Sunday, May 31, 2020

U.S Rian Ngeilomi Hna Ruangah Zeidah A Cang Kho

1984 ah Mandalay ka phan. Nandwin timi Mindon Min nih a rak sakmi Mandalay Kyung ka van hmuh cu, ka khuaruah hi a rak har. Aa dawh fawn. A sang fawn. A ngan fawn. A tlakrawh hna an chah ning le an lianh ning. A mak ka rak ti tuk. Asinain a pawng van kal ahcun rirang kung hna an keu. Tlakrawh an kak i an min. Hmunkip ah tlakrawh rilmi tete zong ka hmuh hna. An rak sak lio ahcun a min kho lo ding bantuk in an rak sak nain, a can phak cun an rak i rawk ko hna. Cu nih  a langhtermi cu vawleicung thil hi cu aa rawk kho peng ko timi a langhter.

Cozah zong aa rawk kho ko. Hlan lio Egypt Pharoah pennak hna hi a mah le chan ahcun aa rawk kho ding in ruah a rak si lo. A van changtu ah Media Empire te hna, Babylonian Empire te hna, Persian Empire te hna, Greeek Empire te hna hi an rak cak tuk. Aa rawk kho ding in an rak ruat lo. Cun Jesuh chan ah a um rihmi, Rome Empire hi a mah le chan ahcun a tlu kho ding ah an rak ruat lo. Asinain hlanlio empire lianlian hi an tlu viar ko hna. "Ni tla ballomi empire" timi British Empire zong a tlu ve ko.

Kan mah chan bak ah, Ne Win uknak cu aa rawk kho ding in kan ruat lo nain, 1988 ah aa rawk ko. Nichuahlei Europe socialist le communist ram vialte an i rawk dih ko. USSR rak timi Soviet Union kha a kauh ah vawlei pumpi cheuruk cheukhat a si. 8,649,500 square meng a rak kau i, a tlu kho ding rak ruahmi a si lo nain, USSR cu 1991 ah a tlu ve. Ram 15 aa fonhmi USSR pi cu a kuai phut ko.  Cun vawleicung communist le socialist ram vialte zong duhsah tein kuaiman an thawk i, tam deuh cu an kuai dih cang. Vawleicung ah hin zei thil hmanh an hmun lo i, Communist rampi zong a hmun lo.

USA sipuazipi zong ruah phaklo pi in, Covid-19 ruang ah thla (4) chung ah a tlu ko. USA ah Covid-19 in a zaw hmasatmi hi January 20 ah an hmuh Washington State ah a si. Cun khulrang taktak in a karh i, mizaw an tam deuhdeuh i mithi zong an tam deuhdeuh. Mizaw an tam deuhdeuh I, sianginn, cozah zung, sehzung, hotel, rawldawr le sekhan tiang an van in khat ziahmah. Cu tikah rianngeilo duhsah tein a rak karh ceumau. Cu ti cun mit hmanh nih a hmuh khawhlomi Covid-19 nih US sipuazipi cu duhsah tein a rak tam. A rak ei. Duhsah tein a zawtter ziahmah.

Covid-19 hlan ah US ram pumpi i rian ngeilomi hi 3.5% lawng an rak si. USA tuanbia akah rian ngeilomi an tlawm bik can a si. Pre. Trump sipuazi a thiam ngaimi le mirum taktak pakhat a si. Khatlei ah a van a tha. President a chuah kum 2016 ahcun, USA sipuazi a kai tuk cang. Rian a tam tuk cang. Cozah income a tha tuk cang. Unemployment duhsah tein a zor ziahmah hnu a si. Cun cozah tangka thatlomi (Deficit) a zor ziahmah hnu a si. Rian a tam hnu a si. 2016 ahcun vawleicung pumpi sipuazi zong a kai tuk hnu a si. Motor sehzung le sehzung dandang an nun tuk hnu le rian a that tuk hnu le stock market a that tuk hnu ah President a chuah tik ah a van a tha. Caan tha he aa tong. Amah zong sipuazi thiammi a si tik ah, stock market te hna ruahchannak in tampi a kai. Cucu credit pek ve ding a si. Cucaah unemployment te hna a rak tlawm ngainak a si.

