Nepal ram hi Hindu biaknak nih kum tampi a rak khuhnenhmi a si i, BC 500 tluk in Gautama Buddha pathian a rak chuah tikah a mah cawnpiaknak nih an ram ah Buddhism biaknak a rak karh ve. Asinain Hindu hi a cak tuk rih i, an ram hi 81.3% cu Hindu an si. Hindu zumhnak le Buddhist zumhnak hi aa lo ngai i, thleidan awk an har ngai nain, aa khatmi an si lo.
Nepal cu Himalaya Tlangthluang ah a ummi ram a si. Hlanlio chan in biaknak le nunphung a upat taktakmi an si. Biaknak ah aa pumpemi ram an si. An si a fak ko nain, biaknak caahcun nun an siang. An ngeihchiah vialte hman an sian. An satil zong raithawinak ah thah hi an sian tuk hna. Cu tluk Pathian caah nun a siangmi ram an si.
Hindu cu pathian phun tampi a ngeimi an si. A cheu cu pathian-pa an si i a cheu cu pathian-nu an si. Hindu hi pathian (deities) timi a biapimi cu pathumli an ngei nain, an pathian dihlak cu million 330 a si an si. Cu pathian cu a phunphun in an biak tawn hna.
Voikhat cu Nepal ram thlanglei ah a ummi Gadhimai timi nu-pathian (goddess) thawnnak a ngeimi pathian-nu biaknak ca le raithawinak caah, caw, na, meheh le laileng 4,000 an thah. Cu biaknak puai cu kum nga dan ah voikhat an tuahmi a si. Cu puai cu Gaghimai temple umnak Bariarpur timi khua ah an tuah. Cu khua cu an khualipi Khatmandu in Km 160 hlatnak ah a um.
Cu puai cu biaknak puai vialte ah ah lianh ah pathumnak a si i, Eid al-Adha le Thanksgiving Day changtu a si. Eid al-Adha puai cu vawleicung Muslim vialte nih an hmanmi puai lian bik pahnih lakah pakhat a si. Abraham nih lungtho tein le siang taktak in a fapa Isaac rai a rak thawimi "Pathian nawl a ngaihnak" philhlonak caah tuahmi puai a si i, hi puai hi "Raithawinak Puai" (Feast of Sacrifice) ti a si. Tuu, meheh, caw, na le kalauk hna, hi ni ah hin an thah tawn. Sathahnak lei in tuak ahcun, Thanksgiving hi biaknak puai vialte lak ah a lian bik puai a si.
Vawleicung hmun kip ummi Hindus tampi an ra i, nu-pathian thawnnak a ngeimi Gadhimai upat peknak le biaknak puai ah an rak ra. Saram tampi thahnak le raithawinak thawng in an nunnak ah vanthatnak kan hmu lai timi an zumh caah, rai an thawinak a si.
Biaknak tampi hi lawhnak an ngei i, Hindu le Judah biaknak aa lawhnak pakhat cu hi bantuk raithawinak an tuahmi hi a si. Hlanlio Israel mi hna nih raithawinak a phunphun an rak tuah i, Solomon chan lawng hmanh ah hin tam tuk an rak tuah. Bawipa sin i Jerusalem Temple pekchanh ni ah, satil 22,000 le tuu 120,000 hi ni 7 chungah rai a rak thawi. A nun chungah zeizat remruam dek rai a thawi hnga timi cu tuak khawh a si lo (1 King 8:63).
Judah raithawinak nih a langhtermi cu minung an dinnak si lo in, an sualnak a tam tukmi tu a langhter. An sualnak a tam deuhdeuh in, an raithawimi le thahmi a tam deuhdeuh. Raithawimi a tam tuk mi nih, Israel hi an sualnak a tamnak tu kha a kan hmuhsak. Hindu zong nih hi zatzat sa an thahmi hi zoh tik ah, van that an duh tuknak kha a langhter. Cu nih a hei langhter chinmi cu vanchiatnak le harsatnak an ton tuk caah ah, vanthat an duh tuk caah asi timi a langhter ve.
Sifak tukmi nih cun rumnak le vanthatnak a si ahcun ngeihlo chinte zong raithawi ngam le thawi sian a si bantuk in, Nepal zong an si a fak ngai. An thahmi caw hna zoh tikah a thaumi zong an tlawm tuk. An vanthatnak ding caahcun mah vialte caw hi thah an sian ko. Khuaruahhar ngai a simi cu Hindu nih cun caw cu an pathian pakhat ah an chiah i, mah ti an thah hawi tung hna mi zoh ah hin, an biaknak aa kalh ko ne lo hme maw ti awk zong in a um.
