Krihfa tampi nih, hlasak le thlacam lawng siloin, bia kan i chonh hmanh ah, "Hallelui-jah" ti hna kan hmang tawn. Cucu thil chia cu asi lo nain, kan hman ning hi a hman tawn maw timi cu ruah ding a um ngai. Kan hman tik ah a hmangtu nih kan i fian in maw kan hman? Fiang set lo in dah kan hman? Kan ka in khiti kan ti tikah Pathian khi aa lawm hlei hnga maw? Kan lungthin tello hna in "velhle" hna in kan hmang tuk sual maw timi ruah ding aum.
Lairam le Kawlram ah crusade hi voi tampi ka kai. Cu i cawnpiaknak tampi ka theihmi cu, "Hallelu-jah ti hi kan ti awk hrimhrim asi. Hiti kan ti tikah Pathian aa lawm. Hallelu-jah ti hi ningzah ding asi lo. Piangtharmi nih cun Hallelu-jah ti ding asi? Hi lawnglawng hi, Pathian min kan auhnak ah kan i khahnak asi" tiah an ti tawn. Cucu careltu nih zeitin dek na ruah?
Krihfa tampi cu hawi nih an hman cio ai tiah, nawlcawn in sullam theilo in ahmangmi kan tam tuk. Acheu cu kan lung zongah a chuak lem lo mi, cawnpiaktu nih hitin an ti awk asi? Hitin nan zumh awk asi? Hitin nan pawm awk asi? ti kha a kan fial tawn caah, asullam zong thei lem lo in, a hmangmi tampi kan um tawn. "Amen" hmanh hi zapizaran nih cun a sullam a thei lomi kan tampi kho men.
Miphun dang holh biafang kan hman tikah hin, cawnpiaktu zong nih "asullam thei tein cawnpiak a herh. Cawnpiaktu hmanh nih sullam thei set huaha lo in, a hmangtu hi lungbuainak men fangfang tiang hrawng in hmanter hi thiltha asi lo." Zei miphun biafang kan hman zongah kan hmanmi biafang sullam kan i fian aherh. Fian ah a tha fawn.
Nihin ni Laimi Krihfa tampi ruahnak ah, "Hallelu-jah ti a chimmi paoh cu a piangthar khun le khamh aa fiang khun le hawihlei zumhnak sang khun ah kan ruah hna. Cucu Hallelujah nih a sawh duhmi asi hrimhrim lo."
Krihfa tampi nih kan hmanmi bible biafang cheukhat hi, asullam kan thei lo nain, cawnpiaktu nih "uar lak in" a kan cawnpiak i, asullam hngal lo bak in kan hman than tawn. Pathian min le bang hi cu asawhsawh in ahmangmi kan tam tuk lawmmam. Cucaah Hallelu-jah zong hi Laimi Krihfami nih kan hman tikah, kan lung a fian bu tein kan hmannak ding hi, a herh ngaingai.
Hallelu-jah timi hi, "Zeicadah kan hman? Hihi nan hman hrimhrim lai tiah Cathiang nih a kan cawnpiakmi asi maw? Hallelu-jah timi hi amah Hebrew holh theng in maw hman ding hi Cathiang nih a kan cawnpiak? Mah le holh te hmanh ah asualnak a um hlei hnga hme maw? Hebrew holh in hman zongah Laiholh in hman zongah Pathian nih cun a thei veve ko hnga lo hme maw? Cathiang bia vialte Thiang Thlarau, Pathian, Bawipa ti hna zong Hebrew holh in hman lem tunglo? Cu hna zongah Laiholh in kan hman ko hna ah, Hellelu-jah zong Laiholh hman le Hebrew holh hman aa dannak aum maw zei?" Cu vialte cu ruah hmasat a herh.
Hallelu-jah Asullam?
Halleluijah timi hi "Hallelui-jah" timi cafang komh in chimmi asi. Hi biafang hi, Hebrew holh "halal" (to praise) ti le "jah" (jah=yah of HWH) timi biafang in a rami asi. Mirang holh in leh ahcun, "Praise ye the Lord" tinak asi an ti.
Lai holh in leh tikah "halal" cu "thangthat siseh" ti khan asi i, "jah" cu "Bawipa" (Yahweh) tinak asi ko. Cucaah "Hallelu-jah" timi cu "Bawipa thangthat siseh" asiloah rem deuh seh tiah ahcun, "Bawipa thangthat si ko seh" timi he aa khat.
Cucaah Hallelujah theng kha Hebrew holh in chim theng hi a herh maw? Lai holh in chim khawh asi ko ahcun timi ruah a herh. Laiholh a um ko ahcun Mirang le Kawlholh le Mizo holh hna va hman theng hi uar hlei ding asi hme maw? Lai holh in aa chim khawh ko ahcun, Hebrew holh va hman theng zong cu Pathian nih a theih deuhmi asi hlei hnga maw? timi ruah zong a biapi ngai fawn.
Hallelujah Thawknak
Hallelujah aa thawknak hi fiang tein theih asi lo. Hi kongah ruahnak phun (2) a um. Ruahnak pakhat cu Hebrew hla phuah hmasat bikmi chung i an rak hmanmi hla-bia pakhat asi tiah an ruah. Acheu nih cun hi biafang aa thawknak taktak hi, Hebrew asilomi miphun hna biaknak asiloah vawleilei hla in aa thawkmi asi i, Pathian kong a rak i tel theng lo ti asi.
Baibal ca zoh tikah, Hallelujah biafang hi Psalm ah hin voi tambik a lang i voi (25) alang. RSV bible zoh tikah, Psalm 111 &112; 104, 105, 115 le 116 aa thawknak ah an lang; Cun 106 le 117 aa thawknak le donghnak ah an lang. Psalm 135 chung zongh ah aa tel. "Great Hallel" tiah an timi Paslm 146-150 ah a donghnak an lang.
Bible cheukhat ahcun Ps. 145 le Pss 113-118 ah an telh chih i, cucu "Egyptian Hallel" (Egypt thangthat hla) tiah an ti. Cucu kumtin biaknak puai (lanhtak puai, deu puai le pekchanhnak puai) ti bantuk hna ah an hman tawn.
Judah baibal ah rel chih lo mi ca (non-canonical Jewish writing) timi "Tobit 13:8, 3Maccc 7:13" hna ah an lang. Hlawtmi baibal hla (apocryphal psalm) hna le rabbi cauk pawl ah tam ngai an lang.
Hallelujah hi "alleluia" tiah Latin Bible LXX ahcun an leh. Cucu Biathlam 19:1,2,3 le 6 ah an lang. Vancung mirum tampi nih an hlasakmi chungah aa telmi asi. Biathlam ahcun "thangthatnak hla" ah aa telmi asi. Cucaah Krihfa hla le carelmi hna ah hlan lio tein "hallelujah" hi an rak telh ve nak asi.
Laihla cauk zongah "Hallelujah" timi cu tam ngaite kan hmuh. Atu lio hmanmi CACC nih 2012 i an chuahmi Krihfa Hlabu (Laiholh) ah, Hallelui-jah timi biafang hi voi 39 a lang. Abase ah voi hnih aa nolh mi he cun 41 a lang. Hi hla cauk chung ah Halleluijah voi tambik alanghnak hna cu Hla Number 144 ah asi i, voi (17) aa tial; 141 ahcun 6 alang i 463 ahcun 5 alang.
Baibal cauk pumpi alangmi nakin Hla cauk i a langmi a tam deuh. Aruang cu Halleluijah timi biafang cu hla chung ah an hmanmi biafang a rak si caah asi. Bible chung i alanghnak vialte zong, "hla lawngte ah an si." Kokek ahcun, biachimnak le thlacamnak ah an hmanmi an si lo. Cucaah bible prophet hna le hruaitu tampi nih an hmanlonak asi i, David le Vancungmi choir lawnglawng nih a rak hmanmi biafang asi ti kha, Cathiang chungah kan hmuh.
Baibal Chung Ah Zeitindah Aa Hman?
Protestant nih Bible hi uk 66 kan ngei. Biakam Hlun ah uk 39 a um i, Bikam Thar ah uk 27 aum.
Biakam Hlun cauk 39 chungah Hallelu-jah kan hmuhnak cu uk khat Psalm chung lawngah asi. Acunglei ah kan tial cang. Biakam Thar uk 27 chungah voi khat te lawng a lang i, cucu Biathlam ah asi. Cucaah bible uk 66 chungah uk hnih lawng ah kan hmuh i, uk 64 ahcun a um lo.
Atuanbia zoh tikah, hihi "hla" ah an rak hmanmi asi. Biakam Hlun zongah hla ah an hmanmi biafang a rak si. Biathlam chung zongah "vancungmi mirun choir nih an sakmi teinak hla ah aa telmi biafang pakhat asi." Biathlam chungah an hmanning hi, "thangthatnak (praise) ca i hla in an sakmi asi." Pathian sinah zaangfah nawlnak maw, duhmi halnak maw ti in, thlacamnak ca an hmanmi asi lo."
Hallelujah hi, akokek tein thangthatnak (praise) caah an rak hmanmi asi. Cuticun Krihfa hla ah an van hman. Hla minthang "Hallelu-jah Chorus" hna an van ser i, minthang taktakmi hla ah an van hman hna. Lai Krihfa Hlabu zongah, biafang voi tam ngaite aa hmang.
Cun Hallelujah timi biafang hi, thangthatnak lawng ah siloin, Krihfa hna nih "chawngthlang relnak bantuk ah an van telh." Cu hnu ah chan tiluan a van kal lengmang i, micheu nih thlacamnak ah an van hman. Cuticun nihin ni ah, biachimnak ah siseh, thlacamnak ah siseh, phungchimnak ah siseh an van hman mi biafang pakhat asi. A kokek tatktak ahcun "thangthatnak" (praise) ca a rak si.
Cucaah Krihfa pek, Judah biaknak pek nih ruah dingmi cu, hallelujah timi biafang hman le hman lo ruangah, Pathian nih minung a kan hmuhning khi aa dang ding asi lo. Hi bia cu Siangpahrang David nih Psalm chungah a hmanmi biafang asi. David hlan ah "Patriach" timi Judah hringsortu hna-Abraham, Isac, Jacob hna nih an hmang lo. Hruaitu lianngan asimi Moses, Joshua le biacaihtu hna nih an hmang lo. Cun vawleicung mifimbik timi Solomon te hna zong nih an hmannak kong hi, baibal ah a um lo.
Baibal zoh tikah, khuaruahhar ngai asimi cu, Prophet hna nih hallelujah hi an hmang bal lo. Prophet lian timi Isaiah, Ezekiel, Jeremiah le Daniel zong nih an hmannak kan hmu lo i, Prophet hme timi Hosea, Joel, Amos, Obadiah, Jonah, Mikah, Nahum, Habakkuk, Zefaniah, Haggai, Zekariah le Malakhi zong nih an hmang bal hna lo.
Biakam Thar cauk zoh tik ah, Jesuh nih hallelujah hi voikhatte zong ahmang lo. Azultu le mipi kha hman zong a fial fawn hna lo. Cucu ruah awk ngai asi. Aherh lo caah maw asi hnga? Biapi ah a chiah lem lo ca dah asi hnga? A uar lem lo ca dah asi hnga" timi cu theih asi fawn lo. Hi kong hrimhrim hi voikhatte zong a chim lo caah, biapi tuk ah a chiah lo bia zong asi kho men.
Zeicatiah Jesuh nih biapi ah a chiahmi thil cu anolh tawn; a chim than lengmang. Tahchunhnak ah, "dinnak, felnak, dawtnak, ngaihthiamnak, sual ngaichihnak, thianhlimnak, mi bawmhnak, biatak chimnak, thlarau, toidornak, lungnemnak, zumhnak, ruahchannak..." ti bantuk kong hna cu hmun tampi ah a nolh lengmang. Asinain Hallelujah kong ahcun Jesuh hi a dai bak. Zeihmanh a chim lo.
Cu lawng asi rih lo. Mithiang Paul cu Jesuh thawngtha tambik phuangtu le Krihfa biaknak dirhtu tiah timi pa asi. Amah zong nih hallelujah biafang hi, voikhat zong ahmang bal lo. Jesuh zultu asimi Peter le adang zultu 11 zong nih an hmang bal lo. Matthew, Mark, Luke le John le cakuat tialtu (Peter, James, Hebrew, Johan tibantuk) vialte nih an hmang bal lo. Biathlam lawnglawng nih voi 2 a hman. Cu voi 2 a hmanmi zong cu, vawleicung minung nih an hmanmi asi fawn lo. Vancungmi hmanmi biafang asi. Vancungmi nih an hman tik zongah, "thlacamnak le Pathian nawlnak ca hmanmi asi lo. Thangthatnak ca i hmanmi asi."
Biafunnak
Hallelui-jah timi hi biafang dawh le tha taktak asi caah, a hmang duh nih cun hman ding asi. Kan hman tik belte ah i fian bu tein hman ah a tha.
Kan tial cang bang in, Hallelujah biafang hi, Mirang holh cun "Praise ye the Lord" ti asi ko. Lai holh cun, "Bawipa thangthat si ko seh" ti asi ko. Hla ah thangthatnak ca hmanmi asi. Hebrew holh in hman le Mirang holh in hman le Lai holh in hman khi, Pathian caah aa dannak pakhat hmanh a um lo. Kawl holh in hman zongah aa dannak aum lo. Aa khat viar.
Cucaah i fian a herhmi cu, Hallelujah timi biafang hman lo hi, sual asi tiah ruah ding asi lo. Pathian theihlo asi ti in ruah ding zong asi fawn lo. Ahmangmi zong hi, Pathian an thei deuh, an piangthar deuh timi zong ruah ding asi fawn lo. Minung cu mah uar ning cio paoh hman ding asi ko.
Cun ruah rih dingmi cu, Hallelujah ti le ti lo ruang ah, minung hi a sual hleinak le a that hleinak aum lo. A thian hleinak le thur hleinak a um lo. Adin hleinak le dinlo hleinak a um lo. Zeicatiah Baibal nih a kan cawnpiakmi cu, Pathian cu lengphaw zohmi Pathian asi bal lo i, thinlung le chungrul zohtu Pathian asi caah, kan chungah a ummi tu kan sining te tu khi, a let tam tuk in abiapi deuhmi asi." Kan chimmi bia khi biapi tuk ah a chia lo. Zeicatiah kaa in a chuakmi cu thinlung aa tellomi biafang atam tuk caah asi.
Cucaaah a fawinak in chim ahcun, Hebrew holh hman duh asi le "Hallelujah ti ding asi" Mirang holh hman duh asi le "Praise ye the Lord" ti ding asi. Lai holh in hman duh asi le "Bawipa thangthat si ko seh" ti ding asi ko. Zeicatiah hi hna hi an i khat viar. Minung hmai ah aa dang nain Pathian hmai ah aa khat viarmi an si. "A bawnbok le mantat" bantuk lawng an si.
----------------------------------------------------------
Cauk Zohchihmi
1. Scott Nash, "Hallelui-jah." Mercer Dictionary of the Bible, (Mercer University Press, 1990).
Sunday, January 10, 2016
Wednesday, January 6, 2016
North Korea Nih H-Bomb Angei Maw?
North Korea hi aa hrocer ngaingaimi ram pakhat asi caah, huaha lo ah biatak tein hrocer a rak hmang tawn. Nikum December ah N.Korea President Kim Jong Un nih, "Hydrogen Bomb" (H-Bomb) kan ngei" tiah a ti tikah, USA le Nitlaklei ram tampi nih an rak zum lo. Zeicatiah H-bomb cu Atom bomb nakin a mual a fah deuh tuk pinah a ser a har deuh tuk caah asi.
Asinain January 6 (Wenesday) ah, N. Korea nih "H-bomb kan hniksak cang" tiah ati. Hihi N. Korea dirhtu Kim Il Sung le hruaitu Kim Jong Il hna nih an chun mang a tlinnak ni a si" tiah an chairman Kim Jong Un nih TV in a chim.
Cu thawng a than cangka in, USA le Nitlaklei ram hna, Japan le S. Korea cu an lau taktak. An thin a phang i, an thin zong a hung taktak. US, Tuluk, Russia, Japan, S. Korea le UN Security Council tiang nih N. Korea cu mawh an phurh an colh. Akong an caih colh. Zeitindah kan tuah lai tiah khua an khang colh ve.
N. Korea hawi tha le dirkamhtu Tuluk hman nih, hi kong hi kan thei cia lo tiah ati. Fak pi'n a mawhchiat ve. UN Security ram hlei (15) nih "sipuazi phih chap ding" tiang in bia an khiah cang. Aliamcia voi (3) nuclear bomb a hniksak ruangah UN nih sipuazi phun (22) an phih i, pumpak minung 12 zong an phih chih hna. Hi avoi (4) nak ahniksakmi ruang ah, zeitluk fak in dah sipuazi an phih lai timi cu aa fiang rih lo.
Tutan an hniksakmi H-bomb hi Hydrogen bomb hmetuai asi tiah an mah N.Korea nih cun an ti. An hniksaknak hmun cu Punggye-ri timi "nuclear bomb" an hniksak tawnnak hmun ah asi.
