Chin Relief & Development Program Model Farm

CRDP (Chin Relief and Development Program) nih an tuahmi, "model farm" cu, Thantlang in nichuahlei meng 2 tluk a hlatnak, Thantlang-Hakha highway lamkam ah a ummi asi. Lam in atanglei ah a um.  Hmunhma a rem ngaingai. Hi dum hi, Thantlang peng a pakhatnak bik zohchunh tlak tuahmi model farm asi. Lai miphun caah tuanbia pkhat aa tialnak dum asi. CRDP tuanbia hi, atanglei ah ka van thilchihmi a um. Rel duhmi nih a donghnak ah zoh khawh asi.

Model Farm hi ramdang ummi Laimi tampi nih an dirkamhmi asi caah, ramdang in Thantlang a tlungmi Laimi tam deuh nih cun, hi dum zoh lo in an kir hna lo. Hmunhma a nuamh caah le Laimi caah thanchonak a petu ding le fimnak a petu dingmi dum asi caah, mipi nih thazaang pek le tanpi a herhmi dum asi.

Thantlang khua hi Mandalay-Monywa-Gangaw-Hakha-Thantlang-Saisihchuak lampi cungah a ummi a si. Hi Saisihchuak lampi hi India-Burma sipuazi tuahnak lampi asi lai caah, Thantlang zong hi sipuazi center pakhat ah a tla te dingmi khua asi.

CRDP dum umnak, Thantlang hi Lairam chung khua vialte lakah, a thancho a rang bikmi khua pakhat asi. Rang tuk in minung an karh caah, innhmun thar zong tampi an on i khualak lam thar zong tampi an serchuah cang. Hmailei kum 10-15 kar ahcun Thantlang khua le CRDP dum hi aa tlai lai i, hi karlak innhmun hi, a man a fak ngaingai te lai. Nikhat caan khat ahcun, Thantlang khua ah bus service a um te lai i, CRDP dum le Sizung kar hi an suai te lai. Bus service a um te lai i, cu nih cun Thantlang khua hi chanthar khuapi (modern city) pakhat ah a chuahpi te lai.

Thantlang khuapi (Rf. tabclairam.blogspot.com)

Hi tidil hi tilio nak ding caah CRDP dum chungah an tuahmi asi. Laitlang cu hmunhma tha a har pin ah, tii a har ngaimi ram asi. Cu bantuk dirhmun ah atu bantuk in tidil dawh ngaite an tuah khawh tikah, lunglawmh awk ngai asi. Thantlang pengah a pakhatnak bik lio ding in tuahmi tidil asi caah, tuanbia pakhat phurtu asi. Hi tidil thawngin Thantlang khuami zong tilio an thiam pin ah, ngandamnak zong ah an hman lai timi ruahchannak nganpi aum. CRDP caah tangka hmuhnak lam zong pakhat asi kho ve te theu lai tiah ruahchannak a um.                                        

June 14, 2015 i, Rev. Neely Lai Uk catialmi ah, hi tibual in Ks. 250,000 a chuak ve cang tiah ati i, lunglawmh awk ngaingai asi. A hram chuah hau than lengmang lo in, tangka aa mer dingmi asi cang i, ruahchannak a um ngaingai.

Lairam sipuazi hi thang seh ti duh ahcun, Lairam ah tangka aa chawh le a mer a hau. Cuti tangka aa chawh le mernak ding caah, mipi nih tangka an hlohnak ding lam kha tampi tuah ahau i, hi bantuk tilionak te hna, camping center te hna sak, miniature golf course timi golf lentecelhnak le adangdang lentecelhnak tampi in tuah i, mipi nih tangka an hmannak ding lam kawl a herh. Lairam thang seh ti duh ahcun mipi nih tangka hman a hau ve.

                                                             Dum chung sakmi inn le tidil

           
                                                                                     Tidil kam ah an i dinh lio hna

CRDP dum nih tawlrel citnak kong zong, mipi fim an chimh cuahmah lio hna asi. Pathian nih a kan dawt i, kokek tein hi tluk man a thami tawlrel hna kan ram ah a rak keuhter ve. Hi bantuk tawlrel hna hi, kan vawlei le khuacaan he aa tlak ding in, Pathian nih a rak kan ser piak ve mi asi i, lung aa lawm kho tuk. Lungvar le suingun chuahnak, Kachin ram le Shan ram van kan hai ti lai lo. Zeicatiah Kachin le Shan ram suingun hna cu an dih te lai nain, tawlrel baa cu Laitlang in a dih ti lai lo. Laimi kan fim deuh, zuam deuh le tam deuhdeuh in chuah khawhnak tu a biapi mi asi.

Hi tawlrel baa hna hi, Lairam caah lungvar bantuk in asunglawimi kan miphun ro an si te lai. Hi tawlrel baa hi "washabii" timi Japan rawl Sushi he ei chihmi asi an ti. Vawleicung pumpi ah sushi a lar chin lengmang. America le Europe zongah sushi an ei chin lengmang i, nikhat khat ahcun Lairam tawlrel baa hi, ramdang ah tampi a phan te lai i, nikhat khat ahcun "CRDP Brand" zong aum kho te ko lai. Cu hlan ah Lairam in Make in Chinland timi zeihmanh chuak hmanhh hlah sehlaw, nikhatkhat ahcun, "Make in Chinland" timi a chuak ve te lai lo tiah ho nih dah kan chim khawh hnga?

Lairam sipuazi caah bawmtu a si kho hnga dingmi Tawlreba

       

Tawlreba an cin lio

     

Tawleba an cin lio

CRDP dum ah hin, zuatkhalhnak zong an tuah chih i, atu ah titimi ar 600 an zuat. Ni fatin te arti pum 500 lengmang an chuah khawh cang. Pum khat ah ks. 120 ca in tuak tikah, thla khat ah Ks. 1,800,000 arti in an hmuh. A rawl caah, 1,300.000 a dih ti asi. Cucaah an miakmi thla khat ah Ks. 500,000 lengmang hrawng asi cang.

Lairam ah Arti man a fak i, hihi Thantlang mipi caah ahcun an i za naisai lo. Hi nak tam in hmailei ah an zuat khawh ahcun, hi dum hi a mah tein aa mer kho mi dum ah aa chuah te ding asi. Lairam ah hi bantuk in ar zong tampi zuat hi a rak um bal lo i, hihi CRDP riantuannak nih Lairam ah sipuazi thanchonak thilthar a chuahtermi pakhat asi.

Ar zuat a tha ti cu kan theih. Zuat a that cu kan mit nih a hmuh nain, CRDP bantuk in ar titimi tampi a zuami Lairam ah an um rih lo. Cu hlan ahcun Kalaymyo le Kawlrawn in a rami arti kan i bochan nain, hi bantuk CRDP riantuannak ruang ah, Lairam cu duhsah tein "mah tein aa todelh khomi ram" ah aa chuah cang lai timi ruahchannak, CRDP riantuannak nih a kan pek.

Kawlram eidin le Kawl cozah thil chuahmi lawng ah, hngatchan lo in, kan mah te in aa todelhmi Lai ramkulh ah kan i chuah ding zong abiapit tuk. Cucaah CRDP hi sipuazi le thanchonak ca lawng in zoh lo in, miphun politics ca zong ah thazaang pakhat asi caah, mipi nih tha kan pek a herh.

               An hi dot 2 inn ah an zuat hna


                              Ar hi an lian ngaingai





              Ar ti ti liomi 600 an zuatmi



         Lairam caa rumnak chuahpi kho tu Zawngtah

Hipin lei ah tuah ding tam tuk a um rih. Lairam sipuazi caah a tha tuk dingmi Zawngtah cinnak hna zong CRDP nih tampi tuanvo an lak. A ci tampi an erh i, mipi sin ah an zorh hna. Lairam sipuazi zong hi, CRDP thawng in dawt khat a kai than te lai timi ruahchannak a um." Thantlang zawngtah kung cu a thei a tlai hlan in, kung khat ah Kyats 400,000 hna in an cawk chung timi kan theih tikah, lung aa lawm tuk. Zawngtah in millionare chuah khawh asi te lai. Kan ram ah suingun chuak hmanh hlah seh, a dong kho lomi vawlei le khuacaan tha kan ngei i, zawngtah hna zong Lai miphun a kan tungmertu sipuazi ah an cang te lai.


    Zawngtah kheu zong CRDP nih an zuar

Thailand, Cambodia, Laos le Malaysia tibantuk hna zong ah zawngtah cu an ei ngaingai i, Kawlram khualipi hna zong ah an ei ve ding in, Laimi nih duhsah tein luhpi a hau. Yangon le Mandalay minung hna nih zawngtah an einak hnga ding caah, lam kawl khawh ahcun, Lairam sipuazi cu tampi
a thangcho ko lai.

Lairam sipuazi caah a tha ngaingai dingmi "tainamkong kung" te hna zong hi, hi CRDP hmun ah hin aa cing kho ding asi. Thantlang-Hakha motor lampi ah a um caah, mi tampi nih hmuh khawhmi le hmunhma nuam taktak asi caah, hmailei ah ahlunghlai chin lengmangmi dum pakhat asi. Khanghmui le tiamti tibantuk hna zong CRDP dum ah a tha dingmi le amiak dingmi an si hna i, hmailei ahcun hi dum hi, miphun caah lam hmuhsaktu dum asi te dingmi asi.

CRDP hi bawmtu tampi a ngei. Europe, Australia le USA ummi Laimi tampi nih an dirkamhpi. Krihfabu zong in a dirkamhmi tampi an um. Kan mah Krihfabu zong nih thazaang kan pek ngaimi an si. 2013 chungah kan mah Krihfabu chungtel hna le Krihfabu in 2,900,000 kuakap tiang tanpi nak kan rak tuah ve. Hipin lei zongah thazaang pek ding hi, kan i tinhmi asi rih. Hruaitu Rev. Neely Lai Uk, Rev. M Thawng Kam le Rev. Bawi Lian Thawng zong kan sin an phan i, kan i lawm hringhran. CRDP nih 2014 tangka an hmuhmi le hmanmi cazin an kan kuatmi zoh tikah, Lai mipi nih CRDP hi an dirpi taktak timi alang i, tha anuam tuk. Hi program tha tein hmai a kal peng ko ahcun, Lai miphun tampi thanchonak a kan pek te lai timi ruahnak a um.

Mr. Imoto, Dr. Sui Khar le Rev. Neely Lai Uk

CRDP hruaitu hna nih ramdang in NGO bawmtu zong kan herh ko tiah an ti lengmang. Bawmtu ngaingai an ngei rih lo. Hruaitu Rev. Neely Lai Uk zong rethei ngai in an cawlcang lengmang. April 29, 2015 zongah Greater Mekong Sub-region Agriculture and Education Development Center i director Mr. Katshyuki Imoto zong Dr. Sui Khar he an va ton. An mah hi Kawlram le Laitlang zongah riantuan aa timi an si timi thawng kan theih i, tha a nuam ngaingai.

Ramdang bawmhnak zong hi a herh ve nain, minung thanchonak taktak cu chung muru deuh in a rat hmasat caah, CRDP zong hi leng lei bawmhnak lawngah a hngatmi silo in, mah tein aa todel kho i, mi a bawm khomi bu si hram ko seh tiah saduh ka thah piak hna.

------------------------------------------------------------

Chinchiah

1. Hmanthlak hna hi www.chinlandtoday.com in le CRDP hruaitu Rev. Neely Lai Uk nih a kan kuatmi email chung in lakmi an si.

2. CRDP tuanbia tam deuh theih ahcun www.crdplairam.org ah rak lengte.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Atanglei hi CRDP tuanbia tawi Rev. Dr. C. Duh Kam nih a tialmi asi. Amah hi CRDP dirhnak ding caah hruaitu hmasabik le dirhtu pakhat asi.

CHIN RELIEF & DEVELOPMENT PROGRAM (CRDP)

Coordinator: Dr. C. Duh Kam, 6709 Sandpiper Ct, Frederick, MD 21703;

Ph: 301-620-7618; Email: cduhkam@... 

***Tho Usih law Sa Usih***              

Hramthoknak:

            Pathian nih vulei cung miphun dang he aa tluk te in Laimi hi a kan dawt ko.  Nain, kan ram uknak tthat lo ruang ah pumsa le thlarau in vanchiatnak faktuk kan tong. Lairam ah a tthudir mi kanmiphun hawi hna harsat le sifahnak kong ruah ahcun lung a fak ko.  Vulei lei in kan si a fak. Thlarau lei in Lairam vailamtah tung vialte hmanh phawi piak dih kan si.  Kan Lairam zoh tikah mitthli tla in ttah lengmang ding in a um cang.  Kan leilung nih a chia. Nilin le ruahsur zong hual lo in rianttuan len zong ah tlang lo tuah in pawcawmnak a chuak kho ti lo.  Kumchiar te paam lengmang a si cang. Cu caah, kan miphun hawi hna bawmhchanhnak kong ruat tti ding in Thantlang peng chung upa minung 14 cu May 29-30, 04 ni ah Pu Roland Maung Inn, Washington, DC ah tonnak kan ngei.  Lairam tthanchonak caah paambawmhnak long si lo in tthanchonak zong hi tuah ding in saduhthahnak kan ngei.  Thantlang khua ah bochan mi pastor le upa hna cu July 5, 04 ni ah tonnak an ngei ve.  Thantlang ah an tuah cia mi Paambawmhnak (Relief) prokrem long si lo in, Tthanchonak (Development) prokrem hi tuah chap ding in hnatlaknak an tuah ve.  Kansaduhthahnak aa khat. Cu caah, Thantlang peng in thok i Lairam hmunkip ah rianttuan ding in Chin Relief and Development Program (CRDP) cu thok a si. Kum khat ca long si lo in, kum caan saupi ttuan peh zungzal ding in ser mi buu asi.

