Friday, May 8, 2020

Coronavirus Hi China Nih A Sermi A Si Maw?

Naite ah Pre. Trump nih "Covid-19 hi Tuluk nih an sermi a si timi hi fiang tein zumh tlak thil kan ngei. Cucaah thohhlanzi kan hlatter hna lai I, aa thawknak hram kan kawl lai" tiah a ti. Secretary Pompeo zong nih "China nih hi virus hi a ser hrimhrim ko. Zumh tlak thil kan ngei" tiah a ti ve. An puhmi cu "Wuhan khua hi virology lab" timi rungrul lei fimcawnnak datkhuaikhan in a si tiah an puh hna. Cu datkhuaikhan cun rungrual a chuak sual (leak) tiah an ti.

Pre. Trump le Sectary Pompeo chimmi "China nih virus hi an sermi a si" timi hi, CDC le WHO doctors le scientist pawl catialmi hna zoh tik ah, Mirang nih "Conspiracy theory" timi pakhat a si. Hi theory hi zumh tlak thil a si lo. Tuluk nih an sermi "biological weapon" cu a si hrimhrim lai lo timi hi, zumh ding deuh a si. Zeicatiah biological weapons phun ah hin, hi bantuk phun hi cu hlan ahcun aa tel rih lo.  Rungrul lei theimi scientist nih, cu hlan chung vialte ah coronavirus hi phun tam tuk an hmuh cang i, Covid-19 zong hi virus thar pakhat a si ve ko. Saram in minung ah a kaimi rungrul a si tiah an timi hi, hman dawh bik a si.

Covid-19 aa thawknak Wuhan khualai
Virus kong ah a ho dah a thei bik an si? A ho dah biakhiaktu an si awk a si? Politicians maw, doctors le scienstis dah? Cucu ruah ngaingai a hau. Virus kong cawngmi doctors hmanh ah hin, phun tam tuk an um. A ruang cu rungrul phun a tam tuk caah a si. Hi rungrul kong cawngmi hna hi,  "viruslogist" ti an si. Cu hna cu "virology" timi virus kong a cawngmi an si. Virology timi cu "virus" aa ser ning, a pumsa le a chung thil sining kong cawnnak ti a si. Cu virology chung hman ah cun, "microbiology" timi a tengnge aa then than. Cu microbiology chung hmanh ahcun "bacteriology, protisology, mycrology, immunology, parasitology" timi subjects tam tuk an um rih. Doctors nih hi subjects pakhat lawng hi an cawn. Cun Pathology timi a um rih i, "zawtnak (disease) kong a cawngmi an si rih." Cucaah ngandamnak lei scientist hi phun tam tuk an um rih.

Covid-19 kong zong ah biatak tein a hlathlaitu an um peng. A ruang cu Tuluk ram le Africa ah hin, "papalak, chimpanzi le kalauk" tibantuk in zawtnak an hmuh caah hin, saram chung ummi rungrul kong hi an hlathlai peng. CDC le WHO le a dang NGO EcoHealth Alliance te hna zong hi, Tuluk ram papalak virus kong hi an hlathlai peng. A bik Tuluk ram in, SARS a chuah cang caah, papalak in coronarvirus dangdang a chuak hnga maw timi hlathlainak caah a si.  HI hna hin, papalak ummi coronavirus kong le a tu Covid-19 kong zong hi an theih bik hrimhrim ko lai.

Nihin ni tiang CDC le WHO le EcoHealth Alliance le Chinese Center for Disease Control and Prevention (CCDCP) scientist hna nih, nihin ni tiang an theih khawh tawk an hmuhmi cu, Covid-19 rungrul hi, minung nih timh ciammam tein sermi a si lo ti hi a si. President nih a chimmi hi, a ho set nih dah a thawk? A ho set nih dah a theih? A ho set nih dah rungrul a chuah hi a hmuh le a chim? Zeitik ni le can ah dah a chuah?" timi pakhat hmanh chim khawhmi a um lo." Israel thohlanzi nih an ti? Cu tin an ti?" timi lawngte a si. Cucaah White House Coronavirus task force ah an bochan cemmi le a tu lio ah USA ah an rinhcanh cemmi le zumhraih cemmi Dr. Anthony Fauci nih cun, "Tuluk nih rungrul an ser" timi cu a pawm hrimhrim lo.

Naite ah White House thawngpang chimnak ah bia an halmi ah, President um lio le US ram hruaitu hmai ah Dr. Anthony Fauci nih fiang tuk in a chim. Cu White House press briefing ah reporter nih a halmi ah Dr. Anthony Fauci nih a lehmi hi a tam ngai nain a biapitnak cem tete ka van lak. Mirang ca in ka tial ve ko lai Laica in leh a har ngai caah.