N. Korea nih an chimnak ah, "Kan hniksakmi hi sawisel awk um lo tein tha tein a puak ko" tiah an ti. Hiti kan hniksaknak zong hi, "nuclear hriamnam tam tuk lehpek a ngeimi US nih a kan kah ahcun mah le mah vennak ca ah kan timi asi" tiah an ti. Tirawl eiding ding hmanh an ngei setsai lo nain, N. Korea mipi tam deuh nih cun, H-bomb an ngeihmi hi an i lunghmuih i tha an pek. Kan i runvennak caah a herh bakmi asi tiah mipi ruahnak asi.
Tutan an hniksakmi bomb kong ah, N. Korea chimmi hi a dik ahcun, H-bomb cu atom bomb nakin a mual tam tuk in a fak deuh ding asi caah, Korea Tikulhfonghlei le Japan ram ca ahcun tihnung le thinphang ngaingai asi ko tiah an ti.
Atutan tan hniksakmi hi, a dik ahcun nuclear bomh an hniksaknak voi (4) nak asi i, H-bomb an hniksaknak avokhatnak ding asi. Avoikhatnak cu October 2006 ah a rak hniksak i, cun May 2009 le February 2013 ah a voi (3) nak rak hniksak asi. Hi a voi thumnak a hniksak ahcun, US nih nuclear hriamnam phur khomi B-2 Bomthlatu vanlawng zong N. Korea ramri tiang hrocernak ah a rak zuanter. Cu zong cu N. Korea caah thinphawhter chintu ah a rak cang.
Tutan H-bomb an hniksaknak hi Punggye-ri nuclear hniksaknak hmun ah asi i, tlangtang ah a si. An hniksak khawh ah, lihnin afahnak 5.1 asimi hi, Punggye-ri nichuah chaklei deuh te ah, aa hnin tiah lihninlei zohtu nih an ti. Cu dirhmun zoh in, H-bomb theng asilo zongah bomb pakhatkhat cu an hniksak ko tiah an ti.
Hi an hniksakmi hi a dik taktak maw taklo tiah hlathlai ding le thli va tah ding in USA vanlawng zong N.Korea ramri naihte ah zuan ding in an i tim.
N. Korea cu aa kilhkamh tukmi le aa thupnawk tukmi ram asi caah, ram chungah zeidah a cang taktak timi hi, ramdang nih tha tein an thei kho lo. 2006, 2009 le 2013 i nuclear hriamnak an hniksakmi zong "plutoniam maw an hman, uranium" dah timi hi atu tiang an thei kho thai lo.
Cucaah tutan an hniksakmi bomb zong hi, atom bomb maw asi? H-bomb taktak dah timi an fianter kho rih lo.
UNO zong nih, "N. Korea i vawlei aa hninmi nih thil pakhatkhat cu an tuah ko timi a langhter" ti tiang vial lawng an chim khawh.
Cu hlan 2006, 2009 le 2013 i a rak hniksak lio i, lihnin thazaang hna le tutan i lihnin thazaang hna epchun tikah, tutan i hi a tha a der pah ko i, atom bomb tu asi lai tiah mi tampi nih an ruah. South Korea ngiatu zong nih "N. Korea nih hin H-bomb cu a ngei kho ding asi rih lo. Tutan a hniksakmi hi TNT 6-7 kilotons " tluk lawng asi tiah an ti. H-bomb ngei kho ding in an hmu rih lo.
Zeicatiah H.Bomb cu "A-bomb pahnih kemhmi kha cawh le karhter le puahter asi" caah a mual a fak tuk. H.Bomb atlamtling tuklomi hmanh khi a tlawmlei ah TNT 60kilotons hrawng an si ti asi. Tutan N. Korea hniksakmi hi, a lihninmi zoh tikah TNT 6 kilotons lawng asi tiah an ti caah, H.Bomb asi kho lo tiah mifim tampi nih an ruah. Nihin ni tiang ah Russia le USA lawng nih H.Bomb cu an ngerih khawh rihmi asi i, N. Krea caah ngeih ding zong afawi rih lo tiah an ruah.
US Geological Survey nih "Vawleitang meng 6 a thuhnak ah, thazaang 5.1 asimi kan theih i, cucu nuclear bomb puahnak ruang ah asi ko" tiah an ti. Cu dirhmun van zoh tikah, tutan an hniksakmi bomh hi a thazaang cah pah dawh asi tiah a cheu nih an ruah. Acheu tahnak ah 4.7 in 4.8 atimi zong an um hna.
Atanglei hmanhlak ah hin, voi (4) an hniksakmi bomb pawl nih a chuahtermi lihnin an epchunnak asi.
Asinain January 6 (Wenesday) ah, N. Korea nih "H-bomb kan hniksak cang" tiah ati. Hihi N. Korea dirhtu Kim Il Sung le hruaitu Kim Jong Il hna nih an chun mang a tlinnak ni a si" tiah an chairman Kim Jong Un nih TV in a chim.
 |
| Kim Jong Un nih H. Bomb hniksak ding minthut lio |
N. Korea hawi tha le dirkamhtu Tuluk hman nih, hi kong hi kan thei cia lo tiah ati. Fak pi'n a mawhchiat ve. UN Security ram hlei (15) nih "sipuazi phih chap ding" tiang in bia an khiah cang. Aliamcia voi (3) nuclear bomb a hniksak ruangah UN nih sipuazi phun (22) an phih i, pumpak minung 12 zong an phih chih hna. Hi avoi (4) nak ahniksakmi ruang ah, zeitluk fak in dah sipuazi an phih lai timi cu aa fiang rih lo.
Tutan an hniksakmi H-bomb hi Hydrogen bomb hmetuai asi tiah an mah N.Korea nih cun an ti. An hniksaknak hmun cu Punggye-ri timi "nuclear bomb" an hniksak tawnnak hmun ah asi.
N. Korea nih an chimnak ah, "Kan hniksakmi hi sawisel awk um lo tein tha tein a puak ko" tiah an ti. Hiti kan hniksaknak zong hi, "nuclear hriamnam tam tuk lehpek a ngeimi US nih a kan kah ahcun mah le mah vennak ca ah kan timi asi" tiah an ti. Tirawl eiding ding hmanh an ngei setsai lo nain, N. Korea mipi tam deuh nih cun, H-bomb an ngeihmi hi an i lunghmuih i tha an pek. Kan i runvennak caah a herh bakmi asi tiah mipi ruahnak asi.
 |
| H-bomb hniksak lio i aa lawmmi hna |
Tutan an hniksakmi bomb kong ah, N. Korea chimmi hi a dik ahcun, H-bomb cu atom bomb nakin a mual tam tuk in a fak deuh ding asi caah, Korea Tikulhfonghlei le Japan ram ca ahcun tihnung le thinphang ngaingai asi ko tiah an ti.
Atutan tan hniksakmi hi, a dik ahcun nuclear bomh an hniksaknak voi (4) nak asi i, H-bomb an hniksaknak avokhatnak ding asi. Avoikhatnak cu October 2006 ah a rak hniksak i, cun May 2009 le February 2013 ah a voi (3) nak rak hniksak asi. Hi a voi thumnak a hniksak ahcun, US nih nuclear hriamnam phur khomi B-2 Bomthlatu vanlawng zong N. Korea ramri tiang hrocernak ah a rak zuanter. Cu zong cu N. Korea caah thinphawhter chintu ah a rak cang.
Tutan H-bomb an hniksaknak hi Punggye-ri nuclear hniksaknak hmun ah asi i, tlangtang ah a si. An hniksak khawh ah, lihnin afahnak 5.1 asimi hi, Punggye-ri nichuah chaklei deuh te ah, aa hnin tiah lihninlei zohtu nih an ti. Cu dirhmun zoh in, H-bomb theng asilo zongah bomb pakhatkhat cu an hniksak ko tiah an ti.
 |
| H-bomb hniksaknak (Ref. www.cbc.com) |
Hi an hniksakmi hi a dik taktak maw taklo tiah hlathlai ding le thli va tah ding in USA vanlawng zong N.Korea ramri naihte ah zuan ding in an i tim.
N. Korea cu aa kilhkamh tukmi le aa thupnawk tukmi ram asi caah, ram chungah zeidah a cang taktak timi hi, ramdang nih tha tein an thei kho lo. 2006, 2009 le 2013 i nuclear hriamnak an hniksakmi zong "plutoniam maw an hman, uranium" dah timi hi atu tiang an thei kho thai lo.
Cucaah tutan an hniksakmi bomb zong hi, atom bomb maw asi? H-bomb taktak dah timi an fianter kho rih lo.
UNO zong nih, "N. Korea i vawlei aa hninmi nih thil pakhatkhat cu an tuah ko timi a langhter" ti tiang vial lawng an chim khawh.
Cu hlan 2006, 2009 le 2013 i a rak hniksak lio i, lihnin thazaang hna le tutan i lihnin thazaang hna epchun tikah, tutan i hi a tha a der pah ko i, atom bomb tu asi lai tiah mi tampi nih an ruah. South Korea ngiatu zong nih "N. Korea nih hin H-bomb cu a ngei kho ding asi rih lo. Tutan a hniksakmi hi TNT 6-7 kilotons " tluk lawng asi tiah an ti. H-bomb ngei kho ding in an hmu rih lo.
Zeicatiah H.Bomb cu "A-bomb pahnih kemhmi kha cawh le karhter le puahter asi" caah a mual a fak tuk. H.Bomb atlamtling tuklomi hmanh khi a tlawmlei ah TNT 60kilotons hrawng an si ti asi. Tutan N. Korea hniksakmi hi, a lihninmi zoh tikah TNT 6 kilotons lawng asi tiah an ti caah, H.Bomb asi kho lo tiah mifim tampi nih an ruah. Nihin ni tiang ah Russia le USA lawng nih H.Bomb cu an ngerih khawh rihmi asi i, N. Krea caah ngeih ding zong afawi rih lo tiah an ruah.
US Geological Survey nih "Vawleitang meng 6 a thuhnak ah, thazaang 5.1 asimi kan theih i, cucu nuclear bomb puahnak ruang ah asi ko" tiah an ti. Cu dirhmun van zoh tikah, tutan an hniksakmi bomh hi a thazaang cah pah dawh asi tiah a cheu nih an ruah. Acheu tahnak ah 4.7 in 4.8 atimi zong an um hna.
Atanglei hmanhlak ah hin, voi (4) an hniksakmi bomb pawl nih a chuahtermi lihnin an epchunnak asi.
Tutan an hniksakmi hi a thazaang zeitluk ciah dah a cah timi an thei kho rih lo. Russia nih an timi ahcun TNT 20 kilotons tluk asi i, Hirosima le Nagasaki an rak puahmi bomb he an tha aa tluk tiah an ti.
Nuclear an hniksakmi paoh a thlathlaitu le zohtu Norway ram i a ummi bu pakhat NORSAR nih cun, lihnin thazaang le thil sining an zoh tikah, North Korea an hniksakmi hi TNT 10,000 tons nak in a thazaang a der deuh lai tiah an ti. Cucu Nagasaki le Hiroshima i an rak thlakmi bomb nakin a let in a tha a der deuhmi asi tinak asi.
North Korea nih "H-bomb kan ngei i kan hniksak cang" tiah a timi nih vawlei pumpi a hninh. UN Security Council tiang in a lauter hna. Thawngpang aphunphun a chuak. Duhning cio in akong an chim.
Asinain an theihfian taktakmi pakhat hmanh a um lo. Hihi atom bomb sawhsawh maw asi? N. Korea an ti bang "H-bomb" taktak dah asi? A thazaang zeitluk dah a thawn? Achung an rawnmi "atomic zen asi hmanh ah Hydrogen aa tel chih maw?" Hydrogen bomb taktak hi N. Korea nih a ser kho taktak hnga maw?" timi cu aho hmanh nih fiang tein an thei kho rih lo. 2006 i an hniksakmi hmanh ah zei set dah asi timi an theih khawh rih lo ahcun, hi zong hi an thei kho thai te hnga dek maw?
Tuesday, January 5, 2016
Hakha Khualipi Sernak Caah Lairam Hruaitu Rian?
2015 July thla i Hakha khua a minmi cu, a fak taktak ko. Lairam tuanbia aa thawknak in nihin ni tiang ah, Laimi kan tonmi harnak vialte lakah a fak bik asi.
Hakha khua hrawnghrang hi, vawlei a sawp, a cheng, atolh, a kak i, thlanglei ah an i thawn peng. Cucu 1982/83 Hakha sianginn ka kai in ka hmuh cangmi asi. Cu sining cu ka ruat i, Hakha khua ah, leimin ruangah hi bantuk rawhralnak hi a um kho taktakmi asi timi hi, ca ka rak tial lengmang. Kan chanchung taktak i a chuah tikah ahcun, ngaih a chia taktak.
Tu chun ni ah, HRC Secretary Rev. Tluang Ceu nih email a rak tialmi ahcun hitin a tial.
"Camp ah an i tet tuk caah innthar an ngeih hlan chung i dawrnak ah tiah an remh i an umnak chungmi inn pawl he rel chih ahcun, Hakha ah azapite inn 970 a rawk. Mipi 4,096 harnak tongmi an si. Cun Hakha Peng khuate ah a rawkmi inn 112 asi" tiah ati. Dumhau, lamsul a rawkmi a tam taktak ti asi. Aman in tuak ahcun, million tam tuk man ding a rawk.
Hi dirhmun hi zoh tikah, Lairam dirhmun cun a tlawm lo taktakmi rawhralnak asi. Sunghnak le zatlaknak asi. Khatlei ah Laimi hi ramdang nih a rak kan thei bal setsai lo nain, tutan harnak nih vawleicung khuazakip ah a kan theihter i, vanchiatnak chungah thiltha zong a rak um ve. Zeicatiah ruah lo pipi in bawmtu "bu" hna zong Lairam ah an rak phan hna i, cucu lunglawmh awk ngaingai asi.
Phungchimtu pakhat nih a chim i, "Kawlram hlasak thiam pa nih a chimmi cu, Kawlram ah rawhralnak a um fate, bawmhnak kan tuah lengmang ko nain, tutan Hakha rawhnak a ton tluk i, tangka a hlu a tam hi kan thei bal lo. Kan tangka hmuhmi hi a rel in rel cawk asi lo" tiah ati ti asi. Cu zong cu khuaruahhar ngai asi. Pathian nih mi thinlung ah rian a tuan ti lo awk a tha lo.
Khatlei ah Hlasakthiam Sung Tin Par te hna le adang ram hruaitu hna an tan ruang zongah aa tel ve ko lai tiah atimi zong tampi an um. CNF riantuannak le CBCUSA riantuannak le Hakha a dawtmi pumpak riantuannak le Krihfabu riantuannak zong tampi aa tel i, Hakha tangka lut hi a tam in a tam taktak tiah an chim tawn. Cucu lunglawmh awk taktak asi. Kan sunghnak hi miaknak ah Pathian nih a kan ser piak timi hi, ruah lo awk a tha lo.
Zeicatiah nihin ni Hakha i bawmtu bu (organization) lutmi hna hi, Hakha nih cun a theih hmanh kan theih setsai ballomi hna an si ti awk an si ko. Atu i, Hakha khua ah bawmtu "bu" (organization) lutmi hna cu cozah lei zong an si pin ah, WFP, Save the Children, UNICEF, UNHCR, KMSS le local civil society an si. Hi vialte hna Hakha ca i rian an tuanmi hi asunglawi tuk hringhran.
Hakha khua zong chanthar khua taktak in ser ding a herh taktak. Hi kong belte ah bia kan theihnak ahcun thachia ngai asi. Hakha khua hi "Kawl khuate bantuk in an ser" ti te hna asi tik ah, apawi taktak in ka ruat. Kan ti khawhmi aum lo tikah, a pawi ti pin cu chim ding aum ti lo. Lairam hruaitu kan mifim hna nih hi kong hi thuk taktak le biapi taktak in ruah a herh.
Zeicatiah, nihin ni ah hin, a fawi lo taktakmi le a herh taktakmi caan lio ah, Hakha khua hi a um. Hakha khua cu "Metro Hakha" asiloah "Greater Hakha Plan" ser i suai chung aherh. Hi hnu kum 300 ahcun minung million 1-3 karlak um te dingmi khua asi caah, atu tein timh ciammam tein khua tlak le ser a herh. Atu hi a caan liote asi. Innlo le lamsul aa ser hnu ahcun, Hakha khua remh le ser khawh asi ti lai lo. Cucaah Lairam mifim le hruaitu hna nih, biatak tein khuaruah le riantuan a herh hringhran.
Chanthar Hakha Khualipi sernak ding hi, Lairam hruaitu hna kut ah a um. An mah nih an ser asi le Hakha a tha lai. Lairam tuanbia a tha lai. An tuanbia a tha lai. Lairam mifim hna nih, zeitindah Hakha khua an ser timi nih, a kan hruaitu han hi, Lairam caah zei rian dah an tuan timi zong a langhter dingmi thil pakhat asi.
Cucaah Lairam hruaitu hna nih Hakha khua sernak kong ah, an rian an tuan maw? An tuanvo zeidah asi? Hi tluk rawk nelnul in aum komi khua hi zoh sawhsawh in maw kan zoh lai? Cozah ah biatak tein nawr ding asi hnga lo maw?
Hakha khua thar sernak kongah Laimi hruaitu hna, dai tein an um sawhsawh ko ahcun, "tuanbia nih bia a chalh than te hna lai." Cucu mipi nih kan thimmi hna, Lairam hruaitu hna nih ruah hrimhrim a herh cang!!!
