Tih Hlah

Vawilei ah hin, tihmi kan ngei cio. A cheu nih a sangmi kan tih. Cungsang kai kan ngamh lo. A cheu nih tii an tih. A cheu nih mei an tih. A cheu nih vanlawng zuan, a cheu nih dat-hleka (elevator) an tih. A cheu nih rul, nga, rungrul, maimomh, thih, zawt, khualtlawn, khuasik, nilin tibantuk in tihmi aa dang cio. A cheu nih solo sak le mipi sin biachim hna kan tih. A cheu cu mithla le khuachia an tih. Thil hi a mak ngai. Ralbawi cheukhat cu raltuk cu an ngamh ko nain, mipi sin biachim cu an tih ngai. Ngamhmi le tihmi aa lo cio lo.

Khuaruahhar ngai a simi cu, a cheu pa cu pasal he vuakden cu an tih lo nain, ngaknu helh cu an tih ngai. Vawleicung ralpi pahnih a chuahtertu Adolf Hitler hi England Prime Minister hmanh thir lak in a hro ngam i raltuk cu a ngamh ngang nain, "Ngaknu helh hi a ngamh bak lo" ti a si.  Lai phungthluk ah "Hruh dang lawng, fim dang lawng" ti a si. Minung kan i dan bantuk in tihmi zong aa dang cio.

Ralbawi pakhat bia a rak chim ka theih,. Raltuk cu a ngamh ngang nain mipi lak biachim cu a ti kho bak lo. A ngamh bak lo, A dir i a thir in a thir. A chim kho bak lo. Vaivuan luklak in a chim i, a ngol bal. A cheu nih meithal puah an tih. Sakhi pakhat hmanh kan kap ngam lo nain, minung a thawngthang hmai biachim hna an ngamh tuk ve. Minung sining aa dan bantuk in tihmi zong aa dang tuk ve. Cucu Pathian nih a dang cio te in a kan ser i, kan sining a danter cio mi a si.

Ruah awk le tuak awk a ummi cu hihi a si. Tihmi thil cu aa dan hmanh ah, tihmi nih a chuahpimi thil cu aa khat. Zeicatiah tihnak nih cun, minung hi kan thinlung le nunnak a kan control khawh. Cucaah "Tihnak ngeih cu tih a nung tukmi thil a si." Zei thil hmanh va si sehlaw, kan tih hnu ahcun kan tihmi thil nih a kan uk. Sal ah a kan ser. Kan tihmi thil kha kan bawi a si. A kan uktu a si.

Tihnak kong ah ka sining ka ruat tawn. Ka fianmi cu hihi a si. Ka chuahnak cu Thau khua, khuafate a si. India ramri ah a um. Chungkhar dirhmun nih a kan pek lo caah, ka zakzum. Mi hmaifon ka ngamh lo. Sunday school ka kai ka in college ka kai tiang, biakinn ah caan voikhat lawng ka ting. Caan hman hna hi hman zo lo cun a rak har tuk. Hmaifon a rak har tuk. Ralchiatnak nih hmai ah a ka fonter kho lo. A ngaingai tiahcun, ka fon khawhlo bia a si lo. Ka fon ngam lo bia a si deuh. Cucu "tihnak" (fears) timi nih a ka kham ning a si.

Ka nunnak ah harnak le tih awk thil tam tuk ka tonmi chung in, ka fianmi cu hihi a si. Minung hi sining nih a pek lo tuk ahcun, kan chungah tihnak a tam khun. A ngan khun. Cu tihnak nih cun a kan uk chinchin. A kan tei chinchin. Cu tihnak nih a kan uk tikah, a kan uk lawng siloin thancho kho lo in le hmai fong kho lo in a kan tuah. Kan nunnak a bulter. Tihnak nih hauhruang bantuk in a kan kham. Cucaah "Tihnak cu minung nunnak ah dawntu le khamtu" a si. Minung kan i thlennak ding ca zong ah dawntu bik a si. Cu tihnak nih cun, pumpak, chungkhar, sang, Krihfabu, khua, tlang, peng in miphun ningpi zong in, a kan kham khawh. Cucaah "Tihnak cu tih a nung taktakmi thil pakhat a si."

