A tu kan chan cu "Vawleicung dawr kal zor i, online dawr kal a karh chan a si." Thil fate in, thil nganpi tiang online in cawk khawh a si. Motor in computer in drone tiang cawk khawh a si cang. Online in kawl khawhlo le cawk khawhlomi thil a um ti lo ti tluk a si. Ngaknu hmanh inn ah len hau ti lo in, "online in len (online dating) chan a phan i, online in aa leng i aa thi-ummi nuva an tlawm ti lo." Chungkhar hmanh online in dirh hram thawk a si cang. Laimi hmanh, parcel nak sang deuh in, online in aa leng i aa thi-ummi an tlawm ti lo.
Online dawr kal le thil cawk hi a thatnak tampi a um. A chiatnak zong tampi a um. Micheu caah miaknak tampi a um bantuk in a cheu caah sunghnak tampi a um ve. Cucaah online dawr kal hi ritlak a tam deuh i ralrin zong a hauhnak a tam deuh. Zeicatiah vawleicung dawr taktak nakin hlen a fawi deuh caah a si. Vawleicung dawr ahcun "Zei hi dah a tak a si i, zei hi dah a lem a si?" timi theih a fawi. Minung taktak he bia ruah a si. Online ahcun a tak le a lem theih a har. Biaruahmi minung zong muihmuh a si lo caah, zei bantuk minung dah ka chonh? Khawika rammi dah a si? A biachim holhrel le a cawlcangh hi zumh tlak a si maw si lo timi hngalh a fawi ti lo. Cucaah a thilri zong ah palh khawh a si i, a minung zongah palh khawh a si. "Double" in palh khawh dingmi a tam tuk.
Phone le online (internet) in i hlennak le dehnak hna hi, Mirang holh in "Online scam and fraud" tiah an ti. Lih in thil tuah i hlen i an tangka le sining (identity) lak piak in thil tuah kha chim duhmi a si. Hi online hlennak le dehnak hi a tam tuk cang i, minung tampi sunghnak an tong cang. Hihi computer riantuannak a sannak ah a tam khun i a san zong a sang khun.
Fimzer chan a si caah, miphun dang cu chim lo, Laimi le Laimi hmanh aa hlengmi le aa dekmi an um pah len cang. Laimi sin hmanh ah, ralrin taktak a hau. Khua pakhat ah "Gas" caah Lai mi pa pakhat nih, midang min in aa tuah i, harnak a tongmi pakhat ka ton bal. Khua pakhat ah, Laimi pa pakhat nih, a dang Laimi pa min in internet le phone service a lak bal i, harnak a tongmi ka theih bal. Lai pa pakhat baak nih a hawipa min in credit card aa tuah i tamlak a sunghter than. Cucu keimah pumpak nih ka theihmi thil an si. Ka theihlomi tam tuk a um rih kho men.
Scam hi FBI le U.S cozah zong nih biatak tein an doh tuk nain an tei kho taktak lo. Pakhat an tei ah a dang pakhat a chuak than. Cucaah zapi zaran nih theih khawhlo dingmi scam hi kan pawngte ah a um ko timi hi, kan fian le ralring tein nun kan herh. Culoahcun har le fe tein kawlmi kan tangka hi luklak ah ek lak in lak piak khawh a si.
A bik in fimnak a sannak, Europe le U.S ah hin kan i ralrin khun a herh. A ruang cu Website a lem tampi a um caah a si. Tu chan cu fimchan a si. Fir chan le lihchim chan zong a si. Europe le U.S cu chim lo, Nigerian Scams hmanh nih hin, minung tamtuk an hlen cang hna. US ummi Laimi pastor pakhat le Evangelist pakhat zong Nigerian Scams nih an hlen hna le tamlak an sung bal.
Cucaah na email ah "Nigerian ram in mirum le company ngei ka si. Tangka cu zat cu van tun law cu zat cu a miak na hmuh lai" timi email phun na hmuh ahcun, "Nigerian ram in tuphaw aa khuhmi cenghngia an ra cang?" timi kha ruah cia a herh. Rul bantuk in fim a herh.
US ah mi tampi hlen an tonnak cu, "IRS kan si? Cozah zung in kan si?" tibantuk in hlen i tangka cawh hi a si. U.S ah a lar cemmi hlennak cu "Mi credit card in mah dawr thil cawkter" a si. Keimah zong ka credit card $45 in voi (4) an lak. Ka chek i ka theih. Ka lak khawh than i, ka credit ka rak thah bal. Cucu pumpak ka tonmi a si.
Voi khat cu ka hawipa pakhat nih, "Kan nu hi rian a tuan peng ko. A tangka hi kan hmang lo nain ka zoh le a karh kho bak lo. Zeidah a cang hnga? Kan thei lo" a ti. "Online in cheknak nan tuah maw?" tiah ka hal. "Kan tuah lo" a ti. Ka tuah piak hna i, online in an tangka cu ka chek piak hna.
Aa hmannak cu a rak tam ngai. A zapite $2,500 kuakap a si. Aa hmannak cu "Cincinnati Bell timi telephone company te hna, Duke Energy timi company te hna le a dangdang hmun li tluk a si." "Hihi zeidah na tuahnak le na hlohmi an si?" tiah ka hal. "Ka thei lo. Ka hlo bal lo. Cell phone zong ka ngei lo" tiah a ti. Hlen le lih a si timi ka fiang colh.
Bank ah ka va kalpi. Bank nih an timi cu, "Bank statement thla (3) chung kan kuat ko. Zeitikhmanh ah a claim lo caah, kan policy a si caah kan bawm kho ti lo" tiah an ti. Keimah nih ka chonh piak i, tam lak te cu kan hmuh nain, zei maw zat cu a sung. Cucaah "Ka tangka lutchuak hi a hman maw hmanlo?" timi hi online in zarh khat ah voi hnih-thum cu check hrimhrim a herh.
Zeidang hlen hi cu a zia ngai. Hlen lakah hlen fak bik le a mualpho thlak ngaimi cu, "Ngaknu tlangval uarnak (romance) in hlennak hi a si." Na ton ve sual lo ding a herh.
1999 kum ah, Dayton i UTS sianginn ka kai lio ah a si. India ram Delhi khua in ka hawipa pakhat cu, U.S ummi Philippines nu he online in an i duh. Biattak tein an i duh. Cu nu nih cun email in hmanthlak a van kuat. Kum no te a si. Fa pakhat ka ngei a ti. Fakhat ngei le pangpar tonh an ti bang, aa dawh taktak khi a si. Zei bantuk pa paoh nih helh le thit duh ding in aa dawh. Ka hawipa le cu Philippines nu cu sau ngai an i duh. Telephone in an i chawn. Nu nih cun, a tah hna a van tah hnawh. A nuar hna a nuar. Ka hawipa cu a mah te hmanh scholarship ngah lo le har chinchap ah. A tah hna a van tah tik ahcun a zaang a fak. A lung a nuam ti lo i, tangka hna kha a kuat. Phone card hna a cawk piak. A caan ah keimah hna nih tangka a ngeihlo caan ah ka cawih rih.
U.S ka phanh ka a si. Thil sining khi ka thei kho lo. An i duh taktak in ka ruah ko. Nu tah aw zong cu ka van theih ve tawn. A tah tik ahcun ka hawipa cu a lung a nuam lo. A zaang a fak. Cu nu nih cun Dayton ah rak tlawn zong aa tim. Vanlawng ticket cawk piak ding tiang hmanh khi ka hawipa nih a timh. Cuticun sau ngai an i duh. A sinain a caan a phak cun ton khawh ding lam a fawi ti lo caah, an i pehtlaihnak a cat.
Nikhat cu, ka hawipa cu, "Nan i duh ti maw?" tiah ka hal. "It is wasting time and money" (Caan le tangka pam za a si) tiah a ti. "Caan le tangka pam za a si" timi a theih cu, a rak tlai tuk cang." Cu lio ah ka hawipa nih siseh, keimah zong nih siseh, kha bantuk online in ngaknu tlangval hlennak kong kha kan rak thei bak lo. A um kho ding pungsan khin kan rak ruat lo. Kum tam deuh U.S ka um hnu lawng ah "Uar hlennak" (Romance scam) a si kha ka fiang.
Romance Scam hi "Uar hlennak" tiah ka ti. Zeicatiah minung kha i uarter i, an tangka a lak khawh chung in lak piak a si. Velhle dawtnak le duhnak in aa thawkmi hlennak a si. Velhle hi tih a rak nung taktak. Zeicatiah velhle cu thlachiat a ruat lo. Amah ca lawng aa ruatmi a si caah a si.
Philippines nu zong cu, "fidi" bantuk a si. A rak tuah tuk cangmi le a cawng tuk cangmi a si caah, a van i tahter ahcun ka hawipa cu a celh in a rak celh lo. A zaang a fak tuk. Keimah hmanh khi ka lung a rak tha setsai lo. "Rak in tlawng seh. Kan donpi te lai" ti hna ka hei ti len. A hnu ka ruahmi cu, "Maw theihlo fah" ti ceu khi a si ko. A hnu ahcun, ka hawipa cu "A lu lawng a lei ko."
Cu nu cu "Philippines taktak a si zong thei hlah. A hmantlak le a chawntu kha an i khat maw, an i dang dah ti zong thei hlah. An i chonh lio ah hin, a vapa he an thu ti maw, an um ti maw timi zong thei hlah. Nuntung a si tak le ngaknu a si zong thei hlah. Khawika khua a um zong thei hlah." Ka fian hnu ah ka ruat. Cu bantuk minung he online duh hi, "Mithla he duh tluk a si" ka ti. Cu nu nih minung zeizat dah a hei hlen hna lai i, a paw zeitindah aa cawm lai? " timi khi ka ruat.
Nihin ni ah Laipa tam nawn hi "Facebook" in Lainu tam nawn nih "Uar hlennak" (Romance scams) an tuah cang hna. Keimah pumpak theih bakmi a si. A cheu cu dollars 500 renglo sung um.
Laimi zong kan fim tuk ve cang le Philippines nu bantuk hlen hmang zong kan um kho ve cang. Laipa le Lainu zong uar hlennak (Romance scams) kan i mih sualnak hnga lo ralrin a herh. Tangka sungh lawng siloin nupi fate zong sunghk khawh a si. Nupi le cheukhat zong vale he buai khawh a si. Lai nupi cheukhat zong Facebook ah aa mihmi kan um pah len cang. Ralrin a herh.
Hi bantuk duhnak hlennak (Romance scams) hi U.S le Australia le Europe ah tambik sunghnak a chuahpitu thil pakhat a si. Duhnak hlennak ruangah, nikum 2018 ah vawleicung pumpi ah million 800 sunghnak a chuak tiah FBI i online scam le fraud lei a tlaitu nih an ti. Online duh hi "Velhle duh" a tam caah, i co tung lo i mah zatzat sungh cu a pawi taktak.
