Dawtnak Hi a Free Lo

Mi tampi nih dawtnak hi free in kan ruah. A rak si lo. Tangka le thilri in cawk khawhmi phun le a  man pek hau phun cu asi lo nain, dawtnak ruangah thil pakhatkhat in a man kan cawi peng. Sunghnak zong kan tong theu. Mah thatnak le nuamhnak zong kaltak a si theu tawn. Dawtnak ruangah, thangchiat, mualpho, ningzah, mi hmaikhahlo, mawhphurh, nisawhnak le zeirellonak vialte zong lak le tuar asi tawn. Cucaah "Dawtnak hi a man a fak tuk."

Dawtnak ruangah, lunglawmhnak, ruahchannak, thanuamnak, thawnnak, lungthin thawhnak, ralthatnak le hnangamnak hna an chuah bantuk in, cu dawtnak ruang thiamthiam ahcun, a caan caan ahcun "ngaihchiatnak, mitthli tlaknak, tahnak, lungthin tuarnak, ruahchannak lohnak, ralchiatnak le thazaang dernak" tibantuk lungthin in sunghnak a man tampi liam asi tawn.

 Cucaah dawtnak hi a freee lo. A man a fak tuk. Keimah nih free in ka hmuh zongah a ka petu caahcun a free lo. A man a rak fak tuk. A caah acunglei ka tialmi sunghbaunak le harsatnak vialte tuar dih asi. Cu vialte tuar hnu lawngah "dawtnak hi pek khawh a rak si."

Queen Elizabeth nih, "Ngaihchiatnak timi hi dawtnak ruangah aman kan cawimi thil pakhat asi" tiah a rak ti bal. Dawtnak ruangah ngaihchiatnak hna tuar asi. Mi pakhat lawng nih tuar lo in, a caan ahcun ram le mipi zong nih tuar asi.

Thla 11 chung siangpahrang asi dih hnu ah, Edward VIII (Duke of Winsor) nih American nu, ava he voi (2) aa then cangmi Mrs. Bessie Wallis Warfield Simpson a duh caah, Dec 11, 1935 ah siangpahrang sinak kha amah lungtho tein a chuahtak. England ram hruaitu hna le mipi nih zeitluk an mawhchiat le sawisel zong ah a rak duh lo i, "dawtnak" ruangah siangpahrang sinak cu a kaltak. Mirang ram ah um kho lo in, amah tein France ram ah a zam. Thla 6 a rauh hnu ah, Mrs. Bessie he France ah an rak i um. "Roling Dawtnak" tuanbia an tial.

Edward VIII hi England ram tuanbia ah a pakhatnak bik siangpahrang sinak a chuahtakmi a si. Dawtnak hi a man a fak tuk. Edward lawng nih tuar lo in, ramchung hruaitu hna, siangpahrang chungkhar hna le England mipi tiang nih tuar a rak si.


                Edward VIII le a nupi Bessie Simpson

Dawtnak ruangah, siangpahrang sinak, ram mi sinak le a ram le miphun zong a chuahtak dih. Siangpahrang chungkhar zong nih an tong duh ti lo. An hlawt. A chonh zong an chawn ti lo. Cuticun kum tam tuk amah te lawng a um hnu, 1965 ah Queen Elizabeth II nih, Edward VIII cu London khua sizung i amit operation aa tuah lio ah, a ihkhun kam ah voikhat a rak chonh. Dawtnak hi a man a rak fak tuk.

A caan ahcun dawtnak hi lawmhnak le thanuamnak an si  tawn. A caancaan ahcun cu dawtnak thiamthiam cu lungthin fahnak le mitthlitlaknak an si than. Cu fahnak (pain) hna cu a caan ahcun sunghbaunak hna an si tawn. Dawtnak ruang ah, mitthli a luang tawn i, lungthin a kuaikek tawn. Chan chung zuun ngaihnak hna zong tuar asi tawn.

Laimi zong hi, kan fanu le duhnak ruat lo in, nu le pa nih fanu le hna hi, va ngeihter le ben kan rak hmang tawn. Kan fanu le cheukhat cu, dawtmi hna an rak ngei fawn cang. An duhmi hna le dawtmi hna he, nu le pa nih khenkham tikah, fanu le caahcun "dawtnak" zun hi chanchung an tuar tawn. Dawtnak hi, Lai ngaknu tampi caah cun aman a rak fak tuk ve.

Khatlei ah, nu le pa bia el duh lo ruang ah, siang lo cukmak le zaang ai cuahmah in,  Lai ngantu dawhte a kal lio ah, Lai ngaknu nih a kaltakmi, tlangval caah cun, tuar awk a rak tha ve ti lo. Ni nikhat ah dawtnak ruangah minung pahnih nih fahnak an tuar than. Cu ni cu kaltakmi tlangval caah philh awk a tha lo. Tuar a har tuk. Cucaah hlaphuahtu nih cun, "Kha hlan an rak chimmi Thai Hlung Mang bang kai nawl lio ah ka dawt liam ai..." ti in, a dawtmi zuun ngaihnak in, chunni a tla a rak tla ve than. Chan chung zuun ngaih a tuar ve than. Aa lungsak kho ti lo. Dawtnak hi a man a rak fak tuk.

Kan zapitein ngaihchiatnak le mitthli tlaknak hna hi kan tong cio tawn. A caan ahcun nupi le va i kaltak asi; a caan ah fale nih kaltak asi; a caan ah nu le pa nih kaltak asi. Cu fahnak cu a tuan le tlai in kan ton tawn hna. A caan ahcun kan dawtmi hna nih kan cung i "zumh awk tlak" lo in an nun tikah, lungfahnak tuar le fahnak tuar asi. Cucu dawtnak ruangh asi theu tawn.

Acaan ahcun duh tukmi le dawt tukmi hna nih duhnak le dawtnak theihthiam piak lo tik zongah lungfahnak a chuak than tawn. Cu lung fahnak hna cu a caan ahcun thih tiang zong ah a dai kho tawn lo. Cucu dawtnak ruang ah a man cawimi an si tawn. Dawtnak cheukhat cu nunnak liamnak hna zong a chuahtertu dawtnak an si.

Romeo le Julius tuanbia bantuk in, dawtnak ruangah a cheu nunnak zong a liam. Dawtnak hna hi, lungthin kuaimannak le taksa rawhnak hna in an dong tawn. Khatlei ah, cu dawtnak thiamthiam nih cun, Romeo le Julius ruangah, aa ral tukmi le aa hua tukmi miphun pahnih cu, Rome ram ah remnak a rak chuahpi ve than.

A cheu caah cu dawt tukmi le duh tukmi co lo ruang ah chan chung zuun ngaih in a ummi zong tampi an um ve. Cucu dawtnak man cawi a si. Dawtnak hi a free lo. A man a rak fak tuk tawn. Cu man cu tangka in cham khawh asi lo. Lungthin in thih tiang hma bang tuar asi ve ko.

Zeibantuk fahnak a chuah zong ah, dawtnak kan timi nih minung caah thawnnak le lungthin thawnnak tu a chuahpi zungzal. Cu dawtnak timi cu zei bantuk in a dongh zongah, minung thawntertu an si zungzal. Dawtnak ruang ah caan caan khat, hmun hmun khat ah kan rak i nuamhmi le lawmh tukmi thil hna khi an lo tlau kho ti lo. Kan umti ti lo zongah le kan i co ti lo zongah, kan rak i dawt tukmi te hna khi an lo ti lo. An i rawk ti lo. Zeicatiah kan life (nunnak) ah a rak i tel ve mi le um ve cangmi an si caah asi.

Abik in "Dawtnak timi cu hmuh lei siloin pek lei asi" timi kan i fian paoh ahcun, cu dawtnak ruang ah cun fahnak zong in khawh asi; thihnak tiang tuar khawh asi. Cu fahnak le thihnak hna tuar zongah, dawtnak timi cu co lei le hmuh lei si lo in pek lei asi timi theih ahcun, dawtnak cu a donghnak ah sullam a ngei i a sunglawi tukmi thil a si zungzal ko.

Pathian nih a kan dawtnak zong "peklei dawtnak" asi. A kan dawt tuk caah kan mah khamhnak caah a fapa ngeihchun te kha a kan pek (John 3:16). Jesuh a kan dawtnak zong "peklei dawtnak" asi. Cucaah cu dawtnak ruangah "Calvary tlang ah a nunnak a peknak asi."

Cu Jesuh dawtnak cu nang le kei caah a man a kan la lo; free tein pekmi asi; a man pek hau lo in kan hmuh nain, cu dawtnak a kan petu Jesuh caah ahcun free a rak si lo. Dawtnak cu pek lei a rak si bantuk in Jesuh a kan dawtnak cu, "a thisen le a nunnak Calvary Tlang i a pekmi in alanghter." Dawtnak hi a rak free lo.

Jesuh dawtnak siseh, midang dawtnak siseh, petu caah cun a rak fawi lo. Free a rak si lo. Aman a rak fak tuk.

Cucaah dawtnak a cohlangmi paoh nih, a free lo ti thei bu tein kan cohlan awk asi ve ko hnga lo maw?

Lungralthat Timi Cu Zeidah Asi?

Mirang biafang ah biathuk ngaingai asimi cu "courage" timi biafang asi. Laiholh in lungralthat ti a si. Chim duhmi cu "lungthin in tuaktannak ngei bu tein in, chia le tha thleidannak ngei bu tein, khuaruah le tuaktan cikcek hnu ah, biakhiahnak tuah le cu biakhiah ning tein zeihmanh tihnak ngeilo tein ral tha tein nun le riantuan khi a chim duh.

