Bible chungah a umlomi ca tete hi an hmuh pah lengmang. Paul hi zeidah a lawh timi hi a mui hi theih a si lo nain, hlan lio cakuat pakhat an hmuh i, cu ka ca ahcun Paul kong tawite aa tialmi in Paul hi mi fate, mi muisam chia ngai a si timi kha aa tial. Cu ceu cun Paul hi zei bantuk muisam keng dah a si timi hi, chanthar Bible thiammi hna nih an theih khawh.
Bible hi a taktak te a si ko timi hi, a tu chan minung nih kan theih khawhnak ding caah, thil hlun pakhatkhat hi, Pathian nih a kan zuah piak ko rua. Dead Sea Scrolls te hna le hlanlio Bible hlun thilhlun le khuarawp hna hi tam tuk an hmuh cang hna.
Naite ah "papyrus" timi hlanlio catlak cungah Krihfabu zumtu pakhat nih cakuat a rak tialmi a tlekmi tlawmte an hmuh. Cu cakuat cu Bible leng ah Krihfa cakuat a hlun bik hmuhmi a si an ti. Kum 1,700 tluk a si cang ti a si.
Swiss miphun thilhlun hlathlaitu (researchers) hna nih an zoh i, hi cakuat hi AD 230 khuakap tialmi a si i, Roman le Egypt chan i, Krihfa hna hi ca an tialmi nakin a hlun deuh tiah Basel Sianghleirun nih an ti.
Cakuat an rak tialnak kuate hi, Theadelphia timi a si i, Egypt ram laiva ah a ummi khua fate a si. Cu cakuat cu Arrianus nih a upa Paulus sin ah a rak kuatmi a si.
An unau tein, an cakuat zoh tik ah, lungleng ngaihchia khi a si. Cu cakuat tlek bangmi ah aa tialmi ca hna cu hi tin a si:
"Ka bawipa, keimah caah zeihmanh he epchun awk a tha lomi ka u, Paulus" tiah catialmi a thawk hmasat.
"Keimah, Arrianus, nih salam kan pek, na nunnak lamthluan ah zei thil paoh tluang te in a umnak hnga thlaza kan campiak"
Cu hnu ah Arrianus nih an chungkhar kong hna a tial. Cu hnu ah a upa cu,
"Nga-thin in sermi a thurmi hang (fish liver sauce) van ka kua law" tiah a cah. A cakuat cu hi tin a donghter:
"Bawipa ah, dai le hnangam tein na umnak hnga thla kan campiak" ti in.
A ca cu, cu vial cun a dong. A cheu cu a tlek cang i, tling tein a um ti lo.
Basel Sianghleirun i cachimtu, Sabine Huebner, nih a tialmi cu, "in the Lord" timi biafang a hmanmi nih hin, catialtu hi Krihfa a si hrimhrim timi hi zumh lo ding zeihmanh aum lo tiah a ti. Hi biafang hi, Bible Biakam Thar Bible ah tampi aa tialmi a si ko tiah a ti.
 |
| AD 230 fai tialmi Arrianus nih a upa Paulus sin a kuatmi ca |
Hi catialtu pa, Arrianus, hi a catialmi zoh tik ah, a upa hi a upat taktakmi a si lai timi a fiang. A ruang cu, a upa hi "Ka bawipa" ti bak ah a auh.
Cun a upa zong hi miza taktak le mi men lo a si lai tiah a fiannak cu, "Keimah caah mi zei he hmanh epchun awk a tha lo mi ka u, Paulus" a tiah a tialmi ca nih hin, a langhter ko. A upa hi aa bochan tuk. Arrinus catialmi ka zoh lengmang ah ka hnarno a ka tam.
Arrianus hi a fim taktakmi a si lai. Zeicatiah a upa hi a upat tuk. A uar tuk tinak a langhternak cu, "A ho he hmanh epchun awk a thalomi ka u, Paulus" a timi biafang hi, uar a um tuk. Hi lungput hi, ngei cio u sih law, innchungkhar hi zeitluk in dah a va nuamh hnga?
Sarah nih Abraham cu "Ka bawipa" tiah a rak ti bantuk in, Arrianus nih a upa cu, "ka bawipa" tiah a timi cu a sunglawi taktak. Hi ca ah hin, Arrianus lungput taktak a lang i, cu lungput cu "Krih lungput" taktak a si ko timi a lang. Cucaah "ka bawipa, na caah thla kan campiak" timi hna nih hin, Arrianus hi Krihfa zumtu tha taktak, a hrinthanmi a si lai timi a langhter.
Hi ca nih, a upa Paulus hi, cozah lei bawi zong a si kho ve timi zong a langhter. Cun a upa Paulus hi mi tha taktak le a naupa a daw tukmi a si lai timi zong a cunglei ca nih hin a langhter.
Krihfa taktak cu hi tin si awk a si. A naupa nih a upa a cahmi thil hi, "nga-thin in sermi fish sause" ti a si caah, cucu "ngapih-hang" phun a si ko. Cucaah hi thil nih a langhtermi cu, a upa hi khuapi deuh ah a ummi a si kho. A nung kho deuhmi a si kho. A naupa nih "nga-pih hang a cah tawn lai" tinak a si. Hi ca nih a langhtermi cu, hlan lio Egypt mi hna nih "nga in sermi ngapih-hang phun hi an rak duh ngai lai" tinak a si.
Hi cakuat tawite nih hin, "Jesuh a zummi hna, u le nau an i dawtnak kha a langhter. Pakhat le khat an i upatnak le bawmhchanh duhnak thinlung an ngeihmi kha a langhter. Pakhat le khat an i bochannak, siaherhnak le hnakkar tenhnak zong a langhter.
Ka ruat. Hi hna unau hi, milung thiang taktak an si lai tiah ka ruah. A naupa Arrinus te hi sifak deuh zong a si kho men. A cahmi te hi, sui le ngun a si lo. "Ngapih-hang" phun khat te khi a si ko.
Cucaah, hi ca nih hin, "Dawtnak kan timi hi ngapih-hang te zong in langhter khawh a rak si ko" timi a langhter. Hi cakuat te hi, Krihfa kan caah uar a um taktakmi cakuat, porhlawtnak le ruamkainak zong aa tel baklomi cakuat a si.
Ca tawite a sinain, a sunglawi tukmi Krihfa dawtnak a langhtertu ca a si caah, kan nih Krihfa vialte nih kan unau cungah kan ngeih dingmi nunzia a kan chimtu ca a si. Kan i cawn ve dingmi nun zia a langhtertu cakuat a si.
Nang le kei teh Arrianus bantuk in kan upa le hi, "Ka bawipa" tiah kan ti kho ve hnga maw? U le nih teh, "Ka bawipa ti awk tlak in, kan nau le kan daw ve hna maw?"
Cathiang nih hihi a kan chimh: "Pathian a dawmi nih cun nan unau kha nan dawt hrimhrim hna lai" (1 John 4:21).
Hi cakuat nih hin, Arrianus le Paulus an i dawtnak hi thuk taktak in a langhter. Krihfa unau ciammam an si.
------------------------------------------------------------
Zohchihmi ca:
1. Oldest Christian Letter Outside of the Bible Uncovered by Brandon Showalter, CP Reporter
No comments:
Post a Comment