Hakha khua hrawnghrang hi, vawlei a sawp, a cheng, atolh, a kak i, thlanglei ah an i thawn peng. Cucu 1982/83 Hakha sianginn ka kai in ka hmuh cangmi asi. Cu sining cu ka ruat i, Hakha khua ah, leimin ruangah hi bantuk rawhralnak hi a um kho taktakmi asi timi hi, ca ka rak tial lengmang. Kan chanchung taktak i a chuah tikah ahcun, ngaih a chia taktak.
 |
| Hakha rawkmi |
Tu chun ni ah, HRC Secretary Rev. Tluang Ceu nih email a rak tialmi ahcun hitin a tial.
"Camp ah an i tet tuk caah innthar an ngeih hlan chung i dawrnak ah tiah an remh i an umnak chungmi inn pawl he rel chih ahcun, Hakha ah azapite inn 970 a rawk. Mipi 4,096 harnak tongmi an si. Cun Hakha Peng khuate ah a rawkmi inn 112 asi" tiah ati. Dumhau, lamsul a rawkmi a tam taktak ti asi. Aman in tuak ahcun, million tam tuk man ding a rawk.
Hi dirhmun hi zoh tikah, Lairam dirhmun cun a tlawm lo taktakmi rawhralnak asi. Sunghnak le zatlaknak asi. Khatlei ah Laimi hi ramdang nih a rak kan thei bal setsai lo nain, tutan harnak nih vawleicung khuazakip ah a kan theihter i, vanchiatnak chungah thiltha zong a rak um ve. Zeicatiah ruah lo pipi in bawmtu "bu" hna zong Lairam ah an rak phan hna i, cucu lunglawmh awk ngaingai asi.
Phungchimtu pakhat nih a chim i, "Kawlram hlasak thiam pa nih a chimmi cu, Kawlram ah rawhralnak a um fate, bawmhnak kan tuah lengmang ko nain, tutan Hakha rawhnak a ton tluk i, tangka a hlu a tam hi kan thei bal lo. Kan tangka hmuhmi hi a rel in rel cawk asi lo" tiah ati ti asi. Cu zong cu khuaruahhar ngai asi. Pathian nih mi thinlung ah rian a tuan ti lo awk a tha lo.
Khatlei ah Hlasakthiam Sung Tin Par te hna le adang ram hruaitu hna an tan ruang zongah aa tel ve ko lai tiah atimi zong tampi an um. CNF riantuannak le CBCUSA riantuannak le Hakha a dawtmi pumpak riantuannak le Krihfabu riantuannak zong tampi aa tel i, Hakha tangka lut hi a tam in a tam taktak tiah an chim tawn. Cucu lunglawmh awk taktak asi. Kan sunghnak hi miaknak ah Pathian nih a kan ser piak timi hi, ruah lo awk a tha lo.
Zeicatiah nihin ni Hakha i bawmtu bu (organization) lutmi hna hi, Hakha nih cun a theih hmanh kan theih setsai ballomi hna an si ti awk an si ko. Atu i, Hakha khua ah bawmtu "bu" (organization) lutmi hna cu cozah lei zong an si pin ah, WFP, Save the Children, UNICEF, UNHCR, KMSS le local civil society an si. Hi vialte hna Hakha ca i rian an tuanmi hi asunglawi tuk hringhran.
Hakha khua zong chanthar khua taktak in ser ding a herh taktak. Hi kong belte ah bia kan theihnak ahcun thachia ngai asi. Hakha khua hi "Kawl khuate bantuk in an ser" ti te hna asi tik ah, apawi taktak in ka ruat. Kan ti khawhmi aum lo tikah, a pawi ti pin cu chim ding aum ti lo. Lairam hruaitu kan mifim hna nih hi kong hi thuk taktak le biapi taktak in ruah a herh.
Zeicatiah, nihin ni ah hin, a fawi lo taktakmi le a herh taktakmi caan lio ah, Hakha khua hi a um. Hakha khua cu "Metro Hakha" asiloah "Greater Hakha Plan" ser i suai chung aherh. Hi hnu kum 300 ahcun minung million 1-3 karlak um te dingmi khua asi caah, atu tein timh ciammam tein khua tlak le ser a herh. Atu hi a caan liote asi. Innlo le lamsul aa ser hnu ahcun, Hakha khua remh le ser khawh asi ti lai lo. Cucaah Lairam mifim le hruaitu hna nih, biatak tein khuaruah le riantuan a herh hringhran.
Chanthar Hakha Khualipi sernak ding hi, Lairam hruaitu hna kut ah a um. An mah nih an ser asi le Hakha a tha lai. Lairam tuanbia a tha lai. An tuanbia a tha lai. Lairam mifim hna nih, zeitindah Hakha khua an ser timi nih, a kan hruaitu han hi, Lairam caah zei rian dah an tuan timi zong a langhter dingmi thil pakhat asi.
Cucaah Lairam hruaitu hna nih Hakha khua sernak kong ah, an rian an tuan maw? An tuanvo zeidah asi? Hi tluk rawk nelnul in aum komi khua hi zoh sawhsawh in maw kan zoh lai? Cozah ah biatak tein nawr ding asi hnga lo maw?
Hakha khua thar sernak kongah Laimi hruaitu hna, dai tein an um sawhsawh ko ahcun, "tuanbia nih bia a chalh than te hna lai." Cucu mipi nih kan thimmi hna, Lairam hruaitu hna nih ruah hrimhrim a herh cang!!!
Wednesday, December 30, 2015
Kawlram Tlun Aduhmi Hna Caah Visa Sawknak
Ram pakhat nih hin an ram chung luh khawhnak ding caah, visa phun tampi an ngei. Ram pakhat le khat an ngeihmi visa aa khatmi an um i, aa lomi an um i, aa dangmi zong tampi an um ve. Ram pakhat nih an mah le phung cio in visa an i ser.
Kawlram zong nih Kawlram tlawn a duhmi han caah visa phun (7) an ser. Riantuanmi, sianginn kaimi tibantuk cu an visa an i dang.
(1) Tourist visa
(2) Social Visit Visa
(3) Business Visa
(4) Meditation Visa (Biaknak Visa)
(4) Entry Visa (Cozah le ramdang palai pawl ca asi)
(5) Re-Entry Visa (FRC ca lawng asi)
(7) Visa on Arrival
Hi Visa lak ah hin, Kawlram mi a rak si balmi nih cun Social Visit Visa, Business Visa le Meditation Visa phun (3) hi sawk khawh an si. Business Visa hi Kawlram ah ni 70 um khawh asi; sauh khawh asi. Kawlram in cozah, company asiloah rian he pehtlai in sawmtu ngeih a herh.
Laimi tambik kan i tlak cemmi Visa cu Social Visit Visa asi. Sawmtu a herh lo. Kawlram ah ni (28) camnak nawl pek asi. Kawlram phanh hnu ah peh duh ahcun peh khawh asi. Ramdangmi Kawlrammi athimi asiloah avami le an fale zong nih Social Visit Visa hi sawk ding asi.
Social Visit Visa hi, visa an pekni in thla (3) chung a nung. An va tlawn tikah an chungkhar sinah um khawh asi. Asawktu hi a passport thla (6) chung a nungmi asi aherh. Visa hmuh hlan ah vanlawng tikect cawk chung ahau lo. Atu lio sawkman cu US$36.00 asi.
Tourist Visa cu Kawlram ah nuamsul in tlawn a duhmi ramdangmi caah asi. Hotel ah tlun ahau. Chungkhar inn ah tlun a ngah lo. Visa pekni thawk in thla (3) chung a nung. Kawlram an luhni in, ni (28) lawng Kawlram chungah caam khawh asi. Visa peh khawh asi lo. Visa sawk hlan ah, tlunkalnak ding he pehtlai in, air ticket le Hotel tlunnak ding vialte piah chih a herh. Cawkcianak cate kha visa sawknak ah telh chih a herh. Sawknak ah $20 ahau. Kawlrammi arak si balmi nih sawk khawh asi lo. Passport thla (6) anungmi ngeih a herh.
Entry Visa cu ramdang palai pawl le cozah aiawh in a rami hna ca sawkmi visa asi. Re-Entry Visa zong FRC ca lawng asi.
Visa on Arrival timi cu Yangon International Airport ah, an rak luh cangka in an sawkmi visa asi. Passport thla (6) a nungmi le hmanthlak thar ngeih a herh. Aherhmi tete an ngeih ahcun an tuah piak colh hna. Vawleicung ram vialte lak ah ram (50) lawng nih hihi sawk khawh asi. ASEAN ram, USA, Canada, Australia, Japan, S. Korea, Tuluk, Israel le Europe ram deuh lawng nih sawh khawh asi. Indonesia le Malaysia dah ti lo cu, adang Muslim ram hi, hi program ah pakhat hmanh an itel lo.
New York, Connecticut, New Jersey, Jamaica ummi hna nih cun, Myanmar Permanent Mission, New York ah sawk ding asi. Adang ummi paoh nih cun, Myanmar Embassy, Washington DC ah sawk ding asi. Catlap in sawk a haumi visa a um i, acheu cu "eVisa" sawk khawh asi caah, mah le herh ning cio in sawk ding asi.
-------------------------
Zohchunhmi Ca
1. Embassy of the Republic of the Union of Myanmar, Washington D.C
at http://www.mewashingtondc.com/visa_en.php
Kawlram zong nih Kawlram tlawn a duhmi han caah visa phun (7) an ser. Riantuanmi, sianginn kaimi tibantuk cu an visa an i dang.
(1) Tourist visa
(2) Social Visit Visa
(3) Business Visa
(4) Meditation Visa (Biaknak Visa)
(4) Entry Visa (Cozah le ramdang palai pawl ca asi)
(5) Re-Entry Visa (FRC ca lawng asi)
(7) Visa on Arrival
Hi Visa lak ah hin, Kawlram mi a rak si balmi nih cun Social Visit Visa, Business Visa le Meditation Visa phun (3) hi sawk khawh an si. Business Visa hi Kawlram ah ni 70 um khawh asi; sauh khawh asi. Kawlram in cozah, company asiloah rian he pehtlai in sawmtu ngeih a herh.
Laimi tambik kan i tlak cemmi Visa cu Social Visit Visa asi. Sawmtu a herh lo. Kawlram ah ni (28) camnak nawl pek asi. Kawlram phanh hnu ah peh duh ahcun peh khawh asi. Ramdangmi Kawlrammi athimi asiloah avami le an fale zong nih Social Visit Visa hi sawk ding asi.
Social Visit Visa hi, visa an pekni in thla (3) chung a nung. An va tlawn tikah an chungkhar sinah um khawh asi. Asawktu hi a passport thla (6) chung a nungmi asi aherh. Visa hmuh hlan ah vanlawng tikect cawk chung ahau lo. Atu lio sawkman cu US$36.00 asi.
Tourist Visa cu Kawlram ah nuamsul in tlawn a duhmi ramdangmi caah asi. Hotel ah tlun ahau. Chungkhar inn ah tlun a ngah lo. Visa pekni thawk in thla (3) chung a nung. Kawlram an luhni in, ni (28) lawng Kawlram chungah caam khawh asi. Visa peh khawh asi lo. Visa sawk hlan ah, tlunkalnak ding he pehtlai in, air ticket le Hotel tlunnak ding vialte piah chih a herh. Cawkcianak cate kha visa sawknak ah telh chih a herh. Sawknak ah $20 ahau. Kawlrammi arak si balmi nih sawk khawh asi lo. Passport thla (6) anungmi ngeih a herh.
Entry Visa cu ramdang palai pawl le cozah aiawh in a rami hna ca sawkmi visa asi. Re-Entry Visa zong FRC ca lawng asi.
Visa on Arrival timi cu Yangon International Airport ah, an rak luh cangka in an sawkmi visa asi. Passport thla (6) a nungmi le hmanthlak thar ngeih a herh. Aherhmi tete an ngeih ahcun an tuah piak colh hna. Vawleicung ram vialte lak ah ram (50) lawng nih hihi sawk khawh asi. ASEAN ram, USA, Canada, Australia, Japan, S. Korea, Tuluk, Israel le Europe ram deuh lawng nih sawh khawh asi. Indonesia le Malaysia dah ti lo cu, adang Muslim ram hi, hi program ah pakhat hmanh an itel lo.
New York, Connecticut, New Jersey, Jamaica ummi hna nih cun, Myanmar Permanent Mission, New York ah sawk ding asi. Adang ummi paoh nih cun, Myanmar Embassy, Washington DC ah sawk ding asi. Catlap in sawk a haumi visa a um i, acheu cu "eVisa" sawk khawh asi caah, mah le herh ning cio in sawk ding asi.
 |
| Zwekapin Taung (Ref. Myanmartravel.org) |
-------------------------
Zohchunhmi Ca
1. Embassy of the Republic of the Union of Myanmar, Washington D.C
at http://www.mewashingtondc.com/visa_en.php
Tuesday, December 29, 2015
India Ram le Cawsa Politics
Prime Minister ca ahcun buai ding le tuan ding rian hi a tam tuk i, "cawsa" kong te hna tiang in buai ding cu PM rian asi hnga dek maw? Cucu zeitindah careltu nih nan ruah ve hnga?
Nihin i India Central cozah hruaitu hi BJP Party hruaimi an si i, National Democratic Alliance (NDA) cozah tiah an ti hna. Hi cozah ah hin Hindu tuklehpek (conservative) party minung tampi an i tel. Cu hna nih cun India ram pumpi ah "caw thah le cawsa ei" hi khap an duh.
Hi BJP hruaimi NDA ah cozah Prime Minister cu Mr. Modi asi. Hindu atak ngaingaimi asi ve. Amah cozah chung hruaitu tampi nih cawsa ei khap hi an duh i, cawsa ruangah India hi buainak lei ah duhsah tein aa thawn ziahmah.
Department of Animal Husbandry, Dairying & Fisheries nih an chuahmi ca zoh tikah, India ram i ramkulh 29 chungah 24 ahcun caw thah le caw phunphai asimi thah poah kha an khap cang timi kha alang. Hi ramkulh 24 ah hin, an tantat ning aa lo cio lo i, thla 6 in kum 6 thawng tiang dantat le tangka Rs.1,000-10,000 tiang dantat khawh an si.
 |
| Hitin an biak (Ref.www.cnbc.com) |
Cawsa ei an khap taktak ahcun, Nagaland, Mizoram le Manipur hna cu abuai taktak ding asi. Zeicatiah khi ramkulh hna khi, cawsa tam ngaingai a caw zuarmi le a eimi an si caah asi. Cawsa khi atam bik a si fawn. An ram ah tuu, meheh, vok, ar a tam lo. Cawsa ei an khap rulmal ahcun Mizoram hna cu an lo ko hnga. Kawlram sipuazi hmanh khi zeimawzat cu a van hnur suan khawh ding asi.
Hi bantuk in caw thah le cawsa ei an khap caah, ramkulh cheukhat ahcun buainak a chuak i, mithah lainawnnak tiang a chuak. Muslim politician cheukhat nih cun, an duh ve lo i, cawsa kha pumpak rawlhrawn sawmnak ah an dangh hramhram ve hna. Cucaah Kashmir le bang ahcun, Muslim politician zong Hindu politician dang nih an velh phah ti asi.
Mr. Modi cozah BJP nih cawsa ei khap an duh hi, khatlei kap ahcun an mawh ve lo ti tlak asi. Zeicatiah Hindu ram asimi India ahcun caw cu "holy cow" (caw thianghlim) ah an chiah i, an pathian ah an ruahmi asi. An biakmi le an duh i an dawt tukmi satil a si. Hindu ram asi caah, caw thah hi an duh lo i, nihin ni ah India hi vawleicung ah caw tambik umnak ram asi i, million 283 fai a um ti asi. Cu zatzat caw lakah, caw tampi cu a ngeitu zong um setsai lo in, khualak ah aa chawkmi tampi an um.
 |
| Lamkam ah aa dinmi caw (Ref.www.dailymail.co.uk) |
Zeitluk in dah Hindu nih caw hi an dawt tiahcun, avak sawhsawhmi caw nih market i eidin an zuarmi a ei zong ah zei an ti lo; a ek a ek zongah zei an ti lo. Caw nih motor lam zong an kham; tlanglawng lam hmanh an kham tawn. Caw hi an biak lawng siloin, nutung cheukhat nih cun cawfa khi hnuk an dinh duh ko hna. Caw hi khualak le lamcung ah duhpoh in an vaak caah India hi vawleicung ah "eek a tam cemnak ram" asi. Tourist kalmi paoh India ram i an khuaruah a har cemmi cu, "eek a tam tukmi asi" tiah an ti. Cucu "Holy cow" ruangah an si.
Asinain Hindu asilomi Muslim, Krihfa le Parsis timi hna nihcun cawsa hi an ei i, an sipuzai pakhat zong asi fawn. Cucaah Hindu asilomi le biaknak dang hna nih cawsa an ei tikah, cucu democracy ram ah thloh phung asi fawn lo. Zeicatiah Hindu asilomi kha Hindu phung zul ve ko ti cu, a phung hrimhrim asi lo. Democracy kal dan asi lo.
 |
| Khualak ah hitin caw le minung zatphut in an um |
India ah hin biaknak dang cu an hmet ngai caah Hindu doh kho ding taktak an um lo. Muslim lawnglawng hi Hindu he aa dohkalh khomi an si.