Lungralthat cu, ralthat timi biafang he aa khat lo. Ralthat timi cu, lungthin in tuaknak aa tel khawh bantuk in tuaktannak ngei bak lo in le a theipar zeidah a lawh timi tuak hmasat lo le biakhiahnak ngei hmasat lo in tuah khawhmi thil asi. Hruh ralthat zong a um kho. Sullam ngeilo ralthat zong a um kho. Ruahphak lo pi ah tuaktan lo in, ralthat taktak le thih ngamh zong aum  kho. Ruah hmasat lo, tuaktan hmasat lo, chia le tha thleidannak um lo in ralthat khawh asi. Cu bantuk ralthatnak cu "lungralthatnak" nih a chim duhmi asi lo.

Lungralthat (courage) timi biafang hi, a that uk caah CBMC (Chin Baptist Mission Church) chuahmi makazine ah akong ka rak tial bal cang. Courage ngeih cu thawnnak asi. Thilti khawh thawnnak ngeihnak asi. Thil awngminnak asi. Lungralthatnak a ngeimi hna cu, chia le tha thleidan khawhnak an ngei. Tih awk kha an tih i ngamh awk kha an ngamh. Thil pakhat cu zeitluk in tih a nun zongah, thih le thih tiin, thiltha umnak hnga ding caah lungthin raltha tein an tuanmi khi, courage cu asi ko.

Hi lungralthatnak hi, rilicung tiilawng captain hna, pilot hna, doctor hna, ralbawi hna, vancung ah rocket in a kaimi scientist hna, biaknak le politician sangsang hna lungput ah hmuh khawh asi. Tahchhunhnak ah, Rev. Martin Luthar King cu USA ah vunhawng thleidannak doh tu asi. Upadi buar asi ti a thei ko nain a doh thiamthiam ko. Aung San Suu Kyi zong ralkap cozah tih an nunnak a thei ko nian, kan ram ah a um i a doh peng ko. Neil Amstrong le a hawi thlapa an kai lio ah, vawlei ah kan kir than lo men ko lai timi zong an theih ko bu in, thlapa vawlei lamh ah an i thawh ko. Cucaah hi fimthiam vialte hna nih lungralthatnak an ngeih ruangah vawlei ah tuanbia tialtu an si ve taktak. Cucaah, teitu le a awngmin mi si duh ahcun, kan nunchung ah lungralthatnak ngeih cu a biapi taktak.

Lungralthat timi ah hin, zumhnak aa tel chih. Courage cu ralthat pakhat asi i, thil a chia le tha tha tein tuak le ruah cikcek hnu ah, a phichuak a tha ko lai timi ruahchannak le zumhnak he, lungthin raltha tein khuaruah le riantuan asi. Thih zong ah thih, rawh zong ah rawk, zeihmanh sisehlaw tuah ah a tha timi lungchung khuaruahnak he nun le riantuan khi courage nih a chim duh.

Mifim mi hna nih, "lungralthat" (courage) timi hi zeiset dah asi tiah an chimmi bia hi a tam tuk. A thuh tuk caah an mah le an fian ning cio in an tial. Mifim pakhat nih cun, "Courage timi cu mi nih sawiselnak, thangchiatnak, nihsawh thlanglamhnak le zeirellonak te hna khi pakhat hmanh al lo tein dai tein um le in khawh khi asi ko" tiah a ti. Jesuh Krih nunzia cucu kan hmuhmi asi. Zeitluk in an cawhdeh le an nihsawh le sawisel zongah a in khawh ko. Hruaitu nih cun mi sawiselnak le thangchiatnak te hna khi, intuar khawh a hau. Cu in khawhnak te hna, tuar khawhnak te hna cu, "lungralthat" timi an si ko. Lungthin raltha mi hna nih cun, an tihnak le ngaihlahnak hi midang an chim bal hna lo; an lungralthatnak tu khi midang an hrawmh tawn hna. Cucaah lungralthatnak ngeimi hna nih cun, lunglawmhnak le thanuamnak bia lawngte an hmurka in a chuak i, tihphannak ngeimi hna nih cun an thinphannak le tihnak tu kha midang an hrawmh tawn hna.

Cu tikah an chuahpimi theipar cu thil tha lawngte an si. Thanchonak le thanuamnak lawngte an si. Mi lungthin damnak le lungthin thawnnak a si. Ruahchannak, zumhnak le thil a thalei in hmuh thiamnak lawngte a chuahter. Lungralthatnak ngeimi hna cu, tihnak an ngeih lo lawng siloin tihnak teitu an si hna. Mah ca lawng ah an ruat lo; midang caah siaherhnak, hnakkar tenhnak, zawnruahnak le midang tangah i dor khawhnak lungthin zong an ngei. Cucaah lungralthatnak ngeimi hna caahcun, hmailei ah a lamkip in thannak a chuahter.

Lungralthatnak ngeih hi minung thanchonak caah le saduhthah tlamtlinnak caah minung nih ngeih kan herh cemmi lungput asi. Hi bia hi ralchiat lio, lungretheih lio, raldoh lai le thil thar tuah lai ngeih a herhmi lungput pakhat asi. Courage ngeih lo ahcun zei thil hmanh tlamtlinh ahar. Courage ngeih ahcun tuah duhmi thawk hlan in, 50% cu kan tlamtling cang ti tluk asi. Lungralchiatnak (discourage) ngeih ahcun, minung hi 50% cu kan sung cia cang. Ral tuk hlan in le thil tuah taktak hlan in, zatceu kan sung cia cang. Teinak hmuh ding a fawi lo.

Vawlei tuanbia zoh tik ah, lungralthatnak an ngeih ruangah minung nih tuah khawh lo dingmi an rak tuah khawh. Tahchunhnak tlawmte in ka van tial hmanh lai.

1. Lungthin ralthatnak (courage) a rak ngeih caah Abraham cu a nu le pa inn chuahtak in a hngalhlomi ram Canaan ram ah a pem kho.

2. Moses cu lungthin ralthatnak a ngeih caah minung pa lawngte 700,000 renglo kha Egypt ram in a chuahpi ngam hna. Cu lungthin ralthatnak ruangah thetse ramcar ah kum 40 a vaihpi khawh hna.

3. Ralbawi note Joshua cu Moses nih a thih lai ah bia voi tampi a cahmi cu, "thawng ngai le lungthin raltha ngai in um ko" ti hi asi peng. Joshua lungralthatnak ruangah Israel mi hna nih an mah nakin a let in a cakmi ralkap bu lianlian cu an tei tawn hna.

4. Lungralthat ruangah asi kho lo ding in rak ruahmi sal zuatnak zong cu Abraham Lincoln nih a hrawh kho ko.

5. Lungralthat ruangah US scientist pawl nih thlapa vawlei an lamh khawh

6. Lungralthat ruangah vawleicung tlang sangbik Everest zong cu minung nih an ketang ah an chiah khawh.

7. Emperor Alexander the Great cu mino te asi nain, vawleicung khuh dih a rak i tim i, India tiang in ram a rak kauh tu le Greek nunphung le holh nih vawlei pumpi ngacha a rak khuhnenhter.

8. Lungralthat ruangah Marco Polo nih a ke in, meng 15,000 (kirleile kal lei) khual a rak tlawng.

Hi pin ah tahchunhnak lak ding tampi a um rih. Minung nih tuah khawh lo ding thil tampi kha, hi mi vialte nih an tuah khawhnak le an saduhthah an tlam tlinhnak a ruang cu, "lungralthatnak" an ngeih caah asi.

Lungralchiatnak cu minung caah zumhlonak chuahtertu asi. Zumhnak ngeih lo hnu ahcun thil tlamtlinter le puitlinh a har cang. Lungralchiatnak cuj, ruahchannak tlautertu, lungthin dertertu, thachiatttertu, thazaang dertertu, tha uaitertu, thazaang zawrtertu le a donghnak ah sunghbaunak chuahtertu a si.

Tahchunhnak lak ding tampi lakah, Israel mi hna Egypt ram in an chuahnak tuanbia hi zohchunh tlak taktak a si. Cawhnuk le khuaihliti in a luangmi Canaan ram co awk caah, Egypt ram in an rak chuak. Sal sinak in luatnak ah kal ding an si. Ram ngeilomi dirhmun in ram ngeimi miphun si ding le mah innlo te ah um i, mah cinthlakmi thilri te eidin ding le mah satil te he nuam te nun ding kha Pathian nih a kamh hna.

Egypt ram in nuam tein an rak chuak. Pathian nih thil khuaruahhar tam tuk kum 40 chung a tuah piak hna. Pathian thawnnak le thilti khawhnak an hmuh lengmang. Meng tampi le kum tampi Canaan ram co ding in an kal hnawh. An phak lai teah, an lung a dong. An phun an zai. An chuahtak cangmi Egypt ram tu kha an ngai peng. Cu an lungdernak nih cun, hmai ah a kalter kho ti hna lo. An cak kho ti lo. An lung a dong cikcek i, Canaan ram co kho ti lo in, mi tam deuh cu an nunnak a rak liam. Cucaah lungralchiatnak nih hin, minung pakhat, chungkhar pakhat in i thawk in, tlang le peng in miphun le ram kha a hrawh khawh bak.

Biafunnak
Thancho na duh maw? Catang sang phak na duh maw? Politics ah a tlamtlingmi si na duh maw? Sipuazi ah a thangchomi si na duh maw? Pawcawm kawlhawlnak ah a tlamtlingmi si na duh maw? Nifatin nunnak ah khua-awng a pemmi le lungthin nuam tein caan a hmangmi si na duh maw? Cucu vialte si na duh ahcun, na herh bikmi thil cu, "lungralthatnak" asi ko. Hihi na ngeih hnu ahcun na si duhmi si khawhnak ding lam na ngei cang. Lungralthatnak na ngeih ahcun, na tinhmi kip ah teinak na hmu lai i, na lam a tluang lai!!!

Bawmh Herhmi Hna Hrial?