Uar hlennak ah hin, ngaknu hi tam deuh hlen an tong ti a si. Tahchunhnakah, US ram chung ah, ngaknu kum 40 le a cung lei hi tambik hlen an tuar i, nikum ah an sunghmi hi $68.5 million a si; pa kum 40 le a cunglei sunghmi hi $13.8 million a si. Nu le pa kum 39 tang nih an zapite sunghmi hi $4.4 million a si. Cu thil nih zatlang nunnak ah a langhtermi cu "Nu hi kum 40 si hnu ahcun an van a rak sang deuh i rit an la deuh tinak a si" tiah an ti.
Careltu hi ngaknu na si i kum 40 leng na kai ahcun hlen na fawi deuh kho ngai i ralrin deuh na hau kho men. Online scam le fraud ah hin ngakchia hmanh an hlen hna. Tar zong an hlen hna i, hlen a tong bik cu kum 70 cung an si ti a si. A ruang cu kum 70 cung cu thluak nih thil a tuak kho tuk ti lo. Chimmi paoh zumh a fawi cang. Ngakchia thluak bantuk an si khawh caah a si.
Uar hlennak ah hin tambik a sungmi pakhat cu Debby Montgomery timi nuhmeinu a si. Mormon Krihfa a si. A va pa a thi i, a um a har. A li a leng. Thla nga a rauh, November 14, 2010 ah "Online dating site" timi ah Debby cu a va lut. Cu ahcun a lungthin a khawih ngaimi pa he an va tong i, an i duh. Thla 22 tluk an i duh. Cu online tlangval pa cu, Eric Cole timi England ram in pahmei pa he online in an i duh. Debby Montgomery cu a rum ngaimi a si. Eric Cole nih cun Ph.D ka si, Malaysia in India ah thing sunglawi a zuarmi ka si. Kum khat ah million tampi thing zuarnak in a hmumi ka si. Krihfa ka si i, khual tlawn ka huam ngai le ram kip ka tlawng a ti. A holh zong England holh a si. Ni chiarte email an i kua i, thla khat hnih ah an i duh. A donghnak ah an i duh taktak i, a donghnak ah pa nih tangka a van cah i, Debby Montgomery nih cun voi thum a hei kuat.
Debby nih cun tangka a kuatmi cheukhat cu record aa chiah i, $70,000; 10,000 le 105,000 a kuatnak recoard a um. Cu hna cu Hong Kong, Kuala Lumpur, Kowloon le London ah a si. A donghnak tiang a kuatmi dihlak cu $1,000,000 a si. Cu hnu lawng ah, Eric Cold timi cu midang siloin Nigerian Scam i minung pakhat a si. FBI zong nih, "Khawika dah tangka an thoh i, khawika dah a dongh i, ho dah a cotu a si?" timi an thei kho thai lo.
Uar hlennak ah hin nuhmei le pahmei an tuar khun ti a si.
Zeidang tangka le chawva hlennak cu chim cawk a si ti lo. Kan tial cawk lai lo i a biapimi le thil cangmi tlawmte van tial ka duh chap. Klen le deh hi phun tampi a um. Cu lakah a tam khunmi cu:
(1) Thil man fak ngaimi deng tein zuarh "prize scams"
(2) Tangka mah zat hi rak tun law hi zat na hmuh lai timi "money scams"
(3) Ngaknu tlangval i hlennak "dating or romance scams" (uar hlennak)
(4) Na tuah lo ahcun vanchiatnak na tong lai ti in, "Pathian bia in hlen i tangka nem tein lak piak."
(5) Rian kan ngei; rian rak tuan; tangka hi zat van tun chung ti phun in hlennak
(6) "Identity theft" timi social, min le address hmang in mi min in "credit card" tuah le thil ba lak.
(7) Ngaknu ka si; ih-ti na duh maw ti riangmang in a donghnak ah credit card tangka lak piak
Minung kan karh bantuk in fimnak zong a karh i scams phun zong a karh chin ve. A tu chan ahcun, cawpi le rangpi va fir kha a um ti lo. Online in mi tangka kha hlen le fir chan a si cang. Cucaah "Online scams" ah hin minung tam tuk rap fawih in an i fawih. Online scam tambik an sunghnak cu hi tin a si tiah Scamwaitch.gov.au nih an tial.
1. Ngaknu tlangval uar hlennak (dating and romance scams)
2. Sipuazi tuahnak (investment scams)
3. Tangka a hlei in cawh (False billing)
4. Online thil cawk (online shopping scams)
5. Hrocer, thahnawn le tlaihkhih in hlennak (threat to life, arrest & others)
6. Hacking timi "mi min le sining fir piak le a donghnak ah an tangka lak piak"
7. Lamhlat pi'n an tangka fir piak (remote access scams)
8. Nigerian scams timi Nigerian in meiti mirum ka si; tangka van tun ve law a let in na hmuh lai timi.
Hi a cunglei scams lak ah No.8 "Nigerian scams" timi hi a tam ngaingai i, ram dangmi tampi an i fawihnak a si. Hi Nigerian scam ah hin, mi tampi an sung.
Tu chan ahcun, online ah hin website tam tuk a um. A cheu cu an tha ko nain a cheu cu an tha hrimhrim lo. Amazon te hna hi cu a himbawm ngaimi website an si. Company lianlian a simi Wal-mart le BestBuy tibantuk hna cu a himbawmmi an si. Craiglist le eBay hna hi an himbawm tuk lo. Zeicatiah hi website pawl in minung tampi hlen an ton caah le lih in website lem an um caah a si.
Online hlennak kong ahColumbus news a chuakmi pakhat cu ka philh kho bak lo. 2011 ah Craiglist website ah leikuang kaupi ah rian kan ngei. Zarh khat ah $300 kan in pek hna lai ti in rian an thanh i, lam hlatpi in Ohio ah riantuan ah pa (3) an ra. Cu hna cu Ohio Akron khua in Ralph Geiger (56), Norfolk, Virginia in David Pauley (51) le Massillon, Ohio in Timothy Kern (47) an si. Cu hna cu Ohio mi rianngeitu aa timi hna nih, muilai te ah ramtang ah, meithal in an rak kah hna. Pahnih an thi. Pakhat hma a pu i mui lak ah a zam i a luat. A thattu Richard Beaseley (52) le tlangval Brogan Rafferty (16) cu an tlaih hna. An tlaihnak hna a ruang zong cu, mi pakhat thah an timhmi kha a ban ah an kah i, a zam i a luat. Cu pa nih cun a phuan hna caah a hnu ah an tlaih khawhnak hna a si.
Craiglist ah rian ka ngei ti in, doctor pakhat nih rian cu a thanh ve. September 2012 ah nau pawimi nu-Deanna Ballman (23)- nih a va sawk. Cu nu cu Colorado in Pataskala, Ohio ah ah a rak i thialmi a si. Doctor pa nih cun cu nau pawi nu cu "heroin" timi bingrang a rak chunh i a thi. A hnu ah hlan deuh i doctor a rak simi Ali Salim an tlaih. Nu cu a tlaihhrem ti zong a si rih.
Cuticun Craiglist ah hin minung tam ngaite nih harnak an tong bal cang. Cucaah online in thil cawk le rian sawk tikah ralrin a herhnak tete tampi a um. Tangka sungh cu a zia ngai. Nunnak hmanh loh khawh a rak si timi philh lo a herh. Pumpak inn le rian umlonak ding hmun hna i, "interview" an in auh hna ahcun mah lawng cun, kal ding a si lo.
Naite February thla chuakka ah Columbus, Ohio ah a ummi nupa hna-Kelly Albert le a vapa-cu eBay nih an tarmi Craigslist website ah motor tha ngaimi cawk ding an hmuh. A zuartu hna nih, "Ralkap kan si. Ka dang ah a kan kuat i, aa thial chawm ding kan si. Cucaah khulrang tein zuar kan duh" tiah an ti.
eBay i thil a zuartu nih an timi cu ATV cawknak caah $2,500 hi eBay gifts cards in kan duh. Cun $1,000 hi a cawtu pa nih amahkhannak (buyer security) caah a hau an ti. Kelly Albert te nih cun, website ah an hmuh chap rihmi cu aa deng deuhmi ATV kha $1500 in an hmuh. Cu pin ah, a cawntu amahkhannak (buyer security) caah aa deng deuhmi $500 man an hmuh chap. Cucu website a kam te ah an van zuar chihmi an si.
A zuartu nih an thawk hna i, Mrs. Albert cu "Na cawk dih hnu ah rak kan chawn te. Numbers pawl aa tialmi kha na van rel lai i, na rel dih i escrow (ngunkhuai) account ah tangka a rak lut lai" tiah an ti.
Kelly te nupa nih cun a taktak ah an ruah i, an van cawk. ATV ca le Buyer security ca he an van cawk. A donghnak ahcun $5,500 an sung. An van hlat tik ah, a zuartu a ho si zong an thei lo. Tangka khawika dah a dongh ti zong an thei kho lo.
Central Ohio ah ummi Better Business Bureau ah an va chimh hna tikah, "Hi bantuk hi a dang zong Columbus area ah a tongmi an um len" taih an rak ti hna.
Kan Laimi pakhat zong eBay ah motor aa cawk sual i, $5,000 kuakap maw si a rak sung bal. A rak chimmi cu, "Motor Toyota Corolla an zuar le aa deng tuk. Ka chonh hna le ralkap ka dang ah aa thial ding kan si caah, khulrang in thial kan duh. Cucaah deng tuk in kan zuarnak a si" tiah an rak ti.
"Ka caw lai maw?" tiah a rak ka hal.
"Cawk ding a si lo. Toyota Corolla hi tluk a tharmi cu, cu zat lawng cun an zuar kho hrimhrim lai lo. Caw duh hlah. Hlennak (cheme) a si kho" tiah ka rak ti. An i chonhkhianh ning a that tuk caah a rak cawk. Nikhat hnu nikhat a hngah lengmang le a ra bal ti lo i a donghnak ahcun FBI tiang a rak chimh hna nain, zeihmanh an hlat kho lo. A cawkmi motor cu nihin ni tiang a phan ti lo.
FBI nih an tuak tik ah, motor hi lih in an zuar tikah an zuarnak a ruang tambik cu hitin a si an ti:-
(1) Ralkap chungkhar kan si i, ka dang ah khulrang in thial kan duh caah a si
(2) Kan nuva in kan i thenrawi caah ka dang thial ka duh caah ka zuarmi a si
(3) Mah motor hi kan chungkhar a thimi an um caah a kan chiahtami asi le kan herh ti lo
Hi thil pathum in minung an hlen cem hna ti a si. Laimi ka hawipa zong an hlen. A dang zong a tongmi tampi an um ve.
Naite ah Laimi nih kan upat ngaingaimi Evangelist pakhat he kan i tong. Internet in online hlennak kong cu kan i ruah. A chimmi cu hi tin a si:
"Nigeria ram in online in tangka thawng cu zat a kan hlen" tiah a ti. An hlennak hna kong a van chim le khuaruahhar a si. Kan mah cio zong email in voi tampi hlen a kan zalh. Careltu zong hlen an in zalh hna caan a tam pi lai tiah ka ruah. Online in hlen hmangmi an tam tuk cang caah, theih fian setsailomi thil cu tuah lo bak ding a si. Laimi pastor le Evangelist zong hlen an ton ve tik ah, a dang zong ton khawh cio ngai a si.
