Lungralthat Timi Cu Zeidah Asi?

Mirang biafang ah biathuk ngaingai asimi cu "courage" timi biafang asi. Laiholh in lungralthat ti a si. Chim duhmi cu "lungthin in tuaktannak ngei bu tein in, chia le tha thleidannak ngei bu tein, khuaruah le tuaktan cikcek hnu ah, biakhiahnak tuah le cu biakhiah ning tein zeihmanh tihnak ngeilo tein ral tha tein nun le riantuan khi a chim duh.

Lungralthat cu, ralthat timi biafang he aa khat lo. Ralthat timi cu, lungthin in tuaknak aa tel khawh bantuk in tuaktannak ngei bak lo in le a theipar zeidah a lawh timi tuak hmasat lo le biakhiahnak ngei hmasat lo in tuah khawhmi thil asi. Hruh ralthat zong a um kho. Sullam ngeilo ralthat zong a um kho. Ruahphak lo pi ah tuaktan lo in, ralthat taktak le thih ngamh zong aum  kho. Ruah hmasat lo, tuaktan hmasat lo, chia le tha thleidannak um lo in ralthat khawh asi. Cu bantuk ralthatnak cu "lungralthatnak" nih a chim duhmi asi lo.

Lungralthat (courage) timi biafang hi, a that uk caah CBMC (Chin Baptist Mission Church) chuahmi makazine ah akong ka rak tial bal cang. Courage ngeih cu thawnnak asi. Thilti khawh thawnnak ngeihnak asi. Thil awngminnak asi. Lungralthatnak a ngeimi hna cu, chia le tha thleidan khawhnak an ngei. Tih awk kha an tih i ngamh awk kha an ngamh. Thil pakhat cu zeitluk in tih a nun zongah, thih le thih tiin, thiltha umnak hnga ding caah lungthin raltha tein an tuanmi khi, courage cu asi ko.

Hi lungralthatnak hi, rilicung tiilawng captain hna, pilot hna, doctor hna, ralbawi hna, vancung ah rocket in a kaimi scientist hna, biaknak le politician sangsang hna lungput ah hmuh khawh asi. Tahchhunhnak ah, Rev. Martin Luthar King cu USA ah vunhawng thleidannak doh tu asi. Upadi buar asi ti a thei ko nain a doh thiamthiam ko. Aung San Suu Kyi zong ralkap cozah tih an nunnak a thei ko nian, kan ram ah a um i a doh peng ko. Neil Amstrong le a hawi thlapa an kai lio ah, vawlei ah kan kir than lo men ko lai timi zong an theih ko bu in, thlapa vawlei lamh ah an i thawh ko. Cucaah hi fimthiam vialte hna nih lungralthatnak an ngeih ruangah vawlei ah tuanbia tialtu an si ve taktak. Cucaah, teitu le a awngmin mi si duh ahcun, kan nunchung ah lungralthatnak ngeih cu a biapi taktak.

Lungralthat timi ah hin, zumhnak aa tel chih. Courage cu ralthat pakhat asi i, thil a chia le tha tha tein tuak le ruah cikcek hnu ah, a phichuak a tha ko lai timi ruahchannak le zumhnak he, lungthin raltha tein khuaruah le riantuan asi. Thih zong ah thih, rawh zong ah rawk, zeihmanh sisehlaw tuah ah a tha timi lungchung khuaruahnak he nun le riantuan khi courage nih a chim duh.

Mifim mi hna nih, "lungralthat" (courage) timi hi zeiset dah asi tiah an chimmi bia hi a tam tuk. A thuh tuk caah an mah le an fian ning cio in an tial. Mifim pakhat nih cun, "Courage timi cu mi nih sawiselnak, thangchiatnak, nihsawh thlanglamhnak le zeirellonak te hna khi pakhat hmanh al lo tein dai tein um le in khawh khi asi ko" tiah a ti. Jesuh Krih nunzia cucu kan hmuhmi asi. Zeitluk in an cawhdeh le an nihsawh le sawisel zongah a in khawh ko. Hruaitu nih cun mi sawiselnak le thangchiatnak te hna khi, intuar khawh a hau. Cu in khawhnak te hna, tuar khawhnak te hna cu, "lungralthat" timi an si ko. Lungthin raltha mi hna nih cun, an tihnak le ngaihlahnak hi midang an chim bal hna lo; an lungralthatnak tu khi midang an hrawmh tawn hna. Cucaah lungralthatnak ngeimi hna nih cun, lunglawmhnak le thanuamnak bia lawngte an hmurka in a chuak i, tihphannak ngeimi hna nih cun an thinphannak le tihnak tu kha midang an hrawmh tawn hna.

Cu tikah an chuahpimi theipar cu thil tha lawngte an si. Thanchonak le thanuamnak lawngte an si. Mi lungthin damnak le lungthin thawnnak a si. Ruahchannak, zumhnak le thil a thalei in hmuh thiamnak lawngte a chuahter. Lungralthatnak ngeimi hna cu, tihnak an ngeih lo lawng siloin tihnak teitu an si hna. Mah ca lawng ah an ruat lo; midang caah siaherhnak, hnakkar tenhnak, zawnruahnak le midang tangah i dor khawhnak lungthin zong an ngei. Cucaah lungralthatnak ngeimi hna caahcun, hmailei ah a lamkip in thannak a chuahter.