USA ah theihlo hngalh lo bawmh hi tih a nung ngai. Risk ngaimi rian pakhat asi. Mithah lainawn zong phan a um. A kan zampi lai; Taza a kan cuai sual lai i, dawtnak kha fahnak ah aa chuah sual lai ti zong phan aum ngai.

Asinain a caan caan ahcun bawmh awk a herh taktakmi le bawmh awk tlak taktakmi hi, kan hmai ah an chuak theu tawn. Risk lak ngai hmanh siseh law, bawmh a herh caan a um theu tawn.

Dayton kan um lio, 2001 ah asi. Guam lei in kan khuami (2) kan sinah an rak phan.  Food Stamp zung le company ah rian sawk ah ka vaihvahpi tawn hna.

Voikhat cu, Xenia timi khua ah kan kal. Khuasik tlak lai asi i thinghnah an til viar cang. Thli a kik ngai cang le chawhvah zong a har ngai. Chun 11 am hrawng ah, Xenia in Dayton leiah kan rak tlun pah ah, Highway 35 kan van zul.

Dayton downtown in meng 8 hrawng a duhnak kan kal lio ah, lamkam ah a dirmi, Laitlang thilpuak bantuk in a keng ah thil aa puakmi pa ka hei hmuh. Highway 35 kam ahcun motor a kham hna i, a kut a zo lengmang ko. Motor cu a tor ko nain, pakhat hmanh nih an dir piak lo. Lam a chuk pah caah dir awk zong aa laklawh ngai. Dir piak ding in ka ruat nain ka laklawh i, ka dir kho lo. Peng 100 tluk ka lonh hnu ah, ka motor cu emergency ka piah i ka dirter.

Mipa cu ner ngai in thil a van i puak i, a ke in a rak tli. Kan sin a phak tik ahcun, mi lunglawm deuh asi ka hmuh.

"Sir, khawidah na kal? Khawika dah chiah na duh?" tiah ka hal.

"Springfield (meng 25 hlatnak) ah, ngaknu ka ngei i ngaknu ka va leng. Motor a ngei lo; ka ngei ve lo i, ka ke in ka rak tlung. Ka ba tuk cang i, motor ka kham lengmang i an dir bal lo le atu na ka char tiang ka dirnak asi" tiah a ti. "Downtown kamte ah kan um i, kan inn ah na ka chiah khawh ahcun ka lawm ko hnga?" tiah ati.

A inn ahcun ah ka va chiah. Nungak lei ah tharul a ngei ngai. Motor cungah ah capo zong ka saihpi pah. Mi chupchap deuh cu asi i, motor in ka phurh tikah aa lawm ngai.

Kan chiah hnu, minute 20 hrawng a rauh ah, motor accident a um i, meihmittu motor nih naih tuk in a kan kal hnawh, muko an tummi a thang tuk i, ka lau i, lamkam ah ka chawi. Midang lam ka va chuh hna pinah midang motor ka va suk deng. Ka suk dengmi motor he, keimah motor he, lamleng ah kan chuak hrulhhralh. Kan i sukden lonak hi, kutdong khang lawng a duh. Rak i su u sih law zeiodek kan rak lawh hnga?

Ka motor aa citmi hna cu an lau tuk ah, an thinhri a cat deng. Kei zong ka lau tuk ah zeitiawk ka thei ve lo. Ka sukdengmi hna motor cu ngaihthiam ka va hal hna.

Ka passenger nih a chimmi cu, "U Vung, mah kha sifak pa kha na bawmh caah, Pathian nih an ven le nan i su lo le asi. Mah kha pa na bawmh ruangah Pathian nih an kamh bak" tiah a ka ti.

Asi zong ava si men ko lai. Asi zong a va si men ko lai. Asinain, thluachuah hmuh ruah ah mi bawmh ding si lo in, kha tluk khuasik ah thilrit pi he, lamkam ah a dir pengmi bawmh a herhmi, minung hawi bawmh cu, a herhmi thil a si. Bawmh a herhmi hna bawmh cu, minung nih kan tuah dingmi tuanvo pakhat asi. Abik in "misingpi, kan zeizo asilomi, bawmh a herhmi hna bawmh cu, Krihfa zumtu rian sunglawi pakhat asi."

Kan hmai ah bawmh a herh taktakmi hna hrial hi, Jesuh cawnpiaknak asi lo. Judah mi nih cun Samaria mi hna an hrial hna. Thinghmuimi hna le thichuakmi  hna cu an tih ngaingai hna. Jesuh nih cun a hrial bal hna lo. Jesuh nih cun, Bawmh a herhmi hna tanpi tu hi a kan fialmi asi.

Jesuh hi, nihin ni ah Galilee rilikam i aa chawh bantuk in kan sin ah a ra ti lai lo. Kan sin i  a ratnak cu, tanpi haumi hna le bawmhchanh a herhmi hna sin tu in a ra tawn. Cucaah mi pakhat na hmuh tikah, na thinlung ah bawmh duhnak thinlung a chuah tuk ahcun, va bawm ko. Bawmh herhmi zei tik hmanh ah va hrial hna hlah." Bawmh an herhmi hi, thil fate zong asi men ko lai., A fawite zong asi men ko lai. Ruahnak tlawmte hei chuahpiak zong asi  men ko lai. Asinain na bawmhmi hna caahcun thil nganpi asi kho.

Cucaah bawmh herhmi cu va hrial hna hlah. Cucu na caah lunglawmhnak asi lai i, na ngaichih lai lo!!!








"

Miracle Baby: Suimilam 14 Chung Motor Accident Ah Anungmi

Minung caah khuaruahhar thil cu, "Zei ruang ah dah kan thih ti silo in, zei ruang dah kan nun?" timi tu hi asi. Zeicatiah minung kan nunnak a ruang hi theih khawh asi lo. Kan thihnak cu a ruang tampi theih khawh asinain zei ruang ah dah kan nun timi hi, a ruang theih khawh asi lo. Cucu "miracle" (thil khuaruahhar) pakhat cu asi ko.

Nizan ah ngakchia nu te anu he motor accident an tong. Zeitindah motor accident an tonning asi timi cu aho hmanh nih an hmuh fian hna lo caah le anu nih midang zong thawng a thanh manh hna lo caah an thei kho lo. 

                   Accident an tonnak Spanish Fork River 

Motor accident an tonnak hmun cu, tiva tikhal tluk in a kikmi tivate ah asi. An motor cu tiva ah a tla. Tiva a tlak hnu suimilam 14 a rauh hnu lawngah accident an ton hi an hmuh hna i, an va zoh tik hna ah a nu cu a rak thi cang. A fate cu a rak nung. An tuanbia le sining an zoh tikah, accident an tonnak hi, suimilam 14 a rau cang ti asi. 

Motor driver cu Lynn Jennifer Groesbeck (K.25) asi. A fanute a dammi cu Lily (T. 18) asi. An tonnak hmun cu Utah i Spanish Fork River ti asi. Motor accident an tonnak hmun hi, a kih tuk nak ram asi. Hi tiva hi hmun tam deuh cu pe 10 tluk an thuk i, motor a va tlaknak hi cu a tiva lai nawn asi nain a puanh deuhnak te ah a va tla. Motor lam ah motor in a kalmi tampi an um ko nain, lam in a langh lo caah hmuh khawh asi lo. 

Khuasik tuk lio asi caah hi caan ah hin sio an thla tuk lo nain, Pathian fim chimh bang, mipa pakhat cu sio thlak ah nai Rinni (Saturday) ah a va kal. Cu pa nih cun motor tiva laicer i tivacungah motor ke a lettalam in alangmi a hei hmuh i, a rannak in 911 a auh. Motor hi acunglei in a tlak caah anu cu a rak thi cang. Naute zong cu ti lo le rawl lo in suimilam 14 a rak um cang; khua a sih tuk caah a rak cawl kho ti lo. A ai zong a ai kho ti lo. Lungfim lo in a rak i hreng ve ko. Anu nih a seat i a chiah ning tein a rak i bunh ko. Motor cu a lettalam in a um caah naute zong cu a lettalam in arak i thlai ve ko ti asi.

Amah khamh awk ah a va kalmi police officer Jared Warner nih naute ambulance cung kan phak pi ah hin, tlawmte lawng a nunnak a tang cang tiah a ti. A kih tuk caah amah khamh awk ah tiva ah a kalmi hna minung pasarih zong Hypothermia (taksa kihtuk damlonak) in an thlawp hna ti asi. Police Officer Bryan DeWitt nih, "Zei kan tuah ti awk hmanh ka thei lo nain naute khamhnak ding caah kan tuah ko" tiah a ti. Anu cu a thi ko cang ti kha fiang tein kan theih. Asinain naute a nun rih mi cu, kan i lunghmuih tuk tiah a ti.

Accident an ton hi Ningani zan 10:30 hrawng ah asi lai. Hi hlei pawng ummi pa nih thil pakhatkhat fak ngai in suk thawng ka theih i, ka chek len i ka ngiat len nain zeihmanh phun dang ngai in thil ka hmuh lo caah innchung ah ka lut than ati. Motor hi hlei tlang ah i su sehlaw a dawh. Cun driver leikap motor ke hi, hlei an khamnak mirangvawlei hnuaimi hleitlang cungah akai i, cuticun an va tlakmi si dawh asi tiah police nih an ti. 

Sio thlatu pa hi a thaizing Rinni chun 12:30 PM ah sio thlak ah a ratmi asi. Cucaah motor chung ah naute a nun hi a tlawmlei ah suimilam 14 tluk a si an ti. A kik tuk i, naute hi tii in rak ciar sehlaw a nung hnga lo ti asi. 