Cucaah India abuaiter bikmi biaknak zong, Hindu le Mulsim an si ko. Hindu le Muslim an i hua taktak. Aruang pakhat cu, Muslim nih voksa an huat i, Hindu nih an ei ve; Hindu nih cawsa ei an duh lo i Muslim nih an ei ve hawi. An sining aa kalh taktak. Cucaah Muslim le Hindu cu, uico le meheh bantuk le chizawh le zu bantuk an si.
Hi tluk in Muslim le Hindu aa huaralmi ram ah, cawsa ei khapnak upadi te hna chuah timi cu, mei a kang cuahmah mi ah "meiti" toih bantuk asi. Tihnung taktak thil a chuak khomi asi. Hi thil fate nih India ram hi, a buaiter khawh taktak. Zeicatiah biaknak cu minung thisen ah aluh tuk caah, a kalsualmi nih cun thlachiat ruahnak aum lo i, minung tampi i thahnawn khawh asi.
Cu dirhmun cu, India ram zalawnnak ahmuhtertu an pa, Mahatama Gandhi nih cun a rak hmuh chung i, cawsa ei khap hi a rak duh lo. Cawsa ei kong ah, Hindu asilomi zong nih Hindu phung zul ve hna sehlaw, cawsa hi ei ve hna hlah seh tiah hnek cu, thil dik asi lo...tiah a rak ti.
Midang biaknak cu upat i pek piak ding asi ciocio asi i, hi kong hi India ram politics ah thil dintuai a rak si lo.
Midang biaknak cu upat i pek piak ding asi ciocio asi i, hi kong hi India ram politics ah thil dintuai a rak si lo.
Asinain nihin India Prime Minister Modi hruaimi cozah BJP-NDA cozah hi, a politics a thur tuk kan ti hnga maw? An mah Hindu zawn lawng an i ruat kan ti hnga maw? Biaknak hi an politician pawl nih a miak hmuhnak caah asi loning in an hman kan ti hnga maw?
Modi hruaimi cozah hi India ah sau an hmunh sual ahcun, hi pin lei zongah cawsa khapmi ramkulh hi tam chin lengmang han sehlaw theihlo asi. Hi "cawsa politics" hi an tuah chung paoh cu, Hindu nih an dirkamh hna lai i, teitu si khawh peng asi fawn. Cucaah, politics vialte lakah, "cawsa politics" hi, India ram caah tih a nung bikmi politics asi. Zeicatiah "cawsa politics cu an pathian min in tuahmi politics asi caah asi."
Cawsa ei a khapmi ramkulh an tam chin lengmang ahcun, India ram sipuazi zong zeimawzat a chiatter te lai. Cun biaknak le politics ah buainak tampi a chuak te kho mi asi. Cawsa eimi biaknak fatuai le miphun fatuai caah harnak zong a chuak te kho men. Cucaah hi cawsa politics hi, India ram politics in a cihmih a herk taktak. Aci an hmih lo asi ahcun, India ram cu abuai zungzal ko cang lai!!!
No News Is Good News
"Good News" ti cu Laiholh in leh ahcun, "Thawng Tha" tinak asi ko. Baibal chung "Thawngtha" (Gospel) kha chim duhmi asi lo. Chim duhmi cu, ni fatin kan theihmi thawngpang chung in thawngtha kha a chim duhmi asi.
Asi ahcun, "Good News" timi cu zeidah asi hnga? Hihi ruah awk ngai asi. Mirang nih an timi cu, "Good news timi cu thawngthang (news) theih lo khi asi ko" tian an ti. "No news is good news" tiah an ti. Hihi ruah tikah a dik taktak.
Zeicatiah nihin ni ah thawngthang (news) hi a tam tuk. Lairam in, Kawlram in, USA kan umnak tiang thawngpang hi chim cawk asi lo. Rel cawk asi lo. Continent (6) chung in thawngthang hi chim le rel cawk lo in a um. Pehtlaihnak (communication) a tha deuhdeuh i, thawngthang theih a fawi chin lengmang; a rang chin lengmang fawn. Acheu cu "bia an chim hlan in, cucu a chim dingmi cabia asi" tiah President biachim ding hmanh khi, theih cia khawh in aum cang. Cu tluk cun vawleicung ah thawngthang hi a rang i, a tam cang.
Asinain cu vialte thawngthang (news) vialte zoh tikah, thawngchia lawngte deuh an si. Atanglei thawngpang lawngte hi thawngthang ah theih an si khun:
"Zawtfah le mithi kong, khawnden kong, raltuk kong in, innkang meitet, tilian meisul, lamrawk, mincim, thlichia hran, mangtam, lihnin, rambuai, tapaih-hmoh, tlaihkhih le tazacuai, mithah lainawn, lamsul le khuaram rawhnak, damiah taih, cozah sipuazi tlak, hruaitu sual, hruaitu palhnak, fidi-fitlaw zumhtlaklo nunnak, nuva then, bank rawk kong le innlo cimh kong"
tibantuk lawngte theih an si. Kan news pawl hi, cu thawngpang tello in a tlam a tling kho lo. Hihi an chim duh khunmi asi i, thawngthang ngaih paoh ahcun, thawngtha theih nakin thawngchia theih hi a tam deuh zungzal. Cucaah Thawngthang (News) zatuak ah 99 cu "thawngchia" an si. Zeicatiah thawngthangmi lakah thawngtha chim cu a tlawm tuk.
Tahchunhnak ah, US Pre. Obama nih thiltha a tuahmi hi rel cawk le chim cawk ding asi lo. Asinain Obma kong an chimmi le kan theihmi cu, "A chamhbaunak, a thatlonak, azumhnak a hmanlo timi kong, Muslim asi tiah lih an chimmi kong, Constitution kong achimmi cu ruat thei ti lo in chiathat khat umnak nawl apek hna timi kong, 666 asi timi kong le achiatnak lawngte..." theih asi.
Cuvebantuk in Kawlram hruaitu Pre. Thein Sein te hna zong an si. Kawlam caah thil tha chim cawk lo an tuah ko nain, cu thawngtha cu thanh a um bal lo i, Tein Sein nih a tuah lo mi thawngchia lawngte hi theih asi tawn. Daw Aung San Suu Kyi zong cu hlan cu a kan hruai rih lo. Ram thlennak caah heh tiah tha kan pek i kan duh caah kan sawi rih lo. Amah sin in thawngchia kan thei rih lo. Hipin ahcun NLD an cah cang caah, mipi dunning le mipi lungtlin cu har tuk kaw, Suu Kyi sin in thawngchia deuh lawngte theih khawh asi cang. Pastor le Krihfabu chairman le Evangelist zong an thatnak nakin an chiatnak thawngchia tu hi theih deuh asi ve thiamthiam.
Laimi kan sining tlawmte zoh u sih. Laimi cu sifak kan si caah, Laimi caahcun sifahnak thawngchia zong hi a tam duh ngai. Ramdang in telephone i chonh poah ahcun, chungkhar nih an chimmi atam deuh cu, "Kan har, kan dam lo, tangka kan ngei lo, rawl kan ngei lo; kan innlo a tet, thil man a sang tuk, midang vial cu zat an kuat hna, telephone na kan chawn lo, cucu kan herh khakha kan herh..." timi thawng hi thanh peng asi. Cu zong cu Laimi tampi caah thawngchia an si kho ve. Zeicatiah umnak ramkip ah, harsa le tirawl ei kho fangfang in a nungmi chungkhar kan rak tam tuk ve caah asi.
Cun Laimi caah thawngtha le thawngchia hi hmunkhat ah an ra duh ngaingai. Tahcnunhnak ah, "Canphio inn sak kan i tim" tiah telephone a ra hnga. Cucu thawngtha asi. Asinain a hnu ah, "Tangka ting 10 kan herh, kan chambau..." timi tu cu thawngchia asi. "Na farnu kha an puak le an i nuam tuk" timi cu "a herh tuk lemlo mi thawngtha" asi. Asinain, "Caw le vok kan that le ting 20 kan dih le nanmah kan in bochan ko hna" timi cu thawngchia taktak asi.
Thihnak kongah, Laimi hi alettalam ummmi miphun kan si caah, thihnak kong ah thawngtha le thawngchia hi an ra duh ngaingai. "Ka pa lung ka donh" timi cu thawngtha asi nain, "Sia le vok ka thah le ting 15 ka dih le nanmah bochan in ka tuahmi asi" timi cu, thih hnu thirual awih asi le aherh tuk ti lo mi thil tuahnak thawngchia asi. Nun lio ah, glucose dur khat hmanh cawk piak duh tung lo in, thih hnu ahcun, "Ka nu le pa thlan ka siam hna le ting 15 kan dih" timi cu thawngtha lakah thawngchia taktak asi. "Laimi cu thih hnu ah thilri cawk piak hmangmi miphun kan si." Cu lawng silo in, "Anungmi ca nakin athimi ca a ruat deuhmi miphun kan si." Hi thawngchia hi Lairam ah a tam tuk. Hihi miphun tumchuknak nunphung pakhat asi. "Hawi ka hgnar ve le motor cycle ka cawk" timi cu thawngtha asi. "A remhnak le datsi rawnnak ka ngei lo ve na va ka arin ahau" timi cu thawngchia taktak asi than.
Cucaah minung nih thawngpang kan thehimi tam deuh paoh cu, thawngchia deuh lawngte an si. Thawngtha kan theihmi cheukhat cu thawngchia an ra ti than hawi. Cucaah kan theihmi thawngthang tam deuh poah cu, Thawngtha a um bal lo. Zeicatiah thawngtha nih cun lunglawmhnak lengmang a chuahpi i, lunglawmhlonak tlawmte aa telmi thawngthang paoh cu, "thawngchia cazin ah aa tel."
Cucaahcun, Laitlang le Kawlram lei in siseh, na umnak ram lila chung in siseh, na Krihfabu le pawngkam in siseh, zeihmanh thawngpang na theih lo ahcun, va lawm ko. Na tha va nuam ko. Na hna va ngam ko. Lungdai tein va um ko.
Zeicatiah "No news is good news" ti pei asi fam cu!!!
Monday, December 28, 2015
Lairam Ah Choir Saubik A Hruaimi
Krihfa biaknak le hla hi aa then kho lo. Zeidang biaknak cu hla a that lo zongah nunphung bantuk in an kal caah, an tluang ko. Krihfa biaknak cu hla he aa tlaih peng caah, hla a that lo le hlasak hlawp a tlo lo ahcun, a nuam kho ti lo. Cucaah Krihfa biaknak ahcun hla hi a biapi taktak. Krihfabu ah abik in "choir" athat ahcun, pumhkhawmh a nuam i, minung thinlung aa hliphlau.
Mizoram hi Krihfa ram kan ti nain, khuate ahcun choir a um kho tuk ti lo. Aruang cu buu a tam tuk caah asi. Aizawl, Lunglei, Lawngtlai tibantuk i Krihfabu lianmi lawngah choir an um kho i, khuate ahcun Laitlang bantuk in choir remh hi a um kho lo ti tluk asi ko. Cucaah Mizoram khuate pumh khi, a hlunghlai lo ngai tawn. Lairam ahcun khuate zongah mah le sining tawk tein hlacawn le choir sak a um ngai rih caah, kan i pumhnak a nuam ngaingai rih. Hi bantuk in Lairam khuate zongah choir tete kan ngeih khawhnak hi, choir hruaitu hna ruangah a hrampi cu asi.
Kawlram le Mizoram ah a kenkip ka tlawng. Hla hruaitu tampi ka hmuh tawn hna. Thantlang, Hakha, Kalaymyo, Mandalay, Yangon le USA khua tampi ah ka hmuhton hna. Hla hruaitu tam deuh cu, thlahlawh pekmi an si hna lo. An tha le a baa taktak fawn. An fimnak, an caan, an thazaang an chuahmi a tlawm lo. An mah tello in cun Krihfabu hi atluang kho bak lo. Hma a kal kho lo. Cu tluk in Krihfabu ah hla a biapit tuk caah, hlahruai zong an biapi tuk ve.
Krihfabu i hla hruaitu pawl kong hi ka ruat tawn. Lairam ah minthang tampi an um. Amin a thang lo nain, solfa a thiam taktak i, kum tam taktak hla a hruaimi minung pakhat kong hi tial ka duh. Cucu peng chung ahcun athang lo nain tlang ahcun a thang mi pa a si.
1965 ah ka chuak i, tu kum hi k.50 ka tlin kum asi. Minung ka si ka theihka tein Thau khua ah solfa a rak chim tawn i, hla a rak hruai tawnmi cu Pu Van Ling asi. Midang nih tlawmte an van chawn caan zong cu a um ve nain, abuak tlak cun Thau Baptist Choir a kan hruaitu a rak si peng. Hitin tuak tikah, hla a hruainak hi kum 50 leng akai cang lai. Cucaah ka ruah tikah, Lairam ah choir hruaitu sau bik a tuanmi asi men lai tiah ka ruat.
Pu Van Ling cu hlahruaitu ka hmuhmi lakah ka khuaruah a har cemmi pa asi. A tefa an tam ngai. Tefa zeizat dah a ngeih ka thei ti lo. A fanu pakhat cu Ni Khun asi i, Thau ahcun hlasak thiam ngaingai asi.
Pu Van Ling cu mi sifak ngai asi ko nain, Krihfabu caah aa pumpe taktak. Hlahruai lei ah Pathian nih "laksawng" apek bak ve tiah ka ruah. An har bu le an dam lo bu te zong in, Thau khua solfa an thiamnak ding caah le Krihfabu hla an thiamnak hnga ding caah, kum tam tuk hruaitu asi.
Amah cu solfa a thiam. A aw a tha. Hla cawn le hlasak a huam. Ahuam zong a huam. Alung a sau taktak. Ngaknu tlangval hlacawngmi cungah dawtnak le duhsaknak a ngei. Ngakcia ngai asimi, atu le fale chan tiang in, hla a chimh huam hna. Ngakchia mino taktak sin zongah aa nuam kho. Cucu ka upat cemnak asi. Ngakchia mino hlacawng ka tete zong, biatak tein bia a ruah khawh hna. Lungsau taktak in hla a kan chim kho. Zeitluk in, mi kan nen zongah a kan in ko. Alungsaunak khuaruahhar asi. A caan ahcun hla kan thiam lo tuk caan ah, a ing a puan caan zong aum ve. "Nan i biatak lo; nan duh taktak lo" tiah a rak kan sik tawn. A caan ahcun a baa taktak tawn.
Xmas lai le Kum Thar lai tibantuk ahcun, a thla in hla a kan cawnpi. Zarh tha lai ahcun, zan chiar peh in hla a cawnpi khawh hna. Cu ko cu ka khuaruah a har. Riantuan thabat bu cun hlacawn a rak fawi lo nain, zanchiar a rak kan chimh khawh. Krihfabu caah aa pe kho taktak. Atu cu kum 68 fai hrawng asi cang men lai. Atu tiang hla a hruai ko rih tiah an ti. Ka khuaruah a har.
Pu Van Ling kong ruah tikah, "Solfa lei ahcun jubilee tuah piak aphu" tiah ka ti tawn. Thau ah um ning law cu, "Hlalei Jubilee" kan tuah piak hnga tiah ka ti tawn. Xmas le Kum Thar a phak lai poah ahcun, Pu Van Ling hi ngaih a um tuk. Mitthlam ah a cuang tuk.
Amah nih hin Thau khua ah solfa a kan chimh i, a cheu cu solfa thiam tete zong an chuak hna. Cu hna lak ahcun Pu Nun Hre, Pu Chan Hngak le Tleicia Pu Thang Bawi hna an si. Hihi kan mah chan ah solfa a thiam pawl an si. Pu Chan Hngak cu atu Germany ah a um cang i, amah hi hla zong tam ngaite a phuahmi asi. A hla phuahmi hi, Hakha-Thantlang hna zongah an sak len tawnmi an si.
Italy phungtluk ah, "Hla a sami cu an lungre a thei lo" ti asi. Lungre a theilomi cu an nun khua a sau an ti bang, Pu Van Ling zong hi hlasak a huam caah le hla lei ah thawtnak a ngeih caah, a nunkhua a sau ngai. 1996 khua ka um lio ahcun, mino sin ah aa tel kho rih. USA ka umnak hmanh kum 18 asi ve cang. Atu tiang Pu Van Ling cu Thau ah "Thau Baptist Krihfabu Choir" a hruai rih hna ti ka theih i, lunglawmhnak in ka khat.
Pu Van Ling bantuk hi, Thau khua ah an chuak ti hnga maw ti ka ruat. Cathiam sang asi lo; phungchim thiam asi lo; mirum zong asi lo; mi tthawng zong asi lo nain, Thau khua Krihfami kan caah, tambik tluachuah a kan phurhtu pasaltha pakhat a si. Pathian nih solfa, hla hruai huamnak le hla thiamnak hna hi, laksawng a pek bak ve mi a si. A lung a sau ning zong khuaruah har asi. Amah bantuk in solfa thiammi le hlahruai huammi hi, Thau khua hrawnghrang ahcun kan chan chungah an chuah ti lai ka zum lo.