Rianttuannak Tungtlang:

CRDP Officers:

Coordinator: Dr. C. Duh Kam, Washington, DC

Treasurer: Salai Siang Dun, Washington, DC

Member: Pu Mang Cung Nung, Washington, DC

Member: Dr. Ceu Lian Thang, Dallas, Texas

Member: Pu Siang Awr, Dallas, Texas

Member: Pu He Lian, Battle Creek, MI

Member: Rev. Khua Tin Thang, Battle Creek, MI

Member: Pu Van Ceu Uk, Indianapolis, IN

Member: Pu Than Chawn, Indianapolis, IN

Member: Pu Phun Tling, Salt Lake City, Utah

Member: Pu Ngun Cung Lian, Vancouver, Canada

Member: Pi Sui Chin, Ottawa, Canada

Member: Pu Thang Rem, Jacksonville, Florida

Member: Dr. Hai Vung Lian, Dayton, Ohio

State & Region Rianttuannak

1. Battle Creek, Michigan                        

Rev. Khuatinthang Hlawnceu                                 

Pu Hmun Sang Uk                                       

2. Indianapolis, Indiana

Salai Thla Hei

Lg. Dawt Chin

3. Dallas, Texas                                          

Salai Ni Thang                                                          

Pu No Kham                                                 

Pu Van Uk Cung

Pu Khua Hup, Fort Worth, Texas                                        

4. Washington, DC

Tv. Win Myint

Tv. Nun Uk Cung

Tv. Thomas Tuan Bawi Lian

Tv. Lian Mawng

Lg. Ngun Tha Len

5. Florida State, Georgia, South Carolina & North Carolian                    

Pu Thang Rem          

Pu Uk Ling                                        

6. Columbus, Ohio

Pu Tha Lian Cung

7. Kentucky & Cincinnati Area

Pu Tluang Khar

8. Wisconsin State

Pu Bawi Kung

9. Vancouver, Canada                              

Pu Zahuda

Tv. Ceu Hmung Lian                                    

                                               

10. Kitchener, Canada:

Pu Van Nun Thang

Pu Ral Lian Kap

11. Ottawa, Canada                                               

Pi Sui Chin

Pu Peng Thawng

Pu Ngun Kulh                                                                                   

12. Regina, Canada

Tv. Joseph Sui Uk Lian

13. Japan

Saya Ngun Thawng Lian

14. Denmark

Pu John Za Iap

Pu Za Uk Lian

Pu Ngun Hu Hlawnching

Pu Chan Thawng Ralmang

Pu Daniel Bual Hup

15. Norway                                      

Tv. Cung Cem Bik                                         

16: Malaysia

Rev. Lal Pek Lian

Pu Lian Hei Cung

17. South Korea

Pu/Pi _____________

18: Australia                                                

Pu Min Cung Nung                                      

19. New Zealand

Pu Ni Kam Thang

Pu Pa Pum

Thantlang, Chin State

Caantling riantuantu: Pastor Tial Chin Thluai, Secretary

Tinhmi:

            Kan Lai miphun hawi hna tihal le rawlttaam in an um lio ah bawmhding, le Lairam tthanchonak caah Thantlang peng in thok i, Lairam hmunkip ah rianttuan ding.  

Paambawmhnak (Relief Program):

            Thantlang peng faktuk in kan pam lio ah Pambawmhnak Komiti, Thantlang nih ramdang khuasa Laimi sinin an hmuhmi bomhnak, Myanmar Baptist Convention (MBC) le Myanmar Council of Churches (MCC) bomhnak phaisa kha ahram ah ser in Kawlrawn ah facang kha an cawk i, amiak tam la lo in Thantlang ah an zuar. Hi Pambomhnak Komiti cu TABC riantuantu hna, biaknak dang upa le Thantlang khua upa hna tel in sermi buu asi.  Hi riantuannak nih Thantlang khua, Zophei, Hriphi peng, Bualpeng, Vailamtlang, Zahnaktlang, Vanzangtlang le Khuahringtlang in minung tampi cu rilcat a peh tawn hna.  Hi Paambomhnak (Relief) cu pehzulh zungzal ding ah kan saduhthah le thlacamnak asi.

Tthanchonak (Delvelopment Program)

            Hi Tthanchonak (development) cu 2004 in ttuan kan thok.  Laimi hi sifahnak sal in kan luat khawh nak hnga, kan ram he a tlaakbik mi   “a hmunmi tlanglo tuahnak” kha kan ttuan hmasa. Riantuan ding mi kha ruah tthan lengmang ding asi lai.

Ahmunmi Tlanglo Tuahnak:

Ahmasabik ah, a hmun zungzal ding mi tlang sang cung facang cinnak kha Thantlang peng khua hleikhat ah kan hniksak.  Kum thum kan kal tikah facang long si lo in, Lairam vawlei nih a chuah khawh mi thlai ti paoh cin khawh ding mi “ahmun mi tlanglo tuahnak” hi a tthabik in a lang.  Lopil ttha deuh paoh kha sattil nih rawk lo ding in thirhling in an kulh lai i lo kan tuah lai. Zochunh awk tlak duum pakhat hi Thantlang ah i tuah kho sehlaw CRDP rianttuannak caah phaisa hmuhnak zong a si hnga tiah ruah cuahmah lio a si.  Hi CRDP rianttuannak nih Lai lei khuasa mi tampi an hna a ngam ter hna.  Ramdang um kan fa le nih an kan dawt ko ti kha an hngalh.    

Lam le Hunchonak

            Lairam, abikin, Thantlang peng nih kan van a tthat khunnak cu ram ser duhnak thinlung kanngeih mi ruangah a si.  Kan cozah tthat lo tuk bu ah, kanmah te in kan pengtlang ser kha kan i zuam hna.  Tlangkip ah jeep lam a pem dih cang.  Kanmah tein kan cawhmi lam hna nih a kan tthancho ter cang.   Kan van a tthatnak cu India-Myanmar Highway hi Vanzangtlang in a kal ding a si.  Hi hiIndia cozah nih a cawh dih lai.  Hakha tiang hna lam ttha pi in a kan serpiak ahcun a ttha chinchin hnga.  Hakha-Hmandaw lam a pem in cun Thantlang peng nih Kawlrawn rawl cu awl tein kan ei khawh cang lai. 

 Hi India-Myanmar Highway long si lo in, Lairam-Mizoram Inter State Highway tampi ngei kho ding kan si fawn.  Mizoram lei in ramri tiang lam an phan dih cang.  Ramri ah kan herh mi thil, hnipuan le eidin vialte zong aa chan kho ding kan si.  Cu lam hna cu:

1. Khuahringtlang Inter State Highway
2. Vanzangtlang (India-Myanmar Highway)
3. Zahnaktlang Inter State Highway
4. Vailamtlang Inter State Highway
5. Bualpeng Inter State Highway
6. Hriphi peng Inter State Highway
7. Zophei Inter State Highway
8. Bawipatlang Inter State Highway

 Paambomhnak (Relief) riantuannak in Kawlrawn rawl cu khuate kip nih man awl deuh in an ei khawh cang.  Khuate ah kan cinthlak khawh mi paoh cu Kawlrawn le Mizoram ah kan zuar khawh lai.  Mah zuamnak bak in hi tluk lam ttha kan ngeih khawh ahcun, cinthlaknak kan ttuanmi zong hi tlam a tling hrimhrim lai.  Hi riantuannak kan tlamtlinh ahcun Lairam dihlak nih pawcawmnak caah kan hman khawh te lai. Lairam nih a chuah khawh mi ti rawl kha kan cin lai. Kan ei khawh lo mi ti rawl kha ei kho ding in Laimi thinlung ah lut lak in chim rel kan i zuam lai.  A hmun mi lo kan tuah tikah kan lopil le thingram an hmawng tthan lai.  Hi riantuannak cu Thantlang peng in kan thok.  Zohchunh awk tlak tein kan tuah khawh ahcun Lairam dihlak ah tuah duhnak an ngei cio te lai.  Hi cinthlaknak long si lo in, kan miphun hawi nih an herh bik mi ngandamnak le fimnak rian dangdang zong  kha kan ttuan khawh caan a um te lai.    

Hi bantuk in rian kan ttuan tikah lo le thlai hna long khi mitthlam ah cuanter ding a si lo. Kan khua le hmunhma cio ah a dir tti mi miphun hawi hna khi mitthlam ah cuanter ding kan si. Rianttuanttinak thlarau kan ngeih mi nih hmailei ah thil ttha tampi a chuah ter lai ti zong ruah kanhau ve.

Chungtel Sinak:

            Lairam tthanchonak caah Thantlang peng in kan thok nain, Lairam dihlak ah rianttuan ding kha saduhthah asi caah tel a duh mi paoh tel khawh asi.  Thantlang Paambawmhnak (Relief) ah aa tel mi tlang paruk Hriphi peng, Bualpeng, Vailamtlang, Zahnaktlang, Vanzangtlang le Khuahringtlang chung minung dihlak hi CRDP rianttuannak ah a tel cia in ruah kan si.  Hi riantuannak ah (1) Kamlo member ah kumkhat $100.00, le (2) Lungtho member ah kumkhat $50.00 he tel ding in chungtel sinak phun hnih in kan tthen.  Kan miphun hawi hna caah lungfah le saduthahnak a ngei mi nih cun hi nak tam deuh hmanh a hlu kho nan um ahcun saduhthah a tling chinchin hnga. Sifah harsatnak vialte a temtuar mi Laimi miphun dihlak hi kanmah thisen khat u le nau bantuk in kan zoh khawh hna i, nu le pa nih an fa le kha an kaa chung rawl an kan chuahpiak bantuk in, kan miphun hawi dawt hna caah kan kaa chung rawl chuak piak ve ding in kan ruah khawh ahcun,  hi riantuannak ah kan thawh mi cu kan lunglawmhnak sangbik asi te lai. “Lairam nih nangmah thengte an herh.”

Sawmnak:  Pathian nih kan ruah bal lo ning in lam a kan hruai.  USA, Canada, Europe, Australia, New Zealand le Asia ram ah Laimi thawng tampi kan um ve  cang.  Hi dirhmun ah a kan phanhtertu le pumsa le thlarau in thluachuah vanluhnak tampi a kan petu Pathian min kan thangtthat.  Kantinco mi thluachuahnak hi Lairam ah harsa tein a tthudir mi kan miphun hawi hna caah hmang hna usih.  Hi riantuannak ah na thinlung, chawva le thlacamnak he tel ve ding in kan sawm. 

“Lairam hi Eden duum ah kan ser lai.

 Tho usih law sa usih!”

Dr. C. Duh Kam

Coordinator

Chin Relief and Development Program (CRDP)

Hruaitu le Lungretheihnak?

Lungretheih timi hi Mirang nih "worry" (ajd) an ti. Lungretheih timi cu, "tihnak ngeih, hnangamlo, lungthin daihlo, siaremlo, ralchiat, thinphan, thlalau, lungthin tur" ti biafang khi a chim duhmi asi.

Lungretheihnak nih, "numah lonak, thinphannak, hngilh khawh lonak, eidin khawhlonak, riantuan khawh lonak, khuaruah khawh lonak, hnangam lonak, lungsi lonak, lungthawh lonak le adonghnak ah lungrawk zawtnak (depression) tiang a chuahpi khawh. Na lungre va thei duh hlah. Zeicatiah lungretheihnak nih cun "na lawmhnak, nuamhnak le thanuamnak vialte le na caan vialte a hrawh dih lai." Minung kan nunnak ah rawhralnak tam taktak a chuahpi khotu thil asi caah, lungretheihnak hi a tei khomi si a herh.

Minung sinak ah lungretheih phung a si. Minung semka in lungretheihnak cu aa sem chihmi thil asi. Cucaah, "Kan nun paoh ahcun kan lungretheihnak a um tawn ko lai" timi kha ruah cia a hau. Cun minung asimi paoh mah le sining hawih in lungretheihnak a um dih cio ti zong ruah a hau fawn.

Sceientist zong thil an hngalh duhmi an hngalh lo tikah an lungre a thei. Doctor zong mizaw an damh khawh lo tikah an lungre a thei. Sianginn saya te zong ca an chimmi hna ca an thiamlo tikah an lungre a thei. Politics ah buainak, sipuazi tlaknak, raltuknak a um tikah ram hruaitu hna le President zong an lungre a thei. Fale ni chimh ngaih lo tikah nu le pa lungre a thei. Awkhlawh sifak zong lungre a thei i, vawleicung mirumbik Bill Gate cu billion tamtuk hman cawk lo a ngei i, a thih hlan chung ei cawk ding zong asi lo nain, an sipuazi tlawmte tum lam apanh ahcun an lungre a thei. Ralbawi lianlian zong an lungre a rak thei ve. Hi thil nih alanghtermi cu, minung vialte hi, lungretheihnak an ngei viar timi asi.