Cucaah 1932 ah Franklin D. Roosvelt nih a rak chimmi cu, "The only fear we have to fear is fear itself" tiah a ti ("Tih dingmi thil pakhat lawng a um i, cucu a mah tihnak lila khi a si ko" tiah a ti). Cucu a dik taktak. Vawleicung ah tih a nung bik mi cu tihnak lila hi a si. Cu tihnak cu kan nunnak ah tih a nung bikmi a si. Cu tihnak nih minung nunnak kha a khuhnenh hnu ahcun, minung cu zeihmanh a si ti lo. Ruah a herhmi cu hihi a si. Cu tihnak cu a ho sin in dah a rat? Pathian sin in maw, Satan sin in dah timi kha Khrihfa zumtu nih cun ruah a herh.

Bible kan zoh tik ah, Pathian nih Moses le Israel mipi sin le Joshua sin ah a tu le tu a chimmi cu, "Tih hlah u; nan thinphang hlah u; ther hlah u; nan ral chia hlah u.." ti peng a si. Zeicatiah Israel mipi hna nih, tihnak le phannak an ngeih ahcun Biakam Ram (Holly Land) timi, Canaan ram cu an co kho lai lo timi kha Pathian nih a hngalh caah a si. Cucaah zeidang ral vialte nakin "tihnak" ral hi minung nih kan tei hmasat a herh (Deut. 31:6; Joshua 1:9; 18).

Cucu kan i fiang ko nain, "tihnak" cu tih a rak nung tuk. Keimah zong Thantlang ah sianginn ka van kai. KEHA ah kan um. Zuri le misual an rak tam tuk. Vuak zong ka rak i huah. Thantlang kum khat chung sianginn kai cu, har ka rak ti taktak. A ruang cu "zuri le misual" kan rak tih tuk hna caah a si. Tihnak nih chunzan in a rak kan uk. Khawika kan um zong ah kan thin a rak phang. Cucu tihnak a sining a si.

1983-84 ah Hakha No. 1 HS in, Tanghra ka awng. College kai ka duh taktak. Asinain kan chungkhar sining cun, college kai ngam ding a si lo. Ka nu le pa an tar. Lo an thlo kho ti lo. Ka farle nih lo vat kho an si lo. Cu bu in college kai ka tim. Ka unu nih "Na tha chia hlah. Ka zuam ve lai le na kai kho ko lai. Mizoram ka tlawng lai le" a ti. Cuticun docawi in, college ka kai. Kum 4 kai chung ah, voi 3 sianginn khar ka tong. Harnak chim cawk lo a si. Asinain a donghnak ahcun college cu ka dih.

Zeicadah college ka kai khawh timi ka ruat. Pathian nih tihnak kha a ka tei piak. Kan harsat ruangah "Ka kai kho lai lo" tiah ka ruahmi kha a ka teipiak. Tihlo tein a ka kaiter. Mi tampi college an rak kai khawhlonak a ruang cu, "Kan si kho lai lo; kan ti kho lai lo; kan harsa tuk" timi tihnak ruang ah a si. Tu chan kan fale tampi, USA an um i, ram tha a si. Sianginn kai a fawi tuk nain, college hna an kai khawhlomi le catang sang an phak lo mi hi, an si khawhlo ruang ah siloin an ngamhlo caah le tihnak phunphun an ngeih caah a si.

Bible sianginn MIT kai ka thawh than. MIT kai than ding hi a rak fawi lo. Chungkhar kan har tuk caah, MIT peh than ding hi a fawi lo. Asinain khua Khrihfabu nih cawm ding a si. An mah nih an ka fialmi hi, Pathian duhnak a um ko lai ka ti i, tihnak um lo tein ka kai i, harnak tampi chung in 1996 ah ka dih than. Rak tih ning law ka rak kai hnga lo i, a tu ka dirhmun zong hi ka phan hnga lo.