Reporter: 
Mr. President, I wanted to ask Dr. Fauci: Could you address these suggestions or concerns that this virus was somehow manmade, possibly came out of the laboratory in China?"

Dr. Fauci lehmi cu a tanglei bantuk in a si:
"Rungrul hna hi, zeitin dah rungrul pakhat in pakhat ah aa thlen (evolve) timi hi, rungrul lei thiammi (virologist) mibu hna nih, a hnu bik an hlat hlaimi thil hi nan zapite caah hmuh khawh ding in kan in ser piak hna lai; cu rungrul lei thiammi hna nih, papalak (bats) ah a ummi rungrul kha a dotdot in aa thlen ningcang le rungrul dang aa chuahnak kong kha an hlat i zohmi a si. Cu rungrul cu rungrul dang ah aa thlennak (mutations) kong le a tu(Covid-19) ah aa chuahmi kong tiang kha zoh tik ah, an chimmi le rungrul sining hi aa khat dih i, hi rungrul cu saram in minung ah a kai timi hi, thil sining an hmuhmi ning tein a fiang ko" tiah a ti. 
Dr. Fauci nih a chimmi bia a sullam cu, "Virus hi phun khat in phun khat ah aa thlengmi a si. Virus kong tha tein an zoh le hlathlai hnu ah, an hmuhmi cu, Covid-19 hi, saram in minung cungah a kaimi a si. Hi runrul hi datkhuaikhan (lab) ah sermi siloin saram in a rami a si tiah scientific journal nih an hmuhmi an tial ning bantuk khan a si ko" tiah a ti.

2003-2004 kuakap ah Tuluk ram ah a rak chuak i, minung tam ngai thihnak a rak chuahtertu SARS coronavirus zawtnak zong kha, hi papalak in a chuak tiah an ti. Covid-19 zong hi papalak an puh bik. Cun rul le saphu le a dang "wet market" i zuarmi ramsa hring ruangah a si tiah scientist nih cun an ruah. A ruang cu hi wet market ah hin, papalak le ramsa phunkip, rul phunphai tiang in an zuar. Uico sa le va sa le cakeu le vom sa tiang a tling. Cucaah zei set in dah a rat timi cu an an thei kho taktak rih lo nain Papalak ummi Covid-19 zawtnak le minung I a ummi covid-19 zawtnak rungrul hna hi, an DNA aa khat tuk ti a si.

Dr. Fauni nih a chim rihmi cu:
Rungrul hi daikhuaikhan ah an ser timi hi, kan zum lo. A si ning zoh tik ah a si kho mi a si lo. Cu kong cu Marh thla canceu ah, Nature Medicine an tial cang. Cu ca a tialtu cu le hruaitu cu computer lei in thilnung kong cawngmi le thiammi Kristian Andersen a si. Amah hi Scripps Research Institute in California in a si i, a mah nih minung cungah zawtnak a chuahter bal cangmi coronavirus phun (6) le a tu COVID-19 a epchun hna. Cu a epchunmi hna zoh tikah, fiang tein a langmi cu, SARS-CoV-2 hi minung nih tinhmi ngei in ser hramhram mi a si lo timi a fiang ko" tiah a ti (SARS-CoV-2 timi cu Covid-19 kha rungrul min dang in auhmi a si).
Hi ti bia a chim lio ah, President Trump zong a um ve. Reporters tampi an um.  Dr. Fauci hi mi mithmai zohmi a si lo. Bia hi dingteo tein a chimmi a si. Mi nuntha zong a si i, USA ah a tu lio Covid-19 kong ahcun an zumh bikmi le bochan bikmi a si. President zong, a bia el awk a um ahcun biafak chim tung lo in, dingteo tein a elmi a si.

President bia hi CDC nih an pawm lo. WHO nih an pawm fawn lo. CDC le WHO hi, hi bantuk lei tlangrai le zawtnak kong ahcun a thei cem le a hngal cem an si ko. Cucaah WHO director nih, "Pre. Trump nih a chimmi-Tuluk nih virus an ser-timi kong ah, hlathlainak ah biahman a chuah khawhnak lai kan in telpi ko hna lai" tiah a ti ve.

Naite ah President nih Tuluk cungah a thin a hung i, EcoHealth Alliance timi U.S. NGO pakhat, papalak i a ummi coronavirus a hlathlaitu bu cu 3.7 million an bawmh tawnmi hna a phih hna. Cu hna cu Wuhan Institute of Virology he nan i pehtlai tiah a ti hna caah a si. Sect. Mike Pomeo zong nih cu datkhuaikhan cu rungrul an ser tiah a puh ve mi hna a si.