Zeitindah naute a nun? timi hi mifim pawl nih hi tin an tuak. (1) Anu nih car seat ah tha tein a rak temmi hi a biapi bik asi. Silei i hi bantuk thawngpang latu senior correspondence Elizabeth Cohen nih, "Naute hi a nu nih car seat ah ning cang tein a rak hrenta. Motor hi fek tein car seat ah a um caah, motor a lettalam in rak ril ko hmanh sehlaw, naute kha a seat ah tha tein aa thlai peng ko. Tikik nih a phan deuh vak lo. 

Doctors nih, khua a sih tukmi hi tihnung taktak cu asi ko nain, naute hi tii nih a tongh lo caah a ro i cu caah tlawmte a zia deuh ngai. Rak ciar sehlaw hinak in a zual chinchin hnga tiah an ti. Kih ciocio zong ah, a cinnak in a ro ah hin nunnak lam a um deuh ti asi. Cun naute hi a titsa a tha i a thau ngai. Naute hi bawhte no taktak rak si sehlaw tuanbia dang asi men ko hnga tiah Cohen nih a ti. Minung taksa hi a rak cak tuk. Eiding lo bak in suimilam 14 chung a rak nung kho ko ti asi. 

             Lily le anu an dam lio caan tawite ah an rak i nuamh lio

Cun khuaruahhar bik asimi cu, mi khamhtu hna nih upa aw an theihmi asi. Police Officer pawl tiva i accident tongmi khamh ding le char ding in an va zuan lio ah, upa aw an theih. Kan bawm u timi aw an theih. 

Anu cu a thi fawn cang. Asinain upa aw nih bawmh halnak in au thawng kan theih. "Kan mah 4 nih motor chung in a rami aw phun dang kan theih" tiah Warner nih CNN a chimh hna. "Ka theihnak ahcun ngakchia aw asi bak lo" tiah ati. Cucaah mikhamhtu pawl kha an tha a tho tuk i a rannak in motor kha an van tunnak thannak asi tiah a ti. 

"Anu cu a thi ko. Naute zong cu a cawl kho ti lo. Amit te lawng a au cang i, naute cu a nung ko ti kha kan theih tiah" Warner nih ati. "Asinain cucu zeidah asi ti cu kan fianter khawh ding asi lo" tiah a peh rih.

Officer DeWitt nih CNN he aa tlaimi channel KSL sinah a chimmi cu, "Ka theihmi cu mi pakhatkhat nih  "Bawmh ka herh" ti in a aumi aw khi a si ko" tiah ati. "Cucu thil khuaruahhar asi; ka theih bak ko" tiah a ti. Officer pathumnak Tyler Beddoes zong nih, "Mi pakhat nih, 'Ka bawm u' tiah khi motor khin a kan chonh ko" tiah a ti ve.

Police nih motor accident nak tuanbia an zoh tikah, "zu le ritnak sii he aa pehtlaimi a um lo; tlikzam zong asi lo" tiah an ti. Motor chung i seh thilri pakhatkhat rawkral ruang ah accident asi kho tiah an ti. Motor rawkmi cu a dawktu nih an dawh cang i, a ruang hlat ding in an timh lio asi.

Naute cu sizung ah an chiah. A dam i hla zong asa kho cang. Nu a thimi chungkhar nih Lily thlawpnak caah a dihmi phaisa hmuhnak ding caah, online in "gofundme me page for donations" timi ah ahlu an khan. $8,000 an i tinhmi asi i atu hi $35,000 an hmuh cang ti asi.

Biafunnak

Zei ca dah naute a nun timi cu mifim mi hna nih cun a phunphun in an chim ko lai. A ruang tampi aum ko lai. Asinain hi tluk kih lio caan i, accident ton a si. Tikik cungah motor chung i a lettalam thai asi; rawl lo le tii lo in suimilam 14 chung chun he zan he um a si. Puan zong aih lo; tong thlai i i thlai ko i nun cu, minung ruahnak nih a phan lo. Minung fa nun awk a tha lo. Cucaah kei nih a lu ka phihmi cu, "Ziah hi ngakchia te a nunmi cu fianter khawhlomi thil khuaruahhar asi" (miracle) asi tiah ka ti. Hitluk in ngasio a har lio caah ah chun ngelcel ah cuka zawn ngelcel i sio thlak ah va kal zong cu miracle asi ka ti. Aw an theihmi zong cu "Fianter khawhlomi miracle aw thiamthiam asi." Pathian cu Jehovah Jireh asi caah cu Jehovah Jireh asinak cu hi nute cung ah aa langh ko ti hi kei ka zumhnak cu a si ko!!!

  Zohchunmi ca:

1. CNN's Melanie Whitley, Vivien Kuo, Elizabeth Cohen, Joe Sutton Jackie Castillo and Mariano Castillo contributed to this report.

2. NBCNews, March 10, 2015

Minung Thawknak: Zeitik Ah Dah An Rak I Sem?

Hi atanglei ca hi, bible tuanbia zoh in tialmi siloin Scientist pawl nih an hmuhmi minung ruhlung (fossil) kong an tialmi tuanbia zohchih in tialmi asi. Bible ning in cun, Adam le Eve an rak ser lio hna hi, kum 7000 cung a kai lo i, atu i ruhlung an hmuhmi pawl cu, kum 2,000,000 leng an si tikah, Pathian zummi caahcun zuamcawhtu ngaingai thil an si hna...

Minung fimnak a thang i, hlanlio thil theih le hngalh khawh hi an i zuam chin lengmang. Abik in kan mah minung kong hi tambik hngalh an i zuammi asi. Minung semnak kong an theihmi le ruahmi hi, thilthar an hmuhmi nih a thlenter lengmang i, nihin ni tiang "minung thawknak" (the origin of man) hi an kawl lengmang.

Scientist pawl nih an ruahmi biahalnak nganbik cu, "Minung hi zeitik ah dah hi vawlei ah an rak um hmasat? Kum zeitik lio ah dah saram in minung ah an rak i thlen? Khawika ram ah dah minung hi khua an rak sak hmasat?" timi hi asi. Scientist tambik nih minung khua an sak hmasatnak cu, Africa nichuahchaklei Ethiopia hrawnghrang hi an zumh cemmi asi.

Asinain zeitik caan ah dah minung hi saram in minung ah an rak i thlen timi kong ahcun ruahning aa khat lo i, aphi ngaingai chuah khawhmi a um lo.

Bible tuanbia ruat lo in, scientist pawl nih cun, hi vawlei hi Big Bang in aa thawk; cun vancung thilri hna le vawleicung thilri hna hi, kum billion tampi hnu ah duhsah tein an rak i ser; thingram hna an um hmasat; cun saram zawng hna a hnu ah an chuak; cun a hnu bik ah zawng phunphai lakah a fim bik pawl cu, hriamnam hman an rak thiam; thingram aa thlen caah thluak an van hmang; thluak an hman tikah an thluak kha duhsah tein a kau deuh ziahmah i, saram sinak kha duh sah tein a lo i, atu chan minung chuahnak ding caah kum million tampi a rau tiah an ruah.


              Awah Valley hrawnghrang (https://www.google.com/url)

Aliamcia kum hnih lio ah, Ethiopia ram ah minung kharuh a hlun taktakmi an hmuh. Cucaah cucu hlanlio minung hringsortu pipu hna ruh asi i, tuan deuh ah minung ruh an rak hmuhmi vialte hna nakin an hlun deuh caah, minung hi kan ruahnak leng in tuan deuh ah, vawlei ah an rak um ko cang tiah an ti.

Tuan deuh ah an rak hmuhmi ruhro pakhat cu amin ah Lucy tiah an sak i, cucu zawng he aa lo ngaimi-atu chan minung kan i thawhkehnak pipu ruhro asi an ti. Cu Lucy nih cun, atu chan minung kan minung cikor an rak i thawknak muisam khi, zeibantuk dah an si hnga timi khi, maw vutvat khin a langhter khawh.

Atu chan minung kan rak i semnak an theih khawhmi kum hi 2.3-2.4 million lio ah asi an ti. Naite Ethiopia ram an hmuhmi cu, kum 2.8 million lio ah a rak nungmi atu chan minung kan pipu cikor ruh asi. Cu nih cun minung kan rak i thawhkehnak takak hi, kum 400,000 a tuah deuh tiah, kum tam tuk hnulei a liamcia caan ah a hei siter. Hi khabe ruhlung an hmuhmi minung hi, "Homo" tiah an ti hna.

Hi naite an hmuhmi khabe ruh an hmuhnak hi, pipu hna ruahkhua tampi umnak, Ethiopia ram nichuahchaklei ah a si. Lucy ruh an hmuhnak he aa hlat lo. Ahmutu hi Arizona State University scientist pawl an si i, a liamcia kum hnih lio ah an rak hmuhmi asi. An mah hi Ethiopia ah minung an i thawkka pipu hna ruhkhua a kawl pengmi an si. Hi chan Homo pawl kong hi, an tuanbia fiangte in theih khawh an si rih lo.

Lucy hi 1974 ah, Ethiopia ram Afar Trangle, Awash Valley nelrawn ummi khuate, Hadar khua ah rak hmuh. Hi Lucy hi a liamcia kum 3.2 million lio ah, hi vawlei ah a rak tlawnglengmi minung hmasa-nu (hominin) asi tiah an ti. Lucy hi pe 3.7 ft a sang i, pawng 64 a rit. A ruhkhua tling ngai in an hmuh. Cleveland, Ohio ah a ruhlung vialte an fonhtonh i, an ser dih hnu ah, cozah hnatlaknak bantuk in Ethiopia ah an pek than hna.

Lucy he cikor aa khat deuh lo mi, "tuan deuh hominid cirkor" zong an hmuh hna. 1992 ah Lucy nak in ruhlung a tling deuh ngaingaimi  "Ardi" timi minung cikor ruhlung an hmuh. Cucu kum 4.4 million lio ah hi vawlei a rak tlawngleng cangmi minung cikor pakhat asi an ti. Cu kong cu 2009 lawngah ca in an chuah ti asi. Hi pawl hi cu Lucy he an sining aa dang ti asi.

