluk ram GDP thanning hi zoh tikah July 2018 ah 6.7% a si i, January 2019 ah 6.4% a si.

Hi tining tein U.S sipuazi le Tuluk sipuazi hi an kal peng ko ahcun, 2030 ah Tuluk hi vawleicungah GDP a sang bik a si lai i, India hi pahnihnak asi lai i, USA ah pathumnak le Indonesia palinka ah a si cang lai. Khi tik ahcun US hi zeitikhmanh ah pakhatnak dirhmun a phan kho ti lai lo tiah sipuazi thiammi hna nih an ti.

Cucaah US cozah nih hin an sipuazi ah piatana ummi hi an remh bak a herh. Cun ramchung minung zong nih zuam ve a herh i, U.S ummi Laimi zong nih kan mah le si khawh tawk tein, U.S cozah a bawmtu le dirkamhtu kan si ve a herh. U.S cozah a heuleutu le a zukphiaktu lawngte siloin a dirkamhtu le tanpitu si hi Laim zong zuam ve kan herh.

A si khomi cu, food stamp le tangka bawmhnak zong sawk lo in le Medicaid zong sawk lo tein mah tein cawm khawhnak lam hi kan kawl cio zong a herhmi a si. Cucu US ram kan dawt le a caah thiltha kan tuah ve kha a si. Cu ti a si lo ahcun, nikhat can khat ah US cozah hi a leiba le deficit a tam tuk ahcun, cawlcang kho lo in um khawh a si. Cucu EU ram Greek cozah nih an ton bal cang. An caozah a tlu ngacha. EU nih dirkamh hna hlah sehlaw cu, Greek hi aa rawk bak ding ngacha a rak si. Kan tan cio lo le zuam cio lo ahcun, US zong hi aa rawk lai tiah aamahkhan khawh a si lo.

Rome cakuat ah Paul nih, "Nawl ngeimi ram uktu bawi kha an nawl ngai hna u. Zeicatiah Pathian hnatlaknak lo in nawlngeitu a hohmanh an um lo. Nawlngei liomi hna hi Pathian nih a chiahmi hna an si" (Rome 13:1) tiah a ti. 

Cubantuk in, U.S cozah zong hi Pathian nih kan caah a chiahmi hna an si timi ruat in, USA cozah tangka an i that ti lomi (deficit) le an leiba a karh tukmi zong ah hin, Laimi zong zeihmanh aa tel lo bantuk in kan um awk a si lo. An cozah a thawnnak ding le an ram sersiamnak ahcun kan dirpi le cozah an nawl ngaih a herh. Cucu Cathiang nih a kan cawnpiakmi a si. Cucu Jeremiah nih Babylon saltang pawl ca a rak kuatmi hna Pathian bia zong a si. USA thatnak caah tuah  cio le thlacam cio hi, US Laimi kan rian biapi bik pakhat a si cang. 

-----------------------------

Zochihmi ca

1. https://www.businessinsider.com/us-federal-deficit-fiscal-year-2019-2019-3

2. https://www.nbcbayarea.com/news/politics/US-Trade-Deficit-10-Year-High-506763111.html

Vawleipumpi Lumnak 99.9999% Cu Minung Ruangah A Si

Pathian nih minung hi kan umnak kan Eden Dum a simi vawleicung zohkhenh ding ah a kan ser. Adam cu Eden Dum zohkhenhtu ah ser a rak si nain, Eden Dum le vawleipi chiatserhnak chuahpitu a rak si bang, tu chan minung hi kan Eden Dum a simi vawleipumpi hrawktu ah mawhphurh bikmi number pakhatnak ah kan i chuah ve cang. 

Naite ah scientist nih vawlei pumpi lumnak kong an hlathlaimi ah ca an tialmi cu, "vawleipumpi lumnak hi 99.9999% cu minung tuahsernak nih a chuahpimi thil ruangah ah a si" an ti. Hi tining tein kan kal ahcun, vawleipumpi lumnak ruangah minung dongh caan hi a phan kho ti a si.