Abik in hruaitu hi an lungre a thei khun. Zeicatiah an mah caah lungretheih siloin an hruaimi hna caah lungretheihnak tu an tuar deuh. Hruaitu cak paoh cu lungretheihnak a tuar zia an thiam deuh. An tuar khawh deuh. An in khawh deuh. Zeitluk lungretheih ding thil a um zong ah, lungthin daite in an chiah khawh. Jesuh Krih le Mahattama Gandhi tibantuk hruaitu hna hi, khuaruahhar in lungthin a daimi hruaitu an rak si. Jesuh hna hi, lungretheih ding taktak piahtana a ton zongah, dai tein a um hmasat. Cu hnu ah aa ruat i, chim a za cang ati hnu lawng ah bia a chim.

Vawlei tuanbia zoh tikah, hruaitu tha hna cu mipi zeitluk an lungre a theih hmanh ah daite in an um ko. Mipi zeitluk an lau, an thin aphan le an khuaruah a har zong ah, a thei lo bantuk tein an um kho. Dai tein buaibainak le harnak tu kha tei an i zuam tawn. Tahchunhnak ah, tilet a thawh lio i zultu pawl an buai tuk le an thin a phan tuk le an lungre a theih tuk lio zong ah, Jesuh cu daite in a um ko. Rome ralkap nih an tuk, an velh, vailam an tah zong ah daite in aum ko.

Greek mifim ruattuaktu Socrates (470-399 BC) cu a suallo nain sual an puh ruang ah, thah ding in bia an khiah. Thihsi dinter in thah ding an ti lio ah zaamnak caanrem a ngei ko nain, "ruattuaktu taktak hna nih thih tih phung asi lo" ati i zam duh lo in daite in thihsi a din i a thi. Mahattama Ghandhi cu Mirang cozah nih zeitluk an hrocer zong ah, daite in aw nem tein aa in ko. Amah nih hriamnam lo in dothlennak "Ahimsa" timi cu a thawk. Nelson Mendella cu South Africa Mirang cozah nih kum 27 thawng an thlak zong ah, daite in a tla. Ka khat hmanh a vuivai lo. "Hruaitu taktak cu a mipi hna luatnak caah zeizongte a pekchanh awk asi" ati i, dai tein harnak a tuar.

Hruaitu cu lungthin daite in um peng a biapi tuk. Midang lungretheih bantuk in lungretheih ve lo in, midang lungretheihnak zortertu si a herh. Mipi lungretheihnak karhtertu si lo ding a biapi. Mipi zeitluk an lungre a theih zongah lungrethei lo bantuk tein um a hau. Lungretheihnak a ngeihmi zong, chimrel phu taktak a silo ahcun, mipi sin ah chimrel lo a hau. Cucu hruaitu quality pakhat asi.

Cucaah bible kan zoh tik ah, Abraham, Isaac te hna hi, mi ramdang ah an mah chungkua te lawng khua an rak sa. Raltuknak le harnak tam tuk an tong ko nain, lungretheihnak an ngeih zongah Pathian min in tuar khawh an rak i zuam. Moses nih Israel mi kum 40 thetse ramcar i a hruai chung hna ah, heh tiah ral atu pah; mipi zainak a tuar pah; dohnak a tuar pah; eidin hrnak, mipi nawlngeihlonak le buainak vialte a tuar pah bu in, a lungthin dai tein chiah aa zuam peng. Cu tluk in harnak a ton bu ah, mipi hi lungretheihlo ding a rak cawnpiak lengmang hna.

Jesuh Krih zong nih, "Nan lungre thei hlah..." ti hi azultu kha voi tampi a kan cawnpiak. "Pathian tu bochan u law keimah zong kha ka zum ve u" ti voi tam tuk a nolh. Nan lungretheihnak nih nan nunnak caan tawite  tal an chap kho hna maw? Lungretheihnak nih zeidah an thathnem hna? "Thaizing kong ah nan lungre va thei hlah u; thaizing nih aza in lungretheihnak a ratpi than te ko lai" Jesuh nih a kan cawnpiak.



Cucaah zeitluk lungretheihnak kan ton hmanh ah, hruaitu nih cun Jesuh cawnpiaknak i tlaih i lungretheihnak ngeilo bantuk tein dai tein tuar a hau. Abik in a cang rih lo mi thil, phak rih lomi caan kongah lungre theih chung tuk ding a rak si lo. Innchungkhar pa bik zong nih, nupi fate cawmnak kong ah, lungretheihnak bia tamtuk chimrel ding asi lo.

Cun a hme pahmi thil i, lungretheihnak fatuai hna kha, mipi sin ah fak tuk in chim peng ahcun, mipi caah lungdernak le thachiatnak a chuak kho. Cun mipi nih hruaitu santlai lo ah ruahsual a fawite. Hruaitu nih a lungretheihnak kong a chimrel peng ahcun, mipi hruainak ah thazaang dernak le mipi nih bochanlonak a chuak kho. Lungretheihnak cu hruaitu pakhat sinak nih aa ratpi chihmi asi ko caah, hruaitu dihlak an lungre a thei ko timi kha ruat in, lungretheihnak kha tuar thiam a herh.

Minung pakhat i a lungretheihnak hi an tuak tikah, a lungretheihmi dihlak i zatuak ah 97% cu an cang taktak lo; an thinphan ruang sawhsawh ah lungretheihmi an si tiah an ti. Tahchunhnakah, micheu cu 666 kong ah kan lungre a thei; acheu caandongh kongah, acheu mangtam, caandongh, thianglawr, eidin tirawl, bill le zawtfah lai phan ruangah kan lungre a thei chung. A tam deuh cu, "a cang sual lai, a si sual lai" timi a caan zong a cang rih lo mi, asi zong a si rih lomi hmailei thil nih lungretheihnak tamtuk a kan pek chung. Cucu a herh lo mi an si. A thahnem lo mi an si fawn.

Cucaah hruaitu nih cun mipi lungretheihnak kha tuarpi i, mipi lungretheihnak a zortertu si a herh. Cu lungretheihnak zorternak cu thil pakhat lawng a um. Cucu zeidah asi tiah cun, "Hruaitu nih lungretheih lo ding asi" timi asi ko. Zeicatiah lungretheih cu Pathian a zumlomi hna ca lawng asi. Pathian a zummi hna caahcun lungretheih ding zeihmanh a um lo.

Zeicatiah na lungretheihnak hmun paoh ah Bawipa a um ko. Bawipa cu zeitik hmanh ah a tlai bal lo. A caan hman tein na herhnak ah a phan zungzal ko lai!!

Hmu Lo In Aa Thihtian Dengmi Nufa Hna

USA hi thil pakhat khat ruangah, fale hi mah nih zoh lo in, sizung i an ngeihnak bak in, midang kut hna ah an cawmter hna. Mi nih an i cawm tik hna ah, a hnu ah hringtu nu le kawl than hna an duh than i, an kawl than tawn hna. Hringtu nu le zong nih an i ngaichih than i, an kawl than tawn hna. Cucaah midang fa cawm hi, a buainak tampi a um i, cawmtu caah zong ah ngaihchiatnak le cawmmi hna ca zongah, ngaihchiatnak a chuak kho ngai tawn.

Acheu cu an min, umnak le zeidang hna theihlo ding in an tuah ve caah, an i hmu kho tawn lo. Thih tiang nu le fa tong thai lo in an um. A cheu cu naihte an um ko nain thih tiang aa theilo thaimi zong an um. A cheu cu an thih hnu ceu hna ah an i thei; a cheu cu thih lai temmam hna ah an i thei. An nun chung nuamte in caan hmang ti manh lo hna in aa thih tianmi an tampi.

Kan chan hi chan tha asi. Zeicatiah google chan le facebook chan asi caah. Facebook chan ahcun, minung hi theih a fawi tuk cang i, cu thil nih mi tampi caah thatnak a chuahpi ngai cang. Huatnak, mualphonak, ningzahnak, ngaknu tlangval thennak, nu le va thennak zong a chuahpi caan tampi a um ve.

Naite ah facebook nih aa hmu lo ding a tontermi hna an um ve. Pathian remruat kan ti ko lai cu! Naite ah Youngtown, Ohio ah thil a cangmi, nu fa hna an i hmuh ning cu, khuaruahhar asi ko.

Nu kum 38 asimi nute cu a nung a kawl lengmang i, a hmu lo. Kum tam ngai a kawl hnu ah, a donghnak ah amah a riantuannak zung ah a va hmuh. Minung nunnak van in tla ti bantuk asi.

La-Sonya Clark timi nih a nu a kawl duh caah a chuah lio i birth record kha a va hal hna. Cucu Ohio Department of Health nih, zoh le lak khawh ding in an rak tuah. Amah nih cun, "Anu min cu Francine Simmons asi ti kha a va theih khawh.

La-Sonya nih cun anu min cu Facebook ah a va kawl. A van hmuh tik ahcun, amah rian a tuannak InfoCision timi teleservices company ah a nu cu rian a rak tuan ve ko. La-Sonya nih cun, an mah sin ah rian a tuan ve mi, Francine cu a rak theihhngalhmi a rak si ko. A thaizing zingka te ah a tho i, telephone a chonh colh. Phone saupi an i chawn.

Francine Simmons nih, "Ka tlairawl lio ah midang ka rak pek hna i, kawl le hmuh than ka duh nak a sau tuk cang nain, zeitindah ka kawl lai i ka hmuh khawh lai timi ka thei ti lo i, ka lung a dong i ka ban" tiah a ti. Anu le a fanu te cu rian an tuanti lawng silo in, an inn zong a rak i naihte. Minute pakhat hnih mawnghnak te ah an rak um ko ti asi.

"Ngeihlo nakin hngalh lo a fak deuh" an ti bang, inn khat riantuan ti ko le lam naite in um ko zong ah, rak i theih lo cang ahcun, a fak tuk hringhran.

Hi hna nufa hi zeitluk naih an rak um zong ah an i thei kho lo. Thihtian in an tian dengmang. Internet le face book rak um hlah sehlaw, hi hna nufa hi an va hmu hnga dek maw? Hmuh lo thai zong in maw an i thih tian men ko hnga?


                          Youngtown Ohio

Krihfabu Hruaitu Hna Rian Fehter Thlacamnak

Normandy UMC ah Youth Pastor kum (4) fai Part-Time in ka rak tuan. Cu ka tuan lio chung ah, Krihfabu upa hruaitu hna thimnak a rak um tawn. Cu an thimmi hna caah, pastor nih an tuanvo fehternak le thlacam piaknak hi a rak tuah tawn hna.

Cu a rak tuah tawnmi program ahcun, Laitlang le USA zongah Baptist Krihfabu nih kan hman lo mi thil pakhatte aa telmi aum. Cucu American ram Krihfabu tampi nih an hman men lai tiah ka ruat. A dawh ngaimi thil le program zong asi. Hruaitu caah biakamnak zong aa tel ve caah sullam a ngei i, mipi ca zongah biakamnak aa tel ve caah sullam a ngei. Hruaitu rian fehternak zong hmual a ngei deuh rua tiah ka ruat. 

Cucu Mirang holh in, "Istallation of Church Leaders" tiah an ti. Asiloah "Installation of Church Officers" ti zongah ti a si. Baptist nih cun kan hmang lo. MBC, ZBC, CBCUSA zongah hihi hman ve ahcun, kan program aa dawh ngai lai i, hruaitu le mipi ca zong ah sullam a ngei lai tiah ka ruat. 

Hi thil hi, Laimi Baptist Krihfabu zong nih, zohchunh awk a tlakmi le a thami asi tiah ka ruat i, hi blog ah ka chiah. Zeicatiah kan nih Baptist nih hruaitu caah thlacamnak kan tuah tikah, mipi lei kap in biakamnak hna kan tuah ve lo i, a hmual a fak deuh rua lo hlah maw tiah ruah awk a um. Hruaitu ca le bang ahcun, mipi le Pathian hmai i biakamnak tuah cu a biapi tuk tiah ka ruat. Laiholh in leh awk a har ngai caah, aa tlak rua tiah ka ruahnak deuh in le aa naihbik ko rua tiah ka ruahnak in ka lehmi asi. Biafang tlawmte ka chapmi zong aum. 

Krihfabu Hruaitu Rian Fehter Thlacamnak

Krihfa Upa, Nu Upa, Mino Upa

Pastor: Dawtmi Krihfabu Hruaitu Thar Dihlak

Pathian nih an kawh hna caah, Krihfabu zumtu mipi hna nih nan nih cu Krihfabu hruaitu ding ah an in thim cang hna. Hi Pathian rian hi, thluachuahnak hmuhnak asi i tuanvo nganpi lak dingmi rian asi. Hi rian nih hin pumpak laksawng (gift) na ngeihnak kha a langhter. C na laksawng hmang in mipi sin ah le mipi caah riantuan ding in auh na si cang. Dawtnak in hi bantuk in tuanvo na lak caah na cungah kan lung aa lawm. Hi mipi caah le hi vawleicung Bawipa rian caah  a tha bik na ti khawh chung rian na tuan nak lai, rian khinh na si cang. Jesuh Krih chung ah nung law, amah caah tehtekhannak in le riantuannak in Amah MIn suparnak langhter ko.  

Tu chun ni ah hin hruaitu dihlak Jesuh Krih min in tuanvo kan pek hna i, nan rian fehter asi:-

1.      

