Valentine's Day

       
              America le nitlaklei ram ah a lar ngaingaimi ni pakhat cu, Valentine's Day hi a si. Anglican le Lutheran Krihfabu hna ahcun, "biaknak puai sunglawi" pakhat ah an hman. Biaknak kip nih an mah le sining cio in an sunhsak cio. Krihfa asilomi ram tampi zong nih, hi ni hi an sunhsakmi ni pakhat asi. Kawl nih cun, "Chittu Mya Neh" tiah an ti. Laimi nih cun, "Aa Uarmi Hna Ni" ti ding asi ve ko. Hi ni hi zungkhar ni cu a si lo nain, nisunglawi taktak ah hman ni a si.

             America ahcun, Valentine's Day cu "Ngaknu tlangval hna laksawng i pek ni, movie zoh ti ni, zanriah dum ti ni le ni sunglawi taktak ni pakhat a si." Nu le va a si ciami hna zong laksawng ahleice an i pek ni a si. Zeicatiah an i dawtnak langhternak ni le an i theih khunnak ni an si caah a si. Hi ni ahcun, nu le va zanriah eidin ti, chungkhar zanriah eidin ti tibantuk in, caan hman a si tawn. Hi ahcun eidindawr tam deuh cu, rawl eimi an tam tuk tawn caah, a tlar i hngah a hau tawn.

              Dayton khua ah, Old Country Buffet ah rian ka rak tuan. Valentine's Day ni cu minung an tam tuk ah, thutnak an i ting lo. Innleng tiang in an i tlar. Valentine's Day hi an sunhsak ning ka hmuh tik ah, ka khuaruah a rak har. Asinain ka caah a thawtnak ka thei kho lo. Kan tuah tawn phung asi lo caah asi.

             Kawlram ka um lio tein hi Valentine's Day kong cu ka rak theih ko nain a sunlawinak le a thawtnak ka thei lo. A ruang cu sunhlawihpitu ka rak ngeihlo caah asi deuh men lai. US ka phak hnu ah, voikhat cu February thla chuakka te ah, ka ngaknu Aye Aye Mu (atu kan nu) sin in cakuat pakhatte ka rak hmuh. Ka van samh i, card sente a si. Cuka card cung te ah, hitin ca a vana tial:

 "Happy Valentine's Day."...... "Nikhat khat ah hmun khat teah nuam tein kan umti khawhnak hnga ding caah le hi Ni ah hin, sunglawi tein na caan na rak hman khawhnak lai, saduhthahnak nganpi he".......................


......."Thluai"

           Cucu February 1998 kum ah a si. Khi hnu in kum fatin te a ka kuat i, kei zong nih ka rak kuat ve. Aye Mu cu Yangon khualipi ah a thangmi asi tikah, keimah nakin thil a rak theithiam deuh i, amah thawng in Valentine's Day thawtnak zong teh hram ka thawk. A kuatmi card vialte hi, atu ca ka tial lio tiang ka ciah peng rih ko hna. Van hmuh than tikah, thinlung puan bang an thar than lengmang. Valentine's Day timi cu, a thawtnak a theimi hna caah cun, ni sunglawi taktak arak si ko. Aye Mu he ca kan i kuat caan thawk in, ka nunnak ah Valentine's Day timi a thawtnak, a thlumnak le a sunlawinak cu ka van theih ve.

               Pathian nih khua a khan i, 2000 Christmas lai teah, kan nu cu USA a rak phan ve. April, 2001 ah puai kan tuah. Dayton ummi American ka nu ka timi Betha nih Valentine's Day a phanh fate zanriah a kan eipi tawn. Dayton ah Normandy United Methodist Church ah kum 4 le cheu Youth Pastor ka rak tuan lio ah, kum fatin te Valentine's Day cu Mino Fund Raising caah hman asi. Dinner thaw taktak in kan chumh; ticket kan zuar i stage show kan piah i, a rak nuam tuk. Kei zong Kawl hla hna an rak ka sakter len ve. Cutluk in a sunglawimi Valentine's Day cu careltu caah theihphu ngaingai asi tiah ka ruah caah, a tuanbia tawite ka van tial.


  Valentine's Day aa thawknak Rome Khualipi

                                                     Valentine's Day Tuanbia 
              Valentine's Day cu Feb 14 ah tuah a si tawn. Valentine's Day cu "dawtnak ni" a si. Zeicatiah Valentine’s Day cu pakhat le khat dawtnak (love) asiloah tlaihchannak (affection) ni caah hmanmi asi caah a si. Hi ni hi, kan nih cio zong nih dawtmi hna he sullam ngei tein hman ve ding hi a biapi ngai.

            Valentine timi min a pumi hi, tam ngaite an rak um. February ni 14 nak ah, thahmi Krihfa biaknak hruaitu 2 an um. Pakhat cu “Valentine of Rome” timi asi i, Rome khua ah tlangbawi (priest) a rak tuanmi a si i, AD 269 ah an rak thah. Adang Valentine cu, Rome in meng 60 a hlatnak khua, Interamna khua ah an rak thah. Adang Valentine zong an um len rih i, atuanbia hi fiang tein theih khawh cu a si lo.

