Cu hrawktu ral lian bik cu, tei a har ngaingai. A ruang cu lenglei in a rami ral a si lo i, chunglei in a rami ral a si caah a si. Lenglei ral cu doh a fawi nain chunglei in a chuakmi ral cu tei a har taktak. Zeicatiah cu ral cu chunglei in aa semmi a si i, a ci a keuh khi cu hram thuk tuk a thlak hnu a si. A keuh khi cu a theipar a chuah khi a si cang. A keuh ahcun hram a rak thla tuk cang i, tei a har tuk cang. Cu hrawkhraltu ral cu, chunglei in a chuakmi a si caah, mi zeihmanh nih tei khawh a si lo. Mifim zong nih tei a har i, mui dawh le mithawng zong nih tei a har. Zei huaha silomi le bang nih cun, tei khawh ding a si ti lo.
Cucaah cu hrawkhraltu ral cu zei he dah aa lawh tiahcun, "cancer zawtnak bantuk a si." Damnak si a um ti lo. Cu ral cu tih a nun tuk caah, minung pakhat zong a hrawh khawh i, chungkhar zong a hrawh khawh i, sang le khua zong a hrawh khawh. Sang le khua in tlang le peng ah a karh i, peng a hrawh hnu cu, miphun pakhat kha a rawk ko. Cu ral nih cun, vawleicung miphun tampi a hrawh hna i, Laimi zong hi a kan hrawh khawh te lai.
Cu ral cu a mak taktak. Cu ral cu amah lawng in a ummi a si lo. Hawi a ngei. Hawi a ngeihmi cu zeidah a si tiahcun, hrawkhrawl le ningcanglo nunnak a si. Mifir karhnak a si. Nunzia rawhnak tampi a chuak. Thilchia (zu, si-ai le ritnak sii phunphun le cozah khapmi thil thalo) zuarnak a chuak. Cu ral nih cun nu tampi zuarnak a chuahter khawh. Inn baohnak, bank baohnak, mi thilri fir le mithah lainawn ngamhnak tiang a chuahpi khawh. Cu ral cu hawi phun tam tuk a ngeih caah, miphunpi zong nih an tih ngaingaimi ral a si.
Cucaah Kawlram zalawnnak kan pa Boyoke Aung San zong nih, Mirang a rak doh lio hna ah, cu ral kong cu a tu le tu a rak chim. "Cu ral cu kan tei lo ahcun, "Kan Kawlram cu pha-te-mah taingpi phit-me" tiah a rak ti lengmang. Cu ral cu Kawl nih an tei lo caah, Gen. Ne Win chan in, atu NLD chan tiang ramdang ah kutdawh le bawmhhal in vah peng a si ko cang. Aung San bia hi, vawlei cumh ahcun nganh khawh a si lo ti tluk in a dik cang. Aung San nih a miphun Kawlmi caah tihnung bikmi ral a rak timi cu, Kawl nih an tei khawh ti lo caah Kawlram cu kokek in a rum tuk nain vawleicung sifak bik ah kan i chuah.
Aung San hmanh nih a tih tukmi ral cu Kawl nih an tei khawh lo caah, a dang miphunhme zong nih kan tei kho ve lo i, kan ram cu "Ziknawh le rutreu" in a khat ko cang. Kawl zong zei hlei hlah. Lai zong zei hlei hlah. Ralkap unak zong ah ding hlei hlah. NLD chan zongah ding hlei hlah. Krihfa zong zei hlei hlah. Buddhist zong zei hlei hlah. Kan ram ah dinfelnak a um kho ti lo. Kan cuai a dik kho ti lo. Kan cawknak le kan zuarnak cuailung tiang aa dang cang. Baible nih "Cuai deu cu Bawipa caah fihnung a si" (Phung 22:23) timi Bawipa caah fihnung zong Krihfa hmanh nih kan hrial kho ti lo. A ruang cu kan ral lian bik nih kan chung in a kan ei cang caah a si.
