Tuesday, June 10, 2014

Thailand: Ralkap Nawl Ngeihnak Ram

                                     Thailand: Ralkap Nawl Ngeihnak Ram

                                                      By Hai Vung Lian

Vawleicung ah Pakistan le Thailand hi ralkap nih voi tambik nawlngeihnak an laknak ram an si. Hi ram ah ralkap nawl an ngeih tukmi hi, an ram caah a dam kho ti lo mi zawtnak pakhat ah aa chuah cang. Thailand ram damlonak hi, minung damlonak he epchun ahcun, "Adam kho ti lo mi, cancer zawtnak bantuk asi." Thailand hi politics ah a cancer mi ram a si. Hi an ram zawtnak a dam hlan lo cu, Thailand hi ralkap nih nawlngeihnak an lak lengmang ko rih lai.

Thailand hi ralkap nih an ram politics, sipuazi le uknak ah an i tel taktak. Ralkap nih abuainak kip ah an tlangtlak hna i aphi an chuahpi tawn hna. Achiatnak zong aum i, a thatnak zong aum ve.

May 20, 2014 ah Thailand Ralkap Hruaitu nih "ram uknak kan lak" (coup) ati. Thailand cozah nan thutnak in tum u; lamcung ah lamzulmi hna nan inn ah tin dih u; nan tin lo ahcun kan in tlaih hna lai i thawng ah kan in thlak hna lai a ti. Lamcung ah thla 3 chung thlam aa sak in lamzulmi vialte an dawi dih hna. Bangkok le adang khua lian deuhmi paoh ah khua chung ah ralkap an khat.

Time catialtu David Scout nih, "Tutan ralkap nih uknak an lakmi hi thil thar a si lo. Thailand ram ah siangpahrang nawl ngeihnak an rak donghter kum 1932 in, tutan ralkap cozah kainak tel lo in a liamcia caan ah ralkap nih voi 11 ram uknak an lak cang; voi 7 ram uknak chuh an rak i zuam bal cang" tiah a ti. Cucu van zoh tikah, Thailand hi ralkap nih an khuhnenh (influence) an tuah tuk hna le an ram hi ralkap nih pungsang aphunphun in an mer khawh tinak kha alang.

Hi bantuk in ralkap nih uknak an lak lengmangmi hi a ruang zeidah a si?  Aa thawknak taktak cu an ram uknak phunghram ruang ah a si.

Thailand Martial Law Act 1914 nih, ram chungah buaibainak a um tik ah le himbawmnak a um tuk lo caan ah, ralkap kha mipi ukpennak cungah "superior power" (nawlngeihnak sang deuh) an rak pek hna. A liamcia caan kum 82 chungah, Thailand ram democracy hi pungsang phunphun in an chuak. Thailand cozah nih ralkap hi an sakhan ah a umter kho hna lo. Cun ram hruaitu pawl zong caan tling tein uknak an ngei kho theng bal lo. Pakistan he an sining aa lo.

Zeidah a cang timi kha atanglei ralkap nawlngeihnak laknak nih a langhter ko. Ralkap nih uknak an lak fate, a pakhatnak bik ah siangpahrang he an dirti peng. Siangpahrang nih cohlannak a ngeih tawn hna. Cutiasiah puanzar phen ah zeidah a cang?

Siangpahrang Ukpennak Donghter


Atu lio Thai Siangpahrang Bhumibol Adulyadej

June 24, 1932 ah, kum 700 tluk asi cangmi Siangpahrang Ukpennak kha, ralkap, politician le mifimthiam cheukhat hna bawm in an donghter. Siangpahrang kha ramkongkau ah nawl a ngei ti lo. Cun phunghrem ngei in siangpahrang uknak (constitution monarchy) le Parliament thimnak in ram hruainak an thawk. Asinain kum tlawmpal chungah Thai siangpahrang nawlngeihnak kha duhsahtein tlawmtete in an van umter than; ramchung ah bawiphun pawl thawnnak zong kha an nunter rih.

Phuntanh Lungput Chuahnak


Field Marshall Plaek Phibunsongkhram

Thairam cu mipi uknak in kum tlawmpal an kal ah, Japan nih a van lak cawlh i, mipi uknak aa rawk than. 1947 ah kum no tein siangpahrang a thih tikah, lunghrinnak le buainak a chuak i, ralkap nih ram uknak an rak lak. Hi ralkap nih uknak lakmi ruangah, Field Marshal Plaek Phibunsongkhram kha thawnnak thazaang a vana ngei. Hi pa chan ah hin, "Siam" rak timi Thailand ram miphun vialte kha, "Thai miphun" timi lungput hi an ram hruainak ah, a muru taktak ah a van chiah. "Pad Thai" timi lungput a van ser (Kawl nih Myanmar lumyo an ti bantuk in).

A conservative ngaimi asi i, cu ruang ahcun American cozah nih hawikawm le dawtmi ah aa chuah. US cozah he an i kawm i, an ram vanlawngtual hna zong Indochina raltuk lio ah US nih an rak hman. Vietnam raltuknak caah bawm thlatu vanlawng pawl nih Thailand vanlawngtual hi tampi an rak hman.

Ahrangmi Ralkp Uknak


Gen. Thanom Kittikachorn

Thailand mipi hna cu, 1947 in ralkap nih an uk hna. Mipi nih an duh ti lo i, an tho i, an doh hna i, 1973 ah ralkap uknak a dong. Ram chung politics ah buainak tampi a um caah, an ram a dai kho hlei lo.