Vawleipumpi lumnak ti tikah, hmunhma pakhat khuacaan lawng khan cun tah awk a tha lo. Zeicatiah, hmunhma pakhat khuacaan cu North Pole timi vawleipumpi a cunglei a kihnak in thli a rak hrangmi le thlanglei a lumnak in thli a rak hrangmi hawih in khuacaan a kihlum aa thlen khawh caah a si. Vawleipumpi lumnak timi cu, vawleicung pumpi huap lumnak khi a si.

Minung nih vawleitang chuakmi meiti, lungmeihol le kokek dat (gas) te hna ruangah le meikhu kan chuahtermi phunkip in, carbon dioxide (CO2) kha kan chuah. Cu carbon dioxide cu vawleipumpi a cunglei ah an kai. A cheu rili ah an lut. CO2 cu vawl vawleipumpi a lumtertu bik le rili zong a va hnomhtamhtertu bik thil a si. CO2 hi zehzung in tambik a chuak.

Vawleicung ah tihnung taktakmi CO2 tambik a chuahtu ram hna cu Tuluk, USA, India, Russia, Japan, South Korea, Iran, Canada le EU ram (28) hna an si. EU ram vialte lakah Germany hi tambik a chuahtu a si. Tuluk lawng nih hin, 28.21% le USA nih 15.99% an chuah. Cucaah vawleipumpi lumnak tambik a chuahtertu cu mirum ram pawl an si caah, an mah hi tuanvo an ngei. Mawhphurh bik dingmi cu hi ram rum pawl an si. 

Mah bantuk sehzung nih Carbon Dioxide an chuahter

Cu vawleipumpi lumnak kong hlathlaitu Lawrence Livermore National Laboratory i hruaitu le catialtu Benjamin Santer nih "Scientist nih vawleipumpi lumnak a ruang an theilo timi hi a diklomi a si. A ruang kan theih dih ko" tiah a ti.

"Minung nih vawleipumpi lumnak kan chuahter lo timi cu, cheu million pakhat ah cheu pakhat te khi a si kho men lai" tiah a ti. A fiang bakmi cu carbon tam tuk kan chuahtermi hi thumh hrimhrim a hau tiah a ti.  Cu dah ti lo cu, vawleipumpi lumnak hi thumh khawh ding a si lo tiah an ti.

Vawleipumpi lumnak kong hlathlainak ah catial bawmtu, Stephen Po-Chedley nih cun, "A liamcia kum 40 chung i satellite hmanthlak zoh bak ah, vawleipumpi hi a lin chin lengmang timi a fiang tuk. Cucaah cu ti thil a cangmi cu zeirel lo le daithlang in kan um awk a si ti lo" tiah a ti ve.

2018 ah Yale Program on Climate Change Communication nih an hmuhmi cu, American 62% nih cun "Vawleipumpi lumnak hi minung kan cawlcanghnak nih a chuahpimi a si" tiah an ti. Cucu a liamcia kum (5) lio ahcun 47% lawng nih an rak ti i, a ti tu an tam deuh chin lengmang.

United Nation hruaimi International Panel of Climate Change nih 2013 ah ca an chuahmi ah minung ruangah vawleipumpi a lum chin lengmang tiah 95% nih cun an ti. Cu an tialmi ca ah, 1983-2012 karlak kum 30 chung hi, vawlei a cunglei kap vancung hi kum 1,400 chungah a lum bik kum a si tiah an ti.

Vawleipumpi lumnak nih vawleicung khuacaan kha a hrawh i a thlen cang. A cheu hmun ah a lin tuk; a cheu ah a kik tuk; a cheu ah ruah a sur tuk; a cheu ah khua a hrem tuk; a cheu hmunah a daam tuk i a cin tuk lio ah a cheu ah a rocar tuk i mei a kang. A cheu hmun ah ti a lian i, a cheu hmunhma ah tiva an reu. A cheu hmun ah vur a tla tuk i, a cheu hmun vur tlaknak ah vur tla lo in a um. Cuticun vawleicung ah khuacaan nincanlonak hi a chuak chin lengmang cang.