William Kimbel nih LD 350-1 a piahmi khaberuh. Hi khaberuh hi 2.8 million asi cang. Hi khaberuh nih hin, minung kan i thawknak tiah an timi hna Homo hlan, kum 400,000 lio ah a nungmi an rak si cang tiah a fianter (AP Photo: William Kimbel) 

Hi chan ah hin, minung ah aa cangmi ramsa phun hi tam ngai an rak um ko nain, atu anungmi "kan mah minung ci" (Homo sapiens) lanwglawng hi, ci a thlah thai i anung lanmi an sii.

Cu khaberuh (jaw) a kuaimi ahcun haa (5) aa tel. Cu khaberuh cu Chalachew Seyoum timi Arizona State in degree hmumi, Ethiopian pa nih ruhro pawl a kawl nak ah, vawleitang in a rak chuakmi ha a hmuh hna i, cucun aa thawknak asi. 

Cu an hmuhnak kong cu, nai February 4, 2015 ah "Journal Science" magazine ah an tiai ti asi. Hi kong a tialtu hi, Arizona State i catialtu William Kimbel asi i, amah nih, "Hi ruh hi an kong tlawmte theihcia mi hna Homo in maw an rat asiloah cikor phundang dah an si hnga?" timi a fiang rih lo. Cucaah "Hi ruh an hmuhnak hmunhma ah, pipu ruahkhua kawl i, thil sining hlathlai deuh ding in timhlamh a si tiah" University of Nevada, Las Vegas in Brian Villmoare nih ati ve. Hmailei ah tam deuh pi zong an hmuh te men lai tiah ruachhannak a um.

 2.8 million a si cangmi khabe ruhlung a hmutu nih aa put lio

Hi research tuahnak ah aa tellomi hna nih an zoh tikah, hi khaberuh hi "Homo" timi cikor chungah aa telmi a si lai tiah an ruah. 

Hi ruh an hmuhmi ah hin, "Lu-ruh, hngawng-ruh, kut-ke ruh pawl aa tel lo caah, hi minung hi lam an kal tikah, Australopithecus afarensis timi Luci cikor pawl he an kalning aa dang hnga maw ti kan thei kho lo" tiah New York khua, Lehman College in Eric Delson nih a ti. 

    Lucy ruhlung an sermi a sir lei in

"Zeidang tel bak lo in, hi haa ruhlung kan hmuhmi hi, a liamcia kum million i a rak umcangmi Homo cikor asi khomi haruh a voikhatnak cem kan hmuh asi" tiah a ti rih. "Hi haa nih hin, a chambaumi tuanbia zeimawzat cu a van tlamtlinter nain a tling taktakmi ruhkhua (skeleton) taktak kan hmu kho rih lo. Cucu azungzal tein piahtana asi. Tam deuh hmuh chap rih kan hau" tiah a ti. 

Nature journal makazin zong ah, March 4 ah an chuah ve than i, Homo habillis timi, vawleicung ah hngalh khawhmi minung Homo cikor minung pawl i, an hmai a tanglei ruh zoh tik ah, hi minung pawl an nunning hi khuaruahhar in a rak niam ko ti asi. Cucu a liamcia kum 50 lio ah Ethiopia ram i an hmuhmi, kharuh ruhlung an pehtonh i an serchawmmi zoh in an chimmi asi. 

Hi Ethiopia i an hmuhmi ruhlung pawl hi, thilhlun lei scientist pawl nih heh tiah an zoh lio asi. Adang zong hmuh chap ding in vawlei an hlai cuahmah lio asi. Hi hna pawl ruahnak ahcun, hi ruhlung pawl hi, kum million tampi lio ah aa sermi a si an ti.

Awash Valley hlanlio minung ruhlung an hmuhnak bik hmun asi (wwnorton.com)

Biafunnak
Mifim mi hna nih, zeitik ah dah minung hi minung ah kan rak si ser hnga timi theih khawhnak ding caah, tangka million tam tuk an dih cang. Minung thazaang le fimthiamnak tam tuk lehpek an hman. Asinain a phi taktak an hmu kho rih lo. Aphi hmuh awk caah, lamhlat pipi an kal; nelrawn vawlei kip le si dawh asi timi hmun paoh cu an thlai lengmang. Thil fate pakhat an hmuh i, aphi an kawl. A dang pakhat an hmuh i, a phi kan hmuh cang rua lai an ti lio ah, piatana dang tu a rak chuak than hawi. Minung sernak hram thawknak cu an kawl lengmang. An kawl lengmang rih ko lai. Ahmuh bel an va hmu te hnga dek maw? 

-------------------------------------------------------------------------------------------

Zohchunhmi Ca
1.http://news.discovery.com/human/evolution/remains-of-first-known-human-found-in-ethiopia
2. Fossil timi hi ruh pakhat kum million tam tuk a um hnu ah, a rawp kho ti lo i, lung ah aa cangmi asi caah, "ruhlung" tiah ka leh. Kawlram Monywa-Kalewa karlak ah, thingkung thinglung (fossil) aa cangtmi tam tuk aum i, cucu thingnge bantuk bak hna an si ve. Saruh lung aa cangmi cu "ruhlung" tiah ka leh i thingkung lung ah aa cangmi cu "thinglung" tiah ka leh.

Dawtnak Umnak Hmun Ahcun?

Minung nih dawtnak kan timi hi, tuahsernak aa tel lo ahcun, "thli chung ah a zuangmi bia bantuk ceu a si." Cu dawtnak cu a leng in a chunglei ah a lutmi silo in, a chungin alenglei ah a chuakmi thiltu asi. Chim duhmi cu, "Dawtnak cu chungmuru in aa semmi thil asi. Lenglei thil nih chungmuru ah a luhter khawhmi asi lo."

Cucaah dawtnak ngeih hi a rak har tuk. Muisam dawh zong ah i dawt lo khawh asi. Fimtiamnak le catang sang taksak sinak ngeih zongah dawt lo khawh asi. Rumnak, sui le ngung, inn le lo tha taktak ngeih zong ah dawtnak ngeih lo khawh asi. Vawleicung muisam dawhbik si le mi thawng bik si zong ah dawtnak ngeih lo khawh asi. Aleng phawthual in, zeizongte tling khitkhet tein ngeih ko zong ah, dawtnak ngeih lo khawh asi. Zeicatiah hi lenglei thil vialte hna nih hin, chungmuru dawtnak hi a ser kho lo; a caw kho lo.

Tahchunhnak ah, Prince Charles le Princess Diana cu hi vawleicung an duhmi vialte cu a tling tein an ngeih dih ko nain, cu an ngeihmi thil vialte nih chungmuru dawtnak a chuahter kho lo. London khua i siangpahrang inn tha taktak chung in an um zong ah, dawtnak aum ti lo hnu ahcun, siangpahrang innchung zong ah nuamhnak a rak um ti lo. Mirang ukmi ram Hong Kong, Australia le ka dangdang an duhmi hmun paoh an phanh i, hotel thatha an um zongah an i nuam hlei ti lo. Zeicatiah lenglei thil hna nih chunglei thil an cawk khawh ti lo caah asi.

Actor Tom Cruise cu palar taktak asi ko; a duhmi nu paoh a co khawh ko nain a comi nu hna he chungmuru i a ummi dawtnak cu an ngei kho lo. Mi zapi hmuh ah, "I Love You" tiah a nupi le vialte a ti dih ko hna nain, cu dawtnak cu, mi mithmuh i stile ah chim sawhsawhmi "dawtnak" (love) an rak si. Cucaah anupi dihlak he an i then hna i, tuanbia chia ngai in an dong. Actress lar taktak Elizabeth Taylor le Marilyn Monroe te hna, vawleicung dawh ah a pit bakmi an si nain, an i dawhnak nih chungmuru dawtnak cu a chuahter kho lo. Innchungkhar hmanh fekfuan dirh lo in an nunnak a liam.

Cucaah "dawtnak" timi taktak cu "chungmuru ah aa semmi asi." Cu chungmuru ah aa semmi dawtnak a um hnu ahcun, "zeizongte hi a nuam dih ko cang." Sifah zong ah a nuam; rum zong ah a nuam; catang ngeih lo le fim lo zong ah a nuam ko. Innlo ngeih lo le motor ngeih lo zong ah a nuam ko. Eidin a thawt lo le anfe lawng ei zongah a nuam ko. Cucaah, "Dawtnak umnak hmun paoh cu pangpar an cang dih" tiah a tinak asi.

Dawtnak umnak hmun paoh cun, pangpar an cang dih kho hnga maw? Cucu asi kho ko ko ti kha, ka tonmi thil nih a ka hmuhsak.

Voikhat cu MIT ka kai lio ah asi. Einsein Lanma Kyi pawng ah ka chawh lio ah, a lang hlat i, nu le pa aa dawi lengmangmi le a ni lengmangmi ka hei hmuh hna. Cu hna cu motor lamkam ah an thuti tawn. A caan ah electric tungah an kai le an i dawi. Nu cu a caan ah a nuar i pa nih a va rem tawn. A caan ah an nupa in an lo dup tawn. Zu bang an rak chuak than i, heh tiah an i dawi than. Khikhi zei bantuk minung dah an si hnga? Zeidah an tuah hnga? Khika hrawng ah an i dawi lengmang fawn. Innlo le a um fawn lo tiah khuazaza a ka ruahter.

A caan ah an lo dup i, sau ngai an lo. A caan ah an lo i an rak chuak than. "Ziah hme atu nai i aa dawimi hna, lamkam nupa hna kha khawidah an um hnga?" tiah a thli tein an mah ngiat ah ka va kal. A lang in an umtuning ka zoh. An i dumdawinak cu ka ngiat i, ka va zoh hna. An lo dup ko tiah ka rak ti lio caan khi, an nih Ensein Lanma Kyi tang i tilu luannak caah mirangvawilei in an sermi pipe lianpi chung ah an rak luh tawn khi asi.