Mizoram hi Krihfa ram kan ti nain, khuate ahcun choir a um kho tuk ti lo. Aruang cu buu a tam tuk caah asi. Aizawl, Lunglei, Lawngtlai tibantuk i Krihfabu lianmi lawngah choir an um kho i, khuate ahcun Laitlang bantuk in choir remh hi a um kho lo ti tluk asi ko. Cucaah Mizoram khuate pumh khi, a hlunghlai lo ngai tawn. Lairam ahcun khuate zongah mah le sining tawk tein hlacawn le choir sak a um ngai rih caah, kan i pumhnak a nuam ngaingai rih. Hi bantuk in Lairam khuate zongah choir tete kan ngeih khawhnak hi, choir hruaitu hna ruangah a hrampi cu asi.
Kawlram le Mizoram ah a kenkip ka tlawng. Hla hruaitu tampi ka hmuh tawn hna. Thantlang, Hakha, Kalaymyo, Mandalay, Yangon le USA khua tampi ah ka hmuhton hna. Hla hruaitu tam deuh cu, thlahlawh pekmi an si hna lo. An tha le a baa taktak fawn. An fimnak, an caan, an thazaang an chuahmi a tlawm lo. An mah tello in cun Krihfabu hi atluang kho bak lo. Hma a kal kho lo. Cu tluk in Krihfabu ah hla a biapit tuk caah, hlahruai zong an biapi tuk ve.
Krihfabu i hla hruaitu pawl kong hi ka ruat tawn. Lairam ah minthang tampi an um. Amin a thang lo nain, solfa a thiam taktak i, kum tam taktak hla a hruaimi minung pakhat kong hi tial ka duh. Cucu peng chung ahcun athang lo nain tlang ahcun a thang mi pa a si.
1965 ah ka chuak i, tu kum hi k.50 ka tlin kum asi. Minung ka si ka theihka tein Thau khua ah solfa a rak chim tawn i, hla a rak hruai tawnmi cu Pu Van Ling asi. Midang nih tlawmte an van chawn caan zong cu a um ve nain, abuak tlak cun Thau Baptist Choir a kan hruaitu a rak si peng. Hitin tuak tikah, hla a hruainak hi kum 50 leng akai cang lai. Cucaah ka ruah tikah, Lairam ah choir hruaitu sau bik a tuanmi asi men lai tiah ka ruat.
Pu Van Ling cu hlahruaitu ka hmuhmi lakah ka khuaruah a har cemmi pa asi. A tefa an tam ngai. Tefa zeizat dah a ngeih ka thei ti lo. A fanu pakhat cu Ni Khun asi i, Thau ahcun hlasak thiam ngaingai asi.
 |
| Pu Van Ling nih Thau Baptist Choir asakpi lio hna (Photo: Pu No Thawng) |
Amah cu solfa a thiam. A aw a tha. Hla cawn le hlasak a huam. Ahuam zong a huam. Alung a sau taktak. Ngaknu tlangval hlacawngmi cungah dawtnak le duhsaknak a ngei. Ngakcia ngai asimi, atu le fale chan tiang in, hla a chimh huam hna. Ngakchia mino taktak sin zongah aa nuam kho. Cucu ka upat cemnak asi. Ngakchia mino hlacawng ka tete zong, biatak tein bia a ruah khawh hna. Lungsau taktak in hla a kan chim kho. Zeitluk in, mi kan nen zongah a kan in ko. Alungsaunak khuaruahhar asi. A caan ahcun hla kan thiam lo tuk caan ah, a ing a puan caan zong aum ve. "Nan i biatak lo; nan duh taktak lo" tiah a rak kan sik tawn. A caan ahcun a baa taktak tawn.
Xmas lai le Kum Thar lai tibantuk ahcun, a thla in hla a kan cawnpi. Zarh tha lai ahcun, zan chiar peh in hla a cawnpi khawh hna. Cu ko cu ka khuaruah a har. Riantuan thabat bu cun hlacawn a rak fawi lo nain, zanchiar a rak kan chimh khawh. Krihfabu caah aa pe kho taktak. Atu cu kum 68 fai hrawng asi cang men lai. Atu tiang hla a hruai ko rih tiah an ti. Ka khuaruah a har.
Pu Van Ling kong ruah tikah, "Solfa lei ahcun jubilee tuah piak aphu" tiah ka ti tawn. Thau ah um ning law cu, "Hlalei Jubilee" kan tuah piak hnga tiah ka ti tawn. Xmas le Kum Thar a phak lai poah ahcun, Pu Van Ling hi ngaih a um tuk. Mitthlam ah a cuang tuk.
Amah nih hin Thau khua ah solfa a kan chimh i, a cheu cu solfa thiam tete zong an chuak hna. Cu hna lak ahcun Pu Nun Hre, Pu Chan Hngak le Tleicia Pu Thang Bawi hna an si. Hihi kan mah chan ah solfa a thiam pawl an si. Pu Chan Hngak cu atu Germany ah a um cang i, amah hi hla zong tam ngaite a phuahmi asi. A hla phuahmi hi, Hakha-Thantlang hna zongah an sak len tawnmi an si.
Italy phungtluk ah, "Hla a sami cu an lungre a thei lo" ti asi. Lungre a theilomi cu an nun khua a sau an ti bang, Pu Van Ling zong hi hlasak a huam caah le hla lei ah thawtnak a ngeih caah, a nunkhua a sau ngai. 1996 khua ka um lio ahcun, mino sin ah aa tel kho rih. USA ka umnak hmanh kum 18 asi ve cang. Atu tiang Pu Van Ling cu Thau ah "Thau Baptist Krihfabu Choir" a hruai rih hna ti ka theih i, lunglawmhnak in ka khat.
 |
| Pu Van Ling chuahnak khua "Thau" |
Pathian nih Thaumi hi thluachuah a kan pekmi vialte lakah, Pu Van Ling bantuk in solfa thiammi le hlahruai huammi a rak kan pekmi zong, kan thluachuah lian taktak asi tiah ka ruat tawn. Pu Van Ling nih Thau a dawtnak hi, Thau khuami nih kan cham kho lai lo. A dawtnak hi zeitik hmanh ah kan philh kho ti lai lo. Thau khua Krihfabu kong kan chim fate, Pu Van Ling kong hi, chim a dai ti lai lo. Zeicatiah Thau Krihfabu tuanbia le Pu Van Ling hi then awk an tha ti lo.
Thaumi nih a kan dawtnak kan cham kho lai lo. Bawipa Pathian tu nih techin fapar chan tiang in thluachuah pe ko seh ti hi, ka thlacamnak asi tawn.
------------------
Chinchiah:
Hi capar hin Thau ah hla saubik ahruaimi Pu Van Ling upat hmaizahnak ka pek. Pathian nih thluachuah phunzakip le damnak le nun khuasaunak pe ko seh. Amen.
Thaumi nih a kan dawtnak kan cham kho lai lo. Bawipa Pathian tu nih techin fapar chan tiang in thluachuah pe ko seh ti hi, ka thlacamnak asi tawn.
------------------
Chinchiah:
Hi capar hin Thau ah hla saubik ahruaimi Pu Van Ling upat hmaizahnak ka pek. Pathian nih thluachuah phunzakip le damnak le nun khuasaunak pe ko seh. Amen.
Sunday, December 27, 2015
Pathian Thluachuah Rel
Christmas thla hi Krihfami kan caah cun thla sunglawi bik asi. Hi thla ah hin, vawlei hmun tampi ahcun Christmas muisam a leng kho lo i, ngaihchiatnak le mitthli he khua an sa hna. Kan pawngkam thil sining zoh in, Pathian thluachuah rel zia thiam ding hi, kan nunnak ah a herh tuk caah, hi ca hi ka tialmi asi.
Nihin ni vawlei zoh tikah, thawngpang chia lawngte in a khat. Raltuknak le buainak thawng lawngte a leng i, hmun tampi ah daihnak a um lo. Christmas hmanh nuam in ahmang lomi tampi an um. Innkang meitet le thlirial ruangah mithi tampi an um hna.
Christmas thla ah vawleicung a khuhnenh bikmi thawngpang hna zong hi, thawngpang tha a um lem lo; thawngchia lawngte a si. Cu thawngchia cu kan nunnak ah ruat hna u sih law, "Pathian nih zeitluk in dah a ka dawt?" timi Pathian thluachuah rel zia thiamnak ding hi nang le kei caah abiapi tuk hringhran timi kha, atanglei thil sining hna in fim i lak hna u sih.
1. Syria kahnak
Nihin ni vawlei zoh tikah, thawngpang chia lawngte in a khat. Raltuknak le buainak thawng lawngte a leng i, hmun tampi ah daihnak a um lo. Christmas hmanh nuam in ahmang lomi tampi an um. Innkang meitet le thlirial ruangah mithi tampi an um hna.
Christmas thla ah vawleicung a khuhnenh bikmi thawngpang hna zong hi, thawngpang tha a um lem lo; thawngchia lawngte a si. Cu thawngchia cu kan nunnak ah ruat hna u sih law, "Pathian nih zeitluk in dah a ka dawt?" timi Pathian thluachuah rel zia thiamnak ding hi nang le kei caah abiapi tuk hringhran timi kha, atanglei thil sining hna in fim i lak hna u sih.
1. Syria kahnak
Syria ah tapung phu (100) renglo an um. An i nawnnawk viar i, an ram kahnak hi 2011 in atu tiang asi i, a dawng kho ti lo. Minung 250,000 leng an thi cang lai ti asi. An khuaram a rawkmi hi kum 20 chung ser hmanh ah, ral thawh hlan a tluk kho lai lo ti asi. Minung 8,000,000 renglo Syria refugee an si. Umnak reprai ngei lo in an zam hna. Ngakchia caah a pawi khun. Zeicatiah Sianginn kai aum lo. Khua sih, ruahsur, nilin a sining in an tuar. Hihi tuak ahcun Hakha kan tonmi hna cu a rak din tuai tuk.
 |
| Khuaram hitin aa rawkmi ah ngakchia an tuar ko |
Jordan ram i Syria refugee camp pakhat
2. Ukraine Buainak
Ukraine ramchung kahnak ah minung 8,000 tluk an thi cang lai ti asi. An khuaram a rawk ngaingai. Fawi ah a dai kho ding an si lo. Russia le Ukraine ramchungah refugee tampi an zam ve. Ukraine le Russia karlak ah theihthiamlonak zong a chuak.
EU le Nitlaklei ram tampi nih Ukraine tapung pawl na bawmh hna timi ruang le Crimea Tikulh Russia nih a lak thanmi ruang ah, Russia zong sipuazi an phih i, Russia cozah zong harnak tampi an pek ve. Nihin ni tiang an dai naisai rih lo. Hmailei zeidah an lawh te lai?
EU le Nitlaklei ram tampi nih Ukraine tapung pawl na bawmh hna timi ruang le Crimea Tikulh Russia nih a lak thanmi ruang ah, Russia zong sipuazi an phih i, Russia cozah zong harnak tampi an pek ve. Nihin ni tiang an dai naisai rih lo. Hmailei zeidah an lawh te lai?
 |
| Donetsk Int. Airport zong hitin a cim viar |
 |
| Lamsul zong hitin an rawk |
3. Nigeria
Nigeria ah Muslim biaknak in hruai aduhmi le Al-Qaeda tapung le ISIS tha pemi Boko Haram tapung cu an sual taktak. Hriamnam thatha "tank" tiang an ngei ve. Hi hna hi Africa ISIS an si. Nikum ah Krihfa siangngakchia nu 200 renglo an tlaih hna i, nupi ah an i tuah hna. Muslim ah an canter hna ti asi. Atu tiang an hmu thai ti hna lo. Boko Haram ruang ah bomh puah le raltuknak fak taktak a um peng. Nigeria ram ah Muslim ram dirh a timmi tapung an si. An hruaitu pa hi athi an rak ti nain, nihin ni tiang a nung ko rih.
Boko Haram tapung hruaitu le a hawi le pawl
Krihfa siangngakchia kha hitin Muslim ah an canter hna
Hitin car bomh an puah lengmang
Nizan ah atanglei khuate ah hin bomb an puah i, 30 an thi; 22 hma an pu; innlo tam taktak a rawk. Hi bompuakmi hna he, epchun ahcun Hakha bomb puakmi cu, afak ko nain a dintuai ngai rih. Boko Haram nih 2015 chungah "Nigirea minung 6,644 kan thah cang hna" tiah uangtlar ngai in an i porhlaw.
Nizan puakmi asi
4. Europe Refugee
Syria, Lybia le adang ram hna in 2014 chungah minung 850,000 Europe ram ah refugee in an zam. Rili ah a thimi 2,500 leng an kai cang ti asi. Tar le nau no ngeimi nu le ngakchia hna caah harnak tam tuk a chuak. Ralpi 2 hnu ah refugee buainak nganbik asi an ti. An zam cuahmah rih ko hna. Rawltam tihal, nilin khua al, ruahsur le khuasik aphunphun an tuar.
 |
| Europe lei zammi Syria Refugees |
Rili ah hitin an i vuan i, a cheu cu an nunnak a liam.
Acheu cu hitin Rili ah an nunnak a liam
Ruak zong hlam khawh an si lo. Ka nupi, ka va, ka fa ti zong hlam khawh an si lo. Hitin ramdang ah an ruak an i vui ko hna. An temtuar taktak a si. Kan nih cu thlan te ah kan i vui hna le kan thihning zong a zia ngai hna.
5. Paris Khuacaan Kong Meeting 2015
Paris khua ah vawleicung khuacaan a lin chin lengmangmi ruangah ram 195 hruaitu hna meeting an ngei i, vawlei ramkip nih "Greenhouse gases" an chuahmi cio thumh dih cio ding in hnatlaknak an ngei. Hi greenhouse gases hna hi, vawlei a linhtertu le khuacaan a hrawktu le thli a thurhnomhtertu cem zong an si. .
Greenhouse gases timi ah abiapi bik in phun (5) a um: carbon Dioxide, Methane, Nitrous Oxide le Fluorinated Gases-timi an si.
Hi hna hi zehzung, motor, aircon, tlanglawng, vanlawng, meikhu phunphun in a chuakmi an an si. Hi greenhouse gases ruangah vawlei a lin chin lengmang lai ti asi. 2100 ahcun Africa ram cheukhat cu minung nun khawh asi lai lo ti asi. Dallas Texas te hna zong minung caah a har ngaingai lai an ti.
Greenhouse gas hi zeitindah a chuah ningcang asi timi fiannak ding caah, USA i greenhouse gas a chuah ningcang atanglei ah hmuh khawh asi. Hi atagnlei hmammi thilri hna nih hin greenhouse gas cu a chuahter. .
Greenhouse gases timi ah abiapi bik in phun (5) a um: carbon Dioxide, Methane, Nitrous Oxide le Fluorinated Gases-timi an si.
Hi hna hi zehzung, motor, aircon, tlanglawng, vanlawng, meikhu phunphun in a chuakmi an an si. Hi greenhouse gases ruangah vawlei a lin chin lengmang lai ti asi. 2100 ahcun Africa ram cheukhat cu minung nun khawh asi lai lo ti asi. Dallas Texas te hna zong minung caah a har ngaingai lai an ti.
Greenhouse gas hi zeitindah a chuah ningcang asi timi fiannak ding caah, USA i greenhouse gas a chuah ningcang atanglei ah hmuh khawh asi. Hi atagnlei hmammi thilri hna nih hin greenhouse gas cu a chuahter. .
6. Global Warming
Vawleipumpi Linhnak hi minung nih kan serchuahmi thil (sehzung le motor khu tbk) hna ruangah a chuakmi asi. Minung thanchonak nih a chuahpimi theipar chia pakhat an si. Meikhu phunphun, greenhouse gas (CO2) le zeidang aircon khuvai te hna ruangah achuakmi asi. Minung nih thingram kan hau tukmi ruangah global warming hi a zual chin lengmang lai ti asi. Global warming ruangah vawlei a linh lawng silo in rili tii athang i, cu ruangah rilicung ummi ram tampi cu 2100 ahcun harnak tampi an tong kho tiah ruah asi. Tikulh ram cheukhat cu chuahtak an hau te lai tiah scientist pawl nih an ti cang.
Hi bantuk sehzung hi Global Warming chuahter cemtu an si
6. Thli Hnawmtam Azual
Thli hnomhtamh ruangah 2012 ah vawleicung ah minung 7,000,000 an thi; sifak ram asimi Southeast Asia le Pacific Nitlaklei ram pawl ah tambik an thi i, 3.3 million hi innchung thli hnomhtamh ruangah an thi i, 2.6 million hi innleng thli hnomhtamh ruangah an thi tiah WHO nih an ti.
Thli hnomhtamhnak (air pollution) hi vawleicung ah a zual taktak. Thli hnomhnak hi tambik a chuahtertu cu sehzung khu, motor khu, tlanglawng le vanlawng khu an si. Vawleicung ah thli thurhomhnak tambik a chuahtu cu Tuluk, USA, EU ram, India, Brazil, Japan le Canada an si. Hi a rummi ram pawl nih an chuahtermi thli hnawmtam hi, vawleicung mi vialte nih kan tuarmi asi. Abik in sifak ram nih kan tuar khun. Ram rummi cu an i zohkhenh kho nain, sifak ram cu kan i zohkhenh kho ti lo.