Ahnu kum 3 nak, October 6. 1976 ah ralkap uknak a kaai than. Hlanlio ralkap hruaitu Thanom Kittikachorn cu ralkap cozah hruaitu a si. University siangngakchia nih ralkap cozah cu an doh. Caan saupi lam an zul; cucaah siangngakchia an i butnak Bangkok khuakam, Thammasat University kha hriamnam he an luh hnawh hna. Siangngakchia zeimaw zat an thi; 100 leng hma an pu. Cucaah ralkap nih uknak an lak than hawi.

Hi siangngakchia pawl hi, communist tanhtu, zalawng tein cachuahnak le chimrelnak dohtu tibantuk in an rak puh hna. Cucaah Thailand ram ah hruaitu hna nih an rak tih hna. Thailand cozah a tlu lai i, American ralkap pawl Thailand in an chuah ahcun, Thai ram cu communist uknak ah a tla lai tiah an rak ti hna caah, an rak kahmi hna asi.

Ralkap nih thimmi Prime Minister le ralkap i bawm in hruainak in Thailand ram cu 1992 tiang an kal. Mipi nih an duh ti hna lo. Mipi nih thimmi uknak kainak ding caah, Bangkok khua khat in lamzulhnak an tuah than. Siangpahrang Bhumibol Adulyadej nih, "Democracy duhmi hna le ralkap hruaitu hna i caihkhang u" tiah ati hna. An i caihkhan hnu ah, Democrat Party hruaitu Chuan Leekpai nih ram a van hruai.

2006 Thaksin Cozah Donghnak


                               Thaksin Shinawatra

A tank in central Bangkok during the coup of September 2006
    2006 Ralkap nih nawlngeihnak an lak lio. Bangkok

September 19, 2006 ah ralkap cozah nih mipi thimmi Prime Minister Thaksin Shinawatra cu uknak an chuh than. Cu lio ah billionaire asimi Prime Minister cu New York khuapi ah U.N. General Assembly ah meeting a kai lio asi. Thaksin thimfung a rak pe cemtu hi, khuate lei le khuapi chung riantuanmi pawl an rak si. Thaksin nih hin, sifak santlai lo bawmhnak lei ah tamtuk rian a rak tuan i, cucu micheu siangpahrang dirpitu nih an rak duh lo. Thaksin uknak a donghnak taktak cu, Thaksin nih siangpahrang a upat lo timi le siangpahrang dirkamhtu hna le khuapi chung i milaiva (middle class) pawl hna nih, siangpahrang uknak hi a lo tuk cang timi lungfahnak ruang ah, ralkap cozah an forhfial hna caah asi. Cuticun Thanksin dirpitu le siangpahrang tanhtu tibantuk in ramchung ah buainak a chuak.

Cucaah ralkap bawi nih, "miphun lungrualnak caah" ti riangmang in uknak an lak. Thaksin nih "ziknawh a ei timi le nawlngeihnak asiloning in a hman" (corruption and power abuse) in uknak an chuhnak asi.

 Mi tampi hmuhnak ahcun, cucu aruang bik asi lem lo ti a si. Angaingai ti ahcun, Thailandram i ralkap nih uknak an laktawnnak a chungmuru thil taktak cu, "Mipi cozah hruaitu lutlai hna le siangpahrang karlak dohkalh le remlonak ruang ah asi" tiah mi tam deuh nih ruah asi. Thaksin cozah a donghmi nih Thailand ram chungah tluanlonak tampi a chuahpi. Ramkongkau ah, an ram a dai kho ti lo. Thailandram thlanglei Malaysia ramri ah Muslim tapung an cak chinchin. Cuticun buainak tampi a chuak.

Yingluck Cozah


            Yingluck Shinawatra


  Yingluck Shinawatra Cozah Lutlai Hna

Thaksin cozah a dongh hnu ah, Thai ralkap hruainak in 2011 ah thimnak an tuah than. Cu ahcun Pheu Thai
Party in Thaksin farnu Yingluck Shinawatra nih atling (Amah hi Kentucky State University in 1991 ah degree hmumi asi). Prime Minister a van tlaih i, avoi 28 nak prime minister ah acang. Atapa Thaksin nih ramdang a umnak in, a farnu hi a khuhnenh. Yingluck nih hin, atapa ruahnak in a kan hruai timi ruangah, aduhlotu hna nih February 2014 in lam an zul. An buai tuk cang caah le Thailand ram sipuazi tiang in harnak a chuahphah cang caah, ralkap nih uknak an lak than.

Ralkap cozah nih, Thai uknak phunghram zong an hrawh. Zeitikah thimnak kan tuah than lai timi zong an chim rih lo. Zeican dah ralkap nih an hruai than rih hna lai? Zeitikdah mipi thimmi cozah thar an kai than te lai?Cu cozah zong cu kum zeizat dah an hmunh than te lai? Asiahteh hi a cancermi Thailand politics hi ramdang hna ah aa chonh sual te lai maw timi cu, careltu zong kutdong rel in hngah rih ding asi ko.


General Prayuth Chanocha, Commander in Chief of Royal Thai Army
nih Thai Uknak kan lak timi a thanh lio


2014 Thai ralkap nih uknak an lak lio. Bangkok


Ralkap le Mipi buai lio. Bangkok May 22. 2014













No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....