2.      Krihfa Upa Hna:       An min chim dih ding

3.      Nu Upa Hna:            An min chim dih ding

4.      Mino Upa hna:         An min chim dih ding

Pastor: Jesuh Krih caah zumhtlak zultu ka si tiah nanngmah le nangmah na ti kho maw?

Hruaitu: Asi. Ka ti kho.

Pastor: Hi vawleicung i Bawipa rian tuan awk ah na pumpe lai maw?

Hruaitu: Asi. Ka Pumpe lai.

Pastor:  Hi Krihfabu hi a daimi le aa dawtmi an si khawhnak hnga nang na tuah ve lai maw?

Hruaitu: Asi. Ka tuah lai.

Pastor: Mipi nih an in pekmi rian zawn te ah, na thazaang dihlak in tuanvo na la lai maw?

Hruaitu: Asi. Ka lak lai.

Pastor: Krihfabu zumtu u le nau dih lak, Pathian nih mitsurdum chungah riantuantu ding an pek cang hna caah i lawm u…..Hruaitu ca ding ah Pathian min in nan thimcangmi hna hruaitu hna hi, kan dawt hna lai i, biaholh in siseh, hmurka in siseh, lungthin le ruahnak peknak in siseh,thazaang le thlacamnak in, an tuanvo an tuan khawhnak hnga ka dirkamhpi hna lai tiah bia nan i kam maw?

Mipi:…………………… Asi. Kan I kam.

Thlacamnak:  …………………………..Thlacam Piaktu Pastor

Chinchiah:

Kut aa sih kho tawk kut sih ding. Pastor nih thlacam piak ding. Zapite thlacam lio ah dir ding. 

Hi program hi pastor thar ca thlacamnak zong ah hman ding asi.

The Power of "Yes" & "No"

"Yes" le "No" timi biafang hna hi zeitluk in dah thawnnak an ngeih? Na nunnak ah "Yes" na ti maw a tam deuh? "No" timi dah? Hi biafang (2) hi thawnnak a ngeimi an si caah, tam deuh na chimmi paoh nih na nunnak (life) an hruai lai.

Voikhat cu ka fapa hniang Gabriel Veltha Lian (k.2) le fanu hniang Isabella Angel Lian (k.4) tiin khualak ah kan i chawk. McDonald dawr kan phan deng. Cu dawr cu McDonald ka dangh tawnnak hna asi.

Ka fanu te nih "Ka pa, McDonalh kan cawn piak?" a ti. "No"tiah ka leh. Aka thawh i, "Yes" ati. Kei nih "No" ka ti than. Anih nih "Yes" ati than. "No...No...No...tiah pehtlai thluahmah in ka leh than.

Isabella nih, "Ka pa..nang nih.. NO...NO...NO ti law, kei nih "YES...YES...YES" ka ti lai a ti.

Cuticun "Kei nih NO...NO...NO...tiah ti i, a nih nih, "YES....YES....YES" tiah ka ti ning bantuk tein a ti peng ve. Cuticun sau nawnte kan kal hnu ah, McDonald dawr cu kan phan.

Cawk piak ka tim hna lo nain, ka fanute nih "Yes...Yes...Yes" tiah a ti pengmi bia nih, ka lungthin a ka thlen. Ka fanu te nih, "Ka pa cu tangka a ngei. McDonald a cawk khawh ko ti azumh. Ka pa nih a ka dawt caah a ka el lai lo ti a theih. Ka pa nih "No" ati hmanh ah "Yes" tiah ka ti i ka hal peng ahcun ka pa nih a ka el lai lo, a ka cawkpiak ko lai" ti a zumh. Zumhnak cu a biapi tuk.

Cucaah kekmah aka zumh ca le a ka bochan caah, "Asi kho ko" (Yes) ati peng nak a si. "Yes" ka ti ahcun "Asi kho ko lai" tiah ka fanute nih a zumh. Cawk lo awk a tha ti lo. An caah thil a chiami asi lo ti ka theih; an rawl a tam cang ti ka hmuh fawn. Eidin an herh ti ka theih fawn. An duh bikmi McDonalh si ti ka theih fawn. Cawk piak a hau ka ti i, an tafar in McDonald cu ka dangh hna. Khim tein an ei. "YES...YES...YES.. tiah ka fanu te nih a ti pengmi cu, an caah McDonald einak asi." "Yes..Yes...Yes" rak ti peng hlah sehlaw, ka cawk piak lo men lai. Ka lanhtak men hna. Ka fanu lungthawnnak le "Yes" lungput nih McDonald a eiter.

Cu ve bantuk in, Kan Pa, Pathian cu a ngeimi asi; thil ti kho tu asi. Nun siangmi asi. A fale bia a kan al lo tu asi. McDonald nak sangsang a kan pe khotu Pathian asi. Kan Pathian duh an nunnak cu, a fale nih "Changreu kan hal tik ah, lung a kan pe lo tu Pathian, nga kan hal tikah rul a kan pe lo tu Pathian" asi. Kan caah thiltha a hngaltu le thil tha kha kan hal peng ahcun pek lo in a kan um lo bal lo mi Pathian asi (Matt. 7:10)

 Gabriel Veltha Lian le Isabella A. Lian

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Minung kan nunnak ah, "Yes" le "No" hi an biapi taktak. "Yes" le "No" cung ah hin, thanchonak le tumchuknak an um kho. Hmailei fonnak le hnulei pilnak an um kho. Zei thil kan tuahnak hmanh ah, "no" a tam tuk ahcun minung cu hmailei ah fon khawh asi lo. Thancho khawh asi lo. Theipar chuah khawh asi lo. Pumpak le chungkhar in, sang le khua in, tlang le peng in, ramkulh le rampi pakhat tiang ca in tuak lengmang tikah, "Kan ti khawh ko lai? Asi kho ko lai?" timi "Yes" lungput a ngeimi paoh nih teinak an hmuh deuh tawn. "No" timi a dong. Hmailei ah ruahchannak a um kho ti lo. Kar hlan khawh asi ti lo.

Cucaah "No" timi cu "a donghnak" asi ko. Khi pin lei ah aa pehmi zeihmanh a um ti lo. Atanglei ca te ah van zoh hmanh. "No" cu a thimi a donghnak asi ati. Cucaah "Yes.." tu va chim deuh ti kha a kan hmusak. Hi ca na rel hnu zong ah, na nunnak ah, "No..Asi kho bal lai lo...ka ti kho bal lai lo.." timi ruahnak na ngeih peng ko ahcun, hi ca hi pakpalawng lawngte asi. Na caah asi lo.


        (Ref. jeanoram.com)

Vawlei tuanbia kan zoh ta lai. "Yes" an rak ti ruang ah, vawlei tuanbia zei tluk in dah aa thlen?

Marco Polo nih tlanglam in China tiang a rak kal ko. A khualtlawnmi dihlak hi, meng 15,000 tluk asi.  "Yes" an ti caah ramthar kawltu Columbus nih bible zong nih a um a theih lo mi ram, America a phak i, Vasco da Gama nih India aphak i, Magellan nih vawlei pumpi tiilawng in a rak hell i vawlei hi a pumtimi tehte a piah khawh. Cu hlan ah, vawlei cu a per tiah rak pawm asi.

 "Yes" an rak ti caah.Wright Brothers nih, va bantuk in van ah kan zuang kho lai tiah an rak ti i, vanlawng cu an rak ser i kan vawlei cun a hme tukmi ah a kan ruahter. "Yes" an ti caah, Nein Amstrong le a hawi le nih thlapa vawlei an lamh i vawleithar an phak.  "Yes" a ti caah Henry Ford nih America highway le vawleicung kip ah zapite nih cit khawhmi motor a chuahter. "Yes" a rak ti caah, Thomas Edison nih voi 2,000 renglo mei bulb aser hnu lawng ah, mei a ceu kho i, nihin ni ah chun zan a um ti lo ti tluk asi.

Kum 2000 deng ram ngei lo in an vahvaih hnu ah,  "Yes" an ti caah Israel ram fate nih 1948 ah Israel ramthar cu an dirh than. "Yes" an ti caah Nichuahthlanglei Asia ram i ram hme bik East Timor nih ramlianbik Indonesia cozha kut in independence an lak khawh.

Hi vialte, hi vialte hi, "Yes" timi lungput lawngte a chuahpimi theipar an si. Thil fate kong in thil nganpi tiang..."Yes" nih teinak (victory) minung cu a pek khawh.

Yes" le "No" hi zeitluk in dah a biapitle a thawn timi hi, tial ding a tam tuk ko hnga. Ka tial cawk lai lo. Pumpak ka nunak in "Yes" ka ti ruang ah, zeitluk in dah teinak ka hmuh timi hi, tehte khan ka duh. Ruah ding pakhat bel a um. Minung cu "Yes" kan ti ko zong ah, aphi cu kan mah nawl asi tawn lo caah, a tlamtlin lo caan zong ah a um ve taktak ko nain, "Yes" lungput tu nih teinak hi a let tam tuk in a ka pek. Careltu zong, na nunnak ah "Yes" tam deuh na tinak ding caah, hi capar nih aa tinhmi asi.

                                                            -------1------

Lai phungthluk ah, "Tii tuk ahcun tlahpuk hmanh nih sa teih" ti asi. Kawl phungthluk ah, "Nikhat kar khat kan kal ahcun Pagan khuapi cu aa thawn bal lo hme cu" an ti ve. Italy phungtluk ah, "Rome khualipi cu nikhat ah an ser lo" ti asi. Zeithil paoh hi, chikkhatte ah pup tiah a chuak in a tlamtlingmi vawleicung ah a um lo. Pathian thil sermi dah ti lo cu. Pathian hmanh nih hin, sernak tuanbia a thawk tik ah, "ni 6" a rau (Gen 1&2). Cucaah "Ka ti khawh ko lai. Asi kho ko lai" timi "YES" lungput he, lungsau thinfualnak in riantuan hi, minung nunnak ah a biapi cemmi asi.

Tuanbia sau tuk kha a tawinak in van tial ko ning.

1980-81 ah Thau ah tang (8) sianginn ka kai.  A kum ning ngacha in rai nih a ka fonh. Inn ah atu le tu ka lawi. Cubu in ca heh tiah ka zoh. Home work ka tuah. Meifar van chawm in, zantim tiang ih bu hna in, ca ka ciah lengmang. "Tang (8) cu ka awng hrimhrim ko lai" timi lungput ka ngei. Thantlang ah phit ding asi. Subject 7 kan ngei i, nikhat subject (2) in, Nikhatni in Nilini tiang phit ding asi.

Ningani ah kan i thawh kan ti. Riahcaw, cauk, thilri ka tim dih cang. Cuticun Nilini zingka te ah ka hawi le, thinghual kam ah ca kan zoh. Thantlang kal lai le camipuai phit lai ka ngaih tuk. Ca kan zohnak ah ruahlo pi in tlangsam kung a zummi nih, ka fiangbeu ah a ka chunh. Ka hawipa nih a van dawh i, a cat. An dawh than i a cat than. Lamnai bik ummi inn ah kan va tli. Thim in an cawih len i a ngah ti lo. A chunglei ah a lut changmang. Ka thahri nih a dawh i a pil diam. Ka fiangbeu tang ah bo nawnpi in hlingpi cu a um ko.

Cuticun inn ah kan tlung. Nam in ah an timh i ka thahri zawn asi caah minung fa celh ding asi ti lo.
Ka ke cu aphing thluahmah. Arhnawng vun benh ah a tha an ti i, ar an thah i an ka benh. Zanlei ahcun a phing tuk cang. A tuar a fak i zanriah ei zong thanuam lo ngai in ka ei.

Ka nu le pa nih, "Pate, na ke a phing tuk. Vawlei hmanh na lamh ngam tung lo? Thantlang cu zeitindah na phanh khawh lai? Tu kum cu phi lo in um ko" tiah an ka ti. Na kal kho bal lai lo an ti.
Ka nu le pa, kumpi kum khat chung damlo bu in ca ka zohmi cu a donghnak i tlolh cu a si kho lai lo ka ti i, cuticun zan cu kan it. Aphin ngai caah le a tuar a fah caah a hngilh zong ka hngilh kho lo.

Ningani zing cu kal ding asi cang. Zing cu ka rak tho. Ka ke cu a phin a zual tuk. Ka ketal cu vawlei ka lam ngam ti lo. A tlirh bak in a ka tlirh. Aphin a zual tuk pin ah a fak chin lengmang. "Ka timh cangmi cu ka tloh lai lo" tiah ka ti hna. Thiangthunh an ka siam piak i, ka thawh. Ka nu cu a mitthli rual in hauka tiang aka thlah. "Ka nu na sia herh hlah. Ka kal kho ko lai" tiah ka ti i, ka kaltak.


              Thau Khua

Lampi ah harnak tampi ka tong. Ka ke a phing tuk i ka kal kho lo. Hawi zong ka phan hna lo. Ka hawi le (2) nih an ka hngah i, har taktak in Tidai ka phan. Cun thaizing kalnak na harh tuk sual lai an ti i, Khintlang ah zan ah an ka lanhpi than. Cu zan ka cai ning cu chim awk a tha lo. A thaizing kan i thawh. Thantlang zanlei sang ah kan phan. Zarhpini cu a cawl zong ka cawl kho lo. Nikhatni in Nili ni tiang camipuai kan phi. Nilini zanlei ah sizung ah ka kal i, ka hling cu an cawih. An cawi kho lo i, Thau tiang hling he ka kir than.

