Khua Ruahning Phun (3)

Minung hi khua ruahning phun tampi a um men ko lai nain, a dan tlangpi in cun phun (3) in ruah khawh asi. Cu hna cu atanglei bantuk in an si:

(1) A thalei in khuaruah (Positive thinking)
(2) A chialei in khuaruah (Negative thinking)
(3) Lung-awtawm khuaruah (Flip-Flop Thinking)

(1) A Thalei in Khuaruah (Positive Thinking)

Hihi minung kan nunnak ah a tha cemmi le a biapi cemmi asi. Hihi minung pumpak, chungkhar le khua, tlang, peng le ram a thanchotertu asi. Vawleicung miphun vialte lakah, Mirang miphun hi "a thalei in khuaruahnak" a ngei bikmi miphun ah pakhatnak an si. Hi ruang ah hin, vawleicung pumpi kan zoh tikah, fimnak ah siseh, rumnak ah siseh, thawnnak ah siseh, dawhnak ah siseh, lianh ah siseh, naingaizi ah siseh, kawlhawlnak ah siseh, science lei thanchonak ah siseh, miphun dang nih a banh in kan banh kho hna lo.

Cucaah zeitluk in dah a kan thlau timi zohnak ding caah tahchunhnak pakhatte in van chim ka duh. Kan nih Kawlram mi hna nih, Democracy si kong ah heh kan buai lio ah, an nih cun THLAPA voi tam tuk an kai cang i, atu cu MARS ah kan pem lai tiah an ti cang. Minung 100 nih kir ti lo dingmi pemnak ticket hmuh ding in min an pek cang.

Thancho le hmailei kal a duhmi nih cun hi lungput hi an ngei tawn. Tahchunhnak ah, Thomas Edison te hna, Henry Ford te hna, The Wright Brothers te hna nih vawleicungah thil tha tamtuk an rak chuahpinak cu, hi lungput ruangah asi. America nih thlapa an phaknak zong hi lungput asi. MARS vawlei ah minung pem an timhnak zong hi lungput hi asi.

(2) A Chialei in Khuaruah (Negative Thinking)

Hihi minung kan nunnak ah a chia cemmi le sunghbaunak a chuahpi cemmi khuaruahnak asi. Vawleicung miphun lakah, Kawl le Laimi hi a chiatnaklei in khuaruah a hmang bikmi miphun pkhat ah kan i tel lai. Zeicatiah kan i sonhtarhmi hrimhrim a tam tuk. Cu sonhtarhnak cu, hmai ah a kal kho lo mi lungput a si. Abik in Laimi hi kan thachiat le lungdongh a fawi tuk. Thil pakhatte kan ruahning bantuk asilo tik ah le ruah ning bantuk in a kal lo tikah kan lung a dong zau.  Kan tha a chia colh. Thil fatete ah kan zai i, cu zai nih cun hnu ah a kan tawnter; hmai ah a kan fonter lo.

Laimi kan biachimmi hi kan mah caah cun a va tha ngai ko nain, miphun dang ngaih ding ahcun duh an nung lo tuk. Zeicatiah tumchuknak le thluachuah hmuhlonak bia deuh lawngte kan in a chuak. Laimi nih nifatin kan nunnak ah tumchuknak bia kan hman cemmi hna cu hi hna hi an si

 "Asi kho bal lai lo; an ti kho bal lo; kan ti kho pek lai lo; asi te lai ka ti theu; kan phu lo; kan i tawk lo; kan nih ca hna ahcun a sang tuk; kan nih caah cun a tam tuk; kan phuttawk lo pi; kan nih te hna cu; sifak santlai lo kan si; michia ui-ar kan si; nupi chiahru te an thit piak; va chiahru te a ngei; inn chiahru te; dawr chiahru te; leicum kaa aa ka si; mi lungnu nau ka si; hawi fa na lo loh; hawi na can hna lo " tibantuk.

Hi pin ah tam tuk a um rih. Hi hna hi, huinak bia an si nain, ngaih nuam lo mi le mi thachiattertu bia an si. Hi bia tam deuh chim le ruah paoh ahcun, thanchonak a pit; zeicatiah lung donghnak le ruahchannak donghnak lawngte lei ah a kalmi bia an si. Minung thazaang portertu bia an si hna lo.

Thancho le hmailei kal duhmi nih cun, hi lungput hi hrawh, kaltak le ngeih lo a herh. Hi achialei ruahnak ngeih peng ahcun, midang tlang hra an dan i MARS vawlei an phak zong ah, h lungput ngeimi cu speed a fum taktakmi cawleng speed tluk hmanh in hmai ah kal khawh asi lo. Achialei khuaruahnak cu, a chiat tuk caah, pumpak ca hmanh ah, "depression" in dongh khawh asi. Hi ruahnak hi a tam tuk ahcun, chungkhar zong a depression ngah khawh asi; Krihfabu zong a depression ngah khawh asi; kan miphunpi zong depression a ngahmi miphun ah chuah khawh asi. Tih a nung tuk.

(3)  Lung-awtawm Khuaruah (Flip-Flop Thinking)

Lung-awtawm khuaruah hi, vawleicungah a laklawh cemmi khuaruah a si. "Yes" le "No" thleidang kho setsai lo in umnaak khuaruah asi. A caan ah biakam ciami let lengmang, bia khiah ciami let lengmang, tu chun "yes" ti i thaizing ah "no" timi lungput; atu le tu lungput-ruahnak-tuahsernak le nunning aa thleng lengmangmi dirhmun asi. Mah le mah zong i fianlonak dirhmun asi. Hruaitu nih hi bantuk lungput hi ngeih lo bak a hau. Hruaitu nih "Lung-awtawm lungput" ngeih sual ahcun hruaimi hna kalnak hngal ti lo in, "lansung ah tehta in dirnak asi." Hi bantuk lungput ngeimi cu zulh ding an si lo. Hruaimi hna zong nih, "Yes" le "No" an i theih lo i, an dirhmun tha tein an fian lo ahcun, hruai awk an tha ve hawi lo.

Hi lung-awtawm ruahnak hi, lungthin ral a chiami, dirhmun ngeilomi, mi ruahnak in a nungmi, mi bochan in a nungmi, kalnak ding lam fiang tein a thei lo mi, tinhmi ngei setsai lo mi le midang bia in amah nunnak bia aa khiakmi pawl ruahnak asi. Cun mi zertiang hna nih an ngeih khawh ngaimi lungput zong asi. Naingaizi ah a tam ngaingaimi lungput pakhat asi. Mizoram, Kawlram le Lairam naingaizi phunphai ah a um duh ngaingaimi ruahnak pakhat asi. Cucaah party thialkam te hna a tamnak le bu thialkam te hna a tam nak asi.

Biadonghnak

Hi ruahnak phun (3) nih minung kan nunnak a kan hruai. Minung hi a caan ah, "positive" kan si; a caan ah negative kan si; a caan ah "flip-flop" kan si theu tawn. Kan nunnak ah teinak (awngmin-nak) tam deuh le tlawm deuh kan hmu timi khi, hi ruahnak pathum nih kan nunnak ah a chuahpimi theipar deuh lawngte an si. Cucaah "Careltu tu chun na khuaruahnak khi zei zawn te khi dah a si bik?"  Khi thil (3) lak ah na sibik mi zawnte nih na nunnak lam an hruai lai. Cucaah nihin ni ah zei ruahnak khi dah na thim lai?