Tuesday, March 13, 2018

Christian Summer Camp in Ohio

USA ah thil tlam a tlin khunnak pakhat cu, "Camping le Retreat" tuahnak hmunhma tampi an ngeihmi hi a si. Hi bantuk hmunhma tha an ngeihmi hi, hngar an um tuk. Krihfa ram an si nak ah thlarau lei le buu nih herh dingmi thil a rak tling tuk. Lairam ahcun Hakha le Thantlang khua hnih hmanh ah, biakinn dah ti lo cu retreat tuahnak camp pakhat taktak hmanh kan ngei lo. 

Lairam zong ah hin, khua he aa hlatnak nawn, a kindaihnak le hmunhma thla a panhnak hmun ah, camping tuahnak le retreat tuahnak hi TABC, HBA tibantuk hna nih ngeih kan herh taktak cang. Kan ngeih khawh ahcun, taksa, thinlung le thlarau caah hlawknak a si lai. Cun a ngeitu buu caah tangka hmuhnak zong a si ding a si. Chim cawklomi thil tha tam tuk a chuak lai. Laimi biaknak hruaitu hna nih hihi kan ruah le tuaktan a herh ngaingai. Hmailei ah kan herh te dingmi an si caah, a tu lio in hruaitu hih hmunhma dawh le tha hi ham chung a herh. 

Hocking Hills Camping tuahnak Ohio

Kan umnak Ohio ah hin, Mino Camp le Retreat tuahnak center tampi a um. A cheu cu an i dawh tuk hna. Ohio hi Krihfa an tam ngai caah, tthalcaan ahcun camp le retreat center pawl hi an lawng bak lo. A cheu cu kum (2) chung a hlankan in cah chung a hau. A cheu cu thla 6 chung a hlankan in cah chung a hau ti a si. A cheu cu tibual pawl an si. Nuamhnak a phunphun  a um i, an man a fak ngaingai. Zankhat ah $42-50 karlak an si. Eidin aa tel. Air con a um.

A cheu cu asawng (dorm) an si i, air conditioning an um lo. Asinain hmunhma dawh le nuamhnak hmun ah an sakmi an si caah, tlawnlen le thutdirnak cu an nuam tuk hna. Air conditioning umlomi cu an man aa deng. Minung pakhat ah zan khat ah $12.00 khan a si. Minung tam deuh ahcun discount a um kho. Camp tam deuh cu July-August kar hi an i manh lo tuk caah, hlan awk an tha lo. Camp tam deuh cu Krihfabu ngeihmi a si caah, an mah nih an hman hna.

Indiana, Michican le Kentucky States ummi Laimi cu Ohio he aa naih caah, Ohio ummi camp hi hman le hlan khawh a si. Hlan a duhmi caah a thahnem men lai timi ruahchahnak he, camp pawl min le pehtlaihnak address le phone number ka van tial hna. Hi address pawl hi http://ChristianCampPro.com/directory ah tling deuh le tha deuh in zoh khawh a si. Hi camp ah aa tellomi camp thatha zong an um rih. Cu lakah a lar ngaimi cu Camp Kirkwood a si. Ti lionak te tibual zong a um i, a man zong a za ngai.
Deer Creek State Parking camping tuahnak, Ohio


NameAddressPhoneWebsite
Beulah Beach Camp & Conference Center6101 West Lake Road
Vermilion, Ohio 44089-2839
(440) 967-4861https://www.beulahbeach.org
Camp Aldersgate3276 Dyewood Road SW
Carrollton, Ohio 44615
(330) 627-4369www.campaldersgate.org
Camp Buckeye Retreat Center10055 Camp Rd. N.W.
Beach City, Ohio 44608-9401
(330) 756-2380http://www.campbuckeye.org
Camp Carl8054 Calvin Road
Ravenna, Ohio 44266
(330) 315-5665http://www.campcarl.org
Camp CHOFCanton Baptist Temple
515 Whipple Ave. NW
Canton, Ohio 44708-3649
(330) 477-6267http://campchof.org
Camp Cotubic2158 C.R. 25 N.
Bellefontaine, Ohio 43311-9548
(937) 468-2519http://www.campcotubic.com
Camp Echoing Hills36272 CR 79
Warsaw, Ohio 43844-9770
(740) 327-2311http://www.campechoinghills.org
Camp Gideon7261 Salineville Rd.
Mechanicstown, Ohio 44651
(330) 738-2074http://www.campgideon.org
Camp Lebanon Retreat Center4464 Emmons Rd.
Oregonia, Ohio 45054-9753
(513) 932-6260http://www.collidecamps.com
Camp Luz152 Kidron Road
Orrville, Ohio 44667-9699
(330) 683-1246http://www.campluz.com
Camp Patmos920 Monaghan Road
Kelleys Island, Ohio 43438-1920
(419) 746-2214http://www.camppatmos.com
Camp Presmont34211 4-H Club Road
Piedmont, Ohio 43983-9505
(740) 472-5371http://www.presmont.org
Camp Wanake9463 Manchester Ave SW
Beach City, Ohio 44608
(330) 756-2333http://www.campwanake.org
Canaan Acres Christian Camp, Inc.8020 Nazarene St.
Louisville, Ohio 44641-9720
(330) 875-1660http://canaanacres.org
Cedarbrook Camp of Ohio5300 W. Loveland Rd.
Madison, Ohio 44057-9553
(330) 725-4202http://www.cedarbrookcampoh.com
Faith Ranch89500 Jewett Germano Road
Jewett, Ohio 43986
(740) 946-2255http://www.faithranch.org
Heartland Conference Retreat Center3201 County Road 225
Marengo, Ohio 43334-9432
(740) 747-0220http://www.heartlandretreat.com
Inspiration Hills4819 W. Easton Road
Burbank, Ohio 44214-9723
(419) 846-3010http://www.inspirationhillscamp.org
Joy of Living Ministries, Inc.18860 Dodd Road
PO Box 338
Brinkhaven, Ohio 43006-0338
(740) 599-7707http://www.thejoyofliving.org
Light & Life Christian Camp1246 Lucas Rd
Mansfield, Ohio 44905
(866) 222-1207 Facebook Site
Marmon Valley Farm Camp7754 State Route 292
Zanesfield, Ohio 43360
(937) 593-8000http://www.marmonvalley.com
NEO Church of God Camp16278 Shilling Rd.
Berlin Center, Ohio 44401
(330) 547-3300http://www.neoretreatcenter.org
Otyokwah Camp & Retreat Center3380 Tugend Road
Butler, Ohio 44822-9658
(419) 883-3854http://otyokwah.org
Pleasant Hill Outdoor Camp4654 Pleasant Hill Road
Perrysville, Ohio 44864-9694
(419) 938-3715http://www.phoc.org
Pleasant Vineyard Ministries1259 Swann Beatty Rd.
Camden, Ohio 45311-8621
(937) 452-3347http://www.pvmcamp.com
Scioto Hills Camp & Retreat Center1009 Martin Road
Wheelersburg, Ohio 45694-7801
(740) 778-3279http://www.sciotohills.com
Skyview Ranch7241 Township Rd. 319
Millersburg, Ohio 44654-8708
(330) 674-7511http://www.skyviewranch.org
Solid Rock Ministries3266 Dyewood Rd. SW
Carrollton, Ohio 44615-9246
(330) 627-2208http://www.ffacamp.com
Stony Glen Camp5300 W. Loveland Rd.
Madison, Ohio 44057-9553
(440) 298-3264http://www.stonyglencamp.org
The Salvation Army Camp NEOSA5037 Edgewood Rd. S.W.
Carrollton, Ohio 44615-9278
(216) 623-7454http://www.campneosa.com
The Salvation Army Camp Swoneky605 Middleboro Road
Oregonia, Ohio 45054
(513) 932-1794http://www.campswoneky.com
Whitewater Bible Camp1155 West Galbraith Rd
Cincinnati, Ohio 45231
(513) 793-9565http://whitewaterbiblecamp.org
Zion Christian Retreat and Nature Center73999 Reservoir Hill Road
Flushing, Ohio 43977
(740) 968-0955http://www.zionchristianretreat.org
Register your youth camp or retreat center for FREE and learn more about how you can receive a featured listing here. http://ChristianCampPro.com/directory

Monday, March 5, 2018

Indiapolis Laimi Nih An Khua Min Tha Tein An Chim Thiam lo

Indianapolis cu khuaza vantoi Laimi kan khualipi a si tiah kan ti. Kan uar ngai cio i, a min chim kan dai lo. USA Chin National Day tha taktak in tuahtu le kan miphun cawisangtu cu, Indiana ummi Chin miphun an si. Indianapolis cu Indiana State i khualipi bik le khua lian bik zong a si. Atu lio ah USA ah minung tam ah 15 nak a si. An khua hi lampi tam ngai aa tonnak khua a si caah, "Cross Road of America" tiah an ti phah. A min a thangmi khua pakhat a si.