Ruah dingmi cu "Hindu an zumh bantuk in saram thisen hna nih vanthatnak cu minung sin ah a pe kho taktak hnga maw? Satil le tuu in rai an thawimi nih hin, minung sualnak cu a thianter kho taktak hnga maw?"
A tanglei ah an thahmi hna caw zoh ah, thah thlorh in an thah ko hna. Hi an sathahmi sining zoh bak in, Hindu biaknak hi ningcang lo biaknak bantuk a lo. An mah nih cun sullam ngei tuk in an ruah ve fawn. Asinain an sifah ning, an har ning le an biaknak ca i, mah tluk lawmmam raithawinak an thami ruah ahcun, sipuazi he a tlaklo ngaingaimi biaknak a si.
Cucaah biaknak le zumhnak cheukhat cu minung ca i a that lo zongah an i sum kho lo. Tuah ding an duhmi cu an tuah ko. Hmailei vanthat hmuh duh le thluachuah hmuh duhnak caah a si. Biaknak kan timi cu, cu bantuk zumhnak le thlarau nih a hruai hnu hna ahcun, khua an ruat kho ti lo. An sifah zong ah an thiamthiam ko. Cu thil nih sifahnak khi a phurh chin tawn hna.
Biaknak hi lak sual le kal sual ahcun tih a nung taktak. Kir khawh a si ti lo. Ka palh timi theih khawh a si ti lo. Cucaah Communist ruahnak a chuahpitu Karl Marx nih cun "Biaknak cu bing zuk he aa lo" tiah a timi hi, Nepal ram Hindu sifak pawl sining ah cun, a dik taktak ko ti lo awk a tha lo. Hinzu zumhnak le ruahnak kha bing zuk bantuk in an zuk ko hnu ahcun, an sifah nih zeihmanh a dawn ti hna lo. Cuticun chungkhar tampi cu thluachuah hmuh ruah ah, an ngeihchun kha an hloh, an hloh i, an biaknak tu nih harsatnak le sifahnak lam tu ah a hruai tawn hna.
Cucu "Van that duh ruah ah, van chiatnak lam zulh bantuk a si." Cucu thiltha asi tiah nang na ruat dek maw? Sathi le sathahmi hna nih vanchiatnak le vanthatnak cu a chuah pi khawh ko lai tiah na ruat ve dek maw?
Nepal cu Himalaya Tlangthluang ah a ummi ram a si. Hlanlio chan in biaknak le nunphung a upat taktakmi an si. Biaknak ah aa pumpemi ram an si. An si a fak ko nain, biaknak caahcun nun an siang. An ngeihchiah vialte hman an sian. An satil zong raithawinak ah thah hi an sian tuk hna. Cu tluk Pathian caah nun a siangmi ram an si.
 |
| Gadhimai Temple |
Hindu cu pathian phun tampi a ngeimi an si. A cheu cu pathian-pa an si i a cheu cu pathian-nu an si. Hindu hi pathian (deities) timi a biapimi cu pathumli an ngei nain, an pathian dihlak cu million 330 a si an si. Cu pathian cu a phunphun in an biak tawn hna.
Voikhat cu Nepal ram thlanglei ah a ummi Gadhimai timi nu-pathian (goddess) thawnnak a ngeimi pathian-nu biaknak ca le raithawinak caah, caw, na, meheh le laileng 4,000 an thah. Cu biaknak puai cu kum nga dan ah voikhat an tuahmi a si. Cu puai cu Gaghimai temple umnak Bariarpur timi khua ah an tuah. Cu khua cu an khualipi Khatmandu in Km 160 hlatnak ah a um.
Cu puai cu biaknak puai vialte ah ah lianh ah pathumnak a si i, Eid al-Adha le Thanksgiving Day changtu a si. Eid al-Adha puai cu vawleicung Muslim vialte nih an hmanmi puai lian bik pahnih lakah pakhat a si. Abraham nih lungtho tein le siang taktak in a fapa Isaac rai a rak thawimi "Pathian nawl a ngaihnak" philhlonak caah tuahmi puai a si i, hi puai hi "Raithawinak Puai" (Feast of Sacrifice) ti a si. Tuu, meheh, caw, na le kalauk hna, hi ni ah hin an thah tawn. Sathahnak lei in tuak ahcun, Thanksgiving hi biaknak puai vialte lak ah a lian bik puai a si.