College in leiba he ka chuak. Khrihfabu nih an ka zoh bu ah, MIT in leiba he ka chuak than. 1997 ah USA ka phan. MATS ka dih. D.Miss ka dih. Work permit ka ngei lo. Bawmtu ka ngei lo.  Tuition le a tam fuk fawn. A har tuk nain, a caan phak cun Pathian ni a ka dihter ve ko. D.Miss ka dih i, Columbus kan i thial tikah, sianginn ca he, nau ngeihnaknak le sini hlannak he, a phunphun caah $42,000 leiba ka ngei. Scholarship um lo, work permit um lo, bawmtu sponsor ngeilo bu in nau ngeih pah in US sianginn kai hi a fawimi a si lo. A rak har taktak ko nain, tih lo tein kan kal tik ah, Pathian nih teinak tampi a kan pek ve ko.

Bible hi za ah za in kan zumh ding le pawm ding le nunpi ngam ding a si ko. Bible nih pei "Tih hlah" (Fear not) tiah a kan cawnpiak a si lo maw? Hi bia fang hi, Biakam Hlun he Biakam Thar he voi tampi kan hmuh. Jesuh le bang nih cun, "Nan thinphang hlah u. Lungretheih le awlawkchong in um hlah u" tiah voi tampi a kan chimh. Jesuh zummi le Pathian zummi cu, harnak, sifahnak, teminnak le lungretheihnak a phunphun te kan tuar zongah tih-phannak ngeih lo a herh. Lungrawknak le ngaihchiatnak ton tik zongah, intuar khawhnak thinlung ngeih a herh. Ngeih lo zong ah i hnek a herh.

Zeicatiah cathiang nih a kan cawnpiak peng. Pathian zumh le bochan le tihphannak ngeih lo ding hi, Pathian duhmi a si. Pathian duhmi cu tihphannak ngeihlo bak a si. A ruang cu tihphannak cu Pathian sin in a rami a si lo. Satan sin in a rami a si caah a si. Kan nunnak ca zong ah tih ding a si lo bantuk in, kan ziaza ca zong ah tih ding a si lo.

Kan nunnak ah kan tei khawhlomi ral hi phun tampi a um. Cu ral zong cu ka tei ko lai lo timi tihnak le phannak ngeih ding a si lo. Tahchunhnak ah, "Zu hna ka sum kho bal lai lo" timi hi tihnak phannak pakhat a si. Cakuak hna, sahdah hna, kuva hna, khaini hna tibantuk vialte, ka sum kho lai lo timi hna hi, tihnak le phannak an si. Casino kal hna ka sum kho lai lo" timi zong hi tihphannak lungput pakhat a si. Cucu Pathian nih a duh lo. Pathian min in zei bantuk ziaza thalo zong hi ka tei khawh ko timi hi, Pathian duhmi a si.

Zeicatiah Pathian nih tihnak ngeihlo hi a kan duh. "Amah Pathian dah ti lo cu, zei hmanh tih hlah u" tiah a kan ti. Bible zoh tik ah, "Tih hlah" (Fear not) timi biafang komh hi, King James ahcun 74 a lang; cun "thinphang in um hlah u" timi hi voi 29 a lang ti a si. "Tih" (fear) timi biafang te hi cu, voi 314 lang ti a si. "Tih u" tinak he, "tih hlah u" tinak an si.

"Tih hlah u" (Fear Not) timi hi, a cheu le bang nih cun 365 a lang tiah an ti. Cucu Youtube ah phunchimmi pa nih a chim bal. Khuaruahhar ngai a si. Kum khat ah ni 365 a um i, Pathian zong nih bible ah "Tih hlah" timi hi voi 365 a kan chimh ti a si. Bible thiammi nih an tuak tik ah, "Tih hlah" timi hi voi 105 kuakap a um tiah an ti. Bible pakhat le khat aa lawh lo caah a zat cu aa khat kho lai lo.