Hi kong hi chim ahdun a dong kho ding a si lo. Nihin ah Columbus ummi Terry J. Boutwell (k.35) le Tiffany A. Strobl (39) le Miami, Florida ummi nu Salitha R. Schexnayder (39) cu USA ram pumpi ah, online in minung 600 sin ah, $5,000,000 man motor lih in an zuar caah an tlaih hna. Strobl cu nizan Nilini ah tangka million (2) renglo fir le ningcang lo in hmuhnak ruangah ka palh tiah a ti.
USA lawng siloin Africa ram Nigeria le Morocco tibantuk ram hna in, lam hlatpi ummi kha an van hlen ko hna. Online hlennak cu khawika paoh in a si kho. Zeitluk hlatnak zong in a si kho i, lam naite zong in a si kho. Hihi suimilam pakhathnih chung ah a chuak khomi a si.
Online thil na cawk tik ah va ralring. Na theih setsailomi le na fian setsailomi cu ral tha tuk in va caw hlah. A bik in ningcang lo tuk in aa dengmi thil va caw hlah. Aw nem tuk le tha tuk an chawnmi kha va caw hlah. A man na det i fawi tuk in a tummi kha va caw hlah. Thil kha, "A man, a kum le a quality" tha tein va tuak. Aa kaih lo tiah na thinlung in na ruahmi cu va hrial.
Uarnak in online ngaknu na helh tik ah va ralring. Online in, a aw a nem tukmi, lem aa thiam tukmi, tah le hnoh a thiam tukmi cu, va zum duh hlah. Nangmah an tah hnawh le hnoh hnawh bia siloin na dollars a tah hnawh le hnoh hnawh bia a si timi kha va thei." Cucu nangmah le na tangka caah himnak a si deuh men lai! Zeitluk in na fim le na ralrin hmanh ah, an nih cu a cawng tuk cangmi an si caah, na luat lo kho men.
Cucaah "Online in thil na cawk tik, ngaknu na helh tik le tlangval na helh tikah va ralring. Ka tuahmi hi a tak maw a si? A deu dah? Biatak maw a si? Lih dah? Ka zohmi website hi a dikmi maw a si? Lih website dah?" timi na ralrin lo ahcun sungh le zatlak he ka hlat lo timi va thei."
-----------------------------
Chinchiah:
1. "Here are the top online scams you need to avoid today" ah Online scam kong an tialmi hi rel ding tha a si. https://heimdalsecurity.com/blog/top-online-scams/
2. U.S cozah website tialmi "Report Scams and Frauds" zongah online scam kong hi tling ngai in an tial. Europe Scam, Nigerian Scam le IRS Scam tiang in a tling dih. "Housing Scam" timi inncawk le zorhnak i scam tiang a tling dih. https://www.usa.gov/stop-scams-frauds
3. FBI: Victims of online fraud lost 800 millions to scammers last year
https://www.cso.com.au/article/575777/fbi-victims-online-fraud-lost-800m-scammers-last-year/
4. In love, Lake Worth woman Gave online stranger $1 Million, lost it all"
https://www.palmbeachpost.com/news/love-lake-worth-woman-gave-online-stranger-million-lost-all/vzsj9kbiO9d3g0JKJCal2O/
5. Online Scam le Fraud a tambikmi hna cu a tanglei thil hna ah hin an si ti a si. Laiholh in leh awk an that tuk lo caah an mah Mirang ca an tial ning tein ka van tar hna. Online Scam hi tih a nun tuk caah, Mirang ca rel thiammi nih cun tampi rel i, Laimi mipi sin ah ralrin chimh le hmailei ah harnak ton lo ding hi, ruahnak i pek cio a herh.
Phishing email scams
The Nigerian scam
Greeting card scams
Bank loan or credit card scam
Lottery scam
Hitman scam
Romance scams
Fake antivirus software
Facebook impersonation scam (hijacked profile scam)
Make money fast scams (Economic scams)
Travel scams
Bitcoin scams
Fake news scam
Fake shopping websites
Loyalty points phishing scam
Job offer scams
SMS Scaming(Smshing)
Overpayment Online Scam
Tech Support Online Scams
Monday, February 18, 2019
Thursday, February 7, 2019
U.S Khuasik le Innlo Ngeilo Hna Temtuarnak
Ka nunchung ah innlo ngeilo ka hmuh hmasat cem hi, Mandalay University ka kai lio 1984 ah a si. Mandalay innlo ngeilo tam ngai an rak um. An nunnak hi a rak har tuk. Ni a linh tikah a linh ning in le ruah a sur tik ah a sur ning in an rak tuar. Dawrnak a thatnak paoh ah an rak i dor. Zaangfak tuk an rak si. Fikfa nih chun he zan he a seh hna. A cheu cu kutke bul an si. Fikfa nih a seh hna zong ah huahnak kut an ngei lo. An taksa hi a hma dih. Tho nih an hma a tlanh pah hna.
1997 ah USA ah ka ra. Ram rum an si le innlo ngeilo cu an um tuk lai lo tiah ka rak ruah. Khualak ah ka ke in ka chawk. Khuasik lak le vur lak ah a ke in aa chawkmi innlo ngeilo hmunkip ah ka hmuh than hna. Mandalay nak hmanh in an tam deuh. Ram sifak cu innlo ngeihlo an tam tuk cio le a zia ngai. Ram rum i innlo ngeilo si hi zeitluk in dah a har hnga timi ka rak ruat.
Cun snow tlaknak le tlikik lak i, khualeng le hleitang hna i a umi innlo ngeilo tampi ka hmuh hna. U.S cu khuasik ahcun a kih tuk caah, Kawlram innlo ngeilo nakin U.S innlo ngeilo si kha a har chinchin. An temtuar ning a fak tuk. Motor chung le innchung in cun, "inn ngeilo dirhmun hi zei tluk in dah a har?" timi theih fian khawh a si lo. Cucaah, catialtu cheukhat cu "inn ngeilo" (homeless) sin bak ah a zarh in khua a va sa. Awkhlawh rian an va tuan. Ca an tial i, "Innlo ngeilo zeitindah kan zohkhenh khawh hna lai?" timi khua an ruat. Cuticun innlo ngeihlo bawmhnak an tuah hna.
Voikhat cu zantim ah kan nu a riantuannak ah ka va la. Snow a tla. Thli a hrang. Motor dah ti lo cu aa chawkmi thil ka hmu bak hna lo. Downtown phak lai te ka va phan. A kih tuk caah, ka motor hmanh tha tein a lum kho lo. Cu lio ah "inn ngeilo" (homeless) zei maw zat hlei tang ah, naih tein a rak thumi minung pasarih-riat ka hmuh hna. Ka lungthin hi a kekkuai bak. Ka bawmh khawhmi hna a um fawn lo. Ram dangmi kan si. Kan mah nunnak hmanh harsa tein kan um. Keimah le keimah hmanh ka zohkhenh kho ve lo. Motor chung hmanh hin, hi tluk a va kik si kaw, khi hlei tang thli kik "veu-veu" in a hrangmi ah, phentu zeihmanh um lomi hleitangah an thu ko. Zei tluk in dah a va har hnga, timi ka ruat i, cu zan cu ka hngilh sia zong a rem lo. Cu zan i ka hmuhmi innlo ngeilo pawl kha a tu tiang ka mitthlam ah an cuang.
Kan umnak Ohio hi U.S chaklei hriang ah a um. A kih caan ahcun a kik taktak. Khua sik hi innlo ngeilomi hna caah cun "Hell" bantuk in a har. A kih tuk caan ahcun, Ohio khuasik nih cun "Hell hmanh hi a daih khawh men lai" ti tluk in a kik ve tawn. Cucaah, khuasik tlak lai hi, inn ngeilo pawl kong ruah ah, ka lungre a thei i ka khing a rit tawn. Ka hmuh hna ah hin, ka nun si a vang.
U.S hi ram rum le ram thawng tuk a si nain innlo ngeilo an rak tam tuk. U.S ram khualian paoh ahcun an um dih. California ah an tam khun. U.S ram pumpi ah minung million 325.7 (2017) ah an um i, 2018 ah hin innlo ngeilo a 553,000 an um. U.S innlo ngeilo hi Lairam Kulh minung nakin an tam deuh tinak a si. Chicago khua pakhat lawng ah hin, innlo ngeilo 80,000 an um ti a si. Hi vialte hna hi, U.S ah umnak ngei lo le ruahchannak ngeilo in, a tlawnglengmi hna an si.
Voi tampi cu Columbus chaklei sang ah burbuk tang ah plastic deu te ah a ummi homeless ka hmuh tawn hna. Kan sang Library hrawng ah zan khuasik lak ah, bag te aa bai i, inn ngeilo aa chawkvakmi ka hmuh tawn hna. A cheu cu fa hna an i puak rih. A caan ah a run tein an si. A caan ah a pikpak in an vaak. A caan ah palik nih an rat hnawh hna. An khua a sik tuk. A celh in an celh lo. An nih cu lawinak inn reprai an ngei lo. "Tu zan hi, khawi ka dah an va lawi hnga?" timi ka ruat tawn.
Homeless si ciocio zong ah a linhnak ram homeless si cu a zia deuh ngai. A kihnak ram homeless si cu a fawi lo. A kih tuk caah kum chiar in, innlo ngeilo 700 hrawng hi khuasikdamlonak (hypothermia) in an thi tiah National Coalition for the Homeless nih 2010 ah ca an chuah. An thih tik zongah hawi thih he an i lo lo. Zuatmi uico thih tluk hmanh in an thi lo. An umnak hmun ah, an celh ti lo hnu ah, an va thi men. A ho nih domhtlaihlo le zunmuai lo tein an thi. Nulepa nih a chuah ka ah, "Ka dawt, ka dawt" timi fanu fapa cio an si ko. An thih ni ahcun, a ho nih domh tlaih lo tein an nunnak a liam. Zu le va bang in an nunnak a liam i, an ruak in an rak phawh tawn hna.
Voi tampi cu Kawlram homeless kha ka hei ruat than tawn hna. Kawlram i innlo ngeilo si kha cu, a zia ngai ka ti. A ruang cu kan si a fak viar ngacha. Innlo chia a tam tuk. Thingkung tang le burbuk lakah khuasak khawh a si. A zia tuk. U.S bantuk in a rummi ram, innlo thatha le umnak, eidin tamnak, tangka tamnak le mirum milian tamnak, motor thatha ti cawklo umnak ram i, homeless si hi a har tuk ding a si.
A bik in chungkhar in homeless a simi ca ko ah a fak khun. U.S ah an tuak tikah, innlo ngeilomi hna hi a buaktlak in kum 11 kuakap hi a tam bik ti a si. Ngakchia zeihngal lo tete, an nulepa hram ah "homeless dirhmun" in van hmuh ahcun lung a tha lo tuk. Lungthin a kekkuai tuk. A cheu cu homeless a huami le a nautatmi hna an um. Homeless pawl sining a zuar i a miak kawlmi misual zong an um ve. A pawimi a tam tuk. Nu ko hi an temtuar khun. Tlaihrem zong aa huahmi an um. An caah tih a nungmi a tam tuk.