Lungralthatnak ngeih hi minung thanchonak caah le saduhthah tlamtlinnak caah minung nih ngeih kan herh cemmi lungput asi. Hi bia hi ralchiat lio, lungretheih lio, raldoh lai le thil thar tuah lai ngeih a herhmi lungput pakhat asi. Courage ngeih lo ahcun zei thil hmanh tlamtlinh ahar. Courage ngeih ahcun tuah duhmi thawk hlan in, 50% cu kan tlamtling cang ti tluk asi. Lungralchiatnak (discourage) ngeih ahcun, minung hi 50% cu kan sung cia cang. Ral tuk hlan in le thil tuah taktak hlan in, zatceu kan sung cia cang. Teinak hmuh ding a fawi lo.

Vawlei tuanbia zoh tik ah, lungralthatnak an ngeih ruangah minung nih tuah khawh lo dingmi an rak tuah khawh. Tahchunhnak tlawmte in ka van tial hmanh lai.

1. Lungthin ralthatnak (courage) a rak ngeih caah Abraham cu a nu le pa inn chuahtak in a hngalhlomi ram Canaan ram ah a pem kho.

2. Moses cu lungthin ralthatnak a ngeih caah minung pa lawngte 700,000 renglo kha Egypt ram in a chuahpi ngam hna. Cu lungthin ralthatnak ruangah thetse ramcar ah kum 40 a vaihpi khawh hna.

3. Ralbawi note Joshua cu Moses nih a thih lai ah bia voi tampi a cahmi cu, "thawng ngai le lungthin raltha ngai in um ko" ti hi asi peng. Joshua lungralthatnak ruangah Israel mi hna nih an mah nakin a let in a cakmi ralkap bu lianlian cu an tei tawn hna.

4. Lungralthat ruangah asi kho lo ding in rak ruahmi sal zuatnak zong cu Abraham Lincoln nih a hrawh kho ko.

5. Lungralthat ruangah US scientist pawl nih thlapa vawlei an lamh khawh

6. Lungralthat ruangah vawleicung tlang sangbik Everest zong cu minung nih an ketang ah an chiah khawh.

7. Emperor Alexander the Great cu mino te asi nain, vawleicung khuh dih a rak i tim i, India tiang in ram a rak kauh tu le Greek nunphung le holh nih vawlei pumpi ngacha a rak khuhnenhter.

8. Lungralthat ruangah Marco Polo nih a ke in, meng 15,000 (kirleile kal lei) khual a rak tlawng.

Hi pin ah tahchunhnak lak ding tampi a um rih. Minung nih tuah khawh lo ding thil tampi kha, hi mi vialte nih an tuah khawhnak le an saduhthah an tlam tlinhnak a ruang cu, "lungralthatnak" an ngeih caah asi.

Lungralchiatnak cu minung caah zumhlonak chuahtertu asi. Zumhnak ngeih lo hnu ahcun thil tlamtlinter le puitlinh a har cang. Lungralchiatnak cuj, ruahchannak tlautertu, lungthin dertertu, thachiatttertu, thazaang dertertu, tha uaitertu, thazaang zawrtertu le a donghnak ah sunghbaunak chuahtertu a si.

Tahchunhnak lak ding tampi lakah, Israel mi hna Egypt ram in an chuahnak tuanbia hi zohchunh tlak taktak a si. Cawhnuk le khuaihliti in a luangmi Canaan ram co awk caah, Egypt ram in an rak chuak. Sal sinak in luatnak ah kal ding an si. Ram ngeilomi dirhmun in ram ngeimi miphun si ding le mah innlo te ah um i, mah cinthlakmi thilri te eidin ding le mah satil te he nuam te nun ding kha Pathian nih a kamh hna.

Egypt ram in nuam tein an rak chuak. Pathian nih thil khuaruahhar tam tuk kum 40 chung a tuah piak hna. Pathian thawnnak le thilti khawhnak an hmuh lengmang. Meng tampi le kum tampi Canaan ram co ding in an kal hnawh. An phak lai teah, an lung a dong. An phun an zai. An chuahtak cangmi Egypt ram tu kha an ngai peng. Cu an lungdernak nih cun, hmai ah a kalter kho ti hna lo. An cak kho ti lo. An lung a dong cikcek i, Canaan ram co kho ti lo in, mi tam deuh cu an nunnak a rak liam. Cucaah lungralchiatnak nih hin, minung pakhat, chungkhar pakhat in i thawk in, tlang le peng in miphun le ram kha a hrawh khawh bak.

Biafunnak
Thancho na duh maw? Catang sang phak na duh maw? Politics ah a tlamtlingmi si na duh maw? Sipuazi ah a thangchomi si na duh maw? Pawcawm kawlhawlnak ah a tlamtlingmi si na duh maw? Nifatin nunnak ah khua-awng a pemmi le lungthin nuam tein caan a hmangmi si na duh maw? Cucu vialte si na duh ahcun, na herh bikmi thil cu, "lungralthatnak" asi ko. Hihi na ngeih hnu ahcun na si duhmi si khawhnak ding lam na ngei cang. Lungralthatnak na ngeih ahcun, na tinhmi kip ah teinak na hmu lai i, na lam a tluang lai!!!