Covid-19 nih ruahlo tuk in a kan tongh tik ah, unemployment duhsah tein a karh. Pre. Trump nih, "USA cu kan sipuazi a thawng tuk. Kan thin a phang lo. Kan ram sipuazi cu vawleicung ah a cak cem a si. Stock zong a tla kho lai lo. Covid-19 ruangah zeihmanh tihphan ding a um lo" tiah Covid-19 zawtnak a um pah ka te ah voi tampi a rak chim. Asianin Covid-19 kong ah vennak le khamnak ngaingai rian pakhat hmanh an rak i tim theng lo. Ruah lo tuk in, Covid-19 cu fangvoi puah in an van puah tik ahcun, zeihmanh an cawl kho ti lo. Sizung lei ah mizaw ihank a za ti lo. Sii a za ti lo. Hmurhuh le kuthruk hmanh a za ti lo. A buai tuk ning hi chim awk a tha lo. Hmun kip ka kip in a buai lio ah rian zong sur cah in an rak cat zuahmah ve.

Cu ti cun US Sipuazi cu rang taktak in a tla. A tanglei ah hin, US unemployment hi zeitluk in dah aa thlen timi US Unemployment History ah hin, hmuh khawh a si.
DateNational
Unemployment Rate
National
Unemployed Persons
April 202014.7%23,078,000
March 20204.4%7,140,000
February 20203.5%5,787,000
January 20203.6%5,892,000
December 20193.5%5,753,000
November 20193.5%5,811,000
October 20193.6%5,857,000
September 20193.5%5,753,000
August 20193.7%5,999,000
July 20193.7%6,027,000
June 20193.7%5,985,000
May 20193.6%5,938,000

Nihin May 31 ahcun rianngeilomi 40 million an phan cang. Rianngeilo cazin hi nai Ningani ah an chuahmi a si. April thla chung lawng bak ah hin, 20.5 million nih an rian an thlau ti a si. Cu lio ah unemployment rate hi 14.7% a si. Nihin ni ah 40 million nih rian an thlau tik ahcun rianngeilomi hi 19.8% an phan. 20% dengmang an si cang tiah Labor Department nih ca an chuah. 

A pawi tuk rihmi cu, George Floyd, African American, pa palik kut ah a thihmi ruangah, ram pumpi khuapi kip ah lamzulhnak a um mi hi a si. Hi ruangah inn a kang pah len cang. Palik motor le pumpak motor tam ngai a kang cang. Mipi thawng renglo an tlaih cang hna. Palik le mipi hmapumi tampi an um. Hi thil nih cozah zong ah ruahnak khahlonak a chuahter. President tiang in, White House Bunker ah an i thup ti a si. Dawr tamlak te an baoh I thilri zong an fir cang hna. Hi thil nih khua tampi ah riantuan awk thalo in ni thum a umter cang hna. Business tam ngaite aa rawk rih lai. Cucaah rianngeilomi an karh chap rih lai. 

Cu pin ah Pre. Trump nih Tuluk a ngair peng. Company zeimawzat sipuazi a phih cang hna. WHO he an buai. Tuluk he an buai. Europe he an i rem lo. Hi bantuk lio can ahcun, ram dang he zeitindah kan i rem lai le rian kan tuan ti khawh lai le Covid-19 Pandemic hi kan doh lai timi tu ruat lo in, heh tiah sipuazi ral doh phun in a kal tik ah, cu thil nih cun Stock Market hi a cahter kho lo. US zong rian an van on nain, ram khat le ram khat pehtlaihnak a that lo i thilri cawkzorhnak a zor ahcun, ram khat lawng cu a dir kho ve hlei lo. Cucu US President nih a fian i, sipuazi kainak hi biapi ah a chiah a herh. Atu ahcun a tuahmi le biachimmi hi zoh lengmang ah hin, thimnak in president tlin thannak lei rumro khi aa timh tikah, thil tha a chuak kho lo. 

Hi tin thil a si caah, nihin ni tiang ahcun USA sipuazi hi a tum lei a si rih. Unemployment a karh lei kap a si chung paoh cu sipuazi hi a tum lei a panh rih lai. Stock zong a tu le tu aa thleng rih lai. Bochan awk a tha ding a si lo. USA cozah deficit le a karh tuk fawn. Covid-19 hlan sipuazi thatlio ning tein kal hmanh ah 2020 ah hin, tangka thatlomi (Deficit) hi billion 1,100 a si phan lai ti a si. Cozah nih 2.2 trillion le bawmhnak an tuahmi zong leiba a si. A hnu ah billion $484 a dang an tuah chapmi he cun, 4,000 billion deficit piah ding a si.