USA, Canada le EU ram hna hi, a kihnak ram an si caah, hiti zoh ahcun an ram ah thli athiangmi a lo ko nain, an ram chung ummi sehzung, motor, thlanglawng, vanlawng le aircon dat hna nih an chuahtermi carbondi oxide hna le carbon acid pawl nih, an ram hi a chungmuru ah thli a rak hnomhter ngai. Mit in cun hmuh khawh asi tuk lo nain, thli lak i aa telmi dip (particle) tah tik lawngah theih khawh an si. Vawleicung ramkip ah minung kan karh ruang ah thli hnomh ning hi a zual chin lengmang i, "vawleicung pumpi ngandamnak zong hi, hi thli hnawm ruangah phan awk a um ngaingai cang" tiah scientist nih an ti.
Beijing khua thlinawm (Dec, 2015)
Hell bantuk asimi Tuluk ram thlihnawm
Tuluk ram thlihnawm nih kum chiar 1.2 million minung a thihter hna ti asi.
7. Khuacaan Achia Chin Lengmang
Global warming ruangah ramkip ah khua caan a hman ti lo. Thlichia a tam deuhdeuh i an fak deuhdeuh; rili tii a thang i nawng tilian nih innlo a hrawhmi a tam chin lengmang. UK ram lawng hmanh ah inn 2,000,000 cu tilian nih fawite hrawh dingmi chungah an i tel ti asi.
Rilikam tilet a sang chin lengmang i rilikam vawleitlang an rawk taktak. Ruahpi a tuh tuk ruangah hmunkip ah tilian le leimin an chuak. Acheu ram ah khua a hrem i ram a car tuk ruangah mei a rak kang. Acheu ram ah nikhua a hrem i, ruah asur lo caah tidin ding zong an har ngaingai. Atanglei kokek rawhralnak hna hi, tu thla December chung i a cangmi lawngte an si. Hi vialte hi Vawleipumpi Linhnak (Global warming) nih a zualtermi an si tiah scientist nih an ti.
Global warming ruangah ramkip ah khua caan a hman ti lo. Thlichia a tam deuhdeuh i an fak deuhdeuh; rili tii a thang i nawng tilian nih innlo a hrawhmi a tam chin lengmang. UK ram lawng hmanh ah inn 2,000,000 cu tilian nih fawite hrawh dingmi chungah an i tel ti asi.
Rilikam tilet a sang chin lengmang i rilikam vawleitlang an rawk taktak. Ruahpi a tuh tuk ruangah hmunkip ah tilian le leimin an chuak. Acheu ram ah khua a hrem i ram a car tuk ruangah mei a rak kang. Acheu ram ah nikhua a hrem i, ruah asur lo caah tidin ding zong an har ngaingai. Atanglei kokek rawhralnak hna hi, tu thla December chung i a cangmi lawngte an si. Hi vialte hi Vawleipumpi Linhnak (Global warming) nih a zualtermi an si tiah scientist nih an ti.
Kokek rawhralnak nih sifak le arummi ram a dang lo; athangcho le thangcho lo ram danglo in vawleicung hmunkip a kan den cuahmah cang i. minung nih nunnak, innlo le khuaram kilven a har chin lengmang cang lai ti asi. Global Warming hi zeitindah kan kham khawh lai timi ah scientist pawl an thluak abuai taktak cang. Mirang nih "hruh hi a nuam" an timi hi a rak si ngai. Mifim cu khuacaan kong an ruah ah, an lungre lawngte a thei i, mihrut cu zeihmanh khuacaan kongah lungretheih ding a um lem lo
Australia Sydney khua cu naite ah fak ngai in thlichia nih hitin a hran hnawh. Minung thawng tam ngai mei lo in saupi an um. Hi lio caan ah Australia thlanglei cu a lin tuk i degree 107.6 (F) aphan. Mipi harnak tampi an tuar.
Scotland (UK) ah tilian a chuakmi nih innlo, thilri tampi a hrawh. Minung a thawng in an zamter hna. Global warming ruangah asi an ti. Atanglei hi England ram Cambria zongah tilian nih khua a khuh i, rawhraknak tampi an tong.
Christmas lai ah hitin tii nih aphum hna
India ram Chenai khua cu December 4 ah, ti nih a phum i, mipi hitin harnak an tong. Innlo le motor le thilri tamtuk a rawk.
December 14 ah Philippines i ahrangmi Typhoon Melor ruangah minung 724,839 cu innlo chuahtak in zaamter hna. Minung 3 an thi. 2015 chungah a voi 2 nak thlichia a hran asi. Sifah chinchap, innlo hrawh piak chinchap, eilo din lo asi. An caah Christmas lawmhnak a um kho lo. 2013 i ahrangmi Typhoon Haynan nih minung 7,000 renglo a rak thah hna.
USA ah Christmas thaizing ah ahrangmi Tornedo le tilian ruangah minung 22 an thi. Dallas pawng i khua cheukhat Tornedo ruangah innlo tam ngaite a rawk. Texas le a pawngkam state cheukhat (New Mexico, Oklahoma, Missouri) ah December 23-28 karlakah nichiar in tornedo a hrang i voi (55) a hrang ti asi. Khuacaan lei mifim hna USA khuacaan kong an ruah ah, a buai taktak tiah an ti i, an khuaruah a har ko. Global Warming ruangah vawleicung khuacaan hi a chia chin lengmang ko ti asi. Vawleicung rawhralnak le thihlohnak nih cun, Christmas Ni sunglawi le Kum Thar ni sunglawi zong a rak hrial hlei lo. Cu caan cu nang le kei zong nih ton khawh asi ve ko.
Christmas Zan ah, California thlanglei ah a kangmi Solimar Fire nih ram acre 1,200 leng akangh pinah, inn thatha tam ial a kangh chih. Califorania cu US ram rum bik asinain, kum (5) khua a hrem cang i, an ram a car tuk cang caah, tireu, nilin le meikang a zual chin lengmang i, hmailei minung zeitindah khua an sak te lai tiah khuaruah har ngai an si cang.
 |
| Dallas pawng Tornedo hrawhmi inn hna |
Christmas Zan ah, California thlanglei ah a kangmi Solimar Fire nih ram acre 1,200 leng akangh pinah, inn thatha tam ial a kangh chih. Califorania cu US ram rum bik asinain, kum (5) khua a hrem cang i, an ram a car tuk cang caah, tireu, nilin le meikang a zual chin lengmang i, hmailei minung zeitindah khua an sak te lai tiah khuaruah har ngai an si cang.
 |
| Christmas zan kangmi Solimar Meikang Khatlei ah December 30 in Mississippi River cu nawng a tlung. USA hi tii lianh caan hi khuasik dih ah asi tawn nain, atu cu khuasik cingling ah asi. Lampi, hlei, innlo le dawr tampi an rawk. Sunghbaumi an tuan kho rih lo. Khua tampi a hrawh caah, minung thawng tampi innlo lo in an um. Ramchung ah ralzam bantuk in an chuah ve hna.  Mississipi River nawngtlungmi |
Biafunnak
Hi acunglei ram hna ahcun, Christmas hi ngaihchaitnak le lunglennak lawngte in an hmang hna. Innlo an ngei ti lo. Innpa an tling ti lo. Chungkhar an tling ti lo. Biakinn le sianginn an rawk dih hna. Pumhnak inn hmanh an ngei ti lo. Pawcawmnak caah dumhau le lo vialte an rawk dih. An caahcun ngaihchiatnak le mitthli tlaknak lawngte asi ko.
Hi acunglei ram hna ahcun, Christmas hi ngaihchaitnak le lunglennak lawngte in an hmang hna. Innlo an ngei ti lo. Innpa an tling ti lo. Chungkhar an tling ti lo. Biakinn le sianginn an rawk dih hna. Pumhnak inn hmanh an ngei ti lo. Pawcawmnak caah dumhau le lo vialte an rawk dih. An caahcun ngaihchiatnak le mitthli tlaknak lawngte asi ko.
Hi thil vialte hna zoh in, zeitluk in dah Bawipa nih a ka dawt timi khi kan nunnak nih fian aherh. Pathian thluachuah rel thiam le Pathian thangthat a herh taktak.
Psalam hlaphuahtu nih "Maw ka nunnak Bawipa cu thangthat tuah" (Ps 103:1; 104:1) ati bantuk in, kan nunnak in Bawipa thangthat a herh taktak.
Cu lawng silo in, midang an fahnak hrawmpi le thlacampi duhnak thinlung ngeih zong a herh taktak. Tangka chawva in kan bawmh khawh hna lo hmanh ah, nang le kei nih tuah ve ding asi.
Cunak in alet in kan ca cio ah a herhmi cu, Bawipa thluachuah rel hi a si. Mi tampi cu nifatin thatnak kan ton cuahmah bu in kan zai rih; Pathian thluachuah hi kan rel kho lo.
Ruah ngai awk a ummi cu, atu kum December ah vawlei hmunkip ah a cang cuahmah mi thil sining ruat in, nang le kei teh "Bawpa Thluachuah Rel Zia Kan Thiam Ve Maw" ti ruah a herh hringhran ko.
Psalam hlaphuahtu nih "Maw ka nunnak Bawipa cu thangthat tuah" (Ps 103:1; 104:1) ati bantuk in, kan nunnak in Bawipa thangthat a herh taktak.
Cu lawng silo in, midang an fahnak hrawmpi le thlacampi duhnak thinlung ngeih zong a herh taktak. Tangka chawva in kan bawmh khawh hna lo hmanh ah, nang le kei nih tuah ve ding asi.
Cunak in alet in kan ca cio ah a herhmi cu, Bawipa thluachuah rel hi a si. Mi tampi cu nifatin thatnak kan ton cuahmah bu in kan zai rih; Pathian thluachuah hi kan rel kho lo.
Ruah ngai awk a ummi cu, atu kum December ah vawlei hmunkip ah a cang cuahmah mi thil sining ruat in, nang le kei teh "Bawpa Thluachuah Rel Zia Kan Thiam Ve Maw" ti ruah a herh hringhran ko.
Hniarlawn Khua & Solfa Thiammi Tarpa
Hakha peng, Hniarlawn khua hi, Lairam khuate lakah khua fate asi ko nain, solfa thiam lei ah min a thang ngaimi le solfa thiam tampi an chuahnak khua asi.
Hakha ka um lio zongah, Hniarlawn hi solfa an thiam ngai tiah ka rak theih tawn. MIT ka kai lio ah solfa a kan chimtu le hla a rak kan hruaitu cu Hniarlawn khuami, Rev. James Tin Kung a rak si. Thau khua ah a rak um balmi, San San nu le pa timi zong, kan khua an rak phan i, solfa an rak thiam ngaingai. Adang min ka theihlomi tampi an um rih i, ka theihmi ahcun Rev. Lal Cung Awi te hna solfa thiam ngaingaimi an si.
1982-84 tiang Hakha ah ka rak um. Lung Biakinn hi voi tamcem ka pumhnak asi. Cu lio ah hlaremhmi lak ah, Hniarlawn khuami hi, solfa lei ah chimrelmi an rak si. Zeiruang ah dah Hniarlawn khua hrawnghran hi, hitin solfa thiammi an tam hnga timi ka rak ruat tawn. A ruang ka thei lem lo, Hakha akhua he aa naih caah, Siangbawi te le hlanlio Krihfa hmasa hna sin in an thiammi asi theu lai tiah ka rak ruat.
Cu ka rak ruah tawnmi aphi cu Hmantaw ka kal lio ah ka rak theih. Cucu 1995 kum, MIT i BD (II) ka awn kum ah asi.
1995 Thalcaan lio ah, hawikawm tlawn ruah ah, Hmantaw khua ka va phan. Hmantaw khua upa tampi an rak ka leng. Cu lio ah tarpa pakhat a um ve. Amin ka thei ti lo. Amah cu kum 68 kuakap asi lai.
Cu tarpa nih cun, "Ka fa, khawika khua dah na si?" tiah a ka hal. "Thau khuami ka si" tiah ka leh.
Cu cangka in tuanbia saupi a ka chimh colh. Atuabia a chimmi cu, hitin asi.
"Ka fa, mah cu Thau khuami hme maw na si?"
"Kan tlairawl lio ah hin, solfa thiam kan rak duh tuk. Cawnnak ding khua kan tuaktan kan rak thei lo. Solfa thiammi an rak har tuk. Thau khua ah solfa thiammi an um an ti caah, Thau khua i solfa cawn ah Hniarlawn le Nabual in minung tam ngaite kan rak kal. Riahcaw kan rak i rawnh i, a thla thla in Thau ah kan rak caam. Chun ah lo kan thlawhpi hna. Zaan ah meifar van bu in hla rak cawng tawn" tiah ngaihchia ngai in a ka chimh.
Pathian an rak duh ruang ah, riahcaw ronh bu le lo thlawh piak bu in, Hniarlawn khua in Thau i solfa cawn ah an rak rak kalmi cu, ka khuaruah a har taktak. Uar zong an um tuk. An duhnak, an huamnak le an i pumpeknak hi, upat hmaizah tlak taktak an si ka ti.
Tu chan mino tampi cu, meng 1/2 hmanh solfa cawn kal kan huam ti lo va si kaw, an nih cu Hniarlawn in Thau tiang cu meng 60 tluk a hla i, cu tluk a hlami ah solfa cawn ah an rak kal. An innlo, an rian, an sining vialte an rak kaltak. Uar an um taktak. Hla phuahtu nih "Kan pupa zumhnak a nungmi" tiah atimi hi, an zumhnak hi arak nung taktak ko. Atu chan zumhnak style in cun, "An piangthar lo le hell an kal lai" kan ti men ko hna lai. Asinain, hihi chim ka duh. "An nih cun zumhnak nung an ngeimi an si i, Abraham zumhnak bantuk in an zumhnak kha an nunnak in alanghtermi an si" tiah chim ka duh. An nih sin ahcun, zeitluk in dah ka pek khawh lo timi kha, keimah le keimah zong ka hmuchuak ve.
Hlanlio Laimi kan pupa zumtu hna zumhnak, pumpeknak, huamnak, biaktaknak le harnak tuarnak hna ka ruah ah, ka upat taktak. Cu tarpa cu a nung ti hnga maw ka thei lo. Ka mitthlam ah a cuang theu tawn. A caan caan ahcun a tuanbia a ka chimhmi te ka ruat theu tawn. Ka philh sual lai ti ka phan caah le cu ka hngalh ti lomi tarpa te tuanbia a loh sualnak hnga lo ding caah, hi ca hi ka tialnak zong asi.
Cu tarpa te le a hawi le aho dah an si hnga ti zong ka thei kho ti lo. Mi nih cun upatnak le hmaizahnak an pe lem hna lai lo nain, kha amin ka theih tilomi tarpa te le a hawi le kha, upat hmaizahnak ka pek hna. Ka upat. Ka thangthat hna. Laimi caah zohchunhtlak zumtu tha an si ka ti. Minung nih cun an tuanbia kan philh ko hna lai nain, Pa PATHIAN nih cun a philh hna lai lo timi fiang tein ka theih caah, cucu ka lawmhnak asi.
Hniarlawn le Nabual hrawng hi, zei cadah hi tluk in solfa an thiam hnga timi ka rak ruah tawnmi te kha, aphi pakhat cu an pupa hna mah tluk in an rak huam caah asi timi kha ka hmuh. USA ka phak hnu ah, "Hniarlawn Hlaremh" hlaphel ka ngaih balmi a um. Atlangpi ka thei ti lo. Cu hlaremh hna cu ka van ruat than i, kha tarpa te le a hawi le pawl tuhmi "thlaici" an si timi ka hmuh. Thlaici atuhtu rak um lo ahcun, Hniarlawn hi mahtluk in hla an thiam lem hnga lo.
Nihin ni Hakha le Thantlang Peng khuate sining zoh tikah, Hniarlawn nakin solfa thiammi khua an tlawm men lai tiah ka ruat. Cutluk in solfa thiammi an tam. Thlaiti atuhtu kha Hniarlawn Patar pa te le a hawi le kha "minthatnak" (Credit) pek phu taktak an si. Kha hna thlaici tuhmi te kha alo ti lai lo. Hniarlawn cu solfa an thisen le an thihri ah a lut cang. An tlik le ruh tiang in a lut cang. Cucaah techin fapar chan tiang, chan tampi solfa an thiam cang lai tiah zumhnak ka ngei.
Kan khua (Thau Khua) kong zong ka ruat than. Kai theih tik ahcun, solfa thiammi chim ding tlak cu Pu Heng Mang le Pu Van Ling an si. Pu Chan Hngak te hna zong mino deuh ahcun a thiammi an si. Kan pa le hna cu an rak thiam dih ngawt nain min thang taktak cu ka theihphakmi an um lo.
Cu Hniarlawn tarpa te nih a ka chimhmi tuanbia ka ruat i, kan khua kong ah ka lung a fiang lo mi ka hei ruat than.
Zeicadah Hniarlawn le Nabual tiang nih Thau khua ah solfa an rak cawn hnga? Ahodah chimtu asi hnga? Cu solfa chimtu saya cu khawika in dah arat hnga? Zei bantuk minung dah asi hnga? Khawika ka in dah a va thiam ve hnga? Hakha le Thantlang hmanh ah solfa chimtu an um lo lio caan ah, zeicadah Thau khua khuate, India ramri khua ah solfa chim kho saya aum hnga?" timi vialte ka ruat. Aphi ka thei kho lo.
Thau ka tlun hnu ah, khua kan Krihfa upa ka va hal hna. An ka chimhmi cu hitin asi. Ka hngak chiat deuh caah ka rak theih manh lo mi tuanbia kha an ka chimh i, cu ceu cun ka lung a van fiang ve. Upate nih an ka chimhmi cu, hitin asi.