Cu bantuk harnak phunkip an tuar lio caan ah, a har khunmi khuasik hi a si. Khuasik hi innlo ngeilo pawl caahcun "Hell" a si ko. Khuasik hi homeless tambik nunnak a latu kokek thil pakhat a a si.
Naite January 29 in a chuakmi "Polar Vortex" timi khuasik nih U.S Midwest States 12 cu a van den ciammam i, harnak tam tuk a kan pek. A kih ning hi a celh celh a si lo. Minnesota ahcun thli kik hi (-70 F) a phan. Tihnung taktak. Lake Michigan cu a khal dih i, a cungah cycle cit khawh a si. Tilawng zong an kal kho lo. Tisa tlawkmi thlet tikah vawlei a phanh hlan ah snow le ice ah aa cang manh. Cil chak tikah a khal manh. Cu tluk a kikmi ahcun, "innlo ngeilo cheukhat cu umnak inn an ngei lo i, lamkam le burbuk ah saram bang an um ko hna."
Polar Vortex timi a caancaan te ah a chuakmi a si i, tih a nung taktakmi khuasik thli a si. A kik taktakmi Polar thli kha a tom in a hrang i, celh a chuaklomi khuasihnak a chuahpi. Polar in a rami thli a si caah, Polar Vortex an tinak a si. Khuasik thlichia pakhat a si. Hi lio caan ah hin, Homeless pawl ruah ah lung a nuam lo khun ko. Zeicatiah a khuasik a fah tuk caah a si. A lumnak thlahmi innchung hmanh ah hin, a celh in celh a si lo lio caan ah, hleitang le innkam hna i ih le thut cu a fawi lo.
Hi lio ah homeless an tamnak Chicago ko hi a buaimi a si. Chicago Downtown aa dawh tuk i, khua nuam tuk a si nain, khualai hrawng hi innlo ngeilo an tam tuk i lungrawk taktak khi a si. Atu President Trump hotel pawng hmanh hi innlo ngeilo tampi an um. Ihkhun hna an i chiah. Deu an i sak i cu ti cun an thudir hna. A tu bantuk in Polar Vortex um lio ahcun a fawi lo. Thih khawh a si. Vur lakah an thu. Vur lakah an it. Vur lakah khua an sa. Lumternak zeihmanh a um lo. Khuasik kha a in bak in in a si ko. Thih khawh tuk khi a si.
Hi bantuk lio caan ah, "Samaria Mitha" timi zong an chuak ve. Min chim a duhlomi pa pakhat nih, minung 70-100 karlak caah, hotel a hlan piak hna. Homeless ca ah "Paradise" bantuk a si. A sunglawi tuk. Chawva hna hi vancung kaipi ding pia khat hmanh a um lo. Inn ngeilo minung 70 ca i hotel hlan piakmi tangka tu khi, Jesuh mit ahcun "vancung ah chaw khawn" a rak si ko. Krihfa caah ruah ding tampi a um. Kan chawva hi khawidah kan khawn tawn? Vawlei ah maw? Vancung ah dah timi khi a ka ruahter ngai. Samaria Mitha pa bantuk hi, vawleicung ah kan herh chin lengmang ko.
A kih tuk caah, tutan Polar Vortex thli kik ruang ah minung 21 an thi cang. Chicago ah minung 50 cu, khuasik nih an kutke a tam hna sizung ah an chiah hna. A cheu cu an hmur a bul lai ti a si. A tam deuh cu innlo ngeilo an si. Nunnak hi an caah a fawi lo.
Chicago cu a kih tuk ah degree (-23-25) an si i, thlikik hi degree (-52 F) a phan. Minung thi a khal kho i, thihri a pit kho. Minung vunhawng hi (-25 F) tang ah hin minute 15 chung ah a khal ko ti a si. Vunhawng a khal ahcun vun thih khawh a si. Kutke a zeng kho. Ruh zong a fak kho. Illinois chaklei hmunhma cheukhat cu (-57 degrees) tiang a kik. Cucu Vawlei a chaklei le thlanglei par tluk in a kik i, Russia ram Siberia le Mount Everest Tlangpar tluk in a kik. Minung nih tuar khawh ding a si lo. Cu bantuk kihnak zong ah "lawinak inn an ngeih lo caah, an buk tete ahcun an um ko hna."
Cucaah Chicago khua cozah nih inn ngeilo umnak inn paruk an on piak hna i, suimilam 24 chung an zohkhenh hna. Khualum deuh cun an kalter than te hna lai. Homeless kong hi cozah zong nih an ti kho bak lo. Cozah zong nih an harsatnak le buaibainak cu a tliantlaiter kho lo. Volunteer zong tampi rian an tuan.
Minung ciocio si zong ah, sifak santlai lo le homeless hna hi, zaangfak tuk an rak si. "Inn ngeilo" (homeless) an sinak a ruang hi tampi a um ko lai. Zudin saei, drug tongh ruang le firtlei ruang le chimh ngaih lo ruang zong ah a phunphun a um ko lai.
1. National Coalition for the Homeless hi USA ah Homeless an umlonak ding caah riantuanmi an si. An i tinhmi cu "Building a movement to end the homelessness" timi a si. Hi website ah hin online in hlut khawh a si ve. https://nationalhomeless.org/
1997 ah USA ah ka ra. Ram rum an si le innlo ngeilo cu an um tuk lai lo tiah ka rak ruah. Khualak ah ka ke in ka chawk. Khuasik lak le vur lak ah a ke in aa chawkmi innlo ngeilo hmunkip ah ka hmuh than hna. Mandalay nak hmanh in an tam deuh. Ram sifak cu innlo ngeihlo an tam tuk cio le a zia ngai. Ram rum i innlo ngeilo si hi zeitluk in dah a har hnga timi ka rak ruat.
Cun snow tlaknak le tlikik lak i, khualeng le hleitang hna i a umi innlo ngeilo tampi ka hmuh hna. U.S cu khuasik ahcun a kih tuk caah, Kawlram innlo ngeilo nakin U.S innlo ngeilo si kha a har chinchin. An temtuar ning a fak tuk. Motor chung le innchung in cun, "inn ngeilo dirhmun hi zei tluk in dah a har?" timi theih fian khawh a si lo. Cucaah, catialtu cheukhat cu "inn ngeilo" (homeless) sin bak ah a zarh in khua a va sa. Awkhlawh rian an va tuan. Ca an tial i, "Innlo ngeilo zeitindah kan zohkhenh khawh hna lai?" timi khua an ruat. Cuticun innlo ngeihlo bawmhnak an tuah hna.
 |
| Nai Polar Vortex lio ah innlo ngeilo 15 an khal i an thi |
Kan umnak Ohio hi U.S chaklei hriang ah a um. A kih caan ahcun a kik taktak. Khua sik hi innlo ngeilomi hna caah cun "Hell" bantuk in a har. A kih tuk caan ahcun, Ohio khuasik nih cun "Hell hmanh hi a daih khawh men lai" ti tluk in a kik ve tawn. Cucaah, khuasik tlak lai hi, inn ngeilo pawl kong ruah ah, ka lungre a thei i ka khing a rit tawn. Ka hmuh hna ah hin, ka nun si a vang.
 |
| Chicago: Hi bantuk khua i Homeless si cu Hell pakhat bantuk a si |
Voi tampi cu Columbus chaklei sang ah burbuk tang ah plastic deu te ah a ummi homeless ka hmuh tawn hna. Kan sang Library hrawng ah zan khuasik lak ah, bag te aa bai i, inn ngeilo aa chawkvakmi ka hmuh tawn hna. A cheu cu fa hna an i puak rih. A caan ah a run tein an si. A caan ah a pikpak in an vaak. A caan ah palik nih an rat hnawh hna. An khua a sik tuk. A celh in an celh lo. An nih cu lawinak inn reprai an ngei lo. "Tu zan hi, khawi ka dah an va lawi hnga?" timi ka ruat tawn.
 |
| Innlo ngeilomi hna "runinn" tha bik cu hihi a si ko |
Voi tampi cu Kawlram homeless kha ka hei ruat than tawn hna. Kawlram i innlo ngeilo si kha cu, a zia ngai ka ti. A ruang cu kan si a fak viar ngacha. Innlo chia a tam tuk. Thingkung tang le burbuk lakah khuasak khawh a si. A zia tuk. U.S bantuk in a rummi ram, innlo thatha le umnak, eidin tamnak, tangka tamnak le mirum milian tamnak, motor thatha ti cawklo umnak ram i, homeless si hi a har tuk ding a si.
A bik in chungkhar in homeless a simi ca ko ah a fak khun. U.S ah an tuak tikah, innlo ngeilomi hna hi a buaktlak in kum 11 kuakap hi a tam bik ti a si. Ngakchia zeihngal lo tete, an nulepa hram ah "homeless dirhmun" in van hmuh ahcun lung a tha lo tuk. Lungthin a kekkuai tuk. A cheu cu homeless a huami le a nautatmi hna an um. Homeless pawl sining a zuar i a miak kawlmi misual zong an um ve. A pawimi a tam tuk. Nu ko hi an temtuar khun. Tlaihrem zong aa huahmi an um. An caah tih a nungmi a tam tuk.
Cu bantuk harnak phunkip an tuar lio caan ah, a har khunmi khuasik hi a si. Khuasik hi innlo ngeilo pawl caahcun "Hell" a si ko. Khuasik hi homeless tambik nunnak a latu kokek thil pakhat a a si.
Naite January 29 in a chuakmi "Polar Vortex" timi khuasik nih U.S Midwest States 12 cu a van den ciammam i, harnak tam tuk a kan pek. A kih ning hi a celh celh a si lo. Minnesota ahcun thli kik hi (-70 F) a phan. Tihnung taktak. Lake Michigan cu a khal dih i, a cungah cycle cit khawh a si. Tilawng zong an kal kho lo. Tisa tlawkmi thlet tikah vawlei a phanh hlan ah snow le ice ah aa cang manh. Cil chak tikah a khal manh. Cu tluk a kikmi ahcun, "innlo ngeilo cheukhat cu umnak inn an ngei lo i, lamkam le burbuk ah saram bang an um ko hna."
 |
| Minnesota ah thlikik degree (-70F) a phan. |
Polar Vortex timi a caancaan te ah a chuakmi a si i, tih a nung taktakmi khuasik thli a si. A kik taktakmi Polar thli kha a tom in a hrang i, celh a chuaklomi khuasihnak a chuahpi. Polar in a rami thli a si caah, Polar Vortex an tinak a si. Khuasik thlichia pakhat a si. Hi lio caan ah hin, Homeless pawl ruah ah lung a nuam lo khun ko. Zeicatiah a khuasik a fah tuk caah a si. A lumnak thlahmi innchung hmanh ah hin, a celh in celh a si lo lio caan ah, hleitang le innkam hna i ih le thut cu a fawi lo.