An luhnak kua cu ka zoh i, a chung a thiang ngai. Bel pakhat hnih le kheng pakhat hnih te a um. Pher le puan tlawmte a um. Khianthawng zar dingmi pakhat a um. Cu dah ti lo cu zeihmanh a um ti lo. Cu hna nupa cu cu vawlei kua tang ahcun an um.

A caan ah, thiahlei nupa aa dawimi bantuk in an chuak i, an i dawi; an ni, an khek, capo an sai; an nu a nuar thulh; an pa nih a va rem thulh. Cu ticun cu lungkua hrawnghrang ahcun nuam taktak in an um. Nitlak khi an siang hrim lo. An caah caan khi a tawi tukmi a lo; dai tein an caan a dih peng. Zeidah an ei i an din hnga cu ka thei lo. Sihmanhsehlaw, an caan daite in a dih peng.

Cu hna nupa cu voikhat cu Yangon khuachung ah ka leng lai tiah ka ti ah ka hei hmuh hna. An i nuam tuk. Bus ka cit i, inn pakhat ah ka va leng. Cu inn cu mirum le milian an si ko. Asinain an nupa an rak i sii; hmaichia taktak in an rak um ko. An hmai vialte a sen dih. Len ngam ding hmanh an si lo. Innlo tha an ngei; tangka an ngei; motor an ngei; dawr an ngei; fanu fapa tling tein catang sang an kai ko. Zeidah an baumi ti ka thei lo.

Abaumi thil pakhat lawng ka hmuh khawh. Cucu chungmuru ah aa semmi dawtnak asi.  Dawtnak um lonak hmun ahcun, zeitluk innlo tha chung um zong ah, tangka phahmi cung i ih hmanh ah, a nuam ding asi lo hi tah, ti ka fiang. Zeitluk eidin thaw ei zong ah numahnak aum kho ti lo. Chung ah a pil kho ti lo.

Khur chung ummi Kawl hna nuva hna le cu mirum hna nuva cu ka epchun hna. Ahodah aa nuam deuh i, a ho dah chuahchan a ngei deuh timi?

Keimah mit in ka epchun hna tikah, khurchung ummi nuva hna kha an rak i nuam deuh. Hi vawlei an chuahchan a tam deuh tiah ka hmuh. Motor an ngei lo; bank an ngei lo; tangka an ngei lo; inn an ngei lo; zeihmanh an ngei lo. Asinain, an khurchung umnak kuakap kha, an nih caahcun pangpar dum bantuk an si. Vawleitang tilu luannak khur kha an caah siangpahrang inn bantuk a rak si.

Cu caan thawk in, "Dawtnak" timi hi, lenglei in chunglei ah a lutmi silo in, chunglei in lenglei ah a chuakmi pei arak si hi" ti kha ka van fiang. Cucaahcun pei, hlaphuahtu nih, "Dawtnak umnak hmun ahcun pangpar an cang dih" tiah a rak tinak a si hi.

A peh rihmi cu, "Dawtnak umnak hmun ahcun, tlam chung hmanh a nuam" ati bantuk in, dawtnak umnak hmun ahcun, leitang pipe chung um hmanh a nuam timi hi, ataktak pei arak si ko hi timi ka fiang! Cu dawtnak cu tu chun Krihfa zumtu kan innchungkhar cio ah a um ve hnga maw timi ruat bu in!!!

Dawtnak sung...Dawtnak thiang...dai tein caan nih a dih...dawtnak umnak hmun ahcun....

A Nungmi ATM Seh

America ah hin riantuantu tlawm i, chungkhar terualte si ahcun harnak tam ngai a um ve tawn. Asinain lungthin thawn a biapi. Zumhnak, ruahchannak, dinnak, zuamnak, lungsaunak, teimanthluknak le lungthin thawn cu ni fatin nunnak ah thazaang nganpi an rak si.

Pathian dawtnak in, USA ah telefa (7) kan ngei. Pa (5) le nu (2) an si. Siangngakchia dirhmun in kum 10 tiang ka um. Harnak phun zakip kan tong. Zeitluk kan har zong ah, WIC le Food Stamp sawk hi tha ka pe lo. Kan mah tein kan i cawm. Kan fale zong duhdim ngai cun kan zoh kho ve hna lo.

Kan fale caah, sianginn herhhai a tam. Ka fale a hniang lei (4) nih, abu in tangka an ka hal caan ah, ka ngeih loh caan a um tawn.  Ka ngeih lo tikah, an upa cem pa, Nathan Lian (tang-5) an va hal tawn. Amah nih tamat, ngamu, fangkhat ti in apek tawn hna. Khawi dah tangka a lak hnga ti cu ka thei lo. Ka tangka le a fir fawn lo. Anu tangka zong a fir fawn lo. "Khawidah na lak?" tiah ka ti tawn. Sianginn ah tuktak kan i kah le ka teimi hna asi a ti tawn. Asi le si lo zong ka thei fawn lo. Tangka cu fang linga cu a ngeih tawn.

Upa cem pa cu, a nau le (4) nih tangka an hal fate a ngeihmi paoh tlawm tete in pek cio tawn hna. A caan ah "Ka pa, tu chun ah ka miakmi asi" ati le fang (5) hna a ka pek. A nau le zong a pek lengmang hna. Asi tak maw ti cu ka thei fawn lo.

                Nathan Lian le a nau le University Baptist Church hmai ah

Voikhat cu a nau le nih artlang in an dir i "Tangka kan pe" tiah an hal. Pakhat hnu pakhat an i thawh i, "Ka pe ve" tiah an va hal. Tamat tlang tete a rak pek hna. Aa thawh i, uanthlarnak bia hitin a chim:

"Tangka nan ka hal poah ahcun kan pek peng hna lai. Zeicatiah, "I am A Lving ATM Machine" tiah ati hna. A chim duhmi cu, "Keimah cu A Nungmi ATM Seh ka si" tinak asi.

A nau le sin ah aa porhlawt bantuk in, tangka cu a pek lengmang hna. A tangka cu, a nau le duh caan tete ah a dong lo. A chuak peng (Khawika dah a lak timi cu va um ko rih sehlaw).

Ka fapa chimmi bia nih a ka lawmhter. "Ka fapa nun na sianmi le A Nungmi ATM Machine ka si" na timi nih, ka ruahnak a ka thlen" ka ti i, nih bu in ka kuh i lawmhnak bia ka chim.

"I'm A Living ATM Machine" tiah aa timi bia nih ka khuaruahnak a ka thlen. Cupinah ka zumhnak a ka thawnter. "A Thimi ATM nakin pei A Nungmi ATM Seh ngeih a let in a rak miak hi" timi ka ruat.  A Thimi thil nih cun amah tein tangka a kawl kho lo. A nungmi nih cun amah tein tangka a kawl khawh peng. A dong kho ti lo. Kawl phungthluk ah, "Lu ma te ngwe ma sia" an timi a si taktak.

Ka fapa chimmi bia, "I'm a living ATM Machine timi bia nih Pathian thluachuah a thar in a ka relter. Ka khuaruahmi a ka thlenter. Ziah kan har tuk kan ti, kan sifak tuk kan ti, kan lungre ziah a theih lengmang? Pathian nih a kan dawt le fapa (5) le fanu (2) a kan pekmi hi, an dam ahcun kan bank nganbik pei an si ko hi? Saving account nganbik pei an si ko hi? Ziah "A Nungmi ATM Machine" pa (7) pei ka ngeih ko hi? Ziah mah vialte Pathian thluachuah rel tikah, ka si a fah tung lo; ka har tung lo; A Nungmi ATM Machine pei tor in Bawipa nih a ka pek ko hi?" timi ka ruat i, Bawipa thluachuah a thar in ka rel.


                                              A thimi ATM Machine


Ni fatin kan nunnak ah, kan harnak kong lawngte ruah hi a thahnem lo. Lunglawmhnak zong asi lo. Thanchonak asi lo. Thanuamnak zong asi lo. Ngeihhleinak zong asi lo. Hmailei fonnak zong asi lo. Pathian thluachuah hmuhnak zong asi fawn lo. Um hmun ah um pengnak le hnupilnak tu an rak si. Cucaah ka fapa nih "Keimah cu A Nungmi ATM Machine" ka si a timi cu, ka caah bia ropui taktak asi.

Thlaphuahtu nih "Thluachuah pakhat hnu pakhat rel tuah a tampi an pek kha na hngalh lai" tiah a ti bantuk in, " A Nungmi ATM Machine" kong ka ruah fate, ka thluachuah hi a liam in a liam timi ruah lo awk a tha lo.!!!!!!

Khua Ruahning Phun (3)

Minung hi khua ruahning phun tampi a um men ko lai nain, a dan tlangpi in cun phun (3) in ruah khawh asi. Cu hna cu atanglei bantuk in an si:

(1) A thalei in khuaruah (Positive thinking)
(2) A chialei in khuaruah (Negative thinking)
(3) Lung-awtawm khuaruah (Flip-Flop Thinking)

(1) A Thalei in Khuaruah (Positive Thinking)

Hihi minung kan nunnak ah a tha cemmi le a biapi cemmi asi. Hihi minung pumpak, chungkhar le khua, tlang, peng le ram a thanchotertu asi. Vawleicung miphun vialte lakah, Mirang miphun hi "a thalei in khuaruahnak" a ngei bikmi miphun ah pakhatnak an si. Hi ruang ah hin, vawleicung pumpi kan zoh tikah, fimnak ah siseh, rumnak ah siseh, thawnnak ah siseh, dawhnak ah siseh, lianh ah siseh, naingaizi ah siseh, kawlhawlnak ah siseh, science lei thanchonak ah siseh, miphun dang nih a banh in kan banh kho hna lo.