Pacific Rili cung tikulh ti nih a phum caah an chuahtak cangmi

Hi lak ah a pawi bikmi cu, rili ti a kaimi a si. Kum 2000 hnu in kum 9  chung ah rili ti hi lehmah 2.4 a kai cang i, Pacific Rilipi cung minung umnak tikulh 8 cu rilipi ti nih a phum cang hna. Indian Rilipi ummi Maldives ram zong a phun chin lengmang. Atlantic Rilipi cung tikulh zong a hrawh pah ziahmah cang hna. 

Hi hnu kum 50 ahcun Pacific Rili cung tikulh ram fa tete cu tampi an rawk lai ti a si. A tu lio ah an umnak a rawh tuk cang caah, ngaihchia lungrethei ngai in an um cang. Zaangfak tatkak an si. An ram a rawh tikah zeitin dah an si te hna lai timi ruah ah, lungrethei taktak an si ko.

Rili ti nih a hrawh cuahmahmi Marshall Tikulh ram

Pacific Rili nih a hrawh cuahmahmi tikulh pakhat

Vawleipumpi lumnak ruangah, rili cung tikulh lawng siloin, rilikam khua zong tam ngai an rawk cang i, inn man zong a tum ngaingai cang. Hi pin zongah an rak rawk chin lengmang lai ti a si.  

Tahchunhnak ah Florida ummi Miami Beach i inntha tha hi rili in pe 4 lawng an sang. Florida kam rili ti hi kum khat 3.4 mm a thang. Cucaah Miami Beah khua hi, hi hnu kum 350 ahcun rili tang ah a pil cang lai ti a si. U.S zong nih rili ti a kaimi cun an i veng kho hlei lo. Asinain Florida ummi na si zongah, na thinphang hlah. Hi hnu kum 350 ahcun na thi ko cang lai.

Asinain tu chun ni ah, USA ram pumpi ah, rilikam ummi State 17 hna cu tampi sunghnak an tong cuahmah. Rilikam inn man hi an tla ngai cang. A ruang cu rili tilet thomi a sang chin lengmang i, hlan lio i  inn man fakfak a rak simi kha a tu ahcun insurance man a kai i, minung nih an caw duh ti lo i, inn man an tum tuk cang. Liamcia kum 12 chung ah rilikam ramkulh a simi hna hi inn man tamtuk an sung cang. Tambik an sunghnak hna cu Florida ah 5.4 billions; New Jersey ah 4.5 billions le New York ah 1.3 billion a si ti a si. Hi pin ah a tla chin lengmang lai. US zong hi, rili ti a kaimi in an luat hlei lai lo. 

Hi bantuk in thil a can cuahmah caah, vawleipumpi lumnak timi hi "mithla" kong caih bantuk si ti lo in, mit nih a hmuhmi le minung nih ton cuahmah cangmi rawhralnak a si caah, vawleicung minung dihlak nih biatak tein ruah le tuak a hau cang. Kan umnak cio in, kan vawleicung dawt ding le techin fapar chan tampi ca tiang a nguh ding in vawlei kilven kan hau. Cu ti a siloahcun, "Minung lila nih vawleicung minung hi donghter khawh a si ko."

Hi vawleipumpi lumnak a chuahtertu ah, nang le kei zong kan i tel ve. Meikhu le motor khu kan chuahtermi le air-conditioning kan hmanmi hmanh in, vawleipumpi lumnak dat hi tampi kan chuahter ve. Cucaah kan vawlei remh ding hi, tuanvo kan ngei ve.  

Cu kan tuanvo cu zei dah a si tiah, rumnak lawng ruat lo in, Carbon Dioxide tlawm deuh in chuah; carbon dioxide a dawptu thingkung ramkung tampi in cin le thingram dawt hi a si ko. Thingkung tampi kan cin i, thingram kan dawt ahcun kan vawleipumpi lumnak hi tampi kan tumter khawhmi a si caah, nang le kei zong thingram dawt ding hi kan tuanvo a si. Kan zapi tein kan tan lo ahcun, ni khat can khat ahcun vawleipumpi lumnak ruang ah, vawleicung minung can hi a dong kho ko!

