Caantawi Pennak le Zungzal Pennak

1984 ah sianghleirun kai ding in Mandalay ka rak phan. Phanh thaizing ah Hakha ka hawipa Bawi Kian nih "Ye-cho Market" ah thil a ka cawkpi. A thazing arkhuang in ka tho i, Mandalay khua lianhngannak hmuh ka duh caah, ka ke in ka chawk. Ka umnak Bodhi-Kung in ka kal i Mandalay Palace an kulhnak tidil "Kyung" le tlakrawh senmi vampang (Lam-26) tiang ka phan.

Hlanlio siangpahrang umnak inn kulhnak tlakrawh vampang le an kulhnak tidil saupi cu ka van hmuh. Cucu mit dong in a kau. Kawl siangpahrang hna an rak thawnnak le sunparnak kha, ka mit bak in ka van hmuh tik ah, "Kawl siangpahrang thawnnak" kha ka khuaruah a har ko. An rak thawng tuk hringhran. An thawnnak le sunparnak cu a rak sang taktak timi hmuh khawh a si.

Mandalay Palace 

Siangpahrang umnak inn kulhnak area cu a ning pi in Nandwin tiah an ti. Mindon Min nih 1857 in sak a thawk i 1859 ah an lim. A tung le vang hi Pe 6,666 (km 2) a si. Tlakrawh vampang cung ah sui bantuk in a engmi ralvennak innsang pe 555 tluk sangmi an sak hna. Mindon Min nih a rak sakmi siangpahrang inn Mya Nan Sandaw Nandaw cu, kulhmi khua chung i a laicer ah a um (Mindon Min sakmi cu Japan ral lio ah bomb in an thlak caah, aa rawk dih. Ralkap cozah kai hnu ah a thar an sakmi lawng a um).

Mya Nan Sandaw Nandaw a chak le thlang ah pangpar dum dawhdawh-Nandawin le Myaing Hay-Wun an um. Cu dum cu Paradise bantuk in a dai. Kulhnak vampang i nichuahlei ah Kuthodaw pura minthang a um. Cu ka ahcun lung tlap in catialmi 600 a um i, cucu vawleicung lungcatial vialte lakah a lian bik a si an ti. Mah cu thlang deuh ah Swenandaw phongyi kyawng lian taktak an um. Cu nih cun Mandalay ropuinak zong an langhter.

Mindon Min le Thibaw Min chan ah, Mandalay khua cu Kawlram siangpahrang umnak khualipi a rak si. Inwa, Sagaing le Amarapura khua hna hi siangpahrang khuahlun an rak si i, hi khua hrawnghrang hi Kawlram ah a rumnak bik le hlunhlainak bik an rak si.

1984 ah Mandalay ka phak a si i, a liamcia kum 100 hrawnghrang mithlam in hei suai ah, Mandalay siangpahrang inn cu a ropui taktak ko. Nandwin chak te ah a ummi, Mandalay Tlang dawh nih Mandalay cu a dawhter khun. Siangpahrang inn hrawng cu, aa dawh i rumra a rak ngei tuk ding a si. Miakpi lianlian siangpahrang inn hmai ah an chiahmi nih an thawnnak zong a langhter rih.

Swenandaw Kyawng

Mindon Min innlo cu rumnak in a khat. Cu hmun in, Kawlram rumnak, thawnnak, sui le ngun, tangka le chawva vialte cu an rak uk dih. Phundang in chim ahcun, Mandalay siangpahrang inn cu a tlu kho lo dingmi inn bantuk a rak si. Mandalay zong cu "Swe Mandalay" an rak ti. A min hrimhrim rumra a ngei tuk. Mandalay innlo hna, Phongyi kyawng pawl hna, siangpahrang bawi pawl zunginn hna, biacaihtu pawl inn hna, Mandalay Palace rumnak le lianhngannak kha Kawlram pumpi rumnak le lianhngannak nih a tluk lai lo ti tluk a rak si. Tlakrawh inn lianlian a rak um. Phongyi inn cu tlawrthing lianlian in an sak hna.

1984 i Mandalay ka phak kum cu, Thibaw Min mirang nih an tlaih kum 1885 in tuak ahcun kum 100 a si cang. Thibaw a rak umnak Siangpahrang Inn (palace) cu Japan ral lio ah bomb an tlak caah aa rawk dih cang. A hmun lawng a rak um cang. Mindon Min chan i an sakmi tlakrawh inn nganpi pakhat cu a dir rih nain, a vam hna an kawk dih cang. An i rawk dih cang. A tungtlangpipi lawng an tang cang. Phonyi Kyawng cheukhat cu sawn nawn in an um cang.