Indianapolis cu, Laimi an tam caah kan khualipi le Hakha changtu ah kan chiah. Indianapolis ah Laimi an tam tuk cang caah, CBCUSA khawm (2015) ah Mirang pastor nu pakhat nih "Indianapolis hi a tu ahcun Chindianapolis a si cang" tiah a rak ti phah. Pathian dawtnak in, Laimi Indianapolis ah tampi an um caah, fimnak, rumnak, nunning le sining zong ah thanchonak tampi Indianapolis khua nih a kan pek. Kan i lawm taktak.

Indianapolis cu, CBCUSA headquarter le CBANA headquarter umnak zong a si. Laimi nih Krihfabu lian bik kan ngeihmi hna pathum-ICBC, CEBC le ZBC an umnak zong a si. Laimi Krihfabu dang tampi zong an umnak khua a si caah, USA Laimi kan center taktak an si.

Asinain Thantlang khuami nih an khua min an chim thiam lo an ti bang, Indianapolis Laimi nih an khua min an chim thiam lo pin ah a sullam an thei lo ti a si. Indianapolis khua min hi, a chim a har. A awchuah a har ngai. Laimi tam deuh USA i sianginn a kailomi nih cun, Indianapolis khua min hi an chim thiam lo. A aw an chuah kho lo. Tuak setmat tikah, Indianapolis Laimi caah a tanglei hi a dik lai tiah ruah a si.
"Indianapolis Laimi upa ciami zatuak ah 99% nih cun, an khua min hi tha tein an chim thiam lo." Khuaruahhar a simi cu, Kawlram in a rami Laimi buaih ngahmi tampi zong nih an chim thiam lo. Lai Pastor le Krihfaupa tampi zong nih an chim thiam lo. US i bible sianginn kaimi pastor tampi zong nih an chim thiam hlei lo."
Indianapolis khuasami Lami nih an khua min an chim thiam lo ahcun, khua dang caahcun a fawi ti lo. Khuadang ummi Laimi chinchin nih cun, "Indianapolis" timi an chim ah hin, "Indiana" le "polis" khi a dang in a aw kan chuah i, a khua min kha, a aw a chuah taktak tik ahcun, "Indiana....police" in a aw a chuak. Cucu loh dikdep khi a si.

Indiana-polis tiah kan chim tikah, a aw a hman lo i, Mirang caah thluak buai nak fang in a aw kan chuah tawn. Indianapolis ummi Laimi zong nih cuticun aw an chuah ve caah, a tu ahcun Mirang zong nih an i ziak ngai cang le an theihthiam ngai cang ti a si. Hlan ahcun an thei kho bak lo tiah an ti.

Laimi tam deuh nih Indianapolis min kan chim tik ah, Mirang nih an theihning le fianning ahcun, "Indiana..Police" tiah an theih i, cu biafang a sullam cu "Indiana palik" ti daih ah a kal cang. Cucaah Indianapolis asiloah Chindianapolis ummi Laimi nih an khua min hi tha tein an cawn le chimrel an thiam a herh taktak.

An mah lawng an si maw? An si lo. Kei zong ka rak chim thiam ve lo. 1997 ah USA ka phan. Voi khat cu, Rev. Dr. Thlaawr Bawihrin nih, "Rev. Cuai Sang a tlung le meeting kan tuah lai. Ra law" tiah a ka ti i, kal ka tim. Ka hawipa Mirang pa kha, "Indianapolis tlawn ka duh le Bus station ah zaangfah tein ka thlah ta" tiah ka nawl. Indianapolis ah kal ka duh timi cu, ka chim lengmang i, a thei kho ti lo. Zeicatiah ka awchuah kha, "Indiana-police" in a rak theih caah a si.

A sau tuk hnu ah, "Indiana state i an capital kha?" ka van ti. Cu vial ahcun cun, "Aw..Indiana-polis (Indiana'-palis) maw?" tiaha lung a van fiang i, a kan thlah lai. Na chimmi ka theihnak ahcun, "Indiana...police" ti bak in pei ka theih cu tiah a ti.

Cucaah Indianapolis Laimi nih an khua min an chim thiam lo mi hi, an mawh lo. Miphun dang tampi nih an chim thiam ve lo. A min hmanh kan chim thiam lo ahcun a sullam theih ding cu a har ngai cang. Indianapolis timi a sullam cu "Indiana+polis" ti a si i, "polis" timi cu Middle Greek a si i, a sullam cu "khuapi" tinak a si. Cucaah Indianapolis a sullam cu, "Indiana-khuapi" tinak a si i, Chindianapolis ti a si ahcun, "Chin-khuapi" tinak a si ko hnga!

Sunday, March 4, 2018

Zeicadah Mizoram Ah Cancer Zawtnak A Tam Tuk Hnga?

Mizoram hi Lairam he aa lo ko. Kan miphun zong kan i lo. Cikawr khat kan si. Kan fingtlang, kan kan nunphung, biaknak le sining hi tam deuh cu kan i khat. Abikin kan eidin cu aa khat i, kan chumhchuanh ning lawng aa dangmi a si. Cucaaah Mizoram i cancer kong kan tial tikah, Laimi zong Mizoram bantuk in kan si kho ve timi khi ruah ding ah, catialtu ka tinhmi a si.

Vawleicung ah damh khawhlomi zawtnak phun (10) a um. Cu lak ah cancer hi tihnung bikmi No.1 a si. Nihin mifim hna nih, cancer damnak si an hmu kho rih lo. Cu tluk in tih a nungmi zawtnak cu, a ruang theih in siseh, theihlo zong in siseh, a ho paoh kan ngei kho cio. Minung kan thin, cuap, kal, pawpi, hrawm, lei le ka te hna hi an nenno tuk i, cancer aa sem duh ngaingaimi hmun an si. Ralrin hmanh ah cancer hi ngeih khawh a si i, ralrinlo ahcun ngeih a fawi chinchin.

Cu tluk tih a nungmi zawtnak nih, kan unau Mizoram cu a den cuahmah cang. Mizoram tuanbia zoh tikah, cancer in a thimi an tam taktak. An minung lawmning le thi ning zoh tikah khuaruahhar in tih a nung ko. Tuksapur a si. Cucu Mizo miphun nih fak pi'n buaipi a herh cang.

A liamcia kum nga chung ah Mizoram minung 3,137 hi cancer in an thi. Cucaah Mizoram hi, "India ram i cancer khualipi" (Cancer Capital of India) tiah min an sak.  Hihi the Population Based Cancer Registries (PBCR) nih report ah an chuah Cucu Indiatimes.com ah December 6, 2016 ah an tial.

Cu report i an tialmi ahcun, Mizoram ah hin 2012-14 kar ah hin, kum chiar in cancer in minung 700 lengmang an thi tiah an tial. Cu kum chung ahcun cancer zawtnak a thar a ngeimi 4656 an chuak chap ti a si. Nu hi 2089 an si i, pa 2567 an si. A buaktlak in tuak tikah, kum chiar in cancer zawtnak ngei tharmi 1,552 an i chap ti a si. 2012-2014 chungah cancer phunphun in minung 2176 an thi. Cu chung ah nu 830 le pa 1346 an si. Cucaah kum chiar in cancer in minung 711 an thi ti a si.