Florida rilikam lam rili ti kaimi nih a hrawhmi

Florida rilikam inn thatha rili ti nih a kai hnawh hna

U.S Pacific Rilikam innlo cheukhat cu rili ti nih a hrawh cang

-----------------
Chinchiah

1. Tam deuh theih na duh ahcun, mah website ah rel ding si lai.

99.9999 percent chance we're the cause of global warming, study says

https://www.msn.com/en-us/weather/topstories/999999-percent-chance-were-the-cause-of-global-warming-study-says/ar-BBU7EEc?ocid=spartandhp

Ni Khat Thatnak Pakhat Tuah

Rome khuapi hmanh khi ni nikhat ah an sa lo ti a si. Nikhat ah thil tha tam tuk tuah ding timh zong ah a har kho men. Cucaah nikhat ah thil tha tampi tuah kan duh zong ah kan tuah khawh lo ahcun, thil tha pakhat te tal hi tuah kho u sih law, kan thih tiang ahcun minung pakhat nih thil tha tam tuk kan tuah khawh lai.

Kan ngakchiat lio ah Kawlca kan rak cawng. Cu Kawlca i catawite an tialmi cu, nihin ni tiang ka nunnak ah ka philh kho lo. Cucu zeidang a si lo. "Nikhat ah thatnak pakhat va tuah" (Kawng-hmuh ta-phuh neh-sin pioh) ti a si. Hihi biatak tein ruah le tuak ahcun tuah khawh lo dingmi a si lo. Tuan khawh dingmi a si ko. Kan duh le duh lo, kan i timh le timhlo tu khi a si.

"Thil tha tuah" ti tik ah hin a kau kho tuk. Chungkhar in, sang le khua in, tlang le peng in, ram le miphun ca tiang tuah khawh a si. Laimi phun ca in, Kawlram le vawleicung miphun kip vialte caah tuah khawh tawk in tuah khawh a si. A cakmi le a ti kho nih cun, thil tha kau deuh le tampi an tuah khawh ko lai. A dermi zong nih mah le sining tawk tein tuah khawh ding a tampi ve fawn. Umkal khawhlo zongah um hmun tein, phone chonh, text kuat le thlacam piaknak te zong in thatnak tuah khawh a si. Cucu a thahnem tukmi thil tha le thil dawh an si ko. Cucu mizaw le tar hmanh nih um hmun tein tuah khawh a si.

Thil tha tuah ding hi, a tam kho tuk. Sifak santlailo, ngaktah buangro, hmeinu hmeipa, innlo ngeilo, mizawfak, zuding saei, khualtlung zohkhenh, ngaihchiami hnemh, bawmh herhmi bomh, a tapmi sin ah va tah ve le a lawmmi sin va lomh ve, ti in chim cawk lo tiang in thatnak tuah ding a tam tuk. Kan chim in kan tial cawk lai lo. Ngeihchiah chawva le thazaang in thatnak kan tuah khawhlo hmanh ah, "hmurka le thinlung" in thatnak tuah khawh an rak si ko. Mi thinlung a zawmi damter le thinlung a dermi lomhter hmanh khi tangka fangkhat chuah lo in, a rak biapi tukmi thil tha tuah an rak si. A sivuami remnak tuah; nuva aa thenmi va fonhtonh le ral aa tumi ram le miphun khar ah "daihnak" ser tiang in, thil tha tuah ding hi a kau tuk hringhran.

Thil hi chikhat tuah ah tampi tuah cu a tha nain zapi zaran caah a fawi lo. Mirang hla ah, "One day at a time" tiah an ti bang, thil hi harsa tuk in tuak lo in ni khat ah ah voi khat tein ruat u sih law, caan sau tik ahcun tampi kan tuah ko lai. Ni khat ah thil tha tampi tuah tim lo in, pakhatte tauh tu khi sehchih bak u sih law,  kum khat  ah thil tha "voi 365" kan tuah khawh lai. Kum hra ahcun 3650 a si lai. Kum 20 ahcun 7300 a si lai. Kum 40 na nun rih ahcun thil tha 14,600 na tuah lai. A tam in a tam tuk. Thil tha tuahmmi vialte hi, Bible nih a kan cawnpiak ning te cun a lakka an si lai lo. Vancung ah chaw khawn timi hi, tangka lawng silo in thi tha tuaahmi viale zong hi, vancung ah kan i  khawn thanmi a si.