Cozah nih zohkhenhmi ralvennak innsang dah ti lo cu, Mindon Min le Thibaw Min chan i kutneh tam deuh cu, an rawk dih cang. Inn ummi hnihkhat zong an thing tuk cang. Mandalay Palace kulhnak tlakrawh vampang hna zong a cheu cu tlakrawh an cim i, a cheu hmun ahcun thingram le rirang kung hna an keu. Hnawm ngai in a um cang. Mileng zoh ding in an remhmi hmunhma cheukhat dah ti lo cu, an rawk tuk cang hna.

Cu thil ka hmuhmi nih, khua tampi a ka ruahter. "Caantawi Pennak" cu an rak hmun lo timi. Hi vawlei ah sakmi "Caantawi Pennak" cu an hmun lo; caan sau an nguh lo. Caantawi pennak cu an hmunlo timi kha, Mindon Min le Thibaw Min kutneh thilri hlun pawl zoh in a fiang ko. Zeicatiah minung sermi pennak cu a zungzal in an hmun lo. A caan phak cun an chuak i an lo than.  An sunpar i an tlu than. Pangpar bang an par i an uai than ko.

Cucun ka lung ah a chuakmi cu Jesuh cawnpiaknak a si. "Rungrul le cirik nih an ei khawhnak, hi vawlei ah nan chaw va khong hlah u. Rungrul le cirik nih an ei khawhlonak vancung khua tu ah nan caw va khong u" tiah a kan fialmi kha. Hi vawleicung ah khawnmi tlakrawh inn hna, sui le ngun hna, innlo thatha le tlawrthing inn thatha hna zong, a caan phak cun an i rawk. An hmun lo. Rungrul le cirik nih an hrawh dih ko hna. Zeicatiah "Caantawi Pennak" chung ahcun a hmunmi thilri a um lo. Minung thawnnak zong a hmun lo i, minung sermi pennak zong an hmun lo.

Mandalay Palace rawkmi ka van hmuh in, Jesuh chimmi "Vancung Pennak" kong ka lung ah a chuak. Mindon Min le Thibaw Min hna nih ropui taktak in an rak sakmi siangpahrang inn hna hi, kum 100 hmanh an nguh lo. Mindon Min Pennak zong kum 25 lawng a hmun (1853-1878 tiang). Thibaw Min Pennak kum 7 (1878-1885 tiang) lawng a hmun. Mindon Min saktami siangpahrang inn (palace) zong cu kum 86 (1857-1943) lawng a hmun. Kawlram siangpahrang pennak hna hi, zeitluk an thawn hmanh ah caantawi te lawng an hmun.

David le Solomon Pennak zong sau an nguh lo. Vawleicung siangpahrang min thangthang-Pharoah vialte te hna, Alexander the Great te hna, Nebuchadnezer te hna, Cyrus le Rome Emperor lianlian pennak vialte- zong caantawi te lawng an rak hmun hna. Vawlei ah a hmunmi thil a um lo. Donghnak an ngei dih hna.

Ka hmuhmi Mindon Min le Thibaw Min pennak innlo lianlian le khualipi hna kha, nihin ni ahcun tuanbia an si cang. Inncheu khat cu an rawk dih i, a cheu cu an si a kawk. Tlakrawh zogn an kak i an i cheu pah cang hna. A cheu an tlu i an min. Inn a cheukhat cu an rawp cang. An sawn cang. A cheu Mya Nan Sandaw Nandaw (tang hmanthlak i inn senmi hna) tibantuk tourist zoh ding i sak thar mi dah ti lo cu, an rawk dih cang hna. Hi zong hi an rawk than te ko hna lai.

A rangmi inn hi Mindon Min sakmi aa rawkmi a si

Minung sermi khua le siangpahrang khua hna cu minunt kut chuak an si caah, an rawk tawn. An hmun lo. "Hi vawleicung ah a hmun dingmi khua kan ngei lo. A ra laimi khua tu kha kan cuan" (Heb 13:14). Mindon Min le Thibaw Min te hna sunparnak zong an dong. Thadi zaangba taktak in rak sakmi innlo tha vialte hna cu, tuanbia a si cang. Zeicatiah "caantawi pennak" lawng an si caah a si.

Jesuh Krih nih Pathian riantuan aa thawkka te ah, minung nunnak ah a biapi taktakmi thil a kan cawnpiak. Cucu a zultu pawl thlacam a rak cawnpiakmi hna ah a lang. Cu a cawnpiakmi hna thlacamnak ahcun:

Na Pennak tlung cang ko seh. Vancung ah na duhnak tuah a si bang, leicung zongah tuah si ve ko seh (Matt. 6:10)

Jesuh nih vawlei hi tlaihchan lo ding in a cawnpiak hna. Zeicatiah hi vawlei ah hin a hmun dingmi khua, ram le pennak a um lo caah a si. Cucaah "Vancung pennak tu kha, kan chungmuru ah tlun a biapi deuh" tiah a ti caah, "Na Pennak" tlung ko cang ko seh tiah thlacam a kan fial.