Cu ral cu tei awk a rak har tuk. Cancer bantuk in duhsah tein chunglei ah thuk taktak in minung a eitu a si caah, tei awk a har tuk. Cu ral nih cun, pumpak tampi a rak hrawh hna. Chungkhar tampi a hrawh hna. Ngaknu le tlangval tampi a thluk hna. Micak tampi a tei hna. Mifim tampi a hrawh hna. Mirum zong tampi rawhnak ah a hruai khawh hna. Khua le ram zong a rawhter i, miphun zong a rawhter hna timi kha, vawlei tuanbia ah hmuh khawh a si.
Cu ral cu tih a nun tuk caah, vawlei hruaitu tampi nih, cu ral cu i teiter lo ding in, an mipi an cawnpiak tawn hna. Vawleicung mifim bik tiah timi Siangpahrang Solomon zong nih Phungthluk bia ah tampi a chim. Vawleicung missionary riannganbik tiah ruahmi Paul zong nih Thesselon khuami zong "cu ral nih a tei sualnak hna hnga lo" a tu le tu ca a rak kuat tawn hna. Cu nih a langhtermi cu, "Cu ral cu Siangpahrang zong nih an tih i, Evengelist zong nih an rak tih taktak ko" timi a langhter.
Cu ral cu i ven awk a har. Theih awk zong a har. A ruang cu a lenglei in a rami a si lo. Innpa le midang sin in a rami a si lo. Cu ral cu ramdang le miphun dang sin in a rami a si lo. Cu ral cu minung lungthin in a chuakmi a si caah, duhsah tein fak taktak in chungril ah hram a sih i, a hnu ah a theipar a chuakmi a si. Cu ral cu miphun kip nih an tih i, miphun kip nih an tei khawhlomi a si.
Cu ral nih Laimi zong duhsah tein nihin ni ah a kan tei cang. Kan miphun chungril ah duhsah tein a karh i, a lawn cang. Cu ral cu kan miphun caah cancer bantuk in a kan hlotu a si kho. Cu ral cu Laimi nih kan tei lo ahcun, amah nih a tei lai i a kan hloh te lai. Cu ral cu nihin ni in kan doh lo le kan tei lo ahcun, Hakha khua khi miphun dang khua a si kho i, Thantlang te hna zong miphun dang khua ah aa cang kho. Asiloah Lairam khua cheukhat ah Miphundang sang a um kho i, hi hnu kum 300-400 ahcun Lairam khi map lawng ah a um i, Lai miphun cu hmuh awk um lo in um khawh a si. Cucu Shan le Mon ram ah an cang cuahmah ko cang!
Cu tluk in tih a nungmi ral cu, ka dang in a rami a si lo. Kawl le vai sin in a rami a si lo. Mizoram le Kala hna sin in a rami zong a si lo. Vawleicung kokek rawhralnak in a ra mi zong a si lo. Lam hlatpi in a ra i, a kan tumi ral zong a si lo caah le kan mah chung bak in a chuak i naih taktak in ral kan tutu a si caah tih a nung kho taktak. Cu ral cu siangpahrang le evengelist le pastor zong nih an tih i, mipi sin ah an cawnpiak lengmang hna. Cu ral cu zeidang ral si lo in, kan lungchung in a chuakmi "thathutnak" ral a si.
Cu thathutnak nih Adam le Eve cu a rak hrawh hna. Zeicatiah "Dum kha an ven ding le zohkhenh ding a sinain, Adam nih dum a ven lo caah a nupi Eve cu rulpi nih a tukforh i a donghnak ah an pahnih in an tluknak a si." An tlukmi a ruang taktak cu, "a tuanvo a tuan lo caah a si."