Voi 105 hrawng hmanh khi va chim sehlaw, a tam tuk. Cu zatzat cu Bible nih ziah a chim hnga timi ruah tikah, tihnak ngeihlo ding hi a biapit tuk caah a si ko. Siangpahrang David te hna zong Goliath ral a doh lio le ral dang a doh lio ah, Pathian thawnnak le thilti khawhnak a ruah paoh ahcun ralthatnak in a khah tawn bantuk in, nifatin kan nunnak ah tih ding le phan ding a phunphun an um ko lai nain, Jesuh zumhnak bak in kan tonmi tihphannak hi tei a herh. Zeicatiah Jesuh hrimhrim nih hi tin bia a kan cahta:

"Vawlei nih hin harnak an pek hna lai, sihmanhsehlaw tih hlah u. Vawleicung cu ka tei cang" (John 16:33).

Jesuh nih hin, "Daihnak kan chiahtak hna. Keimah daihnak cu kan pek hna. Vawlei nih an pek hna bantuk in kan pe hna lo...Keimah ah i peh u law, lungthin daihnak nan hmuhnak hnga" tiah a kan ti. Vawlei nih cun harnak an pek hna lai. Sihmanhseh, "tih hlah u" (fear not) a kan ti. Cu a chapmi cu, "Vawlei nih cun harnak cu an pek ko hna lai" tiah a ti. A ti bantuk tein, vawlei nih hin, pumpak in, chungkhar in, bu in, ram in, vawleicung pumpi hi vawlei nih harnak cu a kan pek ko" (John 14:1, 27; 16:33).

Cucaah nihin zong ah Coronavirus a chuak ko. Hlan ah H1N1 a chuak ko. Swine Flu a chuak ko. Ebola a chuak ko. Hlalio ah, Black Death timi tlangrai fak taktak a chuak ko. Spanish Flu timi a zong a chuak ko. Hi pin zong ah zawtnak a chuak ko lai. Cu vialte cu "vawlei nih a chuahpimi harnak an si. Asinain a biapimi cu "tih hlah u" timi Jesuh bia i tlaih hi a si.

Kei zong ka nunnak ah, sunghbaunak, zatlaknak, sifah le harsatnak, tlamtlinlonak, ningzahnak, tamhalnak le zawtfahnak fak tampi ka tuar nain, tihnak hi tei peng ka zuam ve. Ka ngamh lo zong ah ngamh ka zuam. Thir le phang in Pathian rian ka tuan. Hmai ka fon khawh lo zongah fon khawh ka zuam. Ka ti khawh lo zongah ti khawh ka zuam. Ka tei khawh lo zongah tei khawh ka zuam. Keimah minung sinak cun ka ti kho hrimhrim lo.

Sihmanhsehlaw, Paul nih a ti bantuk in "Thawnnak a ka petu Khrih thawngin thil zeipaoh ka tuah khawh ko hna" (Phil 4:13). Khrih Jesuh nih thawnnak a kan pek ahcun, zei thil paoh hi kan tuah khawh ko hna. Kan ralchiatnak le tihphannak zong a Khrih nh a kan tei piak khawh ko. Minung hi mah tein cun ralthat khawh a si lo. Tihnak zong hi tei khawh a si lo.

Careltu nang teh tihphannak na ngei maw? Tihphannak nih an uk maw? Tihnak nih sal ah an tlai maw? Tihnak hi na bawi a si sual maw? Cu hlan ah tihnak le phannak hi na nunnak ah san an tlaitu le na bawi a si sual hmanh ah, Jesuh Khrih pekmi thawnnak thawngin tihnak cu tei i zuam. Zeicatiah tihank cu kan ralpa Satan sin in a rami a si. Kan ralpa Satan nih cun, tihnak ngeihter an duh. Tihnak ngei sehlaw, a rak chia sehlaw, a thin phang sehlaw, thancho kho hlah seh ti an duh. Pathian caah rian hna tuan ngam hlah seh ti an duh. Bawipa thatnak le dawtnak hna chim ngam hlah seh ti an duh.

Cucaah careltu nang zong Khrih thawnnak na chung ah um a herh. Khrih thawnnak na ngeih ahcun, tih hlah. Phang hlah. Tihnak tei i zuam. Zeicatiah kan zumhmi Jesuh nih pei "Tih hlah" (Fear not) tiah a kan ti cu. Kan tih tung ne a si ahcun, Jesuh bia cu kan chung ah a nung kan ti kho hnga maw?