"Thau khua ah hin, India ram lei in cawkmi Press seh kan rak ngei. Cucu Hakha le Thantlang hmanh nih an rak ngeih khawh ri lo mi asi. Cun Rev. Lengkham hi Mizoram in a ra i, Thau ah pastor a tuan. Amah hi solfa thiammi asi. Amah nih Thaumi hi solfa a kan chimh. Cucaah khua dangdang hna zong, Thau ah solfa cawn ah an rak ratnak asi. Cu Hniarlawn le Nabual hrawnghrang zong cu, solfa cawn ah, Thau i an ratnak cu asi" tiah an ti.
Kai theih tik ahcun, kan mah khua ahcun solfa thiam tiah chim dingmi cu Pu Van Ling lawng asi. Asinain Hniarlawn khua tu ahcun solfa leiah saya a tuan kho dingmi solfa thiam an rak tam tuk. Nihin ni tiang zong, Solfa lei ahcun Hniarlawn cu min ngeimi khua pakhat an si.
Cu tarpa nih a ka chimhmi a tuanbia te ka ruat i, lunglawmhnak in ka khat. Keimah chan ahcun Thaumi cu solfa thiam kan um ti lo nain, Hniarlawn le Nabual hrawnghrang tiang Solfa thlaici a karhtertu khua pakhat kan rak si ve ko timi ka hmuh tikah, kai lawmh lawng si lo in kai lunghmuih. Krihfami kan rian cu, midang thiltha hrawmh ve le midang thluachuah hmuhtertu si ding asi bantuk in, kan khua Krihfa hmasa hna zong ka upat hna.
"Mi pakhat thawng sa pakhat thawng" an ti bang, Thau khua ah solfa thiam ngaingaimi Rev. Lengkham aum ruangah Hniarlawn le Nabual tiang nih solfa an thiam. Cu hna zong nih, an thiammi solfa thiamnak thluachuah cu Hakha peng ah an karhter chin ve.
Cucu pei Jesuh nih, "Vancung pennak cu antamci mu he aa lo" tiah atimi cu asi cu. Antam ci cu a fate ko. Asinain an van tuh i a keuh tikah, antam kung lianpi ah aa chuah i, va nih an tlanh i a theipar kha an ei khaawh i, va tampi caah lawmhnak le khimnak arak si. Cu ve bantuk in, Thau khua i solfa thiammi pakhat hnih ruangah, Hniarlawn le Nabual tiang solfa thiammi an karhnak kong ka theih tikah, Rev. Lengkham cung zongah kai lawm. Thaumi ka sinak zong in, kai lawm fawn.
Vancung pennak karhternak caah, mi kip hi kawh auh le tuanvo pek kan si. Kha Hniarlawn tarpa te le a hawi le zong kha solfa in vancung pennak a kahtertu an rak si ve ko timi ka ruat i, kai lawm. Ka upat hna i, ka thangthat hna.
USA ka phak hnu zongah, kha Hniarlawn tarpa te kha ka ruat theu tawn. Hniarlawn khuami he kan i ton fate a kong ka chim theu tawn. Ka philh kho lo.
Kha tarpa te kha, hi vawleicung a nunnak zong a liam cang men ko lai. An tuanbia, an i pumpeknak, Krihfabu le Bawipa ca an rak i peknak kha, mi nih an philh cang men ko lai. A theih zong an theih piak lo men ko hna lai.
Asinain, amah le ahawi le nih an tuhtami solfa thlaici cu Hniarlawn-Nabual hrawng le Hakha pawng hrawnghrang ah a dong ti lai lo!!
------------------------------
Chinchiah
Hi capar in, Hniarlawn Tarpa te le a hawile le Rev. Lengkham upat hmaizahnak ka pek hna. Pathian nih vanram ah suiluchin a pek ko hna lai timi ruat bu tein hi ca hi ka tial.
Hakha ka um lio zongah, Hniarlawn hi solfa an thiam ngai tiah ka rak theih tawn. MIT ka kai lio ah solfa a kan chimtu le hla a rak kan hruaitu cu Hniarlawn khuami, Rev. James Tin Kung a rak si. Thau khua ah a rak um balmi, San San nu le pa timi zong, kan khua an rak phan i, solfa an rak thiam ngaingai. Adang min ka theihlomi tampi an um rih i, ka theihmi ahcun Rev. Lal Cung Awi te hna solfa thiam ngaingaimi an si.
1982-84 tiang Hakha ah ka rak um. Lung Biakinn hi voi tamcem ka pumhnak asi. Cu lio ah hlaremhmi lak ah, Hniarlawn khuami hi, solfa lei ah chimrelmi an rak si. Zeiruang ah dah Hniarlawn khua hrawnghran hi, hitin solfa thiammi an tam hnga timi ka rak ruat tawn. A ruang ka thei lem lo, Hakha akhua he aa naih caah, Siangbawi te le hlanlio Krihfa hmasa hna sin in an thiammi asi theu lai tiah ka rak ruat.
 |
| Rev. Lal Cung Awi le Pa Ceu Hlun (Ref. robawm.com) |
Cu ka rak ruah tawnmi aphi cu Hmantaw ka kal lio ah ka rak theih. Cucu 1995 kum, MIT i BD (II) ka awn kum ah asi.
1995 Thalcaan lio ah, hawikawm tlawn ruah ah, Hmantaw khua ka va phan. Hmantaw khua upa tampi an rak ka leng. Cu lio ah tarpa pakhat a um ve. Amin ka thei ti lo. Amah cu kum 68 kuakap asi lai.
Cu tarpa nih cun, "Ka fa, khawika khua dah na si?" tiah a ka hal. "Thau khuami ka si" tiah ka leh.
Cu cangka in tuanbia saupi a ka chimh colh. Atuabia a chimmi cu, hitin asi.
"Ka fa, mah cu Thau khuami hme maw na si?"
"Kan tlairawl lio ah hin, solfa thiam kan rak duh tuk. Cawnnak ding khua kan tuaktan kan rak thei lo. Solfa thiammi an rak har tuk. Thau khua ah solfa thiammi an um an ti caah, Thau khua i solfa cawn ah Hniarlawn le Nabual in minung tam ngaite kan rak kal. Riahcaw kan rak i rawnh i, a thla thla in Thau ah kan rak caam. Chun ah lo kan thlawhpi hna. Zaan ah meifar van bu in hla rak cawng tawn" tiah ngaihchia ngai in a ka chimh.
Pathian an rak duh ruang ah, riahcaw ronh bu le lo thlawh piak bu in, Hniarlawn khua in Thau i solfa cawn ah an rak rak kalmi cu, ka khuaruah a har taktak. Uar zong an um tuk. An duhnak, an huamnak le an i pumpeknak hi, upat hmaizah tlak taktak an si ka ti.
Tu chan mino tampi cu, meng 1/2 hmanh solfa cawn kal kan huam ti lo va si kaw, an nih cu Hniarlawn in Thau tiang cu meng 60 tluk a hla i, cu tluk a hlami ah solfa cawn ah an rak kal. An innlo, an rian, an sining vialte an rak kaltak. Uar an um taktak. Hla phuahtu nih "Kan pupa zumhnak a nungmi" tiah atimi hi, an zumhnak hi arak nung taktak ko. Atu chan zumhnak style in cun, "An piangthar lo le hell an kal lai" kan ti men ko hna lai. Asinain, hihi chim ka duh. "An nih cun zumhnak nung an ngeimi an si i, Abraham zumhnak bantuk in an zumhnak kha an nunnak in alanghtermi an si" tiah chim ka duh. An nih sin ahcun, zeitluk in dah ka pek khawh lo timi kha, keimah le keimah zong ka hmuchuak ve.
Hlanlio Laimi kan pupa zumtu hna zumhnak, pumpeknak, huamnak, biaktaknak le harnak tuarnak hna ka ruah ah, ka upat taktak. Cu tarpa cu a nung ti hnga maw ka thei lo. Ka mitthlam ah a cuang theu tawn. A caan caan ahcun a tuanbia a ka chimhmi te ka ruat theu tawn. Ka philh sual lai ti ka phan caah le cu ka hngalh ti lomi tarpa te tuanbia a loh sualnak hnga lo ding caah, hi ca hi ka tialnak zong asi.
Cu tarpa te le a hawi le aho dah an si hnga ti zong ka thei kho ti lo. Mi nih cun upatnak le hmaizahnak an pe lem hna lai lo nain, kha amin ka theih tilomi tarpa te le a hawi le kha, upat hmaizahnak ka pek hna. Ka upat. Ka thangthat hna. Laimi caah zohchunhtlak zumtu tha an si ka ti. Minung nih cun an tuanbia kan philh ko hna lai nain, Pa PATHIAN nih cun a philh hna lai lo timi fiang tein ka theih caah, cucu ka lawmhnak asi.
Hniarlawn le Nabual hrawng hi, zei cadah hi tluk in solfa an thiam hnga timi ka rak ruah tawnmi te kha, aphi pakhat cu an pupa hna mah tluk in an rak huam caah asi timi kha ka hmuh. USA ka phak hnu ah, "Hniarlawn Hlaremh" hlaphel ka ngaih balmi a um. Atlangpi ka thei ti lo. Cu hlaremh hna cu ka van ruat than i, kha tarpa te le a hawi le pawl tuhmi "thlaici" an si timi ka hmuh. Thlaici atuhtu rak um lo ahcun, Hniarlawn hi mahtluk in hla an thiam lem hnga lo.
Nihin ni Hakha le Thantlang Peng khuate sining zoh tikah, Hniarlawn nakin solfa thiammi khua an tlawm men lai tiah ka ruat. Cutluk in solfa thiammi an tam. Thlaiti atuhtu kha Hniarlawn Patar pa te le a hawi le kha "minthatnak" (Credit) pek phu taktak an si. Kha hna thlaici tuhmi te kha alo ti lai lo. Hniarlawn cu solfa an thisen le an thihri ah a lut cang. An tlik le ruh tiang in a lut cang. Cucaah techin fapar chan tiang, chan tampi solfa an thiam cang lai tiah zumhnak ka ngei.
Kan khua (Thau Khua) kong zong ka ruat than. Kai theih tik ahcun, solfa thiammi chim ding tlak cu Pu Heng Mang le Pu Van Ling an si. Pu Chan Hngak te hna zong mino deuh ahcun a thiammi an si. Kan pa le hna cu an rak thiam dih ngawt nain min thang taktak cu ka theihphakmi an um lo.
Cu Hniarlawn tarpa te nih a ka chimhmi tuanbia ka ruat i, kan khua kong ah ka lung a fiang lo mi ka hei ruat than.
Zeicadah Hniarlawn le Nabual tiang nih Thau khua ah solfa an rak cawn hnga? Ahodah chimtu asi hnga? Cu solfa chimtu saya cu khawika in dah arat hnga? Zei bantuk minung dah asi hnga? Khawika ka in dah a va thiam ve hnga? Hakha le Thantlang hmanh ah solfa chimtu an um lo lio caan ah, zeicadah Thau khua khuate, India ramri khua ah solfa chim kho saya aum hnga?" timi vialte ka ruat. Aphi ka thei kho lo.
Thau ka tlun hnu ah, khua kan Krihfa upa ka va hal hna. An ka chimhmi cu hitin asi. Ka hngak chiat deuh caah ka rak theih manh lo mi tuanbia kha an ka chimh i, cu ceu cun ka lung a van fiang ve. Upate nih an ka chimhmi cu, hitin asi.
"Thau khua ah hin, India ram lei in cawkmi Press seh kan rak ngei. Cucu Hakha le Thantlang hmanh nih an rak ngeih khawh ri lo mi asi. Cun Rev. Lengkham hi Mizoram in a ra i, Thau ah pastor a tuan. Amah hi solfa thiammi asi. Amah nih Thaumi hi solfa a kan chimh. Cucaah khua dangdang hna zong, Thau ah solfa cawn ah an rak ratnak asi. Cu Hniarlawn le Nabual hrawnghrang zong cu, solfa cawn ah, Thau i an ratnak cu asi" tiah an ti.
Kai theih tik ahcun, kan mah khua ahcun solfa thiam tiah chim dingmi cu Pu Van Ling lawng asi. Asinain Hniarlawn khua tu ahcun solfa leiah saya a tuan kho dingmi solfa thiam an rak tam tuk. Nihin ni tiang zong, Solfa lei ahcun Hniarlawn cu min ngeimi khua pakhat an si.
Cu tarpa nih a ka chimhmi a tuanbia te ka ruat i, lunglawmhnak in ka khat. Keimah chan ahcun Thaumi cu solfa thiam kan um ti lo nain, Hniarlawn le Nabual hrawnghrang tiang Solfa thlaici a karhtertu khua pakhat kan rak si ve ko timi ka hmuh tikah, kai lawmh lawng si lo in kai lunghmuih. Krihfami kan rian cu, midang thiltha hrawmh ve le midang thluachuah hmuhtertu si ding asi bantuk in, kan khua Krihfa hmasa hna zong ka upat hna.
"Mi pakhat thawng sa pakhat thawng" an ti bang, Thau khua ah solfa thiam ngaingaimi Rev. Lengkham aum ruangah Hniarlawn le Nabual tiang nih solfa an thiam. Cu hna zong nih, an thiammi solfa thiamnak thluachuah cu Hakha peng ah an karhter chin ve.
Cucu pei Jesuh nih, "Vancung pennak cu antamci mu he aa lo" tiah atimi cu asi cu. Antam ci cu a fate ko. Asinain an van tuh i a keuh tikah, antam kung lianpi ah aa chuah i, va nih an tlanh i a theipar kha an ei khaawh i, va tampi caah lawmhnak le khimnak arak si. Cu ve bantuk in, Thau khua i solfa thiammi pakhat hnih ruangah, Hniarlawn le Nabual tiang solfa thiammi an karhnak kong ka theih tikah, Rev. Lengkham cung zongah kai lawm. Thaumi ka sinak zong in, kai lawm fawn.
Vancung pennak karhternak caah, mi kip hi kawh auh le tuanvo pek kan si. Kha Hniarlawn tarpa te le a hawi le zong kha solfa in vancung pennak a kahtertu an rak si ve ko timi ka ruat i, kai lawm. Ka upat hna i, ka thangthat hna.
USA ka phak hnu zongah, kha Hniarlawn tarpa te kha ka ruat theu tawn. Hniarlawn khuami he kan i ton fate a kong ka chim theu tawn. Ka philh kho lo.
Kha tarpa te kha, hi vawleicung a nunnak zong a liam cang men ko lai. An tuanbia, an i pumpeknak, Krihfabu le Bawipa ca an rak i peknak kha, mi nih an philh cang men ko lai. A theih zong an theih piak lo men ko hna lai.
Asinain, amah le ahawi le nih an tuhtami solfa thlaici cu Hniarlawn-Nabual hrawng le Hakha pawng hrawnghrang ah a dong ti lai lo!!
------------------------------
Chinchiah
Hi capar in, Hniarlawn Tarpa te le a hawile le Rev. Lengkham upat hmaizahnak ka pek hna. Pathian nih vanram ah suiluchin a pek ko hna lai timi ruat bu tein hi ca hi ka tial.
Wednesday, December 23, 2015
Silent Night Holy Night: Christmas Hla Sunglawi
A ra laimi Christmas cu kan Krihfabu, Emmanuel Chin Baptist Church, ah thawngtha chim ding ka si. Zeikong dah ka chim hnga ti ka ruat. "Daihnak" kong chim a herh in ka ruat. Zeicatiah nihin ni ah pumpak nih daihnak kan herh tuk hringhran.
Nihin nih daihak aum lo. Bawi Jesuh chuah lio caan zongah a rak um lo. Daihnak a um lo caah, Jesuh zong cu pumpak kan daihnak caah a chuahnak asi. Christmas thawngtha ka chimmi abawmtu ah zei hla dah ka thim hnga timi ka ruat.
Thau i pastor tuan ka thawk kum, 1996 in, Christmas ni paoh ah, thawngtha chim ka tin ahcun ka thawh tawnmi hla cu, "Silent Night...Holy Night" timi hla hi asi tawn. Hi hla sak lo in Christmas liamter ding hi sian a si bak lo.
Hi hla hi ka duh tuk. Ka uar tuk. Hi hla ka sak tik ah hin, ka thinlung chungah chim zia ka thiamlomi lunglawmhnak, thanuamnak le daihnak ka ngei. Jesuh dawtnak athar in a ka theihter. Azaangba mi ka thlarau kha lawmhnak a ngei than. Ka lungretheihnak le ka thilrit vialte hi hla nih a ka chawn tawn. Zeicatiah "Hi a thiangmi le adaimi zan ah pei, kan caah mikhamhtu Meiah cu a dai lo ngaimi Rome ukmi vawlei ah a rak chuah cu?" ti khi ka ruat.
Hi hla ka sak fate, ka pumsa hi, Bethlehem khua ah hlah maw ka um rua tiah ka ruat. Jesuh chuah zaan khi mitthlam ah a cuang. Hi hla ka sak fate, kan semnak khuate kha ka ngai khun fawn. Ka ngakchiat lio, carol sining vah kha ka ngai. Ka hawikawm tete kha ka ruat than hna. Acheu thlanmual an liam cang. Acheu nung nain kan i then cang hna. Kan ngakchiat lio i, kan khua i Christmas carol sining rak vah lio i, zantim i hi hlasak kha cu a rak nuam tuk. Hi hla ka sak fate, lungthin puan bang an thar than lengmang ko!