            Alar ngaimi tuanbia pakhat ahcun, Rome khua i Saint Valentine cu, nupi thit an khampmi hna, Rome ralkap hna kha, kuhsihnak a tuah hna ruang ah le Rome cozah kut in hremtuar a ingmi Krihfa hna caah hruaitu rian a tuan caah, thawng ah an rak thlak ti a si. Cu thawng a tlak lio ahcun, thawng uktu bawi, Asterius timi pa fanu te hi a zawtnak in a rak damter ti a si. 

          Saint Valentine cu thah ding in bia an khiah i, an thah hlan deuh te ah, cu nu te sin ah cun thlahnak caah, cakuat a tial i, hitin min a thut:..................

                  "Your Valentine" 
           
           Asullam cu, "Nangmah i Valentine's ka si ee" tinak a si. St. Valentine a thih hnu kum tampi hnu ah, hi pa dawtnak kha ruat in, Valentine Day hi tuah asi tiah tuanbia thiammi cheukhat nih an ti. 


                     Valentine's Day Card phunkhat

           Valentine's Day hman a rak um hlan ah, Rome miphun hna nih, "Lupercalia" timi puai sunglawi ngaingai hi, February 15 ni ah an rak ngei tawn. Hi ni ah hin, ngaknu tlangval hna nih, ca ah min an tial i, bawm chung ah an sanh i, cucu an zuh hnu ah, laksawng thlennak an rak tuah tawn. Cuticun acheu cu an i theihngal i, an i helh i an rak i duh; cuticun aa thila mi tampi an rak um tawn ti a si (Rome miphun hi, miphun sang taktak an rak si i, ngaknu tlangval sinak a rak uartukmi an si. Romeo le Julius tuanbia zong, hi ram chung ngaknu tlangval kong asi)
            Rome Pennak ram chungah Krihfa an karh tikah, Rome puai pawl hi, Krihfa puai ah an rak ser tawn hna. Pope Gelasius (I)  zong nih, hi Lupercalia ni February 15 ni cu, Valentine's Day tiah, AD 496 ah a rak thlen thawk i, Valentine's Day cu Roman Catholic nih hman an thawk i, Krihfa dang zong nih cawn cio a si. 
Hi ni aa thawknak cu Pathian an zumh ruang ah thahnawnnak a rak tuarmi (martyrs) pawl upat peknak caah an rak tuahmi, upat peknak ni a si. 



        Valentine's Day thawktu Pope Gelasius-I
          
          Hi valentine’s nih a chim duh taktakmi dawtnak ni ti khi a si ko. Cucaah hi ni ah hin, aa duhdawtmi ngaknu tlangval hna, nu le va hna, chungkhar sahlawh cingla ah duhdawt deuhmi hna tibantuk hi laksawng an rak i then tawn. Hi ni ah hin, hlan ahcun ngaknu tlangval uarnak le duhnak (romantic love) ca zong ah hi ni hi an rak hman ve. 
          Cucaah laksawng pek tik zong ah, an i pek bik mi cu, “pangpar, eidin a thlummi le chonhbiaknak card tete hna an si.” Pangpar nih alanghtermi cu, “dawhnak, duhnak, uarnak” tibantuk khi alanghtermi a si.  Athlummi nih  langhter duhmi cu, “dawtnak cu a thlum” tinak ca a si. Card tu cu a chung ah duhdawtnak biafang dawhdawh an tial I, hi ni ahcun an duhdawtnak kha thukpi in an langhter tawn.

            Valentine’s Day hi ram kip ah an hman cio. Krifa ram deuh a simi ah an hman khun. USA hna  ahcun Special Sunday ah an hman i, Valentine's Day a phak lai Zarhpini paoh cu, Krifabu ning pi in chuncaw eiti asi tawn. Valentine's Day ni taktak cu, chungkhar dinner kalnak caan ah an hman tawn. 

           Asia ram ahcun Singapore, China abik in Hong Kong, Japan le South Korea nih hin, Valentine's Day hi an hman bik ti a si. Hi ram hna hi Valentine’s Day caah tangka tambik a hmangmi Asia ram an si. Phundang ngai asimi cu Korea le Japan ahcun Valentine’s Day ah hin, an nupi le nih an va le kha “chocolate” aa telmi muthai laksawng an pek tawn hna. Cun a hnu thlakhat March 14 khi (White Day) ti asi i, cu nih ahcun an va le nih an nupi le kha chocolate aa tellomi muthai an pek ve than tawn hna.  
          Cun Feb 14 le March 14 ah laksawng zeihmanh a co lo mi, lawngkang (single) pawl caah April 14 hi (Black Day) tiah ti a si i, cu ni ahcun cu lawngkang (single) pawl cu Tuluk rawldawr ah kal in khohsuai a nakmi ei phung asi ti a si. Cu asullam cu “lawngkangmi” an sinak kha an tahpi tinak asi an ti. Cucaah Valentine’s Day ni hi cu nu le va, ngaknu tlangval duhmi a ngeimi hna cahcun, ni sunglawi tuk le lunglawmhnakni a si nain, lawngkang (single) pawl caah cun “zunngaih ni” khan ah a tla.

Valentine's Day Card cungah Valentine's Day kong an tialmi ca






Zohchunhmi Ca

1. World Book, 1971