May thlachuak ka ah tang (8) result a rak chuak. Minung 38 kuakap aphimi kan si i, Thau Middle School in (3) kan awng. Bungtlang khuami Lal Iap le Saikah khuami Tluang Uk le keimah kan si. Thaumi ahcun keimah lawng ka awng.

Ka ruat than. Hling nih a ka chunhmi kha a fak tuk i, Thantlang kal ding cu ka ngaihlah tuk ko nain, ka kal chih i, camipuai zong cu ka va tuah. Ka nu le pa nih "Kal duh hlah" tiah "No" lungput he, an ka thlauh liio ah khan, "Ka kal ko lai; asi kho ko lai" tiah "Yes" lungput rak ngei hlah ninglaw zeidah a cang hnga? Nihin ni ka simi hi ka si kho hnga maw? timi ka ruat tawn.

                                                  ----------2-------------

Tang (8) ka awng. Thantlang ah kai ding ka si. KEHA ka sawk. Thantlang kal ka timh lio ah, ka nu cu tangka cawi ah khualak ah a va vaak. Dawtnak in midang nih, "Pa Uk nu, khuapi chung sianginn kai cu a har tuk; tangka a dih tuk le nan kaiter kho lai lo. Va dinhter ko u; an lahkhah le zeihmanh asi fawn lo" tiah an rak ti. Ka nu cu a rak lawi i a tap. "Ka nu nan tha chia hlah u. Ka kai kho ko lai" tiah ka ti. Tangka 25 do an cawi i, ka unu nih Thantlang ah a ka thlah. A har zong ah "Yes" lungput he ka kal i, Thantlang High School ah sianginn cu ka kai.

KEHA ah ka um. Mi nih a kan nehsawh, a kan serhsat ngaingai. Mah tein thing kan hlam. Rawl kan i chumh. Typhoid in ka zaw i ni (20) deng sizung ah an ka chiah hawi. A caan ah lovah hna ka hlawhfa i keimah tein tangka ka kawl tawn. Mah tein kedanh le herhhai cawknak ka hlawhfa pah. Cuticun nu le pa nih tangka pia khat kuat lo in tang (9) cu ka lim. "Yes" lungput nih tang (9) zong a ka limter rih.

1982-83 cu KEHA thiamthiam ah ka um. Thantlang khualu ah kan rak um. Ka chung aka thlet i, June thla dih lai in sizung ah ka kai i, Sepember tiang asi. Ka der tuk. "A thi ko lai; va la ko u" tiah ka nu le an rak chimh hna. Thau in rangtum an hlan i, an rak ka lak. "Zei si hmanh ah, tu kum hi tang 10 awn a hau. Va tlung ko. Ka dam ko lai" tiah ka ti i, an rak tlung than. Ka dam ti lo. Nikhat cu Saya Tin Cung sizung ah a ra i, "Hai Vung, tang (9) le tha tein na kai kho lo. Atu kum hram thawk in sizung ah na um peng. Na cawn lomi a tam tuk cang. Cucaah tu kum cu i din ko cang. Na awng kho ti lai lo" tiah a ka ti i, cucun ka rak i din.


                             Ref. Khonutung.org

September thla canceu tiang Thantlang sizung ah ka rak um. Ka dam ti lo. Ka unu, Nawn Nawn a rak ra i, "Vung Vung, a thi ko lai an ti. Ka nu le pa cu an mitthli he an um peng ko. Thantlang thih cu asi kho lo. Thau ah athih si le thi te ko seh an ti. Kan tlunpi ko lai" tiah a ti i a rak ka lak than. "Nawn Nawn, Thau ka tlun ahcun ka thi kho men. Cucaah Thau lei tlung lo in Hakha tu ah ka lan lai" ka ti. Hakha in ka u nu Ciate a rak ra i an rak ka lak.Cun Hakha ah ka lan. "Ka dam lai i, sianginn ka kai kho than lai" timi "Yes" lungput in Hakha ah ka lan. Duhsah tein ka dam than.

Thantlang alan don kum asi i, hmahpungtin tuah pah in Thantlang ah ka va kal. Sizung ah ka va leng hna. Ngunte (nurse bawmtu) nih, "Vungte, na thi bak cang tiah ka ruah. Lian Lian pa nih a thi ko lai an ti" tiah an ka chimh i, an rak i lawm tuk.  Ka dam kho ko lai timi  "Yes" lungput cu damnak asi. "Yes" lungput kan ngeih ahcun, kan damlonak zong damnak ah a phan kho than.

                                                      ------------3----------

1984 ah Hakha in tang 10 ka awng. B-kan ah minung 65 kan um i, keimah le May May Khin timi Kawlnu te lawng kan awng. Hakha High School No.1 ah minung 1400 hrawng kan si rua ka ti. Cu nih camipuai kan rak tuah i, 65 lawng kan rak awng. Tuition zong kai lo, thuthoh zong ngei lo mi cu awn a rak har tuk lio asi nain. Kan sayapa a rak zaw chinchap i, tuition kai lo mi cu, Kanan cawng lo in tang (10) kan phi hna. Mi sin ah ka um i, cazoh caan ka ngei kho set hawi lo. Tuition le kai lo, cauk tha le ngeih lo, kanan le cawn lo, ca zoh caan le tlawm ti in harnak tampi um hmanh sehlaw, "Ka awng hrimhrim lai" timi "Yes" lungput he tang (10) cu ka kai. Pathian bawmhnak in ka awng ve ko. Pathian cu "Yes" ti a duhmi asi ti ka fiang chin lengmang.


   Hakha No.1 High School

College kai a za. Kan har taktak. Ka nu le pa an tar cang. Lo zong an tuah kho ti lo. Satil le dumhau kan ngei lo. Vok-ar kan ngei lo. Tangka kan ngei lo. Inn ah darbel khap (8) pakhat le bartan lianmi pakhat lawng kan ngeih. Cupin cu chim ding a um ti lo. College kai cu a rak har tuk caah, mi tampi cu sapesazu ah an rak tuah lio asi. Bawmtu an um fawn lo. Achung in maw ka tuah lai, a leng in dah timi hi thla tampi ka ruat. Nikhat cu a donghnak ni a phan. "A chung asiloah aleng" timi te zah ding lawng a tang. Bia khiah awk ka thei ti lo. Thla ka cam hmasat. Zeidah ka zah lai timi ka ruat. Cu ni cu ka caah biakhiah a har cem ka ti ni a si. Thla ka cam than i, bia ka khiak. Zeihmanh ngei hlanh hmanh u sih law, bawmtu zong um hmanh hna hlah sehlaw, "Ka kai kho ko lai" timi  "Yes" lungput he achung kai ding in ka tuah.


             Mandalay Univ (Ref. www.mu.edu.mm)

Mandalay Univerity ah college cu ka kai. Tangka thih he kan i tong i, kum (3) nak ah khar hlan ah kan tlung. Kum (4) nak ah buai he kan i tong than. Kum 3 an khar than. Mi tampi cu India ah an kal. Malaysia ah an kal. College dih lo cu asi kho bak lo. Ka thawk ciami pei asi cu ka ti i, ka hngak i 1991 kum ah ka dih than. "College na kai kho lai lo"  tiah a ka timi,  "No" tamtuk rak um hmanh sehlaw, "Ka kai kho ko lai" tiah, "Yes" lungput ka rak ngeihmi nih, B.SC zong a ka dihter than. Midang nih cun thawng tam tuk dih in college an dih i, kei cu semrel taktak in ka hmang i, tlawm ngai in college ka dih. Atu ah hin ka ruat than. Sapesazu rak tuah ning law zeidah ka va chuah hnga? Achung ah rak kai hlah ning law zeidah ka va chuah hnga?

College ka kai lio ah, fang khathnih te hmuhnak caah, Kungtaih ah thil ka va tansi tawn. Thil ka tinmi tete kha, a leng ah ka zuar than tawn. Rinni paoh cu Kungtaih ah khua ka sa. Mi pakhat hi nikhat ah voi khat lawng tansi khawh asi nain, a thli tein voi 8 hna ka tansi i, Palik nih voi khat cu, na tansi tam tuk an ti i, an ka tlaih. Cuticun zeitindah tangka ka kawl lai timi tete ka ruat i, fang khathnih te hmuhnak ka rak tuaktan peng. Ka hawi le nih, "Pa Vung cu, Rinni i ton nan duh ahcun Kungtaih ah va zoh u, zan i ton nan duh ahcun zan dawr ah va zoh" tiah an rak ka capo phah.


                          Mandalay Kungtaih

Ka ke in Mandalay khuachung hi a kenkip ka hlat. Bus cit zong tangka a pam ka ti i, ka ke rumro in ka kal. Mandalay Tlangtang ah puai a um zong ah, ka ke bak in Mandalay Tlangtang tiang ka kal tawn. Atu ka huam ti hnga dek maw? Ka hawi pa Pu Tial Ceu nih cun, "Kawi Vung nih, Mandalay lamphawk vialte a theih dih" tiah capo a ka saih phah. Kan duh i, "Yes" kan ti ahcun, bus cit haulo in ke in meng tampi kal khawh asi. Kungtaih ah chun nitlak dir huam asi. Mandalay lamphawk vialte hrawn khawh dih asi. Cucu "the power of Yes" cu asi ko.

                                                   ---------------4----------

College ka dih cangka in, Mizoram in khua khua (3) nih High School ah cachim ding in an ka sawm. Rs. 3,500 le inn rin ding an ti. Kan chungkhar harnak ka ruah ahcun kal ka duh nain, Mizoram ka kal ahcun ka tang ko cang lai. Ka chuak kho ti lai lo ti ka ruat i, khua tu ah caan tlawmpal, lohaa ka pe.

1992 in MIT kai ding in Thau Baptist Church nih an ka fial. Thla tampi ka ruah hnu ah, "Yes"ka ti. College ka kainak leiba hmanh ka lim rih lo caah kan chungkhar ah harnak tampi aum. Asinain "Yes" timi lungput he, bible sianginn kai ding ka tim than. Chungkhar kan harnak cu, chim cawk ding asi lo. Ka u nu nih, "Vung Vung, ka ba tuk cang. MIT kai than ding cu a har ko" tiah a rak ti. Ka zaang a fak tuk. "Asi kho ko lai. Ka kai ko lai" tiah "Yes" lungput in ka kai than. MIT ka kai chungah piahtana chim cawk lo in ka tong (mah vial in si ko rih seh). Asinain "Yes" lungput nih 1996 ah BD a ka dihter than. BD ka dih ni ah, Kyats 10,000 leiba he Laitlang ka phan ve. Ka unu leiba cu zeizat asi ka thei lo. Chim ka duhmi cu, "Yes" rak ti hlah ning law, atu zeidah ka si hnga?


      MIT ka rak umnak sawng

                                                           ------------5------------------

Thau ah April 1996 in pastor ka tuan. Rev. Dr. C. Duh Kam nih tanpinak in United Theological Seminary, Dayton, Ohio nih sponsor an ka tuah i, 1997 ah MATS kai ding in ka ra than. USA ka phak cun, rian ka tuan lai, ka Krihfabu, hawikawm le chungkhar ka bawmh hna lai. Khuaram caah heh tiah rian ka tuan lai tiah ka rak i seh chih.

US kan van phan ciammam le riantuan awk ka tha ti lo. J-1 asi. Work permit ka ngei kho ti lo. Sianginn nih tuition le inn man lawng an ka rin. Eidin, cauk, telephone, thilri, zeidang tuktak vialte mah tein rin asi. Campus ah rian a um lo. Aleng ah rian ka kawl tikah work permit ahau ti asi. Voikhat cu rawl ei ding a um ti lo. Chumh ding zong a um lo. Tangka hman ding le aum fawn lo. Admission director pa kha, "Hihi zeitindah asi ne lai?" tiah ka va hal. Na scholarship ah rawl aa tel lo nain kan zuh than te lai ati i $25 a ka pek. Cuticun har ngai in MATS cu ka dih than.

MATS cu scholarship ka ngeih caah lungretheih a zia ngai. D.Miss ka van sawk. Ngeihmi zeihmanh a um lo. Kum khat ah $14,500.00 adih lai ti asi. Cucu zeitindah ka tuah ne lai? tiah lungrethei taktak in thla ka cam. Asinain $14,500 hi ka hmuh ko lai tiah, ka hmuhnak ding lam kha ca in tha tein ka tial i, form ah cun ka up chih.

Voikhat cu Professor Dr. Young Lee Hertig nih a zungkhan ah a ka auh i hitin aka ti:

"Hai Vung Lian, atu D.Miss program na sawk. Na kong caih ding asi cang. D.Miss ca hi scholarship a um lo. Nangmah te rin ding asi caah, biahal kan duh. Work permit na ngei lo. Church na ngei lo. Na hawi dang Africa siangngakchia hna cu heh tiah bawmhnak an hal i church zong an ngei; bawmtu zong an ngei. Nang zeihmanh na ngei lo. Rian zong na ngei lo. Tangka le na ngei fawn lo. Kawlram lei ka chungkhar ka zohkhenh pah hna an hau na ti fawn. Asiahcun kum khat ah $14,500 a dih dingmi D.Miss hi zeitindah na tuah lai i na kai khawh lai? Cucaah admission pek kan i laklawh ngai" tiah a ka ti.