Jesuh nih zultu pawl a cahmi hna cu, "Mesiah zultu nan si ruangah mi nih ti hrai khat zong an in pek hna ahcun cu hna cu laksawng hmulo in an um lai lo" tiah a ti hna (Mark 9:41).  Pathian le Jesuh zumhnak ruangah tuahmi thil fate a si zong ah, "Tikik hrai khat hmanh hi a lak a si lai lo" tiah Jesuh kamhmi a si. Cucaah Krihfa kan si caah, thiltha kan tuah tik ah Pathian le Jesuh kan zumhnak ruangah thil tha kan tuah dingmi kha a hrampi a si ding tu a herhmi a si. Thil tha kan tuah ahcun theipar tha kan hmuh lai timi zong zumh le ruahchan a herh ve.

Cucaah minung kan nun chung poahpaoh cu, thil tha tuah hi kan rian a si. Kan chuah chan a si. Cucu Pathian nih a kan ser chan zong a si. Krihfa i kan lungput, ziaza le mission zong a si awk hrimhrim a si. Jesuh nih, zumtu paohpaoh midang caah "Vawlei ah cite le mei bantuk in ceu ding" ding le thil tha tuah ding kha a kan fial. "Thil tha nan tuahmi kha an hmuh lai i, vancung khua i  a ummi nan Pa kha an thangthat lai" (Matt 5:17). Mi nih vancung khua ummi kan Pathian an thangthat khawhnak hnga ding caah thil tha tuah hi kan herh taktak.

Ruah dingmi cu, "Kan nun chung paoh cu, thil tha tuah hi a tlai tuk cang" timi a um lo. A tu bak te ah thawk khawh a si. Tu zan in thawk khawh a si. Thaizing in thawk khawh a si. Ruah dingmi belte cu, "A tu bak thawk a herh." Zeicatiah tu zanlei, thaizing in ka thawk te lai timi cu, a fiang lo. Na phanh lai le phanh lai lo a fiang lo. Kan nunnak hi kan ukmi le theih khawhmi a silo caah, second pakhat zong hi hmailei kong paoh cu a fiang lo. Kan nunnak hna hi, minmei le khuadawm bantuk an si caah, thil tha tuahnak ah a tu (now) timi a herh.

Cucaah thil tha tuah hi a tu bak ah thawk a hau. Thil tha cu kan tuah ahcun tuah a si ko. Tuah lo cun ni le thla a liammi nih a kan liampi i, kum 100 nun zongah thil tha pakhat hmanh tuah lo in thih khawh a si ve. Kawlca kan rak cawnmi te kha ka ruat tawn. A tuahtu hi an rak fim tuk.

"Kawnghmuh ta-khuh neh-sin pioh" timi cu kan rak cawn lio ah, ka rak rel sawhsawh ko. Ka hung upat tik ahcun tuah khawh ahcun a tha tukmi pei a si hi, tiah ka fiang i "Zingka ka thawh ka tein midang caah zei thil tha dah ka tuah lai?" timi khi ka ruat tawn (Hi ka zawn ah, ka tuah khawh tinak cu a si hrimhrim lo. Ka zuam. Ka ruat ka ti duhnak a si).

Tuahnak caan tha ka ngeih i ka tuah khawh ahcun tuah ka zuam. Cucaah khawika ka kalnak paoh ah, choir cawn maw? Hlaremh maw? Mithi topi maw? Thlancawh maw? Ruak put maw? Mibomhchanh maw? Ngaihchia lungkuaimi va hnemh maw?" tibantuk kha tuah ka zuam tawn. Zeicatiah nikhat ah thatnak pakhat te kan tuah ahcun "kan mah caah lunglomhnak" bak a si ko.

Tuanbia pakhatte ka van chim lai. Nai Polar Vortex an timi khuasik lio ah khan, kan biakinn ah ka kal. Khua cu a sik tuk. Vur cu a tla ngai nain lam khamtu taktak cu a si lo. Kan biakinn kam ah tlanglawng lampi a um. Cu tlanglawng lam cu kan biakinn lam Doherty Road nih a pal. Cu ni cu tlanglawng a kal. Tuai 160 a sau i, a rau taktak. Kan inn hmai motor lam cu tlanglawng nih a kham hna le motor tam taktak an i tlar. A cheu cu an hngak kho ti lo i mernak thalo ah an i mer. Kan area ah an lut i, an kir than hna. Sau ngai hnu ah, tlanglawng cu a liam i, motor cu an kal thluahmah hna i, an dih cang.