Christmas i thawngtha ka chim paoh ah, hi hla hi zapi sak ding in ka thawh tawn bantuk in, tu kum zong thawh rih ding ka ti. Tu kum ka thawhnak cu voi dang nakin aruang a um khun. Zeicatiah hi hlate hi an phuahnak in atu kum cu "Kum 200" a tlinak kum asi caah asi.
Hi kum 200 chung hi a duai lo mi hla asi. Christmas caan ahcun hlasak thiam tampi nih aphunphun in aw an chuah i an sak. Hlaphel tam tuk ah a chuak cang. Holh phun (300) tluk in an leh cangmi hla asi. Cucu ruah tik ah, hi tluk larmi hla a rak phuahtu pa thinlung ah Pathian thlarau nih phuah a rak fial ko timi hi zumhlo awk atha lo.
Hi hlabia phuahtu hi, kum note asimi Priest Father Joseph Mohr asi. Amah hi hi hlabia a tuah lio ah hin, Lungau peng, Mariapfarr timi khua ah a rak um lio asi. Cu ka khua in, Austria ram Oberndorf ah priest abawmtu ah biakinn tharte asimi St.Nicholas Parish church ah an rak chiah.
Preist Mohr nih, Oberndorf khuapawng i a ummi Arnsdorf khua ummi, Franz Xaver Gruber kha hla-aw tuah a va fial. Cu pa cu sianginn cachimtu saya le piano tumthiammi asi. Amah nih 1818 December 24 ni ah, a aw a rak tuah.
St. Nicholas Parish Church ah, an mah pahnih nih 1818 Christmas Laizan (Christmas Eve) ah, avoikkhatnak bik an rak sak hmasat. Cu caan thawk i, Christmas hla ah a lar ngaingaimi le sak ngaingami hla ah aa chuah.
Mohr nih, a hmasat bik a rak tialmi ca cu a tlau. 1995 ah catlak pakhat an hmuh i, cu catlap cu Father Mohr kut tial asi i, hlathlaitu pawl nih hi ca hi 1820-1825 karlak ah tialmi asi an ti. Hi lawnglawng hi, Mohr kuttial ca an hmuh khawhmi atangmi asi. Hi ca nih alanghtermi cu, Mohr nih hin hi hla hi 1816 ah aphuah ti kha a fiang.
1995 i an hmuhmi Mohr ca ahcun, acunglei cakehlei kap kil ah, "Text von Joseph Mohr mapia Coadjutor 1816" tiah aa tial. Cun acunglei cavorhlei kil ah "Melodie von Fr. Xav.Gruber" tiah awtuahtu min zong kha aa tial chih.
Silent Nigh hlate hi Mohr nih a rak phuah lio ah hin, an umnak ram hrawngah nihin ni bantuk in harnak in a rak khah lio caan asi. Napoleon Ral (1792-1815) an i tukmi a dihka te asi. Cu ral nih Europe ramkip ah harnak tam tuk a rak chuahpi. Vienna Congress ah Europe kha ramri an cheu than hna i, ramri a thar in an suai hna. Cu lio caan ah, Mohr riantuannak hrawng Salzburg khua zong cu biaknak in hruaimi khua asinak in a zalawnnak a sung i, vawlei uknak chungah an khumh. Salzburg khua le ram hna zong cu an cheu hna. Acheu cu Baravia (German) ah an chiah i, atam deuh cu Austria ah an chiah.
Cuticun Silent Night hla an rak sak hmasatnak bik khua Oberndorf zong cu, an cheu. Salzach tivapi kha ramri ah a van cang i, Oberndorf cu Austria ah a um. Khuapi laifang Laufen cu, Baravia (German) ah a cang. An karlak tivapi kha ramri ah nihin ni tiang a cang thai. Napoleon raltuknak ruang ah buainak le harnak tam tuk a chuak.
Oberndorf khua cu tivapi kam ah a ummi asi i, phurhtlunhnak leiah hmunhma tha ngaingai asi. Cite an phurhtlunhnak hmun asi i cucu kum tampi chung i khua sipuazi thattertu asi. Napoleon ral a thawh tikah, cite phurhtlunhnak lei vialte aa rawk dih i, an sipuazi aa rawk thai. Tilawng mawngtu pawl. tilawng sertu le thilri cawithlirtu vialte kha rianlo in an um hna. Hi har lio caan (1817-1819) ah hin, hlaphuahtu pa Mohr hi Oberndorf ah arak um lio asi.
Mohr hawihlan a rak umnak Mariapfarr zong hi, Bravian ralkap pawl nih an rak tuk i an rak lai i, ralkap an rak kirter than hna hrawng hi 1816-1817 ah asi. Mohr nih hin hi bantuk buainak, harnak le raltuknak hna hi 1816 ah a rak hmuhtonmi asi i, 1816 ah "Silent Night" timi cu a rak tial.
Cu har lio caan ah hla a phuahmi asi i, "Silent Night.." timi i cang 4 nak i a tialmi cu sullam a ngei khun. Cu caang nih a langhtermi cu "Daihnak le hnangamnak kha a rak hlam tuk" ti kha a langhter. Cu daihnak cu a chuakmi Jesuh Krih sin in a rami asi ti kha, hi hla nih a langhtermi asi.
1859 ah New York khua i, Trinity Church i, Episcopal priest, John Freeman Young nih Mirang holh in a rak leh. Cu a lehmi cu nihin ni i kan sakmi "Silent Night Holy Night" timi hi asi. Hi hla hi, holh phun 140 in an leh cang. A tawitete cun 300 tluk in an leh cang. Tu chun an sakmi cu kokek awtuahtu nih a tuahmi nakin tlawmte a fum deuh ti asi.
Silent Night an rak sak hmasatnak bik biakinn St.Nicholas Parish cu tilian nih a hrawh caah, a um ti lo. Cuka hmun ah cu lio biakinn he aa lo mi chapel an sak i, cu chapel cu "Silent Night Chapel" tiah mipi nih an theih cemmi asi.
Hi hla hi Krihfa ramkip nih an uar. Chan tampi an sak cang nain, "Aduai bal lomi hla asi." Ral an i tuk cuahmah lio zongah, hi hla an sak ahcun, minung thinlung a rak dam tuk i, a raalmi hna zong an thinlung a rak daihter hna ti asi.
Ralpi Pakhatnak 1914 Christmas lio ah a rak i kapmi Mirang le German ralkap hna nih, "Christmas Raldaihnak" an rak tuah i, Christmas Ni cu i kap lo tein an rak um. Cu nih ahcun, Mirang le German ralkap hna nih an hriamnam cu an rak chiah dih hna i, hi hla hi Mirang hla le German hla in ralram ah thangpi in an rak i sak tonh ti asi.
Raltuk lio hmanh ah, lungthin daihnak ape khotu hla bia cu hitin asi:
-------------------------------
Zohchihmi ca
1. www.stilenacht.at/en/orgin_song.asp
Nihin nih daihak aum lo. Bawi Jesuh chuah lio caan zongah a rak um lo. Daihnak a um lo caah, Jesuh zong cu pumpak kan daihnak caah a chuahnak asi. Christmas thawngtha ka chimmi abawmtu ah zei hla dah ka thim hnga timi ka ruat.
Thau i pastor tuan ka thawk kum, 1996 in, Christmas ni paoh ah, thawngtha chim ka tin ahcun ka thawh tawnmi hla cu, "Silent Night...Holy Night" timi hla hi asi tawn. Hi hla sak lo in Christmas liamter ding hi sian a si bak lo.
Hi hla hi ka duh tuk. Ka uar tuk. Hi hla ka sak tik ah hin, ka thinlung chungah chim zia ka thiamlomi lunglawmhnak, thanuamnak le daihnak ka ngei. Jesuh dawtnak athar in a ka theihter. Azaangba mi ka thlarau kha lawmhnak a ngei than. Ka lungretheihnak le ka thilrit vialte hi hla nih a ka chawn tawn. Zeicatiah "Hi a thiangmi le adaimi zan ah pei, kan caah mikhamhtu Meiah cu a dai lo ngaimi Rome ukmi vawlei ah a rak chuah cu?" ti khi ka ruat.
Hi hla ka sak fate, ka pumsa hi, Bethlehem khua ah hlah maw ka um rua tiah ka ruat. Jesuh chuah zaan khi mitthlam ah a cuang. Hi hla ka sak fate, kan semnak khuate kha ka ngai khun fawn. Ka ngakchiat lio, carol sining vah kha ka ngai. Ka hawikawm tete kha ka ruat than hna. Acheu thlanmual an liam cang. Acheu nung nain kan i then cang hna. Kan ngakchiat lio i, kan khua i Christmas carol sining rak vah lio i, zantim i hi hlasak kha cu a rak nuam tuk. Hi hla ka sak fate, lungthin puan bang an thar than lengmang ko!
Christmas i thawngtha ka chim paoh ah, hi hla hi zapi sak ding in ka thawh tawn bantuk in, tu kum zong thawh rih ding ka ti. Tu kum ka thawhnak cu voi dang nakin aruang a um khun. Zeicatiah hi hlate hi an phuahnak in atu kum cu "Kum 200" a tlinak kum asi caah asi.
Hi kum 200 chung hi a duai lo mi hla asi. Christmas caan ahcun hlasak thiam tampi nih aphunphun in aw an chuah i an sak. Hlaphel tam tuk ah a chuak cang. Holh phun (300) tluk in an leh cangmi hla asi. Cucu ruah tik ah, hi tluk larmi hla a rak phuahtu pa thinlung ah Pathian thlarau nih phuah a rak fial ko timi hi zumhlo awk atha lo.
 |
| Silent Night Hla an rak hmasatnak khua Oberndorf |
Preist Mohr nih, Oberndorf khuapawng i a ummi Arnsdorf khua ummi, Franz Xaver Gruber kha hla-aw tuah a va fial. Cu pa cu sianginn cachimtu saya le piano tumthiammi asi. Amah nih 1818 December 24 ni ah, a aw a rak tuah.
St. Nicholas Parish Church ah, an mah pahnih nih 1818 Christmas Laizan (Christmas Eve) ah, avoikkhatnak bik an rak sak hmasat. Cu caan thawk i, Christmas hla ah a lar ngaingaimi le sak ngaingami hla ah aa chuah.
Mohr nih, a hmasat bik a rak tialmi ca cu a tlau. 1995 ah catlak pakhat an hmuh i, cu catlap cu Father Mohr kut tial asi i, hlathlaitu pawl nih hi ca hi 1820-1825 karlak ah tialmi asi an ti. Hi lawnglawng hi, Mohr kuttial ca an hmuh khawhmi atangmi asi. Hi ca nih alanghtermi cu, Mohr nih hin hi hla hi 1816 ah aphuah ti kha a fiang.
1995 i an hmuhmi Mohr ca ahcun, acunglei cakehlei kap kil ah, "Text von Joseph Mohr mapia Coadjutor 1816" tiah aa tial. Cun acunglei cavorhlei kil ah "Melodie von Fr. Xav.Gruber" tiah awtuahtu min zong kha aa tial chih.
Silent Nigh hlate hi Mohr nih a rak phuah lio ah hin, an umnak ram hrawngah nihin ni bantuk in harnak in a rak khah lio caan asi. Napoleon Ral (1792-1815) an i tukmi a dihka te asi. Cu ral nih Europe ramkip ah harnak tam tuk a rak chuahpi. Vienna Congress ah Europe kha ramri an cheu than hna i, ramri a thar in an suai hna. Cu lio caan ah, Mohr riantuannak hrawng Salzburg khua zong cu biaknak in hruaimi khua asinak in a zalawnnak a sung i, vawlei uknak chungah an khumh. Salzburg khua le ram hna zong cu an cheu hna. Acheu cu Baravia (German) ah an chiah i, atam deuh cu Austria ah an chiah.
Cuticun Silent Night hla an rak sak hmasatnak bik khua Oberndorf zong cu, an cheu. Salzach tivapi kha ramri ah a van cang i, Oberndorf cu Austria ah a um. Khuapi laifang Laufen cu, Baravia (German) ah a cang. An karlak tivapi kha ramri ah nihin ni tiang a cang thai. Napoleon raltuknak ruang ah buainak le harnak tam tuk a chuak.
 |
| Silent Night Chapel |
Oberndorf khua cu tivapi kam ah a ummi asi i, phurhtlunhnak leiah hmunhma tha ngaingai asi. Cite an phurhtlunhnak hmun asi i cucu kum tampi chung i khua sipuazi thattertu asi. Napoleon ral a thawh tikah, cite phurhtlunhnak lei vialte aa rawk dih i, an sipuazi aa rawk thai. Tilawng mawngtu pawl. tilawng sertu le thilri cawithlirtu vialte kha rianlo in an um hna. Hi har lio caan (1817-1819) ah hin, hlaphuahtu pa Mohr hi Oberndorf ah arak um lio asi.
Mohr hawihlan a rak umnak Mariapfarr zong hi, Bravian ralkap pawl nih an rak tuk i an rak lai i, ralkap an rak kirter than hna hrawng hi 1816-1817 ah asi. Mohr nih hin hi bantuk buainak, harnak le raltuknak hna hi 1816 ah a rak hmuhtonmi asi i, 1816 ah "Silent Night" timi cu a rak tial.
Cu har lio caan ah hla a phuahmi asi i, "Silent Night.." timi i cang 4 nak i a tialmi cu sullam a ngei khun. Cu caang nih a langhtermi cu "Daihnak le hnangamnak kha a rak hlam tuk" ti kha a langhter. Cu daihnak cu a chuakmi Jesuh Krih sin in a rami asi ti kha, hi hla nih a langhtermi asi.
 |
| Oberndorf (Tiva in L lei hi asi). R-cu Germany asi. |
1859 ah New York khua i, Trinity Church i, Episcopal priest, John Freeman Young nih Mirang holh in a rak leh. Cu a lehmi cu nihin ni i kan sakmi "Silent Night Holy Night" timi hi asi. Hi hla hi, holh phun 140 in an leh cang. A tawitete cun 300 tluk in an leh cang. Tu chun an sakmi cu kokek awtuahtu nih a tuahmi nakin tlawmte a fum deuh ti asi.
Silent Night an rak sak hmasatnak bik biakinn St.Nicholas Parish cu tilian nih a hrawh caah, a um ti lo. Cuka hmun ah cu lio biakinn he aa lo mi chapel an sak i, cu chapel cu "Silent Night Chapel" tiah mipi nih an theih cemmi asi.
Hi hla hi Krihfa ramkip nih an uar. Chan tampi an sak cang nain, "Aduai bal lomi hla asi." Ral an i tuk cuahmah lio zongah, hi hla an sak ahcun, minung thinlung a rak dam tuk i, a raalmi hna zong an thinlung a rak daihter hna ti asi.
Ralpi Pakhatnak 1914 Christmas lio ah a rak i kapmi Mirang le German ralkap hna nih, "Christmas Raldaihnak" an rak tuah i, Christmas Ni cu i kap lo tein an rak um. Cu nih ahcun, Mirang le German ralkap hna nih an hriamnam cu an rak chiah dih hna i, hi hla hi Mirang hla le German hla in ralram ah thangpi in an rak i sak tonh ti asi.
Raltuk lio hmanh ah, lungthin daihnak ape khotu hla bia cu hitin asi:
Silent Night
Silent night, holy night, all is calm, all is bright
Round yon virgin Mother and Child, holy
Infant so tender and mild,
Sleep in heavenly peace,
Sleep in heavenly peace.
Round yon virgin Mother and Child, holy
Infant so tender and mild,
Sleep in heavenly peace,
Sleep in heavenly peace.
Silent night, holy night, shepherds quake at the sight,
Glories stream from heaven afar, heavenly hosts sing
Alleluia.
Christ the Saviour is born,
Christ the Saviour is born.
Glories stream from heaven afar, heavenly hosts sing
Alleluia.
Christ the Saviour is born,
Christ the Saviour is born.
Silent night, holy night,
Son of God, love's pure light,
Radiant beams from
Thy holy face, with the dawn of redeeming grace,
Jesus, Lord, at Thy birth,
Jesus, Lord, at Thy birth.
Son of God, love's pure light,
Radiant beams from
Thy holy face, with the dawn of redeeming grace,
Jesus, Lord, at Thy birth,
Jesus, Lord, at Thy birth.
Silent night, holy night, wondrous star, lend thy light;
With the angels let us sing,
Alleluia to our King.
Christ the Saviour is born,
Christ the Saviour is born.
With the angels let us sing,
Alleluia to our King.
Christ the Saviour is born,
Christ the Saviour is born.
-------------------------------
Zohchihmi ca
1. www.stilenacht.at/en/orgin_song.asp
Subscribe to:
Posts (Atom)
Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho
Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....
-
Lunglawmhnak Ni Tawite By Bawi Tei Kum rungvui in kan lung...
-
Jesuh nih "Si dawh lo ngai a simi bia" a rak chimmi pakhat a um. Cucu Thawngtha Cauk (Gospel) ah a ummi silo in, Lamkaltu chung tu... -
Miphunpi tampi cu an miphun le nunphung aa tlakmi hi, an miphun hmelchunh (national symbol) ah an hman tawn hna. Cucu an tiram, an nunphung ...