Cun rianngeilomi million 40 sin in hmuh dingmi sunghmi he cun, billion 5,000 tluk a phan kho. Atu Democratic Party nih $3 trillion bawmhnak tuah dingmi an pass ahcun 2020 billion 8,000 hi 2020 ah Deficit a piah kho. Hi ti ning tein a kal ahcun, US cozah hi ningcanglo ngai in um khawh a si. Greece cozah kha EU nih tlanh hna hlah sehlaw aa rawk bak ding a si. Pre. Trump a kai hnu in, USA zong hi, a leiba karh tuk caah aa ningcang lo chin lengmang. Cozah pakhat cu, a leiba a tam tuk  i, tangka a cawi khawh lo ahcun, cozah riantuan le palik le ralkap hi lahkhah an pek khawh hna lo ahcun, cozah cu a lo kho ko. Cucaah USA caah rian kan tuan cio zong a herh. Atu bantuk unemployment bawmhnak ti a silomi, food stamp le a dang cozah bawmhnak zong hi a si khomi cu sawk tuk ding kan si lo. Cozah kan tanpi cio a herh. 

Nihin ni ah a tam deuh cu cozah bawmhnak ah kan i hngat hna. Hi bawmhnak a um lo ahcun le pumpak le chungkhar cawmnak a har tuk ding a si. Inn man le bills dangdang hmanh i pe kho lo in um khawh a si. Inn up khawh a si. A tu lio ah hin, USA hi a dirhmun a har ngaingai ko.

Rianngeilomi an karh tuk lio le Covid-19 a ruang ah US sipuazi pi cu a lo ngacha ko. Cu chinchap ah, George Floyd thih ruang i, lamzulhnak a daihlo ahcun a sipuazi zeimawzat aa hnur suang rih lai. Minung thin a hun tik ahcun nincanlonak tam tuk a chuak. Thimnak kum le a si fawn. Hi piahtana vialte tha tein aa remh khawh lo ahcun November Election ah President Trump hi a sungh zong a sung te kho men. 

------------------------------

Zohchimi ca

1. Market Insider: Expect more shocking economic data in the week ahead with the unemployment rate set to near 20% by Patti Domm, Friday, May 29, 2020
https://www.cnbc.com/2020/05/29/expect-more-shocking-economic-data-in-the-week-ahead-with-the-unemployment-rate-set-to-near-20percent.html
2. Department of Numbers: US Unemployment timi ah tling tein an tial. Hi website ah zoh chap.


https://www.deptofnumbers.com/unemployment/us/

2 comments:

  1. Sayapa kan i lawm tuk. Na catialmi a tha tuk. President hi ka uar tuk, na tanh tuk nain hi zawn te ahhin a palh deuh ko rua ka ti. Na chim bantukin atu lio caan ahhin cun ramdang he biatak tein rian an tuan ti awk a si hrim ko. Atu lio ahcun China hi uar an um tuk ka ti. Aruang cu atu lio ah Europe bawmhding ah tuluk doctor tampi a thlah hna, African ram tampi zong a bawmh hna, Mexico zong a bawmh hna, cun latino lei ram tampi zong a bawmh. A bawmh mi hna ram kan chim cawk lai lo.

    ReplyDelete
  2. Sayapa kan i lawm tuk. Na catialmi a tha tuk. President Trump hi ka uar tuk, ka tanh tuk nain hi zawn te ahhin cun a palh deuh ko rua ka ti ve. Na chim bantukin atu lio caan ahhin cun ramdang he biatak tein rian an tuan ti awk a si hrim ko. Atu lio ahcun China hi uar an um tuk ka ti. Aruang cu atu lio ah Europe bawmhding ah doctor tampi a thlah hna, African ram tampi zong a bawmh hna, Mexico zong a bawmh hna, cun latino lei ram tampi zong a bawmh hna. A bawmh mi hna ram kan chim cawk lai lo. Hi bantuk ruahnak kan Pu Trump nih ngei sehlaw a tha tu lai ka ti

    ReplyDelete

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....