Ka leh i, hitin ka nawl:

"Kan nih Kawlrammi cu mi harsa kan si ko nain, bawmhnak hal ka duh lo. Kawlram ah college ka kai. Harnak tam tuk ka tong. Keimah tein pei tangka ka kawl pah ve le college zong cu ka dih ve ko cu. USA cu Kawlram nak in a fawi deuh ngaingai. Cucaah asi khawh chung in rian ka tuan lai i, ka kawl ve ko lai. Ka kai kho ko lai. Ka luhter ko u" tiah ka nawl.

Ka Professor nu nih asi kho lai lo ti in ruat hmanh sehlaw, cucu Pathian ruahmi asi lem lo. Ka kai kho ko lai timi "Yes" lungput he D.Miss tuah ding cu ka tim. Minung kanan le tuaknak ahcun, bochan ding pakhat hmanh a um lo nain, Pathian zumhnak le ruahchannak he, sianginn peh ding cu ka tim.


                                                         United Theological Seminary

Ahnu zarh (3) ah D.Miss luhnak na hmu tiah ca a ra. Sianginn semester pakhat ka van thawk vial ah, Pathian nih ruah lo pi in innnka a van on thluahmah hna. A rauh hlan ah, Mazada motor te ka cawk. Caan tlawmpalah Centerville ummi, Mirang biakinn Normandy UMC ah Youth Pastor rian Part-Time in an ka pek i, January 2001 in July 2004 tiang ka tuan. Sianginn ah Part-Time in ka tuan pah. An pahnih fonh ah Full-Time ah ka tla. Normandy UMC ahcun keimah nakin a za deuhpipi zong interview an tuah hna nain, keimah tu an ka lak i, cu zong cu khuaruahhar ngai asi.


                               Normandy UMC

Atu kan nu, Aye Aye Mu ca zong ah, US a rat khawhnak ding caah, kum (3) chung thla ka campiak. Nikhat ah voi 9/10 thla ka cam caan a tam tuk. College kip ka chonh. Thil aphunphun in ke hlathlai. Nungak pakhat asimi caah, scholarship hmuh lo in USA rat ding timi cu a lam a har taktak. Chim awk thalo in a har. Sihmanhsehlaw, thla ka cam peng. Pathian sin ah ka hal peng. Nikhat ah voi tam tuk ka hal. Minung kanan in tuak ahcun, Aye Aye Mu Rangoon in visa hmuhnak ding ca thlacam cu hruh a lo. Minung kanan in a si kho lo. Sihmanhsehlaw, Pathian caah cun asi kho ko ti ka zumh. Pathian cu minung kan tuaktan lo ning in khua a tuaktantu le minung ruah lo ning in riantuantu asi ti kha ka zumh. Pathian nih a zaangfah i visa a van hmu. Normandy UMC ah puai kan tuah. "Yes" kan ti ahcun Pathian caah zeipoh asi kho ko ti kha kutongh le mithmuh ah a fiang.

Arauh hlan ah, kan nu zong sushi tuah a cawng i, a kumvui ah Dorthy Lane Market ah sushi dawr (2) kan lak. Kan miakmi cu a um lo nain, sianginn kai pah in kan paw kan i cawm kho. Korean UMC hna nih kum khat ah $1000 in kum (2) an ka bawmh. Manh caan ah hmuhmi rian paoh, House Keeping rian tiang ka tuan. Nupi fate cawmnak a za in Bawipa nih a kan khan piak peng. June 2007 ah D.Miss cu ka dih. "Yes" lungput ka ngeih tikah, Pathian zong nih lam a ka on piak ve. Dawtu, bawmtu, dirkamhtu a ka chiahpiak. "Yes" kan ti paoh ahcun, ruahlo pipi in lam an van i ong thuahmah.


                       Dorthy Lane Market, Centerville
             
D.Miss ka dih lawng asi lo. D.Miss ka tuah chungah fanu (1) le fapa (3) kan ngei rih. "Asi kho ko lai" timi lungput ka ngeih caah, Pathian zong nih, "D.Miss degree lawng si lo in, nupi he fa (4) he, D.Miss degree cu ka va lak." Minung ca ah a si kho lo timi zong, Pathian caah cun asi kho ko.

Riantuannak nawl ka ngei lo. Kan nu Medicaid a hmu kho fawn lo. Asinain Pathian cu Jehovah Jireh Pathian asi caah, "Yes" kan ti bak in "Ye" atitu Pathian a rak si ve. Hanna Lian chuah lio dah ti lo cu, Medicaid zong ngei lo tein nau 4 tiang Dayton ah an chuak. WIC le Food Stamp zong kan ei fawn lo. Cuticun har cu kan har ko nain, Pathian cu kan caah "Yes" asi peng ko. A liamciami kum 17 chung USA kan nunnak ka ruat than tawn. Food stamp le WIC zong ei lo; work permit zong thathi ngeih lo; status zong that lo; bawmtu sponsor zong ngeih set fawn lo? Zeitindah kan rak nun timi ka ruat. Pathian cu Jehovah Jireh asi timi kha ka nunnak ah ka ton taktak.

                                                       -----------6-----------

D.Miss ka dih ah USA ah kum 10 ka umnak asi cang. Fa (4) ka ngei. Sihni ka hlan i, USA umnak ka tuah. US umnak ka tuahmi cu EOIR timi asi. Fale tluntak awk an that lo caah ka case ka zoh piak than u ti khi asi. US ah visa in kum 10 ka um caah, cu chung vialte Kawlram cozah ah kum khat ah $720 lengmang tun asi. EOIR sawknak ding caah, $7500 tluk kan dih cang. Harnak tampi kan tong nain, "Yes" timi ruang ah USA ah nihin ni tiang khua kan sa kho rih.

Ka philh kho bal lo. D.Miss ka dih bak in ka visa a thi colh ve. Ka license zong a thi colh ve. June 2007 in April 2008 tiang license lo in ka um. Cucu har ka ti cemmi asi. Work permit ngeih lo, license ngeih lo, status ngeihlo bu in, nupi fate he minung 6 i cawm cu a har taktak ko. Kan sining a har tuk caah, a caan ahcun, "USA um hi a nor bak in a ka nor caan a um ve ko" nain, Patian thluachuah hi ka rel than tawn i, ka lungthin aa nuam than tawn. Kan har tuk tawn nain, kan i cawm kho ko lai" timi "Yes" lungput nih nihin ni tiang kan i cawm ko.

Cun har ka ti cemmi cu, license lo um hi a si. June 2007 in ka Visa a rak thih bak in ka license zong a rak thi colh ve. Columbus le thial kan i tim fawn. Zeiti tuah awk a tha ti lo. March 2008 ah, USCIS in cakuat a ra i, "Sawknak ca na tialmi kan hmuh" timi receipt cate an rak ka kuat. EOIR ka sawkmi cu "na sawknak ca kan hmuh timi receipt lawng ka ngei. Cupin cu cozah ca zeihmanh ka ngei lo. Sihni ka va hal. "Mah receipt ca te hin license tuah khawh asi maw?" tiah. "Asi lo. License tuahnak caah cun work permi na ngeihta a hau. Hi hnu 10 asi hnu lawngah work permit sawknak nawl na ngei. Work permit na ngeih hlan cu, driver license sawk khawh asi lo" tiah ati.


                Centerville, Ohio ah kum 8 umnak area

Lungrawk taktak in ka lawi. Thla ka cam lengmang. Nikhat cu kan nu sinah, "Sihni nih cun receipt lawng cun license hmuh khawh asi lo ati ko nain, va kal phawt ko hnik ning. Pathian nih a ka zaangfah ahcun asi kho hmanh maw?" ka ti i, kan nupa farual in kan va kal.

License zung kan phan. Chun hnu ah asi. "Two form of ID van chuah an ti. Social security card dah ti lo cu ka ngei ti lo. Visa na ngei maw an ti. Ngei hlah ka ti. Passport teh an ti. Ka ngei ko nain a nung ti lo ka ti. I-94 teh an ti i, Visa a thih ahcun a thi ve hawi cang. Ka ngeihmi cu SS Card le INS cakuat lawng cu asi ko.

"Nai putmi ca hi zei asi ti awk kan theih lo caah cunglei chonh a hau lai" ti asi. Akenkip an chonh. Caan sau tuk kan hngah hnu ah, a ka tuahpiaktu nu te cu a rak chuak i, "Good news asi. License pek khawh asi ko an ti. Amah belte a tlai cang caah hika zung hmanthla tu an um tlung cang. Xenia khua belte ah caan a um ko rih le na va tuah khawh lai" tiah an ka ti. Ka lawm tuk. Ka hngak kho ti lo i cu zanlei ah Xenia khua ahcun kan va tuah. Sihni nih "Asi kho lai lo" "No" timi zong, "Asi kho hmanh maw?" timi "Yes" lungput he ka va tuah caah, license zong cu ka va hmuh khawh than.

                                                   -------------7----------------

October 4, 2008 ah Columbus ah kan i thial. Sipuazi a tla tuk.Rian a har tuk.Columbus kan phak ah, kan mah chungkhar he minung 37 lawng kan si. Cu lakah rian ngeimi cu, sushi tuahmi (3) le Kroger tuanmi pakhat le Giant Eagle tuanmi pakhat lawng an rak si. Harnak tampi kan tong. Hawi le cheukhat khuahngalmi nih, "Cucu Lai khua kan ser lai tiah nan timi cu, nan si khawh tung lai lo? Cathiammi nan um lo ah?" tiah a rak kan ti tawn. Duhsah tein a kal lengmang. Minung caah har ngai ko hmanh sehlaw, Pathian caah a harmi a rak um lo. Nihin ni ah, Columbus Laimi kan mah bu lawng ah 600 deng kan si ko. Kan rak tio hrulh caan a tam tuk nain,"Yes" lungput kan rak ngeih caah, community fekfuan tein kan dir ko cang.


                                 Columbus, Ohio

2009 ah Krihfabu in dir kan i thawk. Cu lio ah zanchiar te hi, biakinn ca ah vawlei maw, warehouse a lawngmi maw, biakinn lawng mi ti in, computer in ka kawl tawn. Kan nu nih, "Inn kan ngei cang ko. Zanchiar te ziah inn cu na zoh lengmang?" tiah a ka ti. "Krihbu kan karh lai le nikhat khat cu biakinn kan hau te lai ka ti le inn le vawlei lawngmi ka zoh tawn ko" tiah ka rak ti. Cu lio ahcun 70/80 lawng kan si rih. Kan nu nih cun, "Kan hme tuk rih. Zeitindah biakinn ngei kho u sih na ti?" tiah "No" lungput in a ka ti lengmang. "Kan thang te lai le kan lian te lai hme cu?" tiah ka ti tawn.

Vawlei cu ka zoh lengmang. Hmun pakhat cu inn (2) fatete a ummi asi i, acre 15 fai asi. $300,000 in an zuar. Ka duh tuk i zanchiar hi ka zoh tawn. Cucu 2011 ahcun 250,000 ah an thumh. Voikhat cu 225,000 ah an thumh. Cun an kai than i 250,000 ah an kai than. January 2012 ah, kan church chairman ka sawm i, "Hmun tha tukmi a um le biakinn hmun ah a tha tuk. Tu kum thal chung ah hin caw kho u si law a tha tuk ko hnga" tiah ka ti. A hmun ah vur cungah thla kan camti.

February 2012 ah 250,000 man cu 150,000 ah an thumh. Member 300 kuakap lawng kan si. Kan cheuhra cheukhat a tlawm. Tangka kut ah a um mi a um set lo. Kan member chung in minung 40 fai JCPenny ah laid off an ton lio caan asi fawn. Mi cheu cu Columbus ah khua kan sa kho lai hme maw ti in lungthin a cavai lio te asi. Cu lio i, vawlei cawk ding cu mitthlam ah suai awk a har ngai.

Emergency general meeting kan auh. Vawlei cu kan va zoh. Pathian bochannak in zumhnak le ruahchannak he caw ko hna usih tiah bia kan khiah i, "YES" kan ti. Cuticun June 2012 ah kan cawk. Phaisa 28,000 kuakap down payment kan tuah. Pathian nih akan zaangfah i 2013 kum dih ah a zapi tein kan pekdih. Kum 7 ca timi cu kum khat le cheu ah kan pek viar. Pathian cu Jehovah Jireh asi timi hi kan Krihfabu cah a dik. Kan fale caah certual (2) kan tuah piak hna.Farkung 150 fai hruang ah kan cin cang. Biakinn hmun kan cawk lio ah cucu ruah awk a rak tha lo.

Vawlei cawk ding kan rak caih lio ah khan, "Kan har tuk, laid off mi kan tam tuk, kan cheuhra cheukhat a tlawm tuk, tangka kan ngei lo...ti in a phunphun in "No..No" rak ti u sih law, nihin ni ah vawlei kan ngei lai lo. Tangka zong kan ngeih hna lo. Rian zong a tha deuh hlei lem hnga lo.


                         ECBC Biakinn Hmun

Nihin cu vawlei kan ngeih lawng silo in certual zong Bawipa nih a kan pek cang. Rian tha tete zong biakinn hmun kan cawk cangka in kan hmu colh. Khuaruahhar asi. "Yes" kan ti ahcun, a raoh hlan ah, biakinn zong a kan pek lai. Zeicatiah Pahian cu a si kho lomi a siter kho tu; a um lo mi  aum ter kho tu; a tlamtling lo mi tlamtlinter kho tu..a canglomi a canter khotu....Jehovah Jireh Pathian asi.  Cu Pathian cu amah zumh ngam ngakin "Yes" ti a duhmi Pathian a si.