Cucaah zeitluk in dah a kan thlau timi zohnak ding caah tahchunhnak pakhatte in van chim ka duh. Kan nih Kawlram mi hna nih, Democracy si kong ah heh kan buai lio ah, an nih cun THLAPA voi tam tuk an kai cang i, atu cu MARS ah kan pem lai tiah an ti cang. Minung 100 nih kir ti lo dingmi pemnak ticket hmuh ding in min an pek cang.

Thancho le hmailei kal a duhmi nih cun hi lungput hi an ngei tawn. Tahchunhnak ah, Thomas Edison te hna, Henry Ford te hna, The Wright Brothers te hna nih vawleicungah thil tha tamtuk an rak chuahpinak cu, hi lungput ruangah asi. America nih thlapa an phaknak zong hi lungput asi. MARS vawlei ah minung pem an timhnak zong hi lungput hi asi.

(2) A Chialei in Khuaruah (Negative Thinking)

Hihi minung kan nunnak ah a chia cemmi le sunghbaunak a chuahpi cemmi khuaruahnak asi. Vawleicung miphun lakah, Kawl le Laimi hi a chiatnaklei in khuaruah a hmang bikmi miphun pkhat ah kan i tel lai. Zeicatiah kan i sonhtarhmi hrimhrim a tam tuk. Cu sonhtarhnak cu, hmai ah a kal kho lo mi lungput a si. Abik in Laimi hi kan thachiat le lungdongh a fawi tuk. Thil pakhatte kan ruahning bantuk asilo tik ah le ruah ning bantuk in a kal lo tikah kan lung a dong zau.  Kan tha a chia colh. Thil fatete ah kan zai i, cu zai nih cun hnu ah a kan tawnter; hmai ah a kan fonter lo.

Laimi kan biachimmi hi kan mah caah cun a va tha ngai ko nain, miphun dang ngaih ding ahcun duh an nung lo tuk. Zeicatiah tumchuknak le thluachuah hmuhlonak bia deuh lawngte kan in a chuak. Laimi nih nifatin kan nunnak ah tumchuknak bia kan hman cemmi hna cu hi hna hi an si

 "Asi kho bal lai lo; an ti kho bal lo; kan ti kho pek lai lo; asi te lai ka ti theu; kan phu lo; kan i tawk lo; kan nih ca hna ahcun a sang tuk; kan nih caah cun a tam tuk; kan phuttawk lo pi; kan nih te hna cu; sifak santlai lo kan si; michia ui-ar kan si; nupi chiahru te an thit piak; va chiahru te a ngei; inn chiahru te; dawr chiahru te; leicum kaa aa ka si; mi lungnu nau ka si; hawi fa na lo loh; hawi na can hna lo " tibantuk.

Hi pin ah tam tuk a um rih. Hi hna hi, huinak bia an si nain, ngaih nuam lo mi le mi thachiattertu bia an si. Hi bia tam deuh chim le ruah paoh ahcun, thanchonak a pit; zeicatiah lung donghnak le ruahchannak donghnak lawngte lei ah a kalmi bia an si. Minung thazaang portertu bia an si hna lo.

Thancho le hmailei kal duhmi nih cun, hi lungput hi hrawh, kaltak le ngeih lo a herh. Hi achialei ruahnak ngeih peng ahcun, midang tlang hra an dan i MARS vawlei an phak zong ah, h lungput ngeimi cu speed a fum taktakmi cawleng speed tluk hmanh in hmai ah kal khawh asi lo. Achialei khuaruahnak cu, a chiat tuk caah, pumpak ca hmanh ah, "depression" in dongh khawh asi. Hi ruahnak hi a tam tuk ahcun, chungkhar zong a depression ngah khawh asi; Krihfabu zong a depression ngah khawh asi; kan miphunpi zong depression a ngahmi miphun ah chuah khawh asi. Tih a nung tuk.

(3)  Lung-awtawm Khuaruah (Flip-Flop Thinking)

Lung-awtawm khuaruah hi, vawleicungah a laklawh cemmi khuaruah a si. "Yes" le "No" thleidang kho setsai lo in umnaak khuaruah asi. A caan ah biakam ciami let lengmang, bia khiah ciami let lengmang, tu chun "yes" ti i thaizing ah "no" timi lungput; atu le tu lungput-ruahnak-tuahsernak le nunning aa thleng lengmangmi dirhmun asi. Mah le mah zong i fianlonak dirhmun asi. Hruaitu nih hi bantuk lungput hi ngeih lo bak a hau. Hruaitu nih "Lung-awtawm lungput" ngeih sual ahcun hruaimi hna kalnak hngal ti lo in, "lansung ah tehta in dirnak asi." Hi bantuk lungput ngeimi cu zulh ding an si lo. Hruaimi hna zong nih, "Yes" le "No" an i theih lo i, an dirhmun tha tein an fian lo ahcun, hruai awk an tha ve hawi lo.

Hi lung-awtawm ruahnak hi, lungthin ral a chiami, dirhmun ngeilomi, mi ruahnak in a nungmi, mi bochan in a nungmi, kalnak ding lam fiang tein a thei lo mi, tinhmi ngei setsai lo mi le midang bia in amah nunnak bia aa khiakmi pawl ruahnak asi. Cun mi zertiang hna nih an ngeih khawh ngaimi lungput zong asi. Naingaizi ah a tam ngaingaimi lungput pakhat asi. Mizoram, Kawlram le Lairam naingaizi phunphai ah a um duh ngaingaimi ruahnak pakhat asi. Cucaah party thialkam te hna a tamnak le bu thialkam te hna a tam nak asi.

Biadonghnak

Hi ruahnak phun (3) nih minung kan nunnak a kan hruai. Minung hi a caan ah, "positive" kan si; a caan ah negative kan si; a caan ah "flip-flop" kan si theu tawn. Kan nunnak ah teinak (awngmin-nak) tam deuh le tlawm deuh kan hmu timi khi, hi ruahnak pathum nih kan nunnak ah a chuahpimi theipar deuh lawngte an si. Cucaah "Careltu tu chun na khuaruahnak khi zei zawn te khi dah a si bik?"  Khi thil (3) lak ah na sibik mi zawnte nih na nunnak lam an hruai lai. Cucaah nihin ni ah zei ruahnak khi dah na thim lai?

Tuksapur Mandalay Thawnginn

A kum cu 1993 asi. Voikhat cu Mizoram khua pakhat ka va tlawng. Cuka khua pakhat ah Lai ngaknu dawh ngaingai, Parte, a um (Amin taktak asi lo). Ata le he an umti. Amah cu mi pumrua tha, mingo le muisam dawh ngaingai asi. A that le a tha, a fim le a fim fawn. Amah inn ahcun hawi he kan tlungti tawn. Kan tlunkal ah a kan dawt tuk.

Bia kan i ruah pah in, thawngpang ka hal. "Na ta he lawng nan um i, atu hi na nu le pa hna an nung rih maw" ka ti.

Aka lehmi cu, "Kan chungkhar tein Pu Kio Luai bu ah kan rak lut i, cozah nih ka pa an tlaih caah kan nih Mizoram ah kan zam. Ka nu cu athi cang. Ka pa cu, Mandalay Thawng ah an thlak. A thawng kan theihlonak asau tuk cang. A thih le nun zong kan thei lo. Kan sia a herh tuk ee. Kan mah zong kan thawng a kan thei ve ti lo" tiah a ti. An zumhnak le pawmmi ruangah thawng an tlakmi asi. Zei bantuk asi hmanh ah zumhnak ruang ah thawng a tlak ngamm cu, pasal rian asi ko tiah ka ruah.

Ka zoh hna ah ka zaang an fak tuk. Ka lung a tha bak lo. "Kum zeizat dah thawng nan i theih ti lo?" tiah ka ti. "1988 buai lio ah an tlaih i, atu tiang kan thei ti lo" tiah ati i, kum 4-5 cu asi cang. An tafar in ka zoh hna ah ka khuaruah an tam tuk.

Cucaah "Na pa a thih a nun hi kan hlat piak hna lai" tiah bia ka kamh. A fanu te nih "Na hmuh sual ah" tiah ati i, cakuat tawite a tial.

Voikhat cu Mandalay ah thil lak ah ka va zuang than. Mandalay Thawnginn umnak Nandwin ah cun ka va kal. Ton khawh sual ah ka ti i changreu fang kuahra  man ka cawk i, zingka tein thawnginn hmai ahcun ka va tlar ve. Ni a lin, dornak a um lo i, a harsa ngaite.

Mandalay Thawnginn hi hlanlio Mindon Min chan i an sakmi Mandalay Nan-dwin chungah a  ummi asi. Thawnginn lian taktak asi. Tlakrawh senmi a sang taktakmi in an kulh. Mandalay Thawnginn i thawngtlak hnu ahcun zamnak ding hrimhrim hi a um kho ti lo. Zeicatiah a thawng boah awk athat lo pinah Mandalay Nan-dwin an kulnak kutka vialte cu ralkap nih suimilam 24 chung an cawngh caah asi. Cupinah pe tampi a kaumi tii in an kulh rih caah, zamnak ding a um kho lo.

Ahar khunnak pakhat cu, Mandalay cu ni a lin. A lum tuk. Nandwin cu tlakrawh sang ngai in an kham caah thli a up i a kan uam ngai. Thawnginn cu tlakrawh sang taktak in a kulh chap rih. Tlakrawh cungah thirhling in an kham rih. Achung cu canphio inn a zurzur in an sakmi asi caah a linh ning cu chim awk thalo ding asi. Minung nih le an tam tuk. Naingaizi lei thawngtla zong tampi an chiahnak hna asi. Tihnung le tuksapur thawnginn ah an chiahmi pakhat asi.