India ram chungah, cancer phunphun a tambiknak ram dirhmun a co pin ah, pa lei cancer tambiknak ram a si i, nu le pa ah cuap cancer tamnak bik a si rih. Nu le pa pawpi cancer tamnak bik zong a si rih. Pa ah hypopharynx cancer le gland cancer tamnak bik ramkulh a si rih. Nu nauinn cancer tamnak bik ramkulh ah aa tel rih fawn.

Cuticun Mizoram cancer tambiknak a ruang hi a thiammi nih an hlathlai tik ah, tobacco timi "sadah, cakuak, khaini, kuva, kungpawng, tikor, pakuak, nukuak" timi hna an i tel. Hi bantuk cancer chuahter kho tu thilri an hmawm tukmi hi a ruang nganbik a si an ti. Cun a thianghlimlomi sa-car le eidin carmi (anhnah carmi), buhrumthu le voksa hi an puh bik. Dr. Zomawia nih a chimmi cu, "Mizoram nih cancer phun (9) a tambik nak state kan conak a ruang cu, zuk-hmawm ruangah a si ko" tiah a ti. Mizoram hi, India ram pumpi ah khuahsi in sermi thilri zukhmawm a tawngtham cem an si ti a si.

Mizo pa pawl caah mi tambik nih an ngeimi cu pawpi cancer a si i, zatuak ah 23.5% cu pawpi cancer an si. Hrawmhrawk cancer (pawpi le dang karlak) hi 14.5% an si. Cuak cancer hi 13.9% an si. Hrawmhrok aa thawknak (Hypopharynx) cancer hi 4.7% an si. Mizo nu pawl lak ah tambik a ngeihmi cancer cu cuap le pawpi cancer a si i, 16.9% in 13.7% kar an si i, nauinn cancer hi 13.2% a si. Hnuk cancer hi 11.2% an si i, hrawm cancer hi 4.1% an si.

Mizoram pa hna lak ah hin, thin cancer hi a karh chin lengmang fawn. Mizo pa thin cancer ngeimi zatuak ah 80% cu, thinphin zawtnak rungrul B & C ngeimi an si. Mizoram ah thinphin zawtnak ngeimi hi an karh ngai caah, thin cancer hi a karh khomi dirhmun ah a um ti a si. Mizoram nu hna an nunning kha aa thlen caah, hnuk cancer nak in, cuap cancer le nauinn cancer hi a tam deuh te men lai tiah ruah a si cang.

"Mizoram cancer zawtnak ngeimi hna tuanbia zoh in, nihin ni ah hin nikhat ah cancer zawtnak ngeimi pathum lengmang an karh" ti a si. Cucu an minung tlawm rup cun a sang taktak.

Tih a nung taktakmi lei le kaa cancer phun khat
Cucaah Mizoram mipi hna nih, an i ralrin lo i an nunning ziaza an thinh lo ahcun cancer hi a karh chin lengmang kho. Mizoram hi an pawi taktaknak cu, cakuak an zu tuk. Kuva an khai tuk. Sadah, khaini, tikor, pakuak, nukuak le khuahsi in sermi thilri an hmawm tuk caah a si. Hi an nunzia cu Krihfa zumtu nunzia he zong aa tlaklo tuk. Cucaah an Krihfa sinak nih, hi nunzia dawhlo hi a tei lo ahcun, Krihfa an si zong ah cancer zawtnak nih cun a hrial hlei hna lai lo. Thla an cam le Jesuh an zumh zong ah, an zuk-hmawm an thinh lo ahcun, "Cancer Capital of India" an si peng ko lai.

Cucaah, Mizo Krihfa zumtu hna nih i ruah cikcek a herh. Zeidang in pakhatnak pakhat hmuh lo. Cancer tam lei i pakhatnak tlaih cu, ningzak taktak a si. Krihfa si fawn i, zuk-hmawm ruang i, cancer tam i pakhatnak hna tlaih cu, kan zumhnak le kan nunning thlalang bih in i bih cikcek a herh. Hindu le Muslim hna caah zohchunh tlak nunzia kan ngei maw timi mah le mah te bia i hal a herh cang.

Mizoram kan unau hna dirhmun zoh in, Laimi Krihfa zong hi, kan i ralrin taktak a herh. Lairam ah cakuak zuk, kuva khai, sadah hmawn, khaini hmawn, tikor hmawm, pakuak le nukuak zuk a karh tukmi hi, kan miphun caah ral a si. US in Lairam a tlungmi an lung a rawk cemmi cu, "Laimi zuk-hmawm an ti tukmi le an ha a sen tukmi hi a si." US ah a ummi Laimi tampi zong an lau tukmi cu, Malaysia in a rami Laimi nih, sadah, kuva, khaini le kungpawng an rak i luhpimi hi a si.

Malaysia in Laimi cheukhat nih US an rak i luhpimi kungpawng hrimhrim cu tih a nung tuk. A phaw ah, "Hi nih hin cancer a chuahter khawh" timi an tial ko nanain Laimi tampi nih an hmawm tualmal ko. Cucu zeidah a lawh tiahcun, "Thihnak lam zulh" tluk a si. Khuaruahhar Laimi Krihfa kan si ve. Kan Krihfa nunzia check taktak kan herh.

Malaysia in Laimi cheukhat nih khaini le kungpawng he an rak luhmi hi thil pawi taktak a si. Cu thil nih, "US i Laimi a rak um ciami lungrawknak zong a chuahpi i, US Mirang zong hi an hnabei kan dongh bak hna" tiah Malaysia ah Krihfaupa saupi a tuanmi nih, a chim bal. Laimi nih zuk-hmawn kan hrial lo le kan i ralrin lo ahcun, Chin State zong hi, "Cancer Capital of Myanmar" ah aa chuah te kho men. Kan eidin le zukhmawm kan i ralrin lo ahcun, US Laimi zong hi, "Cancer in tampi kan thi te kho men."

----------------------------------------------------------

Chinchiaht


Hi ca hi, "Cancer Cases On the Rise In Mizoram, State Being Called 'Cancer Capital of India" (www.indiatimes.com/news/india/cancer-cases-on-the-rise-in-mizoram) timi zoh chin in tialmi a si 

Wednesday, February 28, 2018

Mei Kutdonghrolh Timi "Ring of Fire"

Ring of Fire tiah timi hi, Lai holh cun "Mei Kutdonghrolh" tiah leh khawh a si. Mei Kutdonghrolh tiah an tinak a ruang cu, "Kutdonghrolh bantuk in a pum i, lihnin le meitlang tam taktak a umnak, Pacific Rilikam hmunhma hi chim duhmi a si.

Hi Mei Kutdonghrolh timi hmun ah hin, nichuahlei ah Japan, Taiwan,  Philippines, Indonesia, Papua New Guinea in New Zealand tiang an i tel. Nitlaklei ahcun Alaska in, Canada in, USA rampi in, Mexico in a a zuang lengmang i Chile ram ah a dong. Meng 25,000 a sau i Pacific Rilipi nichuahlei le nitlaklei area ah a ummi a si (Atanglei hmantlak ah ah ummi hi a si). Hi ka hmun hi vawleicung ah lihnin tambik umnak a si i, vawleicung lihnin dihlak i 90% cu hi ka hmun ah hin a chuak.

Ring of Fire hi, vawleicung ah meitlang tambik a umnak hmun zong a si. Indonesia ah a nungmi meitlang 120 tluk a um i, Japan ah 100 fai a um. Philippines ah a nungmi 23 tluk a um. Hawaii Tikulh ah hin a nungmi meitlang 5 an um ve. USA ram pumpi ah hin, a nungmi meitlang hi 169 a um i, a tam bik cu Nitlaklei Pacific Rili he aa naihniam deuh ah an si ve. Hi lak hin, Indonesia hi meitlang puah a tam bikmi ram pakhat a si. Atu le tu ti tluk in a puak i, minung tampi harnak an tong.