Hi thathutnak cu tih a nun tuk caah, Siangpahrang Solomon nih cun a mipi hna kha voi tam tuk ralrin a pek hna i, fimnak bia a chimh hna. Solomon nih cun cu tihnung taktak a simi "thathutnak" cu hitin a chim hna:
1. "Kut thathu nih sifahnak a chuahter..mi tuanmi kut nih rumnak a chuahter" (10:4)
2. "Mithathu cu a bawipa caah, hazatnak theithurhang (vinegar) le mitchung lutmi meikhu bantuk an si" (10:26)
3. Mithathu cu innchungah aa benh. Leng ka chuah ahcun chindeih nih a ka seh lai a ti (22:13)
4. Mithathu nih cun leithuan caan ah lei a thuang lo; rawl tuan caan a phak tikah rawl a kawl i zeihmanh a hmu lo ((20:4)
5. Ramvai thathu nih sa an kap bal lo (12:27)
6. Mah le mah rian ah a daithlangmi cu hrawkhraltu unau a si (18:9)
7. Thathutnak nih mitkuh thu chungah a paih tawn hna, mithathu cu rawltam a tuar lai (19:15)
8. Ka chim lawnglawng nih cun sifahnak lawng a chuahpi ko (14:23)
Solomon nih hin, thathutnak nih hin Pathian thimmi miphun zong hi, Pathian thluachuah a hmuhter hna lai lo timi kha aa fiang tuk. Israel miphun le ram zong kha Pathian nih a kamh hna bantuk in an si kho lai lo timi kha a hmuh caah, hi tluk bia thatha hi a a chimhmi hna si. Hngerhte sin tiang in va kal i hngerhte nih a thak caan lio ah rian a tuan ning le eidin tirawl a khawmhsuatning le timhlamh ning kong le amah sin fimnak va cawn ding kha a kan cawnpiak (Phung 6:6-9). Kan tha a thut i ihzau le kutsih in chunmang lawng manh peng ko ahcun, "Sihfahnak nih mifir bantuk in an tlunhnawh lai" (6:10) ah a kan ti. Thathutnak cu tih a rak nung taktak.
Cucaah Pathian nih hin vawleicung mi vialte hna caah ni a tlanter; vanruah a surter ko i, sifah le rum, thluchuah hmuh le hmuhlo timi hna hi, "Zeitluk dah thluak na chuah le rian na tuan le hngerhte bantuk in caan na upat le ngeihchiah na khawn?" timi nih tampi lai a rel. Phungchimtu zong nih a timi cu, "Thathut ruangah inncung a cim; daithlan ruangah inn a zut (Phungchimtu 10: 18)" ti a si ko. Kan inn a cimh tik le a zuh tik ahcun "zeidah a ruang a si?" timi cu kan ruah a herh. Cucaah nihin ni Laitlang Laimi tampi nih hin hngerhter sin ah kal i, fimnak cawn kan hau ve rih kho men.
USA in Lairam tlungmi bia ka hal tawn hna. A tlungmi nih aa khat petmi bia a kan chimhmi lak ah a pawi cemmi cu, "Laimi cu kuva an khai tuk; an ha a sen tuk; khaini, sahdah, kuva, cakuak" an ti le zoh a chia tuk tiah an ti. Cucu Krihfa nunzia he aa kaih lo tukmi an si i, a pawi tukmi thil an si. Krihfa kan si ti ve tung i, Krihfa nunzia in kan nun khawh ti lo ahcun, Krih zultu taktak si ding cu a har.
Laitlang tlungmi an chimmi vialte lak ah, a pawi bikmi le tihnung bikmi cu, "Laimi riantuan an huam lo. Hlawhfat an huam lo. Lo tuah an huam ti lo. Lamcawh le lungden an huam lo. A hlawk lo tuk an ti" timi hi a si. Ka ruat. A hlawk deuhmi thil tuah ding ngeih ahcun a tha tuk ko. Ngeih tung lo i, riantuan huam lo cu thil pawi taktak a si.