Zeicatiah, "Minung caah si kho lo mi zong ah, Pathian caah asi kho lo mi a um lo" (Matt. 19:26)

                                             --------------8----------------

Israel miphun tuanbia hi, pumpak zumtu kan i zohchunh dingmi tuanbia lawngte an si. Miphun dang zong ni zohchunh dingmi tuanbia le kan hmanthlak asi.

Tuanbia asau ngaim kha a tawinak in chim ahcun, "Pathian caah cun asi kho lo mi  aum lo. Cucah Pathian cu "Yes" ti a duhmi Pathian asi. "Pathian nih Moses a auh tikah, ka si kho lai lo..leicum ka-aa ka si" tiah a ti ko (Exo 4: 10). "Pathian nih KEIMAH nih kan umpi lai" ti peng. Mosoes nih "Yes" ati bak in, Pathian zong riantuan hram a thawk ve. Egypt mi hna hrawh le Israelmi chuahter hram a thawk.

Pharaoh thinlung zong a van thlen. Israelmi nih "Pathian kamhmi ram kal ding in "Yes" an ti bak in, "Pathian cu an sin ah kal aa thawk ve. Chun ah mimmei in, zan ah meitung in a hruai hna. "Israel mi Rili Sen an van phak bak in, "Kan lo ko lai hi..."NO" an van ti bak ah, Rili Sen aa suangmi cu an caah khamtu le hnulei piltertu asi colh. Moses nih nan thinphang hlah u. Tu chun nan hmuhmi Egypt mi hi nan hmuh a donghnak ni asi lai tiah a van ti bak in, "Rili Sen cu a kut a hler i aa cheu colh."

Cuticun Thetse ramcar ah kum 40 an vaihvah chung ah, "Yes" an ti caan paoh ah an hmai a kalmi Pathian asi. "No" an ti caan paoh ah, "No" ati i, "Atang ve mi Pathian" a si. Israel mi nih an hmai ah zeitluik harnak le dawnkhantu le ral aum zong ah, "Yes" an ti caan paoh ah "hmai ah an fong i teinak an hmuh." "No" an ti caan paoh ah, hnu ah an ton asilole an rawk asilole hmai ah kal lo in an umnak hmun ah, an "tang" tawn.

Israel mi nih "Yes" an ti caan paoh ah, ral an tei. "Yes'" an ti caah Jordan tivapi a reu; Jericho lungrualpi hmanh a chim i, Kanaaan ram khualianlian an lak hna. An hriamnam cu zeihmanh asi lo nain, an mahnak cakcak ral an tei tawn ko. Khua lianlian an lak ko hna. Cucu  Pathian zumhnak le bochannak he, "Yes" an timi ruang ah asi.Cawkhnuk le khuaihliti in a luangmi ram co awk ah, kum 40 chung "Yes" atimi lawng nih an co i, "No" atimi hna cu, thetse ramcar ah an tang thai.

      Hi Cawhnuk & Khuaihliti in a luangmi ram co awk ah kum 40 an rau


                                      ----------------9---------------

Cucaah tu chun ni ah, Pathian zumhnak in "Zeipaoh Pathian caah cun asi kho ko" timi tlaih in, sianginn kainak ah "Yes" ka kai kho ko lai, ka thiam ko lai, ka awng ko lai timi "Yes" lungput ngeih a herh. Sipuazi tuahnak ah, "Yes" ka awngmin ko lai ti ding asi. Sipuazi a tlak tik le rian a that lo tik zongah "Yes" ka siapuazi a kai than lai, rian a tha than lai ti ding asi. Leiba thawng tampi na ngeih zong ah, "Yes" Pathian nih a ka champi lai timi ruah ding si. Kan nupa kan buaimi zong a tliang than lai. Ka damlonak zong ka dam than lai. Zudin saei ka sum khawh lo mi zong ka sum kho than lai timi ruah bak in Pathian zong nih kan caah "Yes" a rak ti ve.

Bu pakhatkhat hruainak zong ah, "Yes" Ka hruai khawh ko hna lai timi lungput ngeih a hau. Nupi fate cawmnak zong ah, "Yes" ka nupi le fale cu tlamtling tein ka cawm khawh ko hna lai timi ruahnak ngeih a hau. Damlonak fak kan ngeih tik zongah, "Yes" a caan phak cun ka dam lai timi ruah ahau. Kan tuah khawh lo dingmi thil zong, "Yes" Pathian min in ka tuah khawh ko lai timi ruah ahau.

USA Laimi sining zongah "Yes" atimi paoh nih innlo tha an ngeih i, "No" atimi paoh cu an rian a that ko zong ah, innlo an ngei kho lo. Motor tha negihnak ah, innlo ngeihnak ah, catang sang phaknak ah, company le dawr lianlian hna sernak ding caah, "Yes" lungput ngeih a hau.

 Mi nih na ti kho lai lo, na awng bal lai lo, sianginn na kai kho bal lai lo, na miak bal lai lo, na hruai kho hna lai lo" ti in, "No..No...No" zeizat hmanh chim hna sehlaw, an bia kha biapi ah va ruat hlah. Nangmah tu kha biapi deuh ah va ruat law, "No an ti zat in, Yes" ti va chim ve. Cu nih cun teinak sui luchin an hmuhter lai.

Asiahcun na nunchung ah "No" maw na chim deuh lai? "Yes" dah? Cucu careltu nangmah cungah a um.

The Power of "Yes" & "No" fian khawhnak ding caah, Pathian nih careltu thluachuah in pe ko seh!

Ka U Thlacamnak

Ka chungkhar hi minung (9) kan si. Ka chuah hlan ah (2) an thi i, (7) kan tang. Kan upa cem cu Rual Uk asi. Ca tang (3) tiang lawng a rak kai nain, Laica le Kawlca a rak thiam ngai. Amah cu mi nih mihrut tiah an ti. Ka mah zong nih mihrut ah kan chiah. Mi lung tlamtling lo deuh khi a si. Khuami nih capo ah an saih tawnmi asi.

Cu bantuk minung asi ko niain, kan upa nunnak ah cawn ding tampi a um. Cinthlak a huam i theihai tam ngai a cin. Dumhau tuah, lo le leikuang tuah a huam. Ngakan tuah le ngazuat a uar. Zei a tuah paoh ah "Sipuazi" a ruat. "Myanmar Socialist Lanzin Party" hi a rak uar tuk. Cucaah ca a tial tik ah, "Myanmar socialist lanzin pary sipuazi simanking" timi hi a diary ah khat ko in a tial tawn.

A diary zoh tik ah, cin ding, zuat ding atimi hi a tam tuk. Tuah ding hi simanking tam taktak a chiah. A tuah cu a tuah theng lo nain, aa tinhmi cu a ngan taktak. Tu chun B.A zapi zaran cu, diary zong an ngei lo. Simanking suainak cauk zong an ngei lo. Ka Upa cu mi nih mihrut an ti nain, mihrut fim taktak asi. Zeicatiah a catialmi le simanking a suaimi vialte, cauk cung i a chiahmi ca le tinhmi vialte, nihin ni B.A  zapi zaran nih, an tuah lo mi a tuah caah asi.

Phun a tanh taktakmi pa asi. Chungkhar sahlawh a tlaihchan taktak. Kan phun chung in ngakchia an chuah tik ah, pa asi ahcun, "Thianhlun kan karh" tiah ati i, khuapi cul in aa chawk. Nu an si ahcun, "dai dep in a um." Amah bantuk in phun a tanhmi hi ka hmu rih hna lo.

Ka Upa a uar tuk rih mi cu, "Sianginn saya" te an si. Sayagyi rian cu a uar taktak. Ka ngakchiat lio te ah, "Ka nau hniang pa cu, saya rian a tuan te lai i, kei thamtham cu amah kuli ka phur te ko lai" tiah atu le tu a rak chim tawn. Kan si a fak i, kan nih dirhmun ah saya hna kan tuan te lai timi a van chim ah khin ka ning a rak zak; ka phuhrung i mi hmai ka khap tawn lo.

Ka Upa a uar tuk rihmi cu pastor le evangelist hi an si. Lengkhawmh le lam a huam. Christmas le Kum Thar ahcun zan a dei peng. Baptist um a duh lo i, Medthodist ah a um. Methodist aa rawk i, kan khua ah CJC a dir tikah CJC ah a lut than. A donghnak ah CJC chungtel a um lio ah a thi. Zeitluk in dah pastor le evangelist a uar tiah cun, an kuli phurh hi a huam tuk. Pastor te khual an tlawn tik ah, a rak zul tawn hna. An kuli a va phur i a va nuam ko.

Voikhat cu Saya Sang Hu phungchim a rak zul.Rezua le Matupi lei ah a kum in an rak vakvai i, a thih le nun zong kan rak thei lo. Sau tuk a vaih hnu ah, a rak tlung than. Cu tluk cun Pathian riantuantu hna hi a upat hna. Cu lungput cu thangthat awk a tlak ngaingaimi asi.

1983-84 ah Hakha ah tang (10) ka kai. Ka Upa cu Thantlang lamzung ah ani ca in rian a rak tuan. Thlualam lamthlang ah inn fate a rak i sak i, cuka ahcun a rak um. Ahmuhmi tangka tete cun a rak i cawm. A inn cu a fate. A umnak a cheng taktak. A lahkhah le a tlawm. A eidin le a chia. A der thawm fawn. Zaangfak tuk in a rak um. A zawt zong le zohkhenhtu lo in a rak um. Kan khuami Van Uk nu le pa nih hin an rak dawt i, an mah nih an rak zohkhenh tawn.

Ka nu le pa nih, "Thau ah um ko" tiah an ti zong ah, a duh lo. "Hai Vung zawnruah ah palakah rian ka tuanmi asi" tiah arak ti tawn. Fang khat hmanh cu a ka bawm kho lo nain, zei thil a tuah paoh ah, "Hai Vung caah" ti lengmang a rak si. Ka zawn a rak ka ruat taktak. Amah nih a ka in a chimmi zong ka theih lengmang. Thantlang khua i mikip sin ah keimah kong cu a rak chim tawn. A caan ahcun ka ning zong a rak zak pah tawn. Cu tluk tiang cu a rak i lunghmuih.

Nihin ni tiang Thantlang khuami a cheu nih an ka ti tawn:- "Pa Uk nih a rak in dawt ning cu chim awk a tha lo; zei a tuah paoh ah Hai Vung caah ti lengmang asi" an ka ti tawn. Cu bia ka ruah ahcun, ka kutke ei manh lo tein a thihmi ka ruah ah, nihin ni tiang ka lungsak kho tawn lo.

Voikhat cu palakah rian a tuannak ah, mirang vawlei nih a kutke vialte a ei dih. A TB an ti i, Hakha in ka unu nih a va lak i, Hakha ah thla 2 fai sizung a rak kai. Thau ah tlung ko cang kan ti zong ah a duh lo. "Hai Vung caah rian tuan a hau" a rak ti peng i, a tlung duh lo. Innchiate cu a hngak i, pahlahkah ahcun rian te cu a tuan. Alahkhah cu amah ca hmanh khi aa za setsai lo nain, ruahchannak le zumhnak he, Thantlang a innte cu a hngak. Thantlang ka va tlun caah ah a innte cu ka va zoh i, ahme tuk. Umnak zong khi a rem lo. Cuka te ahcun khua cu a sa. A umnnak CJC Krihfabu nih an dawt tuk i, an rak kutrit ngaingai. hannak hna asi.

Ka upa nih hin ka zawn a ka ruah taktak. A ka ruahnak cem cu, Pathian sinah thla a ka cam piak peng. Zeithil a tuah paoh ah, "Ka naupa caah" ti peng asi. 1984 kum ah Hakha No.1 SHS in tang (10) cu ka awng. A rak i lawm tuk. Thantlang khuapi cul in aa chawk i, ka kong cu a rak chim ti asi. Ka ning lei in a zak pah nain, "Kan nih chung hna in tanghra hna kan awnmi cu a chim awk asi ko" ti khi ka rak ti. Pathian nih chim ding tuanbia pei a kan velngeih le a kan pek ve cu tiah ka ruat tawn.

Kan har tuk hringhran. Chim ding a um lo. Asinain, college kai ding ka tim than. Kan ngeihmi hi zei hmanh aum lo. Khap-8 bel pakhat le bartan bel a lianmi lawng hi, kan innchungkhar ah chim ding man ngeimi thil an um. Cu tluk asi bu in zumh ngamnak he, Mandalay University ah ka kai than.

University ka kai lio cu a har taktak. Cycle ka ngei lo. Rawltam tihal tein sianginn kai peng asi.Atu le tu do ka cawi. Kholhnak tangka zong ka ngei tawn lo. Voikhat cu tlunnak tangka zong ka ngei ti lo i, a ka dawtu tukmi kan innpa Tuluk hna ka rak cawi hna i, ka rak tlung bal. Ka hawi le cheukhat cu an har tikah, an ing a puang, an thin a hung i, zudin in a rak i lami zong an rak um tawn.