Cu kong ahcun, University of Tulane in Professor Robert Gary timi kha bia an hal. Amah hi Tuluk ram papalak kong a hlathlaitu a si ve. A mah nih a timi cu, "Pre. Trump le Sect. Mike Pompey chimmi hi, conspiracy theory a si. Hi coronavirus hi saram ah phun tam tuk a um. A can ahcun saram in minung ah an kai sual tawn. Covid-19 hi minung sermi a si lo. Papalak in minung ah a kaimi a si tiah scientist nih cun ruah bik a si ko. Coronavirus hi 2015 in phun 400 hrawng an hmuh cang" tiah a ti ve. Zeitluk in dah Coronavirus hi a karh le aa thlen a fawi timi kha a fiang ko.

Hi Wuhan Institute of Virology hi "Ralkap hmanmi siloin civilian timi mipi caah rungrul hlathlainak tuahtu an si. Coronavirus lawng siloin saram ah ummi virus phunphun a hlatmi an si" ti a si (Hihi CBSN News ah an chuahmi a si). Biological Weapons hi cu, ram kip ah hin ralkap sakhan le ralkap he aa pehtlaimi minung deuh lawngte nih tuanvo lakmi a si."

Wuhan Institute of Virology
Cucaah President Trump nih "Covid-19 hi China siammi a si; Wuhan virus le Chinese Virus, foreign virus" tiah a timi pawl hi, Chinese huatnak le remlonak lungput in, a hmanmi politics biafang an si timi hmuh khawh a si. Cun US nih Tuluk hi tangka billion 1,100 a batmi ruang zongah Pre. Trump hi a thinhung. Cun US le Tuluk hi, sipuazi in vawlei khuh aa tim vevemi an si. Tuluk hi hmai ah a kal deuh cang caah, Pre. Trump nih Tuluk thlaknak caah lam a kawl bia tu a si. Hi bantuk hi ram khat le ram khat Covid-19 doh tinak caah dawnkhantu a si.

Nihin ni ah vawlei ah ram 190 tluk ah zawtnak a um ko nain, khawika ram hman nih Tuluk hi hi ti lawmmam in an ngiar lo. USA lawng an si. Cu zong cu thil pawi ngai a si rih.

Tha tein tuak setmat ahcun, "Covid-19 rungrul hi, Tuluk nih an sermi a si" tiah a ti pengmi hi, Mirang nih "conspiracy theory" tiah timi a si Conspiracy theory timi cu, "Thil a taktak si lomi, biatak le biahman a si lo nain a taktak le a hmanmi bantuk in chim le a taktak asinak le a hmanmi a sinak kha, midang nih an zumhnak hnga ding caah, zumh tlak in chim le tehte piah khi a si." Cucaah politics ah hin conspiracy theory hi a um zungzal. Tih zong a nung taktak.

Rakhine Ram i, Rohingya buainak vialte hi, Facebook ah "Rohingya nih Rakhine nu an tlaihhremnak kong bia vaivuan in aa thawkmi a si ti a si. JF Kennedy an thah hnu ah, conspiracy theory a chuakmi cu Vice. Pre. Lyndon Johnson nih president si a duh caah mi a thahtermi hna a si" timi a si.

Conspiracy theory nih kan vawleicung ah harnak nggan taktak a chuahtermi cu 2003 i Iraq Invasion raltuknak a si. Cu conspiracy theory ahcun Pre. Bush nih "Iraq nih WMD a ngeih; cucu meithal bantuk in a puah hlan ah kham a hau; Meithal a puah hlan ah kan chung a herh (pre-emptive strike) a herh…" tiah lih hi voi tam tuk a chim. Sect. of State Powell zong nih UN Security Council tiang ah ram 190 hmuh ah computer clip tiang an rak piah. Vawleicung pumpi kha a kan hlen.

Iraq nih WMD a ngeih timi puh riangmang in, March 2003 ah Iraq an tuk. Nihin ni kum 17 tiang ah WMD pakhat hmanh an hmu lo. A ngeihnak kong zong an chim kho taktak lo.  "British thohlanzi (MI 6) cakuat timi zong lih a si. Iraq Saddam Hussein nuclear scientist timi pa zong a dikmi a si lo. Iraq nih mobile lab a ngeih timi zong hydrogen tutuhlut sernak a si ti a si. Iraq Invasion theipar cu, a chiakha taktak. A donghnak theipar cu, ISIS buainak tiang aa peh. Iran-Iraq-Syria-Lebanon tiang Iran nih khuhnenhnak a chuahter. Iraq mipi 151,000-600,00 kar an thi. US ralkap lawng hmanh 4,496; 32,252 hma an pu; Contractors a thimi 1,554 an si. Iraq ralkap thimi le hmuhpi cu thawng tam tuk an si. Refugees in 2,000,000 an um.