Lairam in a rak kan tlawngmi pastor te bia ka hal hna. "Zeicadah Lairam i Laimi hi hi tluk in riantuan an huam lo le an tha a thut?" tiah. A ka lehmi cu, "Ramdang ummi chungkhar nih nan hrawh hna. Riantuan hna seh, tha hna seh ti nan duh ahcun tangka kua ti hna hlah u" tiah a ti. A ka lehmi bia ka ruat i, "Aw. Kan dawt hna timi hi, sullam ngeilo le man ngei lo dawt a si ahcun a that tung lo" timi a ka ruahter. Dawtnak hi man (value) ngeih lo ngai khawh a si.
Thil sining ruah lengmang ah, Laimi kan miphun a kan rawk khotu cu "thathutnak" ral a si ko timi kha a fiang. Cu thathut cu tih a nung tuk. Solomon zong nih a tih. Aung San zong nih a tih. Paul tiang zong nih an tihmi ral lian taktak nih Laimi Krihfa pawl kan chungmuru in ei a kan timh cang. Kan miphun nih hihi ruah, ralrin le doh a herh. Laimi nih thathut hi kan doh lai maw? Amah nih dah a kan doh lai? Cucu tu chun ni ah thim kan hau.
Laimi cu pipu chan in mituan bak kan si. Ramdang phanmi Laimi cu Mirang le Tuluk changtu kan si lai ka zumh. Cu tluk cun riantuan an i zuam hna. Ramdang phanmi Laimi vialte lak ah 97% cu riantuan an huam. Tei an ma. Culio ah "Lairam ummi Laimi riantuan an huam hna lo. An tha a thu tuk hna.." timi bia theih ahcun, lungthin a rawk kho taktak. Cucu kan miphun caah, "Thawngchia" taktak a si. Rian kan tuan lo ahcun, kan miphun cu kan thangcho bal lai lo. Kan tumchuk hrimhrim lai. Kan tha a thut ahcun dinfelnak a um lai lo i, kan ram cu firnak le hrawkhrolnak in a khat kho.
Laitlang tlungmi nih "Laimi an tha a thu tuk" timi bia theih cu a nuam lo taktak. Lungthin in celh a si lo. Chungthin a lin. Mizoram hi an tha a rak thut tuk caah, an ram ah cozah nih tangka a vorh in a vorh lio ah, nuam a rak cengmi cu nihin ni ahcun mi tampi cu, taal inn hmanh an ngei kho ti lo. Kha lio ah hngerhte bantuk in khuacaan kong a rak tuaktanmi le tangka a rak khongmi Mizoram mifim cu, mirum bak ah an i chuah ve. Sifak tein million ngeimi tam tuk an um ve ko. Aizawl le Lunglei ah innlo thatha an ngei. An fale India ram sianginn thabikbik ah an chiah khawh hna. An rum taktak ve.
Lairam zong kan rak a thancho lo caah, atu cu lam an van co. Lamcawh aa lim caan a phan lai. Kataya an phah lai. Aa lim caan a phan te lai. Cozah inn vialte an van sak lai. Aa lim can a phan te lai. Laimi ramdang ummi fale nih Lairam ah tangka an kuat duhlo caan a phan te lai. Khi tikah, "hngerhte bantuk in a fimlomi le riantuan huamlomi le thathumi cu" Mizoram bantuk in kan i chuah hrimhrim te lai. Cu caan cu kum 30-40 kar ah a cang lai. A rau lai lo. Cu caan cu Laimi nih calendar kan rel chung a hau.
Ka chungril tiang aa letmi bia cu hihi a si. Laitlang hmun tampi ah Kawl pawl lamcawh, lamtuah, hleidonh le innsak ah an kai timi bia hi a si. Laimi nih, hihi i uanthlar lo ngai dingmi le ningzah dingmi biafang an si. Mizo pawl nih lamcawh an rak huam lo i, Burma mi lam kan va co. "Kawngleih val, Burma ho" an rak kan ti. Asinain an tangka kan rak lak kanh dih. Cucu zeihe dah aa lawh? Laimi nih lamcawh le lamtuah hna kan huam ti lo i, Kawlrawn in Kawl nih kan Lairam tangka an lak viar he aa khat. Mizo thathut ning le Laimi thathut ning hi, zeihmanh kan i dang ti lo.