Cu tluk in ka rak har lio zongah, ka lung a rak dong lo. Ka ruahchannak a dong lo. Ka zumhnak a zor kho lo. Pathian nih a ka zaangfah lai i, nikhat khat cu ka dih te ko lai, ti ka ruat peng.

College ka kaikar ah a ka dawtu ka Upa Pa Uk cu a thi. Thantlang ah ka rak tlung. A bawipa nih a dawt tuk ning le a ruak cung i lanbu pa a tahning an ka chimh ahcun, ka lawm tuk. Dawt awk tlaklo ka u a rak dawtu ka ti i, ka va chonh hna. A lungdonh special in a rak donh. Thlantlang in Thlualam kalnak lam kam hmun a remnak bik ah an rak vui. Pa Uk thlan te cu ka va zoh.  A ra ka dawtu ka u thlan cu ka va muai. Liamcia caan vialte ruah ah, ngaih a chia tuk hringhran. Keimah a rak ka dawt ruang ah maw, nu le pa hmuh lo tein hika te ah a ruak aa vui ti khi ka ruat i, ka mitthli a luang.

Voikhat cu Thantlang khualak ah ka chawk. Lian Thang nu (Ka Ni) he kan i tong. A ka thawh i, "Vungte, kan chim ta hmanh lai. Pa Uk nih an dawt ning cu khuaruahhar asi. Zei a tuah paoh ah, ka naupa Hai Vung caah asi ti hi a si peng. Innhmun chiahru te a tuahmi ah, ka naupa Hai Vung nih inn a sak te lai tiah a ti. Sianginn na kai lio ah khan, Pa Uk nih ka naupa caah thla campiak hna u sih ati le CJC Biakinn chungah zarhpini chiar te thla kan in campiak lengmang" tiah a rak ka chimh.

College ka kai lio i, kha tluk in ka rak har le lungdongh thlak thil ka ton zong ah, ka lung a rak dongh lo mi kha zei ruang dah asi hnga timi a phi ka van ruat.

 "Ka U Thlacamnak" thawng in Bawipa nih a ka zaangfah timi kha, ka fiang. Ka upa nih ral tha taktak le duhfak taktak in thla a rak ka campiak lengmang; CJC zong nih an rak ka cam piak lengmang. Midangdang zong nih. Kha tluk in ka thinlung a rak thawnmi kha, ka hnulei in ka Upa nih thlacamnak in a rak bawmh peng caah pei asi hi" ti ka van fiang.

Ka upa cu nihin ni ah a um ti lo. A thlanro te lawng a um cang. Sihmanhsehlaw, "Ka U Tlacamnak" cu nihin ni tiang a theipar ka zun rih. Amah thlacamnak nih, a rak ka cawisan; lungthawnnak a ka pek; zumhnak a ka pek; zeitluk harnak ka ton zongah ruahchannak, thanuamnak, lungsau thinfualnak, teimantluknak, in khawhnak, harnak ton ngamhnak, khuaruah khawhnak le suum khawhnak a ka pek. Ka U Thlacamnak cu nihin ni tiang ka nunnak ah thazaang asi. Ka caah tuanbia tha le cawnpiaktu tha asi. Bawipa rian ka tuannak ah, thazaang petu le fimchimtu asi.

Cucaah, ka upa a thih hnu ah B.Sc ka lim; BD ka lim; MATS ka lim; D.Miss ka lim. D.Miss ka hmuh ni le bang ahcun, fanu pakhat le fapa pathum Bawipa nih a ka pek chih. Hi degree ka lak ni cu, ka upa ka ngai tuk. Ka hlam tuk. Ka u dawtnak ka ruah than tikah, ka caah cun "Rolingmi Dawtnak" asi. Ka upa kong ka ruat i, lunglawmhnak le ngaihchiatnak aa zat.

Ka upa va nung ve sehlaw zeitluk in dah ava lawmh hnga? Zeitluk in dah aa lunghmuih hnga? timi ka ruah ah, lunglawmhnak mitthli a luang.

Minung mithmuh ahcun, mi hrutnga si ko hmanh sehlaw, Bawipa hmai ahcun, mifim a si. Zeicatiah kan si khawhnak lengpi tiang in a rak ka tinh piak. Kan si khawhnak lengpi tiang in raltha taktak in thla a rak ka cam piak. Cucu Bawipa duhmi asi. Zumhnak, ruahchannak, duhfahnak le tinhmi sangpi he thla a kan campiaknak thawng in, Bawipa nih thluachuah tampi a ka pek.

Hi ka thluachuah vialte ka rel fate, "Ka U Thlacamnak" cu philh ni a um bal ti lai lo. Ka Upa nih cun ka kal tak hmanh sehlaw, amah nih a biakmi le keimah nih ka biakmi kan Pathian sin ah ton thannak caan aum te ko lai timi ka ruahchan.

"Ka U Thlacamnak" tuanbia nih careltu le catialtu a kan zuamcawhmi thil a um. Nang tah, "Na unau caah zeitluk duhfahnak he dah thla na campiak ve tawn? Kei tah ka unau caah voi zeizat dah thla ka cam ve tawn?"

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Chinchiah:
Duhfak taktak in kan sining nak lengpi tiang thla a rak ka campiaktu ka Upa Pu Rual Uk upat peknak caah hi capar hi ka tialmi asi.

Hakha Ah Cable Car Tuah Aherh

Laitlang hi amah kokek tein fingtlang dawh ngaingai ve ko. Duhsah tein, kan ram democracy ah aa tleng ziahmah i, tourist zong an ra ziahmah. Lamsul a that chin lengmang caah, Lairam zong "tourist" an ra chin lengmang ve cang lai. Hi tourist hna hi, tangka an hman khawh ngaingai caah, Lairam thanchonak caah, tangka hmuhnak pakhat asi te dingmi an si. 

Tourist tam deuh an phanhnak hnga ding caah, Lairam ah nuamhnak le hmuh nuam phunkip te hi ser ve a herh. Kokek aa dawhnak tiah ahcun, Lairam ah zoh ding thil a tlawm tuk. Rih Tibual, Khonutung, Kenneddy Tlangpar, Rungtlang, Bungtla Tisor le Zinghmuh Tlang hna dah ti lo cu, zoh phupha ngai kan ngei lo. Cucaah minung nih "tourist attractions" tam deuh in tuah kan herh. Cu lawng ahcun, Lairam ah tourist tam deuhdeuh an ra lai. 

Tourist tampi an rat ahcun, hotel le eidindawr thatha a chuak lai. Taxi, bus le zeidang riantuan ding tampi a karh lai. Khual an tam ahcun, eidin tampi a herh lai i, Lairam ah cinthlak, zuatkhalh le zeidang rian zong a karh chinchin lai. Cucaah "tourist attractions" tampi tuah a herh. Tourist ti tik ah, ramleng le ramchung tourist hi chim duhmi an si. Ramleng in tourist tampi an ra lai. India, Bangladesh in an ra lai. Kawlram chung khua tampi in an ra lai. Cucaah Lairam ah nuamhnak le zoh nuam tampi kan tuah ahcun, ramchung tourist zong tampi an ra lai. 

Hi bantuk thanchonak ding caah, Hakha ah hin, "Tourist center" te hna ngeih kan herh. Tourist duhmi thil tampi hlathlai le tuah a herh.  Hi tourist sawilemnak caah zohtlak kokek thil kan ngeih tuk lo caah, minung nih thil phundang deuh tete Lairam ah ser a herh. 

Cu chungah hmailei Hakha ah tuah hrimhrim a herh dingmi le a hlawk dingmi cu "Cable Car" asi. Cucu Rungtlang par in Khuathar a donghnak Falam lamchak tlangpar tiang "Cable Car" in hlat khawhnak tuah ding asi. Hi Cable Car hi, rawn nak in tlang sannak le cheng balang umnak ah a tha khun. A tuah zong a fawi i, a cit zong a nuam deuh. 

Hi Cable Car cu a san pe 100-300 karlak ah electric hri an zam lai i, minung nih bawm chung ah an thu lai i an i cit lai. Electric in kaltermi bawm asi. Hi cable car hi, Hakha khua cung i tuah ding ah, aa rem taktak. Hakha Mirum nih i bawm in tuah kho hna sehlaw, an miak te dingmi asi. A tuah hmasami cu an rum hrimhrim lai tiah ka ruah.

      Nitlaklei aa thawknak ding tlangpar asi

      Nichuahlei ah Rungtlang par in aa thawk lai

             Cable Car hi Hakha khua a cung in a kal lai. 

Cu cable hri cu, Rungtlang Par in aa thawk lai. Cun Pyidawtha in Dawrthar in Chon-Oo-Sii in Khuathar phak lai ralkap sakhan umnak Tlangbo in, Falam lamchak Tlang sangmi umnak tiang, pe 100-300 tluk sang in a kal lai. Hakha ah, minung kan chah tik ahcun, rumnak tling in tangka a lut kho lai. Nihin ni ahcun, "Zanmang" bantuk zong asi nain a taktak asi kho dingmi thil asi.  

Hi Cable Car a um ahcun, Rungtlang hi ke in kai a hau ti lai lo. Falam lamchak tlangpar cungah Bus in laknak an tuah lai. Bus nih minung a phurh hna lai. Asiloah private motor le motor cycle in kal asi lai i, cu nih cun thanchonak dang a chuahpi rih lai. 

  Hakha khua cung in hitin aa chawk lai

Cupinah Lairam zong minung kan karh chin lengmang lai. Tangka a tam chin lengmang lai i, Hakha khuachung minung zong nih an i cit chin lengmang lai. Ruahsur caan dah ti lo cu, thal le khuasik ahcun tangka tampi hmuh khawhnak asi lai. Thla 12 chung ah September in June thla canceu tiang cu, hman khawh asi lai. June, July le August belte cu ruah a tam ahcun dinhter asi hnga. 

Hi bantuk tete hin "Tourist attraction" kan tuah ahcun, Hakha khua caah thanchonak tampi a chuak kho lai. Minung thinlung nuamhnak zong a chuak lai. Vailamtah tung kan bunh than lai. Thlacamnak inn kan sak lai. Zan khuadei thlacam khawh asi lai. Hotel lian kan sak lai i, riah duhmi riahnak asi lai. Rungtlang tlangpar ah, nichuah-nitlak-chaklei-thlanglei khuacuanhnak khuacuanhnak innsang kan sak lai. Durbing kan chiah lai i, Mizoram lei le Kawl lei zohnak kan tuah lai. Cu hmanh ahcun tangka tam tuk a lut lai. 

Aho nih dah aa cit hnga tiah acheu nih an ruat men lai. Khual rami kip nih an i cit lai. Ngaknu tlangval nih an i cit lai. Church group le siangngakchia nih nuamhnak ah an i cit lai. Nupi thi le vangeimi zong nih an i cit lai. Nipini le zarh lai ni paoh ah an i cit lai. Zarhpini pumh dih tiang khar i, pumh dih in mui tiang on ahcun, tam tuk nih an cit than lai. Khawmpi, Christmas le Kum Thar lai ti bantuk ah hmuh ning a tam taktak lai. Voi tampi cit an duh peng lai i, aa cit ciami zong nih an i cit than lengmang ko lai. Cuticun sipuazi mit in zoh tikah a miak ding asi.

    Rungtlang cungah hitin hotel le innlo dawhdawh an sak ve lai

Cun "Cable Car nih science lei fimthiamnak zong thanchonak a chuahpi lai. Engineering rian sang an tlai lai. Siangngakchia caah thil phundang theih duhnak, thilthar serchuah duhnak le fimnak ah thanchoanak zong a chuahpi hna lai. Culawng silo in, Hakha khua zong a dawhter lai i, nunning zong a santer deuh lai. 

Vawleicung ram thangcho tampi cu, thil thar chuah duhnak le thil phundang tete tuahnak in, tangka hmunnak hi an kawl. Europe ram ah hi bantuk tampi a um. Tikhal tlang hna le Khuapi hmun tampi an tuah. Tlangsannak, Rili le tibual cung, nuamahnak park le khuachung innlo cungah an tuah i, khua cuanhnak ah an hman. Private company nih an tuah. Tax a lutmi in cozah nih tangka an rak hmuh ve. Private in cozah ca tiang a tha. Mi tampi caah pawcawmnak le rumnak ah a chuahpi. Tuluk ram hna zongah tourist sawilemnak caah, hi bantuk hi tampi an tuah. 

        Rungtlang cung in hitin an tum-kai ve lai

Hakha khua a thanchonak ding caah, Hakha mipi nih tangka hman le hloh a herh. Cu bantuk in tangka an hloh le hman lawng ah, Hakha khua ah tangka aa chawk lai i, sipuazi a nung lai. Cu bantuk tangka hlohnak ding caah, mipi nih tangka hlohnak ding hi, a lam kawl a herh. Thilthar ser a hau. Hi bantuk Cable Car te hna zong hi, tangka hlohnak lam pakhat asi lai i, hi cable car hi Hakha dawhtertu zong asi lai i, khua nuamhtertu le thanchotertu asi lai. Hakha khua zong nuamte in kan cuanh khawh lai i, mitlung duh a tling ngai ding asi hnga. 

Cucaah hi "Cable Car" hi aho nih dah Hakha khua ah tuah a thawk te lai? Kan chan chungah an tuah kho te hnga maw? ti hi ka ruat lengmang. Nikhatkhat ah cun, hi Cable Car hi, Hakha ah a um hrimhri te ko lai timi ruahchank he!!