Ka caan a zaat tikah ka min an van au i, changreu he cun ka va kal. A fanute cakuat cu ka changreu chungte ah hngete ngaw te in ka zual i ka sanh chih. Asinain changreu cu an samh dih i cate cu an chuah. "Hi ca hi ziah na sanh" tiah an ti i, "A fale nih biatawite an cahmi asi i nan phung ka theih lo caah ka sanh ko" tiah ka leh hna. Cai ko in an ka hro.

Minute (5) bia nan i ruah kho an ti. Mui cu thlalang chung lawng in kan i hmu kho. Telephone in chonh asi. Hna an cheh tuk caah, zeitluk thang in ka au zong ah din te lawng in a ka theih. Hmaitonh tein kan i chawn ko nain, USA le Kawlram chonh bantuk in telephone chung ahcun a hla tukmi a lo.

Bia tam ruah awk a tha lo. "Na fale an dam ko. Ka va hmuh ko hna. Cu ka khua ah an um. Na chuak ve te ko lai. Na lung dong hlah. Pathian rak bochan ko. Thla kan in campiak lengmang" ti vial lawng ka chim. Ka min le khua ka chim i, cuticun kan caan a dih. Ngaihchia ngai in ka lawi.

Cu ni cu khua ka ruat. Sungte pa ka va hmuh khawhmi cu ka lung aa lawm ngai. Zeicatiah a thih le nun zong an theih tilomi an pa ka hmuh piak khawh hna caah, ka mission a tlam a tlin caah a si. Mizoram phanh lai le thawng thanh lai zong ka ngaih ngai.

Thla tam nawn ka rauh hnu ah, Sangte umnak khua cu ka va phan than. Na pa kha ka va hmuh ko. Kan i chawn kho ko. A dam rih tiah thil sining cang vialte cu ka chimh hna. An nih zong an rak i lawm tuk ve.

Khua ka ruat. Minung hi thil fate thatnak kan i tuah piakmi nih lunglawmhnak tam tuk a rak chuahpi. Kan pa a nung ti an theih tikah, Sangte le a ta cu lunglawmhnak thanuamnak in an khat.

Mizoram zong cu ka phan kho ti lo. Mandalay Thawnginn zong ka phan kho ti lo. Kha ka va tonmi Sangte pa kha a dam rih hnga maw? Thawnginn chung in a chuak cang hnga maw? Afale he hna an i hmu cang hnga maw? Asiloah thawnginn chung hna ah a thi sual hnga maw? ti khi ka ruat theu tawn.

Bawmh Herhmi Ca Bawmtu

Minung kan sinak ah hin, kan pawngkam ah bawmtu midang Pathian nih a thlah tawn hna. Cu bantuk in, kan mah zong bawmtu si ve ding in, a caan tete ah Pathian nih a kan thlah ve tawn. Midang caah lunglawmhnak chuahpitu le bawmtu si hi, Pathian duhnak tuah asi.

Mi vialte cu kan bawm dih kho hna lai lo. Sihmanhsehlaw a caancaan ahcun bawmh a herh taktakmi minung pawng ah Pathian nih a kan thlah hramhram tawn. Cu bantuk zawn ahcun, "tih ding, fih ding, a nuam lo dingmi le thaditnak zong asi men ko lai." Asinain kan lungthin ah bawmh duhnak thinlung a chuah ahcun, hrial ding asi lo. Hi bantuk thil hna hi, accident in a cangmi an si lo. Aa tong sual mi an si lo. Pathian nih tinhmi (purpose) ngei tein a cantermi an si tawn.

USA ka phak hnu ah, Laimi asilomi, theihlomi midang caah ruahlo pi-in bawmtu ka sinak tete a um theu tawn. "USA ah nan theihhgnalh lo pi motor nan phur hna lai; tih a nung tuk, taza hna an i cuai sual hna lai?" tiah an ti tawn. Cucu ka thinlung ah a caam ngai i, theihlomi bawmh hi ka phannak a um ve ko. Risk asinak zong a um taktak ko nain, a caan ahcun zumtu Krihfami caah, risk zong lak pah a hau tiah ka ruat. Voikhat cu, London (UK) in a rami, NATO ralkap pa zong sau lakte ka rak phurh bal. A dang pakhat cu "mi sifak ngai pa" atu ka tialmi pa kong hi a si.

October 4, 2008 ah Columbus khua ah kan i thial. Ka rian umnak cu Columbus in meng 64 hlatnak, Dayton khua kam ah a si. Nikhatni in Ningani zarh khat ah ni (5) rian ka tuan. Umkal a har ngai caah, lungthin hliphlauhnak ah tiah, ka kalnak lam hi ka thleng tawn. A caan ah I-70 ka zul; a caan ah Old National Road timi (Rd.40) ka zul tawn.

Voikhat cu Rd. 40 lei in kal ka tim. Coumbus khua ka van lonhka, Galloway sang ka phak ah, thil rit ngai in aa phurh i, thilri chia nawn he a kalmi pa pakhat ka hei hmuh.

Ka lonh hnu ah ka ruat i, "Khi pa khi kan pin lei khua West Jefferson hrawng ummi asi men lai. Amuisam ka zoh ah lungthin tlawm le mi sifak asi men lai. A thil khi rih ngai dawh asi. Ziah lailei thil phurh bak in pei thil a phurh ko khi. Phurh pah a tha men ko lai" tiah ka ti i, ka hngah. Emergency mei ka piah i lamkam ah ka dir. Motor dang zong an kal tung ko nain, ahohmanh an dir bal lo. Dir phung zongah an ruahmi asi fawn lo.

Ka pawng a van phak i, "Hello Sir, Khawika dah kal na timh? Zeital kan bawm kho lai maw?" tiah ka ti. Amuisam ka zoh ah, sifak ngai ding a lo. Lungthin zong hawi can tuk lem lo ding khi a lo. Cucaah ka zaang a fak chinchin.

"Ee. Na ka phurh khawh ahcun ka lawm tuk ko hnga. Springfield ah ka kal lai ka ti?" tiah a ka ti. Springfield cu ka kalnak ding lam asi ko caah kan phurh pah ko lai tiah ka leh. Amah belte ka tlai pah cang le a khua taktak cu kan luhpi manh lai lo. A nainak bik datsi dawr ah kan thumh te lai mu?" tiah ka ti i, ka phurh.

A thil cu a rat rit ngai. Ka cawi i ka motor hnulei ah ka chiah i, a nih a hmai ah ka thutter i, ka phurh.

Ka charnak hmun in a kal duhnak khua cu meng 40 tluk a hla rih. Cai taktak in kal hmanh ah, a thaizing lawng ah a phak ding asi. I-70 le Rd.40 aa tonnak Springfield khuakam ummi meiti dawr (gas station) cu kan phan. Lampi bia kan i ruah pah ah, sifak ngaite asi kha ka theih. Ka zaang a fak tuk i, ka zaal ah ka sanhmi $5 te ka chuah i, "Thil pakhatkhat va ei pah te" ka ti i, ka kaltak.

"Kha ni le caan ah khan lam dang in rak kal ning law, kha pak ha bawmtu ngei lo in zeitluk in dah a tuar hnga? Ni le a lin fawn i zeitluk in dah a baat hnga? Kha ni le caan thengte i kha ka lam ngelcel ka zulhmi cu a caah thiltha tuk pei asi kha?" ti khi ka ruat tawn.

Kha ni ka tonmi te kha, motor kalmi caah cun, thil fate asi ko nain, ke in thilrit he a kalmi kha sifak pa caah cun, thil fate asi lo.  A awl mi zong asi fawn lo. A har taktakmi asi. Kha zanlei ah khan phur hlah ninglaw lampi motel ah riah a hau ding asi.

Khua ka ruat than i, Pathian nih tinhmi ngei tein kha ni le caan ah, kha ka lam thengte ah a ka thlah tiah ka ruat. Mi sifak pa pakhat caah bawmtu ka rak simi te kha kai lawm. Kai lunghmuih. Kan mui cu kan i hmu bal ti lai lo nain, kha ni le caan te kha a nih zong nih a philh ve ti lai lo.

Minung kan sinak ah hihi ruah a hau. Bawmh a herhmi cu bawmh ding an si. Na pawng ah bawmh ding a herhmi an chuak theu tawn lai. Cucu aa tong sual tiah va ruat hlah. An mah bawmtu ding ah Bawipa nih a ka thlah tiah na ruah ahcun, na ruah bantuk tein va bawm ko hna. Na kut na samhmi te le na ke kar khat na hlanmi te kha, Bawipa caah rian na tuan asi. Midang caah lawmhtertu, zaang damtertu, thanuamtertu, damtertu le an i tinhmi tlamtlintertu si ding cu Bawipa duhmi rian asi.

Jesuh zong Judah ram i a tlawnlen lio ah khan, amah a herhmi zawnte ah a va chuak tawn. Jerusalem i aa chawh tik zongah amah a herh taktakmi hna, mitcaw, kebei, thichuak, hnachet, mizeng, mi thinghmui, awkhlawh, mi sifak le mi damlo hna sin ah, a va chuak duk theu tawn. Cuka ahcun thil khuaruahhar (miracle) a va tuah tawn. Nangmah le keimah zong hi, midang caah Pathian nih miracle chuahtertu ah a kan hman khawh ve timi ruah a herh.

Kan Bawipa Jesuh Krih zong a pa nih, midang caah bawmtu si ding in a thlah tawn bantuk in, nang le kei zong hi, amah fapa caan aiah midang ca riantuantu le bawmtu si ding in a kan thlah ve tawn. Cucaah Bawmh Herhmi Ca Bawmtu si ding cu, Bawipa duhnak tuah asi ko timi hi zumtu dihlak nih theihfian a herh!