Hi vawleicung pennak hna cu "Caantawi Pennak" an si caah an rawk tawn. A liamcia kum 100 lio ah, Kawlram pumpi cu atu Mandalay Nandaw in an rak uk. Kawlram rumnak, lianhngannak, thawnnak le nawlngeihnak vialte cu, Mandalay Siangpahrang inn ah a rak um nain, nihin ni ahcun an rawk dih cang. An tlu dih cang. Mindon Min ropuinak vialte cu leidai tangah an ciam dih. A fapa Thibaw Min zong cu Mirang nih Kawlram in an dawi i, India ah an chiah i cuka ahcun 1916 ah a thi. A pennak khua Mandalay cu, a ruak te hmanh nih a phan kho ti lo. Cu vialte cu minung sunparnak le lianhngannak an si. Hi vawleicung pennak nih a chuahpimi miaknak vialte cu caantawi ca lawng an si.

Mi nih hi vawleipumpi hi co hmanh sehlaw, a thlarau a sungh tung ahcun zeital a miak hnga maw? (Matt. 16:26)

Fimnak le thiamnak hna zong an dong ko. Rumnak le lianhnak zong a dong ko. Rumnak le liahnak nih zungzal miaknak a chuahpi hlei lo.  Thawnnak zong a dong tawn. Teinak hmu pengmi zong a donghnak ahcun a sung than.

Mindon Min le Thibaw Min bantuk in zeitluk innlo thatha sak in khua fekfek kha ser hmanh u sih law, a hmun lo. Kaltak thiamthiam an si. A hnu ummi caah tuanbia lawnglawng an si. Cu nih a langhtermi cu, zeitluk kan rum le thancho hmanh ah, cu rumnak le thanchonak nih "Zungzal Pennak" cu a chuahpi hrimhrim lo. Kan tuahmi vialte zong mi zapi nih theih camcin an si lo. Chan tiluan a liam bang an liam ve than ko. Cucah hlaphuahtu nih hi tin a ti:

Na thil timi, vialte zong hi caan nih a liampi ko...Cu bang kan nun..nak hna zong hi....Nifa tein an liam..

Tipi lian nih thinghnah a fanh bang in, kan nunnak hna zong hi, an liam ve lai. Kan tuahmi thil vialte zong caan nih a liampi than lai. Kan sakciami innlo hna zong an tlu lai. An kuaiman lai. An dong hna lai. A ruang? "Caantawi Pennak" ahcun a hmunmi thil an um lo.

Cucaah, Jesuh nih caan tawi ca kha cu ruat tuk hlah u law, zungzal ca tu kha ruat u. Chaw nan khawn tik zong ah, "Caantawi Pennak" ah nan chaw khong hlah u. Zungzal Pennak tu ah ah nan chaw khong u tiah hitin a ti:

Rungrul le cirik nih an ei khawh i mifir nih an fir i an baoh khawhnak, vawlei ah nan chaw va khong hlah u. Rungrul le cirik nih ei khawh lonak le mifir nih an fir i an baoh khawh lonak vancung khua tu ah khin nan chaw va khong u (Matt. 6:20).

Jesuh nih zungzal peknak hi biapi deuh tuk ah a chiah caah, thla nan cam tik ah hi tin va cam u a ti:

Na Pennak tlung ko cang seh. Vancung ah na duhnak an tuah bang in, Vawleicung ah tuah si ve ko seh.

Vancung ah Pathian duhnak an tuah bantuk in, hi vawlei ah kan tuah ve dingmi a biapi tuk. Mi vialte caah a biapi cemmi cu, nifatin kan nunnak ah, Pathian dawtnak theih, Jesuh vailamtah tung put le vailamtah tunghram in kun an si. Cucu Pathian nih minung a kan ser chan le vawlei ah a kan chiah chan a si.

Zeicatiah, vawleicung sunparnak le lianhngannak hna hi an dong lai. Kan thiltimi vialte an dong dih te lai. Kan innlo le ngeihchiah vialte zong an rawk dih te lai. Kan i timhmi (plans/programs) vialte zong an dong te lai. Thil cu an rak chuak lai i an dong than lengmang lai. Kan zapite thih caan a phan lai.

Zeithil paoh donghnak phan hmanh sehlaw, a biapi bikmi thil cu hihi a si: cucu "Zungzal Pennak chung luh le zungzal nunnak hmuh" a si.

Careltu nih hihi ruah ding a si: Atu ah nang na ser cuahmahmi pennak hi "Caantawi Pennak maw a si? Zungzal Pennak dah?"