Ring of Fire 

February 20, 2018 ah, Indonesia ram Sumatra Tikulh ah pe 8,071 a sangmi, Mount Sinabung timi meitlang cu a puak ciammam i, meikhu cu van ah meng 10 tiang aa kap. A linmi vacam pe 16,400 tiang a kai. A dawh zong aa dawh tuk i, tih zong a nung tuk. A pawngkam thingram le minung umnak innlo tam ialte a hrawh. Minung 30,000 renglo himnak hmun ah an zam.

Indonesia hi "Mei kutdonghrolh" timi hmun a thlanglei deuh ah a um i, lihnin zong a tam i, meitlang a nungmi 120 tluk a um. Atu lio ah hin Indonesia ah meihang a chuak cuahmahmi meitlang pathum an um lio a si. A linmi mei an chuahter cuahmah ko. Sinabung Meitlang hi 2010, 2014 le 2016 ah fak taktak in a rak puak bal cang i, minung 30,000 renglo an rak zam.


Sinabung Meitlang a puakmi
January 13, 2018 ah Philippines ah Mount Mayon a puak than i, minung 75,000 an rak zam. January thiamthiam ah Tokyo in nitlakchaklei meng 100 hlatnak ummi Mount Kusatu-Shirane timi a puak i, hawhra tlang a cim i ralkap pakhat a rak thi. Indonesia ah Mount Agung timi zong November thla in a tu tiang meihang a chuah peng i, minung zong aa khawngmi an um len.

Mei Kutdonghrolh timi ah hin meitlang lawng siloin lihnih zong a tam chin lengmang. February 16 (Ningani) 5:39 PM ah Mexico ah 7.2 lihnin nih a den hnu ah, minutes 57 hnu ah 5.8 nih a den than. Nikhatni ah 5.9 nih a den than. Mexico in Pacific Rili khatlei ral ummi Taiwan ah Nikhatni ah 3.3 lihnin a chuak ve than i, inn tam ngaite a hrawh i mithi le aa khawngdeng zong an um len. Hi hmun hi vawleichung a thuh taktaknak hmun i, lungdar lianlian an i sudeng i a kuaiman mi ruangah a cangmi an si.

Naite aa hninmi 7.2 lihnin hi, 2017 September 8 i a hninmi 8.2 lihnin a chuahnak le September 19 i aa hninmi 7.1 lihnin pahnih karlak hmunhma ah a chuakmi a si. September 19 aa hninmi lihnin ah Mexico ah minung 230 an rak thi.

Kan hnu January thla chungah 6.1 lihnin nih Indonesia khualipi Jakarta i nitlakthlanglei meng 100 a hlatnak ah a den ni bak ah, 7.9 lihnin nih Alaska State i rilikam ah a den ve than. Cu le bang cu a fak ngaingai i, US nitlaklei rilikam cu Tsunami a chuak lai tiah ralrinnak zong an rak thanh nain, an let than. Cu tluk cun Ring of Fire timi zawn ah hin, lihnin le meitlang puah hi a karh chin lengmang.

Taiwan lihnin inn rawkmi pakhat 

Lihnin a tam deuh i meitlang puakmi zong a tam deuh chin lengmang ve. Scientists hna nih an ruah tikah, "Lihnin le meitlang puakmi hi an i pehtlai ko rua" tiah an zumh. An i pehtlaihnak kong an hlat cuahmah lio a si. Zeicatiah lihnih fak tuk a um tik ah, vawlei chung kha fak tuk in a tlirh i, vawlei tang meihang tuamtu lung kha an kak asiloah an i thawn i, cuticun meitlang puah hiu a fawiter deuh tiah an ruah. Tahchunhnak ah, 1960 kum ah Chile ram ah 9.6 lihnin a rak chuak i, suimilam 38 a raoh bak ah Puyehue-Cordon Caulle meitlang a rak puak colh ve.

Mexico lihnin (Sept 19, 2017)
Cucaahcun lihnin tamnak hmunhma abikin "Ring of Fire" timi hmunhma ahcun vawlei chungmuru a cawlcangh ning zoh chungnak thilri hi tampi chiah i catlo tein zoh peng a  herh. Khatlei ah lihnin fakmi a um tik ah, meitlang zong a puak ve sual lai maw timi zong rak ngiat le zoh chih an hau.

Pathian nih vawlei hi a rak siam tik ah, zeidah tinhmi a ngeih timi cu minung hngalh phak a si lo. Vawlei chungmuru taktak hi zeitin dah a ser? Hmailei ah kan vawlei chung hi zeitindah a um lai timi zong theih khawh a si lo. Khuaruahhar bik thil cu, hlan chan vawlei le a tu chan vawlei hi a lengphaw cu aa khat ko nain, lihnin le meitlang puakmi an tam chin lengmang. Cun lihnin le meitlang puakmi zong hi, a caan aa naih ngai tawn. Zeicatiah lihnin le meitlang puakmi hi a hnuhmai in aa naih ngai tawn hnga? Zei ca dah lihnin le meitlang puakmi hi a tam chin lengmang hnga timi cu, scientist pawl caah, ruah le tuak a hau dingmi biahalnak nganpi a si ko.











Monday, February 26, 2018

Chinese Bamboo

Vawleicung ah uar a um taktakmi thil pakhat cu Chinese Bamboo timi "Tuluk Rua" hi a si. Hi rua hi thil dang he aa lo lo. A sining phun dang taktak a si. Cucaah Krihfa kan zumhnak he an tahchunh tawnmi ruakung a si. Ka pa nih rua hi phun tam ngai a cin le rua kong hi ka theih ngai i, Tuluk Rua bantuk rua cu ka hmu bal lo. Khuaruahhar ruakung a si. 

Rua timi phun ah hin, rua phun tampi a um. Lairam hmanh ah phun ngaruk a um. Mau, ruangal, pharh, ruami, thalrua, ruacawng, ruapi, ruazam ti in phun tampi a um. Hi vialte hi "rua" timi cikor ah an i tel dih hna. Hi rua hna cin tikah tuan ah an bir colh i, duhsah tein an thang cholh. Cun thingkung timi paohpaoh hi, an ci vawlei ah kan tuh in a tam deuh cu a kum chungah an keu colh i, duhsah tein vawlei cungah an chuak colh hna i a kum lila ah an mui hmuh awk in an um kho colh.

Asinain Tuluk Rua hi thingrua dang he an sining aa dang ngai. Zeicatiah a keuh a har tuk caah a si. Hi rua hi vawleichung ah a ci an phum. Heh tiah tii an toih. Asinain vawleichung ah a um peng ko. A chuak lo. Cuticun vawlei cungah kum 4 a si tiang chuak lo in a um. A kum 5 nak a phak tik lawngah vawleicung ah a rak mang.

Khuaruahhar taktak asi mi cu, vawleicung i a chuah hnu ahcun chunzan hlan bak in a thang i, zarh (5) chung ah pe 80-90 tiang a thang kho. Hmuh hngan ah a thang ti tluk in a thang. A hnah a tha tuk fawn i, nika phen in a bur kho. Vawleicung rua le thingkung vialte lakah, Tuluk rua bantuk in a than a rang i a sang khomi thil hi pakhat hmanh an um lo ti a si.

Hika ah hin ruah dingmi aum. Ruaci an tuh kain vawleicung ah kum 4 tiang aum. A kum nganak lawnglawng ah vawlei leng ah a rak chuak. Kum 4 chung hram a thla. Ahram thukpi in a thlak ta hmasat. Achuah hlan ah sangpi thang ding kha aa tim cia. Cucaah thli, ruah, nilin zong nih rawk khawh lo ding tiang in, vawleichung in chuak lo in thazaang a la ta hmasat. Hram a sih ta hmasat. Thuk pi in hram a sih hnu le thazaang a lak hnu ah, a hung chuah tik ahcun a cak tuk cang. Khulrang taktak in a thang kho. A kung an lian. an san pin ah an ding tuk. A hnah zong an hring tuk.