Nihin ni ah Mizo cu an tonmi thil nih fim a chimh ve cang hna. Cucaah Lairam ah an rak i hlawhfa ve than cang. Inn an sa; thil an rak zuar. A phunphunte an rak tuah. An tangka kan rak lak viar bantuk in a tu kan tangka lak viar an timh ve than cang. "Hruh hmasa fim hmadung" timi an chuak ve. An fim tik ahcun, an ram ah tangka a han cang. Lairam zong kan fim tik ahcun tangka a han ve te lai.
Bible nih "Thathumi le riantuan huam lo mi cu pek lo ding" ti bak a si. Minung zong nih i pek ding a si lo. Pathian zong nih thathumi le riantuan huamlomi cu thluachuah a pe bal hna lo. Riantuan huammi le teima mi cu, Hindu, Muslim, Buddha bata a ti lo, Pathian nih thluachuah a pek viar ko hna. Thathumi caah vawlei ah thluachuah a um lo. Nitlakleimi an thanchonak, rumnak zong an tuan ca le teimak caah a si ko. Vawleicung cu mi teima caah a si.
Laimi zong kan tha a thut i riantuan kan huam lo le kan teimaak lo ahcun, kan miphun cu thluachuah kan hmu hrimhrim lai lo. Kan thathut ahcun, Laimi kan thluachuah a dong te ko lai. Minung le minung cu a zungzal cun i pek le bawmh khawh a si lo. Mah kutke te bochan lo i, midang bochan bu in nun cu "dongh caan" a ngei. Cu a dongh tik ahcun mi aa bochanmi cu, temtuar (suffer) a si zungzal. Laimi mino nih cucu fian a herh.
Nihin ni ah, Kawl le miphun dang Lairam ah tam tuk an kai cang. An tuan caah an ngei i, Hakha le a dang khuapi ah innhmun thatha an lak te lai. Khi tikah Laimi cu innping sapang le ramsa lawng tlawn duhnak hmun chiakha ah kan um te hna lai. Dawr lianlian an ngei lai. Lai dawr tete cu an tlu te lai. Khi tikah, Laimi cu innping sapang ah kan i nawk dih te lai. Hihi Lunglei, Aizawl le Lawngtlai ah a cang cuahmahmi a si. Lamkam innlo thatha le dawr lianlian cu Kala ta dih an si ko cang hna.
Lairam a thangcho chin lengmang lai. Miphun dang nih company lianlian an dirh te lai. Cozah rian lianlian an tlaih lai. Khi tikah kan Lairam cia cungah Kawl khi a kan uktu an cang lai i, kan nih kha sal ah kan i chuah te lai. Zeicatiah cucu Bible nih a chimmi cu a tling zungzal:
"Miteima cu uktu an si lai. Mithathu cu an thathutnak nih mi sal ah a canter hna lai." (Phung12:23)
Cucaah Laimi a simi paohpoah, nu he pa he, "midang sal si kan duh maw?" Kan duh lo ahcun rian kan tuan awk a si. Kan tha a thut awk a si lo. Kan tha a thut ahcun miphun dang sal ah kan techin fapar ahcun kan si hrimhrim lai timi kha, a tu chanthar mino hna nih kan ruah ding le rian kan tuan awk a si. Cucaah nuamh sawhsawh, motor cycle cit le zudin saei tuktak in a vaak menmenmi Lai mino kan si lo ding a biapi taktak. Nihin ni ah, Laimi caah a kan zuamcawhtu bik thil cu thathut hi a si caah, hihi kan ral lianbik pakhat a si timi hi, Laimi nih kan fian a herh cang!!!!
No comments:
Post a Comment