 |
| January 31, 2019 Midwest State pawl a kihlum a si. Windchill cu "Thlikik" tinak a si |
Hi bantuk lio caan ah, "Samaria Mitha" timi zong an chuak ve. Min chim a duhlomi pa pakhat nih, minung 70-100 karlak caah, hotel a hlan piak hna. Homeless ca ah "Paradise" bantuk a si. A sunglawi tuk. Chawva hna hi vancung kaipi ding pia khat hmanh a um lo. Inn ngeilo minung 70 ca i hotel hlan piakmi tangka tu khi, Jesuh mit ahcun "vancung ah chaw khawn" a rak si ko. Krihfa caah ruah ding tampi a um. Kan chawva hi khawidah kan khawn tawn? Vawlei ah maw? Vancung ah dah timi khi a ka ruahter ngai. Samaria Mitha pa bantuk hi, vawleicung ah kan herh chin lengmang ko.
 |
Chicago khualai "homeless camp." An caah hihi inn tha bik an si ko. |
Chicago cu a kih tuk ah degree (-23-25) an si i, thlikik hi degree (-52 F) a phan. Minung thi a khal kho i, thihri a pit kho. Minung vunhawng hi (-25 F) tang ah hin minute 15 chung ah a khal ko ti a si. Vunhawng a khal ahcun vun thih khawh a si. Kutke a zeng kho. Ruh zong a fak kho. Illinois chaklei hmunhma cheukhat cu (-57 degrees) tiang a kik. Cucu Vawlei a chaklei le thlanglei par tluk in a kik i, Russia ram Siberia le Mount Everest Tlangpar tluk in a kik. Minung nih tuar khawh ding a si lo. Cu bantuk kihnak zong ah "lawinak inn an ngeih lo caah, an buk tete ahcun an um ko hna."
 |
| Ihkhun dang a um ti lo ahcun hihi ihnak tha bik a si |
Minung ciocio si zong ah, sifak santlai lo le homeless hna hi, zaangfak tuk an rak si. "Inn ngeilo" (homeless) an sinak a ruang hi tampi a um ko lai. Zudin saei, drug tongh ruang le firtlei ruang le chimh ngaih lo ruang zong ah a phunphun a um ko lai.
A cheu cu cozah duhlomi sualnak an tuah ruang zong a si ko lai. Chungkhar ah tlum lo in, dawt an i hlawh lo ruang zong a si ko lai. Thathut ruang le zia thatlo ruang zong ah a si ko lai. Thil pakhatkhat ruangah inn ngeilo an sinak zong a si ko lai. Nulepa nih an hlonh hna ruang zong ah a si ko lai. Inn ngeilo an sinak a ruang cu tampi a um ko lai nain, zei bantuk hmanh va si hna sehlaw, "Minung cu minung an si ko. Homeless si hi an mah saduhthah le duh tukmi le hammi cu a si theng lo men ko lai."
Zei bantuk an si zong ah saram an si lo. Nangmah le keimah bantuk te an si. Fah an thei. Temtuar an thei. Mitkuh an thiam i, mitkuh thaw in ih an duh ve. Rawltam tihal an thei. Lungfah an thei. Ngaihchiat an thei. Ningzah an thei. Nilin an thei. Ruahsur le cindam an thei. Nunnak ruah ah tihnak le phannak an ngei ve. Thih zong an tih ve i, nun an duh ve. Nangmah le keimah bantuk in khuacaan nuamh zong an thei i, a tu bantuk thihri zong a cawnter khotu khuasik "Polar Vortex" zong an theih ve. An tih ve. Asinain an nih cu dornak le zamnak an ngei lo. Lumternak an ngei ve lo.
 |
| Lamcung hawhra lak ah Chicago homeless |
Cu bantuk minung hna caahcun "Nun hi sullam zeidah a va lawh hnga? An chuahchan zeidah a si hnga?" Nang le kei innchung kan um hmanh ah kan khua a sik kan ti va si kaw? Motor in kan kal hmanh ah kan khua a sik kan ti va si kaw, khi inn ngeilo titsa le vunhawng khi zei tluk in dah an va tuar hnga?
Khi tluk khua a sih lio caan ah khin, zeidah an ruah ve hnga? Nulepa le chungkhar cu an ruat ve tawn ko hna hnga lo maw? Ulenau zong an ngai ve tawn ko hna hnga lo maw? Nulepa sin an um lio hna an ngai ve ko hnga lo maw? Chungkhar nuam chialmal tein an tlawnlen lio le lente celh lio hna an ngai ve ko hnga lo maw? A cheu cu Krihfa an rak si ve i, an ngakchiat lio hawi he pumh lio hna an thei ve tawn ko hnga lo maw? Innlo ngeilo an si hnu cu, an nih cu hawikom zong an ngei ti lo. An hawikom thabik cu an caah zumh tlak in a nung zungzalmi "uico" te hna rak si. Hnemtu dang an ngei lo. An hawi tha cu an uico a si ko.
 |
| Uico hi homeless caah zumhtlak hawi a si (Rf. quinncreactive.com) |
Nihin ni ah vawleicung pumpi ah innlo ngeilo an karh. U.S zongah an karh chin lengmang. Homeless vialte cu kan bawm kho fawn hna lai lo. Asinain kan mah miphun le Krihfabu cio tal ahcun innlo ngeilo um sual lo ding hi tlacam le zuam cio a herh. Homeless zohkhenhtu bu hna ah $10 le $20 cio tein tel ve i, pumpak missions tuan hi kan herh taktak ko. Cucu Krihfa kan rian zong a si. Jesuh cawnpiakmi zong a si.
Innlo ngeilomi hna kong hi, ruahlo awk a tha lo. An thathut ruang le ziaza ruang zong ah a si men ko lai. Zei kong paoh va si sehlaw, innlo ngeilo an si. Hihi pumpak in tuah ding ahcun a fawi lo. A bu riantuannak ah tel a haumi tu a si. Laimi zong hmailei ahcun hihi piahtana nganpi a si te kho men. Nihin ni ah Zophei Baptist Church nih a zudingmi zohkhenhnak an tuahmi te hna hi, thil tha taktak a si. Laimi zong hmailei ahcun innlo ngeilo kan um lai lo ti khawh a si lo. Va um sual ahcun, miphun ningpi in tan le zohkhenhnak ah i bawmh hau ding kan si.
Innlo ngeilomi hna kong hi, ruahlo awk a tha lo. An thathut ruang le ziaza ruang zong ah a si men ko lai. Zei kong paoh va si sehlaw, innlo ngeilo an si. Hihi pumpak in tuah ding ahcun a fawi lo. A bu riantuannak ah tel a haumi tu a si. Laimi zong hmailei ahcun hihi piahtana nganpi a si te kho men. Nihin ni ah Zophei Baptist Church nih a zudingmi zohkhenhnak an tuahmi te hna hi, thil tha taktak a si. Laimi zong hmailei ahcun innlo ngeilo kan um lai lo ti khawh a si lo. Va um sual ahcun, miphun ningpi in tan le zohkhenhnak ah i bawmh hau ding kan si.
Homeless kong hi biaknak le thlarau lei thil zong a si caaah, Jesuh zummi dihlak nih hmaithlak dingmi rian pakhat a si. Nang le kei zong kan thi ve te lai. Cu tikah, Bawipa Jesuh Krih nih vawlei i kan nun lio ah, sifak santlai lo, mi zaw mifak hna, khual hna, thawngthla hna caah, zei dah kan tuah timi hawih in kan Credit a kan chek ve te lai timi kha Matthew 25:31-46 ah kan hmuh.
"Ka rawl a tam ah rawl nan ka pe lo; ka ti a hal ah ti nan ka pe duh lo; khual ka si ah nan ka tlunter duh lo; puan aih awk ka ngeihlo ah puan nan ka pe duh lo; ka zawt i nan ka zohkhenh lo...thawng ka tla i nan ka leng lo..Mi sifak hramh nan duh hna lo paoh ah khan nan ka hramh lo a si...
Pathian nih a chapte ding tam tuk a um. Cu lak ahcun, "Khuasik lak ah innlo ngeilo in ka um. Polar Vortex tangah temtuar taktak in ka um nain, nan ka hram lo.." timi hi a si te lai. Cucu vancung Pathian hmai i biacaihnak ni ah, biacaihnak ah kan credit chek te nak ding a si. Cu ni ah nang le kei kan credit zeidah a lawh te lai?
Zumtu caah ruah dingmi a biapi cu hihi a si. "Khi tluk a kikmi hawhra lak ah innlo ngeilo in temtuarnak phun zakip a tuarmi hna na hmuh tik hna ah, an hmai ah Jesuh na cuanter kho maw?" Cucu na cuanter khawh ahcun an caah thlacam piak ve hna law chawva zong hlut khawh rak zuam ve te.
 |
| Jesuh hmai na hmu kho maw? |
------------------------------------------------
Chinchiah:
Friday, January 25, 2019
Samaria Mitha Na Si Ve Maw?
Laimi kan pipu hna hi, an mah tawk tein dinfelnak an rak tanh tuk. Zudin saei chan a si caah, sualnak le palhnak cu an tuah tung ve ko nain, a dan tlang pi in an nunnak cu dinfelnak in a rak khat. "Lih chim an duh lo. Fir an duh lo. Mihlen an duh lo. Lo-ri dek an duh lo. Satil le thilri fir an duh lo. Mithah lainawn an duh lo. Chiatserh le thaltan an duh lo. Bia chiakha chim an i sum. Bia chia chim cu mah kung cung tlunnak a si an ti i, an hrial. Holhnak hmanh ah, "Survorh thiam lo mah lukhuh, biachim thiam lo mah kung tlung" an ti.
Thilri tlaumi hmuhnak kong ah ka nulepa nih a kan cawnpiakmi ka philh kho lo. A kan cawnpiakmi cu hitin a si:
Kawlram ah Buddha Batha cheukha cu, thil tlau an i hmuh tawn ah khin, vanthat (kan-kawng) ti phun ah an ruah. Cucu thil pawi taktak a si. Nihinni ahcun USA zong ah thil tlau pek than timi hi, a har chin lengmang. ID le Green card hmanh fir piak a tam tuk.
Vawleicung ah thil khuaruahhar ngai a simi cu, "Minung an tam chin lengmang nain miding an tlawm chin lengmang ti a si." Cu lio caan ah, dinfelnak ngeih ding hi Pathian duhmi a si. Cucu Krihfa nunzia (Christian ethics) timi a si. Jesuh nih si hna seh ti a kan duh bikmi pakhat cu, "Amah zumtu hna hi, midang caah vawlei ah cite le ceunak si hna seh" ti hi a si. Cucaah, Bible chung phungbia vialte kha pakhat ah hi tin a fun dih: "Midang nih ka cungah tuah hna seh ti kan duh bantuk in, midang cungah tuah a kan fial." Cucu Krihfa nunzia ah "sui phung" (golden rule) an ti.
Cu Krihfa nunzia cu Krihfa sinak muru taktak cu a si. Dinfelnak a um lo ahcun vawlei ah ceunak le cite si khawh a si hrimhrim lo. Vawlei ah dinfelnak tanh a har tuk lio caan zongah, a cheu nih cun mi nih hmuhlo kar zongah, "dinfelnak" hi an rak tanh i "Samaria Mitha" nunzia hi an rak langhter tawn.