Iraq Invasion ruangah Pre. Bush cozah upa vialte zong tuanbia chia ngai in an can a dih. A cheu thawngtla zong an um. PM Tony Blair zong voi tampi buainak a tong. Pre. Bush le Pm Blair an tantimi hi, vawlei tuanbia ah lih a tam bikmi tuanbia pakhat a si. Iraq ral a dihnak cu kum 17 a si cang nain, a piahtana cu nihin ni tiang a dih kho rih lo. Hi pin zong ah saupi a rau rih lai. Zeicatiah a lih cu lih chim than lengmang a hau. A dongh a har tuk.

Covid-19 kong ah, Pre. Trump nih "Coronavirus hi China siammi a si; Wuhan lab in a chuak sualmi a si; zumh tlak tlaihtet kan ngei; thohhlanzi kan thlah hna lai" tiah a timi hi "Tuluk hrawh duhnak in a chuahmi conspiracy theory bak a si." Thohhlanzi ka thlah hna lai a ti chinchapmi cu thin a phang chin. Zeicatiah voi tampi cu, thohhlanzi hi zumh tlak an si lo can a tam tuk. Iraq Invasion lio zongah lih a tawnmi a tam tuk. Kawlram thohhlanzi zong hi lih an chimnak a tam tuk. Zapi theih a si ko. Vawleicung thohhlanzi poahpoah an sining aa lo ko. US thohhlanzi zumh ahcun Kawlram zong zumh ve ding an si ko hnga.

Cucaah hi conspiracy theory hi, President nih a kalpi ahcun ram pahnih kar ah harnak a chuak kho. Cun President ca hrimhrim ah tehte a piah kho hrimhrim lai lo i, a mah ca ah a buai kho mi a si. CDC le WHO le scientist dangdang nih, an pawm khawh lo caah, President caah awngmin dingmi thil a si kho lo. Vawleicung ah hin, a ding cemmi cu doctors le scientist an si ti a si i, an nih cun president tanh bia an chim lai lo. An hmuhmi le theihmi kha dik tein an chim ko lai. Dr. Anthony Fauci hmanh nih president bia a pawm lo ahcun, a ho nih dah President bia hi an zumh ti hnga?

US ram pumpi nih Covid-19 kong ah an bochan bikmi le zumh bikmi tiah timi, Dr. Anthony Fauci he hmanh an bia aa kalh. An dirhmun aa khat lo. An ruahmi le "virus an hmuhning" aa khat lo. President nih a hmanmi le bochanmi doctor hmanh nih a pawm lo. Rungrul kong hi scientist lawnglawng nih fiang tein an theihmi a si. 

Cucaah Pre. Trump le Secretary Pompeo chimmi hi, 2003 Iraq Invasion bantuk in conspiracy theory pakhat a si caah, tih a nung taktakmi le a theipar a chia kho taktakmi ruahnak a si timi kha langhter ka duh.

Hi bantuk in, Pre. Trump nih hi bia hi a chim lengmang caah, "Tuluk foreign minister nih "Kan mah nih kan sermi a si lo. Wuhan khua ah American ralkap pawl War Game i a rami nih a thli tein rungrul na kan thlah hnawhmi a si" tiah conspiracy theory an chuah ve. Cu ruang ah Washington DC Chinese Ambassador zong US cozah nih an auh i, an lungtlinlonak an langhter ve.

Cucaah "conspiracy theory hi a ho paoh nih chuah khawh a si i, mithawng deuh pa le chimrel thiampa nih tei a si tawn. A hman hmanh ah, mi santlai lo le chimrel kho lo pa kha vawlei ahcun an sung tawn ko. Cu ti cun vawleicung ah hin biatak hi a tlau tawn i, lih tu nih hin vawlei hi voi tam tuk a tei tawn caah, kan vawleicung ah hin justice (dinnak) timi  a um kho tawn lo. Mah kawi chang in tannak nih hin, biatak hi a tlauter tawn. Biatak le biading tanh lo in, mah ram, mah party, mau hawikawm ram, mah hawi timi tanh in  thil a kal paoh ah, buainak a chuak zungzal.