Vawleicung hmun kip ummi Hindus tampi an ra i, nu-pathian thawnnak a ngeimi Gadhimai upat peknak le biaknak puai ah an rak ra. Saram tampi thahnak le raithawinak thawng in an nunnak ah vanthatnak kan hmu lai timi an zumh caah, rai an thawinak a si.
Biaknak tampi hi lawhnak an ngei i, Hindu le Judah biaknak aa lawhnak pakhat cu hi bantuk raithawinak an tuahmi hi a si. Hlanlio Israel mi hna nih raithawinak a phunphun an rak tuah i, Solomon chan lawng hmanh ah hin tam tuk an rak tuah. Bawipa sin i Jerusalem Temple pekchanh ni ah, satil 22,000 le tuu 120,000 hi ni 7 chungah rai a rak thawi. A nun chungah zeizat remruam dek rai a thawi hnga timi cu tuak khawh a si lo (1 King 8:63).
Judah raithawinak nih a langhtermi cu minung an dinnak si lo in, an sualnak a tam tukmi tu a langhter. An sualnak a tam deuhdeuh in, an raithawimi le thahmi a tam deuhdeuh. Raithawimi a tam tuk mi nih, Israel hi an sualnak a tamnak tu kha a kan hmuhsak. Hindu zong nih hi zatzat sa an thahmi hi zoh tik ah, van that an duh tuknak kha a langhter. Cu nih a hei langhter chinmi cu vanchiatnak le harsatnak an ton tuk caah ah, vanthat an duh tuk caah asi timi a langhter ve.
Sifak tukmi nih cun rumnak le vanthatnak a si ahcun ngeihlo chinte zong raithawi ngam le thawi sian a si bantuk in, Nepal zong an si a fak ngai. An thahmi caw hna zoh tikah a thaumi zong an tlawm tuk. An vanthatnak ding caahcun mah vialte caw hi thah an sian ko. Khuaruahhar ngai a simi cu Hindu nih cun caw cu an pathian pakhat ah an chiah i, mah ti an thah hawi tung hna mi zoh ah hin, an biaknak aa kalh ko ne lo hme maw ti awk zong in a um.
Ruah dingmi cu "Hindu an zumh bantuk in saram thisen hna nih vanthatnak cu minung sin ah a pe kho taktak hnga maw? Satil le tuu in rai an thawimi nih hin, minung sualnak cu a thianter kho taktak hnga maw?"
A tanglei ah an thahmi hna caw zoh ah, thah thlorh in an thah ko hna. Hi an sathahmi sining zoh bak in, Hindu biaknak hi ningcang lo biaknak bantuk a lo. An mah nih cun sullam ngei tuk in an ruah ve fawn. Asinain an sifah ning, an har ning le an biaknak ca i, mah tluk lawmmam raithawinak an thami ruah ahcun, sipuazi he a tlaklo ngaingaimi biaknak a si.
Cucaah biaknak le zumhnak cheukhat cu minung ca i a that lo zongah an i sum kho lo. Tuah ding an duhmi cu an tuah ko. Hmailei vanthat hmuh duh le thluachuah hmuh duhnak caah a si. Biaknak kan timi cu, cu bantuk zumhnak le thlarau nih a hruai hnu hna ahcun, khua an ruat kho ti lo. An sifah zong ah an thiamthiam ko. Cu thil nih sifahnak khi a phurh chin tawn hna.
Biaknak hi lak sual le kal sual ahcun tih a nung taktak. Kir khawh a si ti lo. Ka palh timi theih khawh a si ti lo. Cucaah Communist ruahnak a chuahpitu Karl Marx nih cun "Biaknak cu bing zuk he aa lo" tiah a timi hi, Nepal ram Hindu sifak pawl sining ah cun, a dik taktak ko ti lo awk a tha lo. Hinzu zumhnak le ruahnak kha bing zuk bantuk in an zuk ko hnu ahcun, an sifah nih zeihmanh a dawn ti hna lo. Cuticun chungkhar tampi cu thluachuah hmuh ruah ah, an ngeihchun kha an hloh, an hloh i, an biaknak tu nih harsatnak le sifahnak lam tu ah a hruai tawn hna.
Cucu "Van that duh ruah ah, van chiatnak lam zulh bantuk a si." Cucu thiltha asi tiah nang na ruat dek maw? Sathi le sathahmi hna nih vanchiatnak le vanthatnak cu a chuah pi khawh ko lai tiah na ruat ve dek maw?
No comments:
Post a Comment