Kung lianlian an si kho
Minung kan nunnak le sining zong hi, Tuluk ruakung bantuk a si ve tawn. A caan ahcun thil a tlamtlinnak ding caah caan saupi a rau; theipar a chuahnak ding caah caan saupi hram sihta ahau. Hram sihnak ding caah, caan saupi tii toih a hau. Tuluk ruakung cu vawleicung a van pahnak ding caah kum 4 caan a lak i, kum 4 tidoih a hauh ve bantuk in, thil kan tlamtlinhnak ding ca ah hin kum tampi rauh asi tawn.

Rome khua cu ni nikhat lawng ah an ser lo. USA nih thlapa kainak ding caah rocket voi tam tuk an kah hnu le voi tampi sunghnak an ton hnu lawng ah thlapa an phanh khawh. Wright Brothers nih vanlawng an zuanter hlan ah voi tam tuk a tla. US Cozah nih an cawk nak ding caah kum 3 an nawl hna. Thomas Edison nih electric mei ceuternak ding caah a kum in a rau; Henry Ford nih voi tam tuk aa zuam hnu lawngah US ram ah motor zapi zaran cit khawhmi an ser. Abraham chan in Moses chan in David le Solomon chan tiang harnak le sunghnak saupi le tampi an ton hnu lawngah, thluachuahnak nganpi an co.

Minung hi zei kan tuahnak hmanh ah, Tuluk ruakung bantuk si kan herh. Pathian nih a caan a za ati ahcun, Tuluk rua bantuk chunzan hlan in thanchonak a kan pek khawh. Aa ser kho lo ding minung a kan ser ko; a ka cawisan ko. Hlanlio ah kan khua hrawng cu, "Tio khu nih a khuh hna le an lung a fim lo" timi khua kan rak si. Pathian dawtnak le velngeihnak ruangah USA ah atu cu mi tampi kan phan kho.

Keimah pumpak kong zong ka ruat tawn. Ca ka rak thiam lo tuk. Ka hawi le ka can bal hna lo. Ruah lo pi in tang (5) ka kai ceu in, lungfim ka ot i, cathiam hram ka thawk. Nihin ni tiang tangkhat hmanh ah ka sung bal lo. Kan chungkhar ah harnak, dawnkhantu le tlamtlinlonak atam a rak tam tuk. Lungdong taktak kan si caan a tlawm lo. Cu bu in a tha nalo in sianginn ka kai peng. Pathian dawtnak in harnak phunkip ton hnu ah, BS, BD, MA le D.Miss ka lak ko hna. Midang caahcun chim phu asi lo nain ka caah cun a rak har tuk.

Degree pali laknak ding caah, zumhnak ngeih le ruahchannak ngeih hi, zeitluk in dah an biapit timi ka fiang. Tuluk ruakung bantuk in, cung sangpi kai khawhnak ding caah, harnak lakah hram sihta hmasat a herh. D.Miss ka kai lio hrimhrim cu, a rak har taktak. A ruang cu riantuannak nawl ka ngeihlomi, scholarship ka ngeihlomi, tuition man a fah tukmi, passport le visa nunter a hauh lengmangmi, licence tu le tu a thihmi, passport le visa nunnak caah Kawl cozah ah ngunkhuai thawh a hauhmi le medicaid lo in telefa kan ngeihmi hna ruangah a si.

Harnak tam tuk ka tonmi nih, Pathian lei ah "zumh thawnnak, ruahchannak le Pathian caahcun zeihmanh a si kho lo mi a um lo" timi, zumhnak hi a ka pek ve.  Harnak nih kan taksa caah harnak chuahter hmanh sehlaw, lungthin thawnnak cu a kan pek khawh ve. Cucu training pakhat a si. Hmailei kan nunnak le riantuannak ding caah, harnak ton hmasat i hram thukpi ah thlak hmasat a herh. Harnak ton hmasat lo cun thiltha hi a um kho taktak lo.

Tuluk ruakung zong vawleitang ah caan saupi aum i harnak a tong hmasat. Vawlei cung i a chuah hlan ah, vawleitang ah thazaang a la i hram a thla hmasat ve. Cu hnu ah, khuaruahhar in pe 80-90 sang ah zarh 5 chung ah aa chuah khawh bantuk in, minung zong hi ruahlo pi in nincan hna aa peh; an sipuazi aa tungmer than kho ti lai lo timi zong an van kai than; a dam ti lai lo timi zong ruahlo pin an dam than; nuva an i then te ko lai timi zong an i daw i chungkhar fekfuan an ser kho than. Thil khuaruahhar khulrang tuk in minung nunnak ah an chuak i an thang kho ve.

Khuaruahhar in a mim fawn
Cubantuk asinak ding caah abiapimi thil pakhatte lawng aum i cucu "zumhnak" asi. Cu zumhnak nih ruahchannak aa ngeih chih. Cu zumhnak kan timi cu "thawnnak" a ngei. Cu zumhnak cu zeitluk in dah a thawn ti ahcun, "tlang a thial khomi zumhnak" (the faith that moves tha mountain) asi. Cu zumhnak cu alianpi asi lo. A lianpi zong a herh lo. A herhmi cu "antamci mu tia te zumhnak" lawng asi. Cu antamci mu tia te zumhnak ngeih ding lawng hi, Jesuh nih a kan fial.

Cu antamci mu tia zumhnak na ngeih ahcun, na thinphang hlah. Na lungdong hlah. Lungsau tein a caan zei can a rauh zongah hngak ko. Pathian nih a caan a za ati tik ahcun, chunzan hlan in Tuluk ruakung bantuk in na sining aa thleng kho. Na dirhmun a kai kho. Tuluk ruakung zong kum khat chungah pe 80-90 a thannak ding caah vawleichung ah kum 4 chung aa thuh le hram a thlak ahau ve.

Nang zong Tuluk ruakung bantuk in, cung sangpi na phaknak ding caah kum tampi hram sih ve a herh. Harnak temtuar ve a herh. Cucu va philh hlah. Na tuah duhmi, na si duhmi, na phak duhmi thil kha, na tlamtlinh khawh hlan chung vialte, Tuluk ruakung sining va ruat tuat law, zumhnak he kar hlan i zuam. Cu na zumhnak nih cun na nunnak ah Tuluk ruakung bantuk an si ter khawh ve ko!!!



Thursday, February 22, 2018

US Ummi Laimi Cheukhat Caah Ralrin Ding


US ummi Laimi caah hi capar hi rel hrimhrim a herh i, theih le ralrin zong a herh. Chin News ah an tialmi a si. Theih le ralrin a herh tukmi a si caah, ka blog ah ka van chiah chih ve. 