Cu bantuk "Good Samaritan" tuanbia cu, naite ah New York khua ah a cangmi tuanbia pakhat ah hmuh khawh a si. Cu tuanbia cu Inside Edition ah an tial i, "Thazaang peknak" tuanbia a si. Cu tuanbia cu, Krihfami vialte hna kan caah zohchunh tlak tuanbia taktak a si. Inside Edition nih hi tin an chim:
Cu tangka $6,600 cu Kimberly nih a dawtmi chungkhar-a vapa, a tapa le nupi- hna an thih lio i an ruak an khanghmi hna ruak-meidap kha, Bahamian Cruise tilawng i cit i, rili ah va thlak ding kha aa timhmi a si. A tangka kha cabawm ah a sanh i, ngakchia kha motor ah taisawm a somh lio ah, ruahlo pi in motor cungah a chiah sual i, high way i a mawngh tik ah, tangka kha thli ah an chawi i, an zuanmi a rak si. Tangka thli lakah a zuangmi cu a zapite $8,000 a si i, a dang "Samria mitha" hna nih an kawlpi i, $8,000 ning dengmang an hmuh khawh than.
Tangka ngeitu nu cu bia an hal i a chimmi cu "Tangka tlaumi a rak ka pek than caah, ka lomhnak ka chim kho lo. Zeicatiah vawleicung ah hin miding tampi an tang ti lo" (A chim duhmi cu, mah bantuk miding hi vawlei ah tampi an um ti lo ee) ti duhnak a si.
Tangka zuangmi a hmutu nu hi, Mrs. Terri Brubaker a si. Cu nih a timi cu, "Tangka thlaumi nu hi, nuhmei a si timi ka van theih tik le a vapa cu limousine accident lio ah a thi ve timi ka theih tik ahcun, ka thinlung a kekkuai tuk. A nunnak ah tamtuk sunghbaunak a tong cang ee. A tangka ka hmuh piak caah le ka khirh khawh caah ka lawm tuk ve.." tiah Inside Edition cu a ti hna.
Tangka a va upnak Fulton County Palik pa, Richard Giardino zong nih, Terri cu Samaria Mitha tiah a ti i, a thangthat. "Terri nih, a motor a dirter i, tangka zuangmi cu a va dawi hna i, a char hna. A khawmhmi tangka cu kan sin ah a van upmi cu, thil dawh tuk a si. Thil tha tuk a si."
Terri Brubaker nih tangka $6,600 kha palik sin a va up tik ah, a mah cu "Samaria mitha" tiah palik hmanh nih a rak ti cang. Cu Samaria Mitha si ding hi, Jesuh nih a kan duh piakmi a si. Terri nih hin Krihfa a si le si lo zong a chim lo. Jesuh zumtu a si zong a chim lo. Asinain a nunnak le tuahsernak nih, Terri cu vawlei caah "ceunak le cite" bantuk a sinak kha a langhter. Cucu Jesuh nih cun, "Thil tha nan tuahmi kha an hmuh lai i, vancung ummi nan pa kha an thangthat lai" tiah a rak timi cu a si ko. Nihin ni ah, ka in tam tuk chim lo in, "Nunning le tuahsernak in, vawlei caah ceunak le cite si a herh taktak." Terri ceunak cu, midang caaah Pathian thangthatnak ah a tla. "Bia nakin tuahsernak hi a thawng a thang deuh" an timi hi a dik taktak. Terri nunnak hi, vawleicung pumpi a thang ko cang.
Tangka zuangmi a chartu nih hin, lak duh ahcun aa lak khawh tuk. A ho zong nih an thei theng hnga lo. $6,600 cun a tuah khawhmi a tam ngai. Innlo, thilri, computer le tuktak cawk a duhmi a tam pi ko lai. A mit zong a thi ko lai. Asinain cu tangka chartu nu nih aa fian bakmi cu, "$6,600 hi ka ta a si lo. A ngeitu pek ding a si. A ngeitu nih zeitluk lungfak le ngaihchiat in dah a va kawl lai?" timi kha a theihfian tuk caah palik sinah a va upnak a si.
Zei bantuk thil tlau a si zongah, a ngeitu nih cun lungrethei tein le mit hram fak in an kawl. An hmuh hlan lo lungthin rawk in an um. Ngaihchia le lungrethei in an um. An i tinhmi le timhmi vialte aa rawk kho. Buaibainak chim cawk lo an tong kho. Cucaah Jesuh nih, tangka tlau, tuu tlau le fapa tlau kong khi a chim tikah, a kawltu hna caah lungfak a sinak le an hmuh tikah lawmhnak a sannak kong a kan chimh. Thil thlautu nih thlaumi an hmuh tikah lung aa lomh tukmi khi, a hmutu nih kan ruah chih le philh lo a herhmi a si. Mah tanghma hma benh i, thil tlau hmuh tik ah a ngeitu pek ding a si.
Tha tein tuak tikah, thil tlau hmutu nih "hmuhmi thil va lak khi," mi zawnruahnak ngeihlo a si. "Mi thil a si" ti thei ko nain, i lak ahcun nunchung philh khawh ding a si ti lo. Cu thil thalo nih kan nunnak kha, thawngthlak bantuk in a zungzal thlak lo ding a herh. Cucaah thil tlau kan i hmuh tik ah, a ngeitu sinah kirter than hi a biapi taktak.
Thil tlau hmuh tikah, a ngeitu hlat a herh. Theih ahcun pek a tha. Pek tik ahcun, "hmutu he, thlautu he an pahnih in lawmhnak taktak a si. A ngeitu hmuhlo ahcun tuanvo ngei bik sin ah pek ding a si. Cucu lungthin thian timi a si. Cucu Krihfa nunzia timi pakhat a si.
Mi nih thilri an thlaumi hmuh tikah, "vanthat" ti phun in-"Arpi tap na, Sahngar ni na"- ti bantuk in kan um lo ding a herh taktak. Midang tah lio ah kan nih lawmh kha a phung a si lo. Midingmi tuahmi phung zong a si lo. Bible cawnpiak ning zong a si lo. Mi ngaihchiat lio i, rak nih le lawmh kha mi thalo lungput a si. Cucu Jesuh nih a huat taktakmi a si. Jesuh nih "A tapmi sin ah tah ve le aa lawmmi sin ah lawmh ve" hi a kan cawnpiakmi a si.
Cucaah zei bantuk thilri a si zong ah, tangka le sui le ngun zong va si ko hna seh. Thil tlau hmuhmi cu midang ta a si. Kan ta a si lo caah i lak ding hrimhrim a si lo. Thil tlau hmuhmi lak lo ding hi, Lai nunphung a si. Krihfa nunzia zong a si. Krihfa nih cun, Terri timi nu bantuk in thil tlaumi hmuh tik zong ah, a ngeitu sin phanhter hi kan rian a si. Midang hmaiah zumtu sinak kan ceunak nunzia dawh kha langhter a herh. Cucu Jesuh cawnpiakmi zong a si (Matt 6:16):
--------------------------
Zoh chihmi ca
1. Woman Returns Cash Scattered on Highway to Owner
https://www.msn.com/en-us/news/good-news/woman-returns-cash-scattered-on-highway-to-owner/vi-BBSBx7i?ocid=spartandhp
Thilri tlaumi hmuhnak kong ah ka nulepa nih a kan cawnpiakmi ka philh kho lo. A kan cawnpiakmi cu hitin a si:
"Zeitik hmanh ah, mi thlaumi thil nan nan i lak lai lo. A ngeitu nan hlat lai i, nan pek than lai. A ngeitu nan hmuhlo ahcun, sayate sin ah nan va pek hna lai. Thil hmuhmi laak cu a tha lo. Nan i lak ahcun nan thilri nan thlau than ve lai."Ka nulepa cu Krihfa an rak si lo. Asinain a kan cawnpiakmi hi, Bible chung bia taktak a rak si ko ti hi, ka upat hnu ah ka fiang. Thil tlau hmuhmi lak hi, an rak duh hrimhrim lo. A ruang cu "Thil tlau hmuhmi i lak cu, mi thil fir khan ah an rak ruah caah a si."
Kawlram ah Buddha Batha cheukha cu, thil tlau an i hmuh tawn ah khin, vanthat (kan-kawng) ti phun ah an ruah. Cucu thil pawi taktak a si. Nihinni ahcun USA zong ah thil tlau pek than timi hi, a har chin lengmang. ID le Green card hmanh fir piak a tam tuk.
Vawleicung ah thil khuaruahhar ngai a simi cu, "Minung an tam chin lengmang nain miding an tlawm chin lengmang ti a si." Cu lio caan ah, dinfelnak ngeih ding hi Pathian duhmi a si. Cucu Krihfa nunzia (Christian ethics) timi a si. Jesuh nih si hna seh ti a kan duh bikmi pakhat cu, "Amah zumtu hna hi, midang caah vawlei ah cite le ceunak si hna seh" ti hi a si. Cucaah, Bible chung phungbia vialte kha pakhat ah hi tin a fun dih: "Midang nih ka cungah tuah hna seh ti kan duh bantuk in, midang cungah tuah a kan fial." Cucu Krihfa nunzia ah "sui phung" (golden rule) an ti.
Cu Krihfa nunzia cu Krihfa sinak muru taktak cu a si. Dinfelnak a um lo ahcun vawlei ah ceunak le cite si khawh a si hrimhrim lo. Vawlei ah dinfelnak tanh a har tuk lio caan zongah, a cheu nih cun mi nih hmuhlo kar zongah, "dinfelnak" hi an rak tanh i "Samaria Mitha" nunzia hi an rak langhter tawn.
Cu bantuk "Good Samaritan" tuanbia cu, naite ah New York khua ah a cangmi tuanbia pakhat ah hmuh khawh a si. Cu tuanbia cu Inside Edition ah an tial i, "Thazaang peknak" tuanbia a si. Cu tuanbia cu, Krihfami vialte hna kan caah zohchunh tlak tuanbia taktak a si. Inside Edition nih hi tin an chim:
New York nutung pakhat cu motor a mawngh lio ah, tangka tlap thli lak I an zuan kha a hmuh. A motor kha a dirter I, tangka cu a char hna. A zuangmi cu $100 ca an si. A khawmh hna I, a char hna tikah, $6,600 a si. Cucu a charmi cu Johnstown khua, Fulton County Sheriff's Office ah a va up. An van hlat I, nu pakhat nu nih a motor cungah tangka bawm in tangka tlap tam nawn a chiahmi kha ruahphaklo ah a philh sual I, motor a mawngh tikah thli lak ah a zuangmi a si timi kha an hmuh I a ngeitu an pek.Tangka a thlautu nu hi, Kimberly Steenburg ti a si. Kimberly cu October 2018 ah, Schoharie khua, New York ah minung 20 thihnak a chuahpitu "limo motor accident" ton lio ah, a vapa cu accident in a rak thi ve. A tapa le a tapa nupi zong an rak thi ve. Ngaihchiatnak a tonmi hi double bak a si. A temtuarmak le a nuhmaih a fak ngaingaimi a rak si ngelcel.