Motor pakhat cu lam lai bak ah a dir peng ko. Khatlei a rami zong nih an lanhtak. A hnulei in a rami zong nih an hrial i an lanhtak. Lam kikuai ka a si. Tlanglawng lam lonhka bakte a si fawn. Tlanglawng lam a van lonhmi nih khulrang deuh in mawngh sual ahcun fak taktak in suk colhnak ding hmun ah motor cu a dir ko. A hmailei in tlanglawng lam cung a van kaimi motor nih an pah hrulh tawn. Ka zoh i thin a phang tuk. Khua nih le a sik tuk fawn.

"Mah khi motor khi zeidah a tuah hnga? Hi khuasik lakah ziah kal lo in lam ah a dir peng ko hnga? Driver teh a um maw um lo hme? Driver khi aa hngilh maw a si? Lungtur zong in thih khawh a si tung? Thikai zong in lungfim lo in um khawh a si tung?" tiah ka ti i, khuasik lakah ka ke in ka va tli. Motor cu khatlei khatlei ka kut in ka kham hna i, motor cu ka va tlik hnawh. Ka van zoh cu, drover cu minak nu a si. Mitkuh thaw taktak in a rak i hngilh ko.

Motor rami cu ka kut in ka kham hna. Mirang nu nih a van ka tlik hnawh ve. A innkhar cu ka van bengh i, ka van thangh. A lau tuk ning cu a mit cu kau taktak in a van i au i, "Ka lawm tuk. Na ka nunh" tiah a ti. Mah kha motor kha sau deuh um sehlaw, motor dang nih a hmailei in an pah khawhmi a si. Motor dang nih cun an dir i a kan zoh lulh ko. Pakhat le bang cu, a rak tli i, "Zei dah bomh a haumi um maw?" tiah a rak ka hal. Thil sining ka chimh i, a kir than. Cucu thil fate a si nain, motor chung in aa hngilhmi ca ahcun nunnak hmanh a liam khomi thil in luatnak khi a rak si.

Cu ni ah thil tha dang zong ka tuahmi a um len ko lai nain, a ho dah a si ti zong ka theihlomi lamcung aa hngilhmi nu ka va thanghmi cu, ka philh kho lo. Amah zong nih a thih tiang a philh kho lai lo. Kan thih tiang zong kan i hmu ti lo men lai. A hngalh zong kan i hgnal fawn lo men ko lai. Asinain cucu zeitikhmanh ah ka phih khawh lo ding thil tha pakhat ka tuahmi a si. Cu bantuk cu mi tampi nih tuah khawhmi a si cio ko i tuannak can a rem le a um ahcun kan tuah ding a si.

Cu thil cu "Ni khat ah thatnak pakhat tuah" cu a si ko. Cu ni ah thil tha dang tampi ka tuah men ko lai nain, minung dang caah thil tha tuah khawh a sunglawi khun. A biapi khun. Zeicatiah "nikhat thil tha pakhat tuahnak nih, mah ca le midang caah lunglawmhnak nganpi a chuahpi caah a si.

Cucaah kan kut in maw, kan ke in maw, kan hmurka in maw, phaisa le chawva in maw, tha le zaang in maw, midang caah nikhat thil tha pakhat tuah hi, i zuam kho hna u sih law kan nunchung ahchun thil tha tam tuk kan tuah lai. Cucu vancung khua ah chawkhawn a si caaah, "Ni khat ah thatnak pakhat tuah" hi Krihfami dihlak nih kan i tinhmi si a herh. Tu chun in kan tuah ahcun, kum vui tu chun ni ahcun a tlawmbik thil tha voi 365 kan tuah te ko lai.

-------------------

Camp
Dallas-Forthworth International Airport
Dallas, TX
March 4, 2019