-----------------------------------------------


Ka rianttuannak company ah US citizenship a hmu cangmi pakhatcu (Immigration and Customs Enforcement (ICE) nih interview tuah tthan dingin an auh. Aruang cu, amah min bantuk le le Case story a khatmi USA ah refugee midang 2/3  aphanve mi an um ruangah asi tiah a ka chimh. May thla ah interview tuah ding in appointment a tuah dih cang.
Ralrin a haumi cu tulio le tuthawkin , USA ram chungah phung ninglo in a lutmi le phungning in a lut ko nan, phungninglo in a tang/cam mi pawl le rian ttuan awk a rakpetu pawl cu nang le kei nih kan rak theih lokar ah hlathlainak an rak tuah hna, an tlaih hna I dan an rak pek hna, an ratnak ram ah an kuat hna liopi asi.
Cun USA ah refugee in a lutmi pawl zawng, tthate I um lomi criminal record nei ttha lo mi le phung a buarmi hna, tahchungnak ah mawtaw mawngh pah in zu le beer  an tlaihmi le zuritbu in mawtaw mawng  voi 2/3 an tlaih mi hna pawl le rithaisi tawng le zuar, dawr bauh, firhmang mi le a dangdang ruang I an tlaih lengmang mi hna cu ngaihthiamnak telloin an ratnak ram ah an kuat thluahmah cang hna  I kuat thuahmah an timh hna.
2017 November le December thlahnih chungah khan, kawlram embassy Washington DC ah kawlrammi kawlram kuat tthan ding minung min list an rakpek cang. Tulio zongah hin Fort Warth- Dallas lei I kawlram mi tampi hna cu, US Citizenship and Immigration Services (SUCIS) sinah  Interview  nolh dingin auhnak ca le Phone msg a hmumi tampi an um cang ti si. An ram Immigration status  felten zoh tthan in timh mi a lo ko.
An auhcia mi hna Greeb Card a ngeimi hna kha,  zeitindah Green Card an ngeih timi le Citizen sicia mi zawng zeitin dah Citizen a si khawhning tiang hlathlai an timh mi a loko. Hi bantuk  interview tthan ding I auhmi ah hin ka rianttuan pi hawi chung hmanh ah 5/6 an um cang.
Tubantuk in USCIS nih Interview ding an auh hmasa mihna hi UNHCR (Malaysia le India) sin ah refugee  sinak min an rakpekmi  kha US an phanh hnu I citizen an halnak ah min a thlengmi pawl, Immigration status ah nu le pa thicang I a lang na in a hnuah nu le pa a au tthan mi pawl le Malaysia ah UNHCR midang sin in  a caw I US a luhtik ah UNHCR card min I a lut ttung mi pawl, a cung I kan tar cia mi bantukin an huatbikmi “Fraud Case” Min, Date of birth, NU le Pa min le Case story a khat in minung  2/3 USA ah a ralut cang. Atu ah Immigration lei nih an theih chap lengmang fawn. A ruangbik cu UNHCR Card cawk le zuar siloah hlanh I hanter ruang bik ah asi.
USA luh lio ah nupa/nuva sinain ataktak ah cun Pafa, Unau, Cousin tibantuk asi tthanmi, an papa or fanu nih US a phanh hnuah State dangpi le chungkhar dangpi bantuk I alangmi (chungkhar taktak midang sin I a va ummi) Fa I khumhmi pawl,  nupi ngei bantuk in case rak tuah I kum 4/5 hnu zawngah nupi auhnak tuah fawn lomi pawl le Refugee in US phanhnak a sau ko kum 5 a liam hnu zawng I US Citizen Ship sinak hal lo in a daithlang mipawl. Acung lei kan tar mivialte khi Interview an auh tthanmi hna cu an si.
Hibantuk USCIS sin in Interview auhnak na hmuh ah cun, appointment na ngah niah zei pohte hlathlai dih I timhcia ten USCIS ah Interview ding in pelloten va kal law a ttha bik lai. Na ID card na ngeihmi, Narian ttuannak Company ID card, Bank card le na umnak Residence Proof  pawl kha tlengten I ken. Cun UNHCR I na “Case” n arak chimmi pawl kha sikhahchung in thgeih fian I zuam, a nin auhnak ah cun interview tuah ding ah pello ten va kal te.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Ruah Awk 
Laimi catialtu hna nih, Malaysia kan sining dihlak hi, a dik cikcek tein tial lo ah a tha. Zeicatiah kan Lai ca hi Mirang ca in an leh sual ahcun, tih a nung chinchin lai. Harnak a um chinchin lai. Hi nakin harnak tam deuh pi a chuak kho. Minung tam deuh a dangdang zongah harnak a chuak kho chin. Media a that tuk cang caah tuanbia thuh hi tu chan ah a fawi ti lo.
US cu an fim tuk. Thil tampi, saupi an hlathlai hnu ah, a za cang tiah tlaihtet (facts) an lak dih hnu ah, tazacuai an hman caah, ralrin taktak kan hau. Hihi aa thawknak cu a kum kum in a si cang lai. Atu ah a za cang an ti hnu in a theipar kan theihmi khi a si kho. Hakha ah US Palai a ratmi zong khan, rak i thawk cang sehlaw theih lo a si.
Kei hi USA ah status kong ah a buai bak ve mi ka si. Sihni he voi tam tuk ka tong. Har zong a har. Buai zong a buai. Keimah pumpak zong in Immigration kongkau upadi le ca tam tuk ka rel. Harnak tam tuk ka tong ve. Pathian bochan taktak a hau. US hi immigration hi an rengh chin lengmang caah, daithlang in zeihmanh tuah lo a tha. Tih tuk ding le lau tuk ding cu a si lo. Tih le lau ahcun thi tha a chuak kho lo. Cakuat cheukhat cu "volunteer" a si i, a cheukhat cu "interview nan ra hrimhrim lai" timi a si. An tial chihmi dang cu, "Interview na rat zong rat lo zongah, kan tuah hnga ding kan rian cu kan tuah thiamthiam ko lai" tiah an tial chih. Cucaah a si khawh ahcun, interview cu kal i, a si khawh chung in thil fianter kha a tharem bik men lai. 
Kum tam nawn, ka tonmi chung in ka ruahmi cu, Interview auhmi paoh nih hitin i timhtuah ah a tha lai tiah ka ruat.
1. Malaysia nan case kha nan rak chim ning tein chim than. Leet lo ding a si.
2. US nan rat lio i ca vialte tling tein ken ding. 
3. Green Card le Social ken ding
4. Sihni hlan hrimhrim ding. Sihni hi a man a fak ngai. Aa dengmi nakin a thiammi hlan ding.
5. Holhlet a thiam bakmi i ken ding. Zawndamh deuh in holhletmi nih cun vaivuanh khawh a si. 
6. Zawndamh in bia chim lo ding. Theih tilomi cu ka thei ti lo. Ka philh cang ti kha tha tein chim ding.
7. Zeibantuk tuanbia chim zongah DNA test kha a um khawh caah, cucu ruah chih peng ding. Ralring tein bia chim ding  asi.

8. US citizen a sawkmi hna nih, min thleng lo tein min thing tein um ah zumh a si deuh kho men. Min thlengmi an tam tuk caah, zapi tein lih chim puh sual a fawite. Cucaah UNHCR i rak chimmi min ning te in citizen zong ah sawk hi thil tha a si deuh kho men. 
 --------------------------------------------------------
Chinchiah:
Hi capar hi, Chin News nih "Chinmi US Phan caah ruah ngaingai awk Phun Warning …Warning … USA um pawl" timi tlangtar in an tialmi asi. Hi kong he pehtlai in, khua tampi ah buainak a um cang. Pathian sinah thlacam piak cio hna u sih. Minung nih cun kan ti khawhmi a tlawmte. Pathian nih innka a on ahcun, midang nih khar khawh a si lo. USA cozah thinlung zongah Pathian nih riantuan hram ko seh. 
Ref. Chin News, February 21, 2018; Kioluai; Chin News, Home


Wednesday, February 21, 2018

Columbus Khuacaan Aa Thlenning

Ohio khualipi Columbus hi, USA chaklei hriang deuhvak ah a ummi a si. Canada he aa naih. Lake Erie timi lawng nih a dan hna. Buffalo, New York, lei in kal ahcun Canada ramri hi, suimilam pa li le cheu kuakap ahcun phanh khawh a si. Canada cu North Pole he aa naih i, a kik ngaimi ram a si. Canada lei in thli a rak zuan caan ahcun, Columbus zong hi a kik ngaingai i, hawhra zong tam taktak a tla ve lengmangmi khua a si.

Pathian khuakhan maw a si? Minung nih dah kan hrawh? Vawleipumpi hi a lum chin lengmang i, khuacaan aa thleng taktak. Cucu "Climate change" tiah scientist nih an ti. An i buaipi taktakmi thil a si. Vawlei linh ning hi kum khat hnu kum khat a sang chin lengmang. Vawleicung khuacaan tahnak an ser hnu ah, a linh bik kum kum 10 an thim tik ah hin, 2007 in 2017 kar nih a zapi tein a linh bik kum ah an tla peng. Hi kum 10 chungah hin, 2015, 2016 le 2017 hi a linh bik kum an si. Hi lakah 2016 hi a lin bik. 2018 zong hi a linh bik kum a si men te lai tiah scientist nih an tuak chung cang.