Cu tangka $6,600 cu Kimberly nih a dawtmi chungkhar-a vapa, a tapa le nupi- hna an thih lio i an ruak an khanghmi hna ruak-meidap kha, Bahamian Cruise tilawng i cit i, rili ah va thlak ding kha aa timhmi a si. A tangka kha cabawm ah a sanh i, ngakchia kha motor ah taisawm a somh lio ah, ruahlo pi in motor cungah a chiah sual i, high way i a mawngh tik ah, tangka kha thli ah an chawi i, an zuanmi a rak si. Tangka thli lakah a zuangmi cu a zapite $8,000 a si i, a dang "Samria mitha" hna nih an kawlpi i, $8,000 ning dengmang an hmuh khawh than.
Tangka ngeitu nu cu bia an hal i a chimmi cu "Tangka tlaumi a rak ka pek than caah, ka lomhnak ka chim kho lo. Zeicatiah vawleicung ah hin miding tampi an tang ti lo" (A chim duhmi cu, mah bantuk miding hi vawlei ah tampi an um ti lo ee) ti duhnak a si.
Tangka zuangmi a hmutu nu hi, Mrs. Terri Brubaker a si. Cu nih a timi cu, "Tangka thlaumi nu hi, nuhmei a si timi ka van theih tik le a vapa cu limousine accident lio ah a thi ve timi ka theih tik ahcun, ka thinlung a kekkuai tuk. A nunnak ah tamtuk sunghbaunak a tong cang ee. A tangka ka hmuh piak caah le ka khirh khawh caah ka lawm tuk ve.." tiah Inside Edition cu a ti hna.
Tangka a va upnak Fulton County Palik pa, Richard Giardino zong nih, Terri cu Samaria Mitha tiah a ti i, a thangthat. "Terri nih, a motor a dirter i, tangka zuangmi cu a va dawi hna i, a char hna. A khawmhmi tangka cu kan sin ah a van upmi cu, thil dawh tuk a si. Thil tha tuk a si."
Terri Brubaker nih tangka $6,600 kha palik sin a va up tik ah, a mah cu "Samaria mitha" tiah palik hmanh nih a rak ti cang. Cu Samaria Mitha si ding hi, Jesuh nih a kan duh piakmi a si. Terri nih hin Krihfa a si le si lo zong a chim lo. Jesuh zumtu a si zong a chim lo. Asinain a nunnak le tuahsernak nih, Terri cu vawlei caah "ceunak le cite" bantuk a sinak kha a langhter. Cucu Jesuh nih cun, "Thil tha nan tuahmi kha an hmuh lai i, vancung ummi nan pa kha an thangthat lai" tiah a rak timi cu a si ko. Nihin ni ah, ka in tam tuk chim lo in, "Nunning le tuahsernak in, vawlei caah ceunak le cite si a herh taktak." Terri ceunak cu, midang caaah Pathian thangthatnak ah a tla. "Bia nakin tuahsernak hi a thawng a thang deuh" an timi hi a dik taktak. Terri nunnak hi, vawleicung pumpi a thang ko cang.
Tangka zuangmi a chartu nih hin, lak duh ahcun aa lak khawh tuk. A ho zong nih an thei theng hnga lo. $6,600 cun a tuah khawhmi a tam ngai. Innlo, thilri, computer le tuktak cawk a duhmi a tam pi ko lai. A mit zong a thi ko lai. Asinain cu tangka chartu nu nih aa fian bakmi cu, "$6,600 hi ka ta a si lo. A ngeitu pek ding a si. A ngeitu nih zeitluk lungfak le ngaihchiat in dah a va kawl lai?" timi kha a theihfian tuk caah palik sinah a va upnak a si.
Zei bantuk thil tlau a si zongah, a ngeitu nih cun lungrethei tein le mit hram fak in an kawl. An hmuh hlan lo lungthin rawk in an um. Ngaihchia le lungrethei in an um. An i tinhmi le timhmi vialte aa rawk kho. Buaibainak chim cawk lo an tong kho. Cucaah Jesuh nih, tangka tlau, tuu tlau le fapa tlau kong khi a chim tikah, a kawltu hna caah lungfak a sinak le an hmuh tikah lawmhnak a sannak kong a kan chimh. Thil thlautu nih thlaumi an hmuh tikah lung aa lomh tukmi khi, a hmutu nih kan ruah chih le philh lo a herhmi a si. Mah tanghma hma benh i, thil tlau hmuh tik ah a ngeitu pek ding a si.
Tha tein tuak tikah, thil tlau hmutu nih "hmuhmi thil va lak khi," mi zawnruahnak ngeihlo a si. "Mi thil a si" ti thei ko nain, i lak ahcun nunchung philh khawh ding a si ti lo. Cu thil thalo nih kan nunnak kha, thawngthlak bantuk in a zungzal thlak lo ding a herh. Cucaah thil tlau kan i hmuh tik ah, a ngeitu sinah kirter than hi a biapi taktak.
Thil tlau hmuh tikah, a ngeitu hlat a herh. Theih ahcun pek a tha. Pek tik ahcun, "hmutu he, thlautu he an pahnih in lawmhnak taktak a si. A ngeitu hmuhlo ahcun tuanvo ngei bik sin ah pek ding a si. Cucu lungthin thian timi a si. Cucu Krihfa nunzia timi pakhat a si.
Mi nih thilri an thlaumi hmuh tikah, "vanthat" ti phun in-"Arpi tap na, Sahngar ni na"- ti bantuk in kan um lo ding a herh taktak. Midang tah lio ah kan nih lawmh kha a phung a si lo. Midingmi tuahmi phung zong a si lo. Bible cawnpiak ning zong a si lo. Mi ngaihchiat lio i, rak nih le lawmh kha mi thalo lungput a si. Cucu Jesuh nih a huat taktakmi a si. Jesuh nih "A tapmi sin ah tah ve le aa lawmmi sin ah lawmh ve" hi a kan cawnpiakmi a si.
Cucaah zei bantuk thilri a si zong ah, tangka le sui le ngun zong va si ko hna seh. Thil tlau hmuhmi cu midang ta a si. Kan ta a si lo caah i lak ding hrimhrim a si lo. Thil tlau hmuhmi lak lo ding hi, Lai nunphung a si. Krihfa nunzia zong a si. Krihfa nih cun, Terri timi nu bantuk in thil tlaumi hmuh tik zong ah, a ngeitu sin phanhter hi kan rian a si. Midang hmaiah zumtu sinak kan ceunak nunzia dawh kha langhter a herh. Cucu Jesuh cawnpiakmi zong a si (Matt 6:16):
"Nan nih nan ceunak zong cu, mi hmaiah a ceu awk a si. Cuticun thil tha nan tuahmi kha an hmuh lai i, vancung khua i a umm nan Pa kha an thangthat lai."Terri nih a ceunak a langhter tik ah, a hmumi hna le a kong a theimi hna nih cun, Samaria Mitha tiah an ti. Samaria mitha cu, vanchiami hna, harnak tuarmi hna, sunghbaunak tuarmi hna, bawmhchanh herhmi hna bawmtu le dirkamhtu kha an si. Nang Jesuh na zumhnak le nunnak ah "Samaria Mitha na si ve maw?"
--------------------------
Zoh chihmi ca
1. Woman Returns Cash Scattered on Highway to Owner
https://www.msn.com/en-us/news/good-news/woman-returns-cash-scattered-on-highway-to-owner/vi-BBSBx7i?ocid=spartandhp
Thursday, January 17, 2019
Columbus Khua Nih Thingkung 300,000 An Cin Lai
Columbus khua hi khua lianngan tuk a si lo nain, khuachung hruaitu hna hi an rak men lo taktak. An nih cu sipuazi thanchonak lawng ruanglo in, pawngkam a thatnak ding, tii le thli a thiannak ding, a hninhno i khuacaan a thatnak ding le vawleipumpi linhnak hi zeitindah kan doh khawh ve lai timi hi, tampi khua an ruat. Cucaah sangkip ah thinkung cin le dumhau tuah hi an forh hna. Bicycle lam tampi an tuah i, mipi hi motor cit lo in bus le cycle cit hi an forh hna. Project phun kip an ser hna i, cu lak ah a tha tukmi project pakhat cu "Greener Columbus" timi a si. A sullam cu "A Hring deuhmi Columbus" tinak a si.
Cu project ahcun khua chungmi hi thingkung le parpang cin an forh hna. Hnawmpung an phawt hna i, khua chung hnawm hi ningcang tein hlonh ding hi an fial hna. Cun cozah hruainak in sangkip ah thinkung an cin i 2020 ahcun thingkung 300,000 kan cin lai ti a si. Tam tuk an cin cang. A cheu cu a thimi zong an um ve. Community dum zong tam tuk an tuah. Tangka million tam taktak an dih. Mipi nih thingkung cin an duh nak hnga caah, Columbus khua lai ummi Franklin Park Conservatory nih pangpar le thinkung phunkip an cin i mipi sin ah a man deng tein le a lakka in an pek tawn hna.
August 2015 in thinkung cin an thawk i 35,718 an cin cang. Cu lio ahcun Columbus Mayor cu Michael B. Coleman a si. Keimah he zong voi hnihthum cu kan i tong bal. Hman zong kan i thlati bal. Dawnkhantu tampi um caah thingkung cin hi 8% lawng a kai i, a tu ah 38,631 an cin.
Ohio State University's Byrd Polar and Climate Research Center nih an hlathlai (study) an tuahmi ah cahmai 125 an chuah i, vawleicung khuacaan lumnak kong an tial. Cu an tialmi ahcun, "Columbus hi USA ram pumpi ah a lumning (heat island) a rang bikmi khua pakhat ah an chiah." "Heat island" timi cu minung riantuan le cawlcanghnak ruangah, pawngkam khua nakin khuapi khualai chung a lumnak khi an chim duhmi a si. Cu a lumnak cu khuachung ah aa erh i, khua kiangkamnak in a sang deuh tukmi khi an chim duhmi a si.
Cu research tuahtu nih an chimmi ahcun Columbus area hi 2050 ahcun degree 3 in 5 kar a lin deuh lai ti a si. Mipi le cozah tha tein an i zuam lo i, a lumnak thumh an i timh lo ahcun degree 4-6 tiang a kai kho an ti. Khua hi a lianh deuh i, minung le innlo a karh deuh tik le motor le sehzung khu a tam deuh tik paoh ah, khuapi chung hi a lum ning a kai deuh i, thli zong a chia deuh chin lengmang ti a si. Cucaah thingkung cin hi a biapi taktak.
Columbus hi a mah kokek in thingkung a rak tlawm ngai. A ummi hmanh an hme tuk. An thang kho tuk lo. A khua hi a ningpi in zoh tikah, thingkung a tammi khua a si lo. Cucaah mipi le cozah i bawm in tam deuh cin a hau. 300,000 kan cin lai an timi zong an tlamtlinh rih lo.
Ka dang khau he epchun ahcun, thinkung nih a khuhmi area hi a tlawm ngai. Khua a pumpi dihlak i 22% lawng hi thinkung nih a khuh. Lam naite Pittsburgh hna cu 42% hi thing nih a khuh i, Cincinnati cu 39% a khuh.
Orlando khua zong hi a lin chin lengmangmi dohnak caah, mipi kha thingkung cin dingmi a lakka in an pek hna. An nih khua zong hi 23% lawng hi thing nih a khuh. Orlando zong hi 2015 in an khua ah thingkung 7,000 an cin cang. 2040 ahcun an khua dihlak i 40% cu thingkung nih khuh seh timi hi an program a si. Hi khua hi minung 280,000 tluk an um.