SARS le Covid-19 chuahtertu tiah ruahmi Tuluk ram Papalak
Ruah rih a haumi thil cu, 2009 i H1N1 Pandemic a chuah tikah aa thawknak cu USA a si tiah CDC nih an ti. Vawleicung ram tam tuk ah a karh ve ko. USA chung lawng hmanh ah, a voi hnihnak a chuah lio, April 12, 2009 in April 10,2010 tiang ah, minung 60.8 million an zaw; 12,469 an thi ti a si.

Vawleicung pumpi ah a karh i, 43.3-89.3 million an zaw i, 151700-575,400 hi H1N1 in an thi tiah CDC nih an website ah an tial. A buaktlakin 68 million an zaw ti a si. Nihin ni tiangah Covid-19 in mah zatzat an zaw lo I an thi rih lo. Nihin ni zongah kum chiar in H1N1 in minung million 500 hrawng an zaw i minung tampi kum chiar an thi peng ko ti a si. A lo kho ti lo. Cubantukin "H1N1 na ram in aa thawk caah na ser chawmmi a si; taza kan cuai lai" tiah a ho hmanh nih an ti ve lo. Saudi Arabia i MERS a chuak le a ho nih na ser an ti bal lo. Africa ram in Ebola a chuak le Papalak an puh ve ko i, a ho te ram khi "Nan sermi a si" tiah an puh bak hna lo.

Cucaah "China nih coronavirus hi a siam timi an ti peng ahcun, papalak le a dang saram ah a ummi virus kha an hlat kho te lai lo i, virus dangdang hi a rau lai lo. An chuak than te lai. A taktak ahcun rungrul lei scientist nih hin 2015 in Coronavirus hi phun 400 tluk an hmuh cang. Wuhan khua scientist zong nih hin, Covid-19 hi phun 30 a um" tiah ti a si.

Pre. Bush nih "Scientific evidence" um lo bak in, lih a tawn a tawn i conspiracy theory a chuahmi in Iraq a doh caah, Middle East ah rawhralnak a let tam tuk a chuahter bantuk in, "Scientific Eveidence" um bak lo in, Coronavirus hi Wuhan khua datkhuaikhan in an ser" tiah puhmi zong nih, ngandamnak lei kap le Coronavirus dohnak ah dawnkhawntu le sunghbaunak tampi a chuahpi khotu a si. Hi bantuk in ram khat le ram khat, sual i kawl le puhnak cha cun, mi zapi caah ral a simi Coronavirus tu hi zeitindah kan doh ti lai? Zeitindah kan tei lai timi tu hi ruahti ah a tha deuh ding a si.

   -------------------------------------------------------------------------------                                  

Chinchiah


1. Reporter nih President le Dr. Fauci bia a halmi hna note kha a tanglei ah hmuh khawh a si.

Mr. President, I wanted to ask Dr. Fauci: Could you address these suggestions or concerns that this virus was somehow manmade, possibly came out of the laboratory in China?"
"There was a study recently that we can make available to you, where a group of highly qualified evolutionary virologists looked at the sequences there and the sequences in bats as they evolve. And the mutations that it took to get to the point where it is now is totally consistent with a jump of a species from an animal to a human," Fauci replied.
"We do not believe that any type of laboratory-based scenario is plausible," an analysis published in Nature Medicine in mid-March said. The study, led by computational biologist Kristian Andersen of the Scripps Research Institute in California, compared COVID-19 to the six other coronaviruses known to infect humans. The analysis explicitly states that the evidence shows SARS-CoV-2 is not a purposefully manipulated viru
2. Fauci: No scientific evidence that coronavirus was made in a Chinese lab


https://www.nationalgeographic.com/science/2020/05/anthony-fauci-no-scientific-evidence-the-coronavirus-was-made-in-a-chinese-lab-cvd/
2. Fauci rejects conspiracy theory coronavirus engineered in Chinese lab- Business Insider 

https://www.businessinsider.com/fauci-throws-cold.

3. Dr. Fauci throws cold water on conspiracy theory that coronavirus was created in a Chinese lad

https://www.msn.com/en-us/news/world/dr-fauci-throws-cold-water-on-conspiracy-theory-that-coronavirus-was-created-in-a-chinese-lab/ar-BB12Ov1U









2 comments:

  1. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  2. Saya Pa na catial mi a rel an nuam tuk, Laimi catial mi vialte lakah a rel nuam bik asi lai. Na catial mi ka lungtling bak. China le US hi atu lio cu an buai bak lo. China le US hi ral zong i tuk an fawi te. China hi a man bak lo ka ti. Global Leadership zong amah kut chungah a phan deng fawn. China le US kong tam deuh in rak kan tialpiak kho a tha tuk hnga.

    ReplyDelete

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....