Vawleipumpi a linh cem kum 10 (Rf. climatecentral.org)
Vawleipumpi khuacaan linhnak nih Ohio zong a kan zulh ve ko cang. Kan khuacaan aa thleng taktak. Zeicatiah hawhra a tlawm chin lengmang. Khuasik a tawi chin lengmang. Khuasik tlak lai Falls ah thinghnah a hrin caan a sau i a tilh a tlai deuh chin lengmang. Hlan deuh ahcun May thla chuakka hrawng lawngah thingram bir hram an i thawk. Pangpar par hram an i thawk i, a tu ahcun April thla chuakka ah thingram an hring i pangpar zong an par thluahmah cang.

Ohio khuacaan zoh bak in, vawleipumpi khuacaan cu a lumnak leikap ah aa thleng taktak timi hi hmuh khawh a si. Nizan (February 20) cu, degree 73 F a phan. A cheu sang ahcun degree 77 F a phan. Ningani hi 66 a phan lai. Kum dang ahcun May thla chuakka hrawng lawng ah 60 hrawng a phan tawn. Hmai zarh chung hi degree 51 F cung viar kai ding a si. A lum taktak. Ohio ahcun June thla chuahka tiang khi, "Aircon" thlah a hau lo nain, nihin cu thlalang awng on lo ahcun a celh celh a si ti lo. Angki pan te he lawng chawh a hau. Ohio i kum 20 khua ka sak chung ah, February thla i degree 70 F renglo a kai hi, tu chun lawng ka theih a si. Khuaruahhar a si ko.

Ohio cu a kihnak ram a si caah, hlan ahcun May 15 hlan cu cinthlak khawh a si lo. A ruang cu vawlei a kih tuk caah a si. Cun a kikmi dap nih thlaikheu a thah khawh rih. Nihin ni ahcun April thla chuakka hrawng cun thlaikheu cin khawh a si pah cang. Khua caan lumnak nih, khatlei ah thatnak zong a chuahpi nain, a tam deuh cu chiatnak tu a chuahpi.

Chiatnak a chuahpimi lak ah tihnung bik cu ram meikang le khuacaan hrem hi a si. Khua a hrem ahcun harnak phun tam tuk a chuak cang. Meikang, tii harnak, thlaikheu rawhnak le innlo meikanghnak a chuak. Cun khuacaan lum tik ah tikhal tlang lianlian an ti i rilipi tii a kai. Rili tii a thangmi nih vawleicung rili cung tikulh tampi le rilikam khua tam ngai a hrawh cang. Thli zong a hnawmhter i khuhhring le zeidang damlonak zong tampi a chuahter khawh.

Vawleipumpi a linh a karhnak a ruang bik cu, sehzung, motor, tlanglawng, tilawng, aircon le zeidang meikhu kip nih a chuahtermi Carbon Dioxide (CO2) dah ruang bik ah a si. CO2 hi thingkung nih a dawp i, thinkung nih minung le saram herhmi Oxygen a chuah than. Minung kan karh i, thingkung tam tuk a loh tikah, Carbon Dioxide dawptu a tlawm chin lengmang. Khatlei ah minung kan karh tikah CO2 chuahmi a tam chin lengmang. Cuticun CO2 kha vancung ah meikhu bantuk in aa zel i, aa tap i, kan vawlei kha a uam i, a lumnak a si.

Cucaah vawleipumpi lum zorternak ding caah, CO2 zorter a hau. CO2 zornak ding caah, sehzung khu, motor-vanlawn-tlanglawng-tilawng tibantuk seh khu zorter a hau. Cucaah a caan ahcun motor mawnghlo in ke le cycle umkal zong thapek ding a si. Mei duah lo ding le meikhu tam tuk chuah lo cio kan herh. A biapi bikmi cu, kan umnak khua cio ah thingkung dawt le zohkhenh le a hnah a thahmi thingkung tampi cin kan herh. Laimi hi thingkung cin kan huam lo pin ah thingkung huami kan tam tuk. Cucaah Lairam kan khua hna zong hi, an rocar tuk. Cucaah Lairam ah siseh, kan pemnak ramdang ah siseh, thingkung cin kha tha kan pek a herh.

Columbus khualai ah park an tuah tharmi 
Meikhu chuah hi kan thumh khawh i, thingkung cin hna kan tan cio ahcun, vawlei khuacaan hi tampi kan remh khawh ko lai. Kan umnak Columbus hna hi, Cozah nih project an suai i, Green Columbus tiah min an sak. Cu nih cun khuachung hnawmtam char dih ding le "thilchia hman thannak" (recycle) program tha taktak an ser. Vawlei lawngmi ah community dum tam ngaite an tuah hna i, USA ram pumpi ah hin Columbus khua i community tam bik a umnak khua a si an ti. Park nuam tete zong an ser i, puai tuahnak hmun nuamnuam ah an ser hna. Cu ticun Columbus a hrinnak ding caah, million tampi dih in cozah nih rian an tuan.

Hlanlio ah tii nih a khuhmi Dam hmun ah hitin park an ser

Cun vawleipumpi khuacaan that deuhnak ding caah, Columbus khua City Cozah zong a phunphun in an i zuam cang. Thli a thiannak ding caah, lam kip in an i zuam. Minung nih motor tlawm deuh an mawnghnak ding caah, khuachung hmun kip ah cycle lam thatha an tuah. Downtown hi hmun kip in cycle cit in kal khawh a si. Hlan lio ah Tidil (Dam) lianmi zong an sah hna i thingram an cin i pangpar dum ah an ser hna. Khuapawng ah tiva aa rawkmi kha an tharchuah hna i, hlanlio bantuk tein tiva dawh tete an ser. Hmunkip ah tichuak a thatnak lai, tangka dollar million dih in thing tampi an cin i, hmawng an ser hna. Cun cerh thatnak ding caah vawleidaam (wetland) heh tiah an ven. Khua laifang ah inn an theh i, park nuamnuam an ser.

Cuticun khuachung hninhnonak le thli thiannak hi biapi tuk ah an chiah. Cuticun vawleipumpi khuacaan aa thlengmi cu, khua pakhat dirhmun in an doh ve i, khua caah thathnemnak tampi a um ve ko. Thingram an cinmi, pawngkam an runvenmi, park tha tete an sermi nih, Columbus tampi thanchonak a pek ve i, minung nunning zong duhsah tein a thangcho chin lengmang ve.


Wednesday, February 14, 2018

USA Sianginn Meithal Kahnak


"Mei a ngamh tukmi cu mei in an pam, ti a ngamh tukmi cu ti in an pam" tiah Laimi pipu hna nih an chimmi hi, bia dik taktak a si. Vawlei sining zoh tik ah ngamh tukmi, tonghtham tukmi le dehdai tukmi thil in nunnak hi liam a rak tam ngai tawn. USA zong hi, an ram phunghrampi nih meithal ngeihnak nawl a pek hna caah, meithal hi an rak duh tuk hringhran. Meithal hi zalawng tuk in an cawk khawh. Meithal an duh tuk caah, meithal in an pam taktak ve ko cang.

Hi meithal duhmi lak ah hin, Mirang hi meithal an duh khun. Meithal lianlian le kuanfang 25-100 kar tlummi "riffle" meithal thatha zun tampi ngeimi an tam tuk. Nuhmei le pahmei zong meithal ngei an rak tam tuk. Riffle pawl hi kaih 100-600 tiang kal an tam i, hmui an i selmi hi khen an i fawih tuk fawn. Automatic riffle an si caah, rang tuk in kuan tam tuk an thlah manh fawn i tih a nung taktakmi a si. Hi bantuk riffle kut in, Laimi zong nunnak a liammi an um cang.

Mithat lainawng kho ding a simi zong, a sualnak an hmuh khawh lo ahcun meithal aa cawk kho.  Mimolh tamh zong nih, meithal ngeih khawh a si. Cucaah US ram dirhmun hi tih a nung taktak. "Background check" timi an tuanbia cu zeitluk hmanh in check hna sehlaw, lam dangdang in meithal hi ngeih khawhnak lam a tam tuk thiamthiam. Atu lio le bang ahcun Muslim an kar tuk cang i, ralhrang an um sual lai timi hi phan a um taktak.