Columbus ummi Franklin Soil and Water Conservation District nih Ohio chung ummi thinkung a cingmi paoh cu laksawng ah $50 kan in pek hna lai ti a si.
Zeicadah hi tluk in US ram khua lianlian nih thingkung an cin ti ahcun, "Vawleicung khuacaan lumnak dohnak ding caah cun thinkung a herh bik i a tha bik a si. Khua chung thli thiang sehlaw minung kan ngandam seh" timi an ruah caah a si.
Scientist nih vawleicung a lum chin lengmangmi dohnak ahcun "CO2" thumh lawnglawng hi lam a ummi si an ti. CO2 cu motor le sehzung chuakmi "fossil fuel" (meiti le lungmeihol in chuakmi) ruang ah a si bik. Cun CO2 a dawptu thingkung a tlawm tuk ruangah a si" tiah an ti. Cucaah CO2 tlawm deuh kan chuahter hi a biapit tluk tein thingkung cin zong hi a biapi tuk.
Laimi zong vawleipumpi lumnak hi doh ding ah kan i tel ve a hau. Kan umnak ram i thingkung hau hna kan hman lo a herh. Inn kan cawk tikah thingkung cin le kan umnak hninghno tein chiah hi a herhmi a si. Columbus ummi Laimi zong thingkung cin le thingkung hau lo ding hi, kan i forhfial lengmang bantuk in, ka dang ummi Laimi zong hi thingkung cin zuam le dawt zia thiam hi forhfial cio kan herh.
Columbus nih thingkung 300,000 cin ding timi zong a tlamtlin tik ahcun, Columbus cu vawleicung khua ah a hninghno bik le a hring bikmi khua pakhat ah a tla te ding a si. Cu vision "Greener Columbus" ahcun Laimi kan zapi tein tel ve le kan umnak khua caah thiltha tuahnak ah tel ve kan herh!
Cu project ahcun khua chungmi hi thingkung le parpang cin an forh hna. Hnawmpung an phawt hna i, khua chung hnawm hi ningcang tein hlonh ding hi an fial hna. Cun cozah hruainak in sangkip ah thinkung an cin i 2020 ahcun thingkung 300,000 kan cin lai ti a si. Tam tuk an cin cang. A cheu cu a thimi zong an um ve. Community dum zong tam tuk an tuah. Tangka million tam taktak an dih. Mipi nih thingkung cin an duh nak hnga caah, Columbus khua lai ummi Franklin Park Conservatory nih pangpar le thinkung phunkip an cin i mipi sin ah a man deng tein le a lakka in an pek tawn hna.
August 2015 in thinkung cin an thawk i 35,718 an cin cang. Cu lio ahcun Columbus Mayor cu Michael B. Coleman a si. Keimah he zong voi hnihthum cu kan i tong bal. Hman zong kan i thlati bal. Dawnkhantu tampi um caah thingkung cin hi 8% lawng a kai i, a tu ah 38,631 an cin.
Ohio State University's Byrd Polar and Climate Research Center nih an hlathlai (study) an tuahmi ah cahmai 125 an chuah i, vawleicung khuacaan lumnak kong an tial. Cu an tialmi ahcun, "Columbus hi USA ram pumpi ah a lumning (heat island) a rang bikmi khua pakhat ah an chiah." "Heat island" timi cu minung riantuan le cawlcanghnak ruangah, pawngkam khua nakin khuapi khualai chung a lumnak khi an chim duhmi a si. Cu a lumnak cu khuachung ah aa erh i, khua kiangkamnak in a sang deuh tukmi khi an chim duhmi a si.
 |
| Thingram tampi sernak Franklin Park Conservatory |
Columbus hi a mah kokek in thingkung a rak tlawm ngai. A ummi hmanh an hme tuk. An thang kho tuk lo. A khua hi a ningpi in zoh tikah, thingkung a tammi khua a si lo. Cucaah mipi le cozah i bawm in tam deuh cin a hau. 300,000 kan cin lai an timi zong an tlamtlinh rih lo.
Ka dang khau he epchun ahcun, thinkung nih a khuhmi area hi a tlawm ngai. Khua a pumpi dihlak i 22% lawng hi thinkung nih a khuh. Lam naite Pittsburgh hna cu 42% hi thing nih a khuh i, Cincinnati cu 39% a khuh.
Orlando khua zong hi a lin chin lengmangmi dohnak caah, mipi kha thingkung cin dingmi a lakka in an pek hna. An nih khua zong hi 23% lawng hi thing nih a khuh. Orlando zong hi 2015 in an khua ah thingkung 7,000 an cin cang. 2040 ahcun an khua dihlak i 40% cu thingkung nih khuh seh timi hi an program a si. Hi khua hi minung 280,000 tluk an um.
Columbus ummi Franklin Soil and Water Conservation District nih Ohio chung ummi thinkung a cingmi paoh cu laksawng ah $50 kan in pek hna lai ti a si.
 |
| Franklin Park Conservatory nih pangpar zong dawh tein an cin |
Zeicadah hi tluk in US ram khua lianlian nih thingkung an cin ti ahcun, "Vawleicung khuacaan lumnak dohnak ding caah cun thinkung a herh bik i a tha bik a si. Khua chung thli thiang sehlaw minung kan ngandam seh" timi an ruah caah a si.
Scientist nih vawleicung a lum chin lengmangmi dohnak ahcun "CO2" thumh lawnglawng hi lam a ummi si an ti. CO2 cu motor le sehzung chuakmi "fossil fuel" (meiti le lungmeihol in chuakmi) ruang ah a si bik. Cun CO2 a dawptu thingkung a tlawm tuk ruangah a si" tiah an ti. Cucaah CO2 tlawm deuh kan chuahter hi a biapit tluk tein thingkung cin zong hi a biapi tuk.
Laimi zong vawleipumpi lumnak hi doh ding ah kan i tel ve a hau. Kan umnak ram i thingkung hau hna kan hman lo a herh. Inn kan cawk tikah thingkung cin le kan umnak hninghno tein chiah hi a herhmi a si. Columbus ummi Laimi zong thingkung cin le thingkung hau lo ding hi, kan i forhfial lengmang bantuk in, ka dang ummi Laimi zong hi thingkung cin zuam le dawt zia thiam hi forhfial cio kan herh.
Columbus nih thingkung 300,000 cin ding timi zong a tlamtlin tik ahcun, Columbus cu vawleicung khua ah a hninghno bik le a hring bikmi khua pakhat ah a tla te ding a si. Cu vision "Greener Columbus" ahcun Laimi kan zapi tein tel ve le kan umnak khua caah thiltha tuahnak ah tel ve kan herh!
CNF Hi Kan Zoh Sawhsawh Ko Hna Lai Maw?
 |
| Chin miphun hmelchunh pakhat Victoria Camp |
Biahmaithi
Columbus cu Laimi kan tam lo. 850 fai lawng kan um. Asinain CNF riantuannak caah thazaang biapi taktak a simi Chinland Club tha a pemi a tanpi duhmi khua pakhat kan si ve. Cucaah December 3, 2016 zan ah Chinland Club hruaitu Pu Tial Hmung le Rev. Tluang Hre cu December 2, 2016 ah Indianapolis in Columbus, Ohio dam tein an rak phan. December 3 ah, CNF Chairman Pu Zing Cung zong a umnak Denver in zanlei 3:30 PM ah a rak phan ve. Caan sunglawi tuk kan hmang ti hna.
Columbus ummi Laimi hna he, 7:00-11:30PM tiang biaruahnak caan kan ngei hna. Upa tling lawngte 60 fai an chuak. Cu tonnnak kan ngeihmi le bia kan i ruahmi nih, atanglei thil hna hi tampi a ka ruahter. Laimi ca zongah ruah ding a herhmi asi tiah ka ruah caah, ka van tial.
Keimah cu pastor riantuanmi sawhsawh ka si. CNF member ka si lo nain, CNF a tanhmi le Chinland Club tha a pe mi ka si. Zeicatiah Chinland le Chin miphun caah rian tuan a duh ve mi pakhat ka si. Kan ram caah rian kan tuah lai ti ahcun, lam dang vialte nakin CNF le Chinland Club lam in kan tuah ah hin, a tha bik cemmi le hmual a ngei bik cemmi a si lai tiah ka ruah caah a si.
January 5, 2018 zongah Chinland Club Central Committee Meeting cu Columbus, Ohio tuah a si. Salai Thla Hei a ra kho i, bia sunglawi taktak tampi a kan chimh i kan i lawm taktak. Meeting kaimi zong kan thahnem ngai. Kan Krihfabu zong kan i lawm ngaingai.
2016 lio i Rev. Tluang Hre le Pu Zing Cung a kan tlawn lio i an chimmi bia hna le 2018 Chinland Club Central Committee lio i, Salai Thla Hei le Pu Tial Hmung bia hna ka ruah tik ah, "Chin miphun nih hin ram le miphun caah kan pekmi a tlawm tuk" timi ka hmuh. Kan mah le innlo, khua le tlang caahcun kan pek ngai nain "Miphun ca i kan pekmi cu a tlawm taktak" tiah ka ruat.
Laimi Ruah Dingmi Biahalnak
Lai (Chin) aa timi miphun nih, CNF riantuannak he pehtlai in a tanglei biahalnak (5) hi a ka ruahter ngaingai. Careltu zong in ruahter hna seh ti ka duh:
(1) Mi zeidah kan si (Who we are?)
(2) CNF hi zei dah an si taktak? (Who they are?)
(3) Zei ca dah ramleng kan phanh (Why we are here in foreign land?)
(4) Ramleng Laimi zeidah kan rian a si? (Responsibility?)
(5) Kan tuanvo kan tuan maw? Zei dah kan ram le miphun caah kan pek ve?
Hi biahalnak hna hi, Laimi dihlak nih kan ruah a herh. Hi hna hi kan ruah lo ahcun, "Mi zei dah kan si ti zong kan fiang taktak lai lo i, CNF zong zei dah an si taktak?" timi kan fiang kho hlei lai lo.
Columbus i tonnak kan ngeihmi nih, CNF hi zei bantuk dah an si? Zei dah an i tinhmi taktak a si? Zei tluk in dah dinfelnak an tanh i, zeitluk in dah phunghram fek an ngeih le dirhmun an ngeih? Zei tluk in dah ram le miphun caah an nunnak an pek?" timi kha a kan fianter ngaingai. Hi catawi te ahcun CNF hi zeidah an si takttak timi fiang tein kan tial kho thlu lai lo nain, an nunnak le an sining kan tial mi nih, "Zei bantuk dah an si?" (Who they really are?) timi cu careltu thinlung ah a fianter lai ka zumh.
Thil hi chimtu um lo ahcun theihfian a har. Chimtu zong nih mah mit hmuh le kut tongh chimmi le midang chimmi, chimchinmi cu aa dang tuk. Tutan kan i tonank ah, Rev. Tluang Hre nih a kan chimhmi cu, Victoria Camp chung CNF