Parkland meithal kahnak i ngaihchia in a tapmi hna
Tu zanlei ah Florida State ummi Parkland timi khua i High School ah siangngakchia pa nih meithal in a kah hna i, minung 17  a thah hna. Minung 14 sizung ah an kuat hna. A thimi le hma pumi zeizat ciah dah an si timi theih a si rih lo. Saya le sayama te cu an lau taktak. Sianginn cu tah aihramnak in a khat. Siangngakchia vialte an zamter dih hna. Zanlei 4:15 PM ah meithal kaptu pa cu an tlaih khawh.

Meithal kapthattu pa hi,  Nikolas Cruz (k.19) a si i, 2017 ah meithal in Florida meithal company ah a sining tein a rak cawkmi a si. A kahnak hna meithal hi AR 15 riffle a si. AR-15 hi phun hnihthum a um i, lamhlat kaih 600 (pe 1,800) tiang fawi tein a kheng khomi a si. Hi meithal hi USA ah an hman cemmi le a lar cemmi riffle pakhat a si tiah N.A.R (National Riffle Association) nih an ti. A cawk a fawi i, mi tampi nih ngeih khawhmi a si. AR-15 riffle hi pistol cawknak hmanh in cawk a fawi deuh ti a si. A liamcia caan i mithattu pawl nih an ngeih bikmi meithal lakah, AR-15 hi a tam bik a si tiah an ti. Hi pin zongah hi meithal kut in minung tampi an liam te kho men.

Sianginn meithal kahnak hi USA ka phak hnu ah voi tampi a um cang. December 14, 2012 ah Sandy Hook Elementary School ah, thluak rawkmi pa nih minung 27 a rak kahthat hna. Inn ah a nu a kah fawn i, an zapite 28 an thi. Anu nih inn ah aa chiahmi meithal in a kahnak hna a si. Anu meithal kha an mah hliamkhuainak ah a cang. Meithal duh tuk zong hi, thil tha lo phun khat a si. Naite ah kan hawinu pakhat, inn zuartu (realtor) riantuanmi nu i, a fanu zong an pa nih meithal in a kah i a thi ve. Kan biakinn ah mitthli he bia a ka ruah. Hihi sianginn meithal kahnak ah minung tambik an thih a si.

Sandy Hook ES i an rak kah i a thimi siangngakchia le sayama te 

US ah hin mibu umnak ah meithal kahnak hi a tam chin lengmang. Abik in sianginn ah meithal kahnak hi a karh taktak. 2013 hnu in US ram chung sianginn i meithal kahnak hi voi 300 kuakap a chuak cang ti a si. 2018 January 23 tiang ah hin sianginn ah meithal kahnak voi 11 a um cang ti a si.

"1989 in nihin ni tiangah sianginn meithal kah ruangah ngakchia 97 an thi cang i, 126 hma an pu cang" tiah the Guardian nih an tial. Hi hin upa thimi an i tel rih lo. Zei tluk in dah sianginn zong hi a himbawm ti lo timi hi, hmuh khawh a si.

US ram hi meithal a tam tukmi le meithal an duh tukmi hi, an ram ah daihnak le hnangamnak a um lo nak cem thil pakhat a si. Minung pakhat ah meithal pakhat dengmang in an ram ah meithal a tam cang. Meithal an duh tuk caah meithal in an pam peng rih ko lai. A tlawm le tam lawng an si. Cozah nih zeitluk in an i ralrin le an i ven zong ah, an i veng kho lai lo. Zeicatiah a ho nih dah a kan kah te lai timi kha theih khawh ding a si lo. Siangngakchia zong an si kho. Saya te zong an si kho. Palik lila zong an si kho ve ko.

Sualnak a rak tuah cia ballomi nih cun meithal ngeih khawh dih a si caah, cucu tih a nun tuknak a si.
Hi meithal duhmi lak ah hin, Republican Party hi an zual. Pathian an duh. Bible an duh. Meithal zong an duh chih ve hawi. Jesuh nih, "Nam aa tlaihmi vialte cu nam in an thi ve lai" (Matt. 26:52) tiah a ti caah, meithal aa tongtham deuh paoh cu meithal in an thi lengmang cang i, hi pin zong ah an thi lengmang rih ko lai. A tlawm le tam a si lai. US ah riffle duh paoh in an i tlaih chung cu, hi bantuk mithah lainawnnak zong a chuak lengmang rih ko lai.

Kan theihlomi cu, "Zeitik dah a chuah lai? Khawi dah a chuah lai? Minung zeizat dah an thi te lai? Zeizat dah hma an pu te lai? Ho nih dah a kahthat te hna lai?" timi lawng a si. A tuan le tlai lawnglawng a si. Palik le FBI zong nih an kham kho hlei lai lo.

Parkland i siangngakchia an zam lio
Nikolas Cruz kut in nunnak liammi hna
Pre. Obama cozah nih kuan tam tuk a tlummi le kaih tam tuk a kal khomi "assault riffle" pawl cu kan kham cang lai tiah a rak ti. Heh tiah bia a rak chim i, kham a rak i zuam. Cu lio ah assault riffle kham a duhlomi le a rak doh cemtu cu USA meithal sertu company le mirum an si. Cu lak ah tambik a dohmi le biakinn chung tiang meithal aa luhpimi, "Meithal ngeih cu kan ram phunghram nih a kan onh caah kan nawlngeihnak a si" tiah a ti cem tu cu Republican deuh an si. Ruah dingmi theology cu, "Jesuh, Bible le Pathian zong hmun khat ah chiah peng ko hi, Pathian nih zeitindek a ruah hnga?" timi a si.

USA tuanbia zoh tik ah, Pathian le daihnak timi aa tlaihmi Krihfa ko hi meithal uarmi an si hna. An zumhnak hi phundang ngai a si. US Phunghram ah meithal ngeih khawh a si timi Second Amendment hi pastor le Krihfabu upa zong nih an i tlaih i, Biakinn chung tiang zong ah kuan rawnlomi meithal an i luhpi ko. Thitumhnak puai zongah meithal he biakamnak tuahmi an um. Pastor nih cun "Cucu meithal thluachuah kan pek bia a si lo" tiah an ti. Naite ah Pennsylvania ah thitumhnak puai ah meithal Riffle AR-15 he an tuah i, lungthin buaibainak tam ngai a chuahpi.

Hi bantuk in Krihfa ko hi meithal dirpitu an si caah, USA ah assault riffle hi fawi tein an kham kho te lai lo. Hi assault riffle meithal an kham khawh lo ahcun misualmi kut ah a phan peng ko lai i, minung nunnak hi a liam lengmang rih ko lai. A tuan le tlai, a tlawm le tam lawng a si.

Nikolas Cruz court ah Nilini ah a voikhatnak a chuah lio
Nihin zong ah ruahchan awk le bochan awk a simi siangngakchia tampi nunnak cu meithal in an liam. Hihi a donghnak a si lai lo. A tam chin lengmang khomi a si. A ruang cu USA hi ritnak sii a tam chin; sualnak a tam chin; meithal a tam chin; meithal kah a tam chin. Mibu meithal kahnak hrimhrim a karh tuk. Khualak chawh tik zongah lungthin a dai kho lo. Kawlram hmanh hi a let tampi in hna a ngam i, a dai deuh vingvan.

Kan fale zong sianginn an kainak ah, meithal kahnak an tong lai lo timi chim khawh a si lo. Cucaah kan falete sianginn an kai tik ah, thlacam bu tein bia thlumthlum he thlah an herh. Thin hun bu le ngaihchiat bu hna in kalter ding an si lo. Chun nitlak an nunnak hi Pathian kut ah chanh an herh hringhran. Zeicatiah zing ah nuam tein sianginn a kai i, zanlei ah ruak in a tlungmi siangngakchia an tam tuk cang caah a si.

----------------------------
Chinchiah

Meithal he Biakinn chung luhnak le thitumhnak zoh duh ahcun hi ka ah hin zoh khawh  asi.

https://www.msn.com/en-us/video/peopleandplaces/controversial-ar-15-wedding-ceremony-causes-divisions-in-pennsylvania/vi-BBJJvbc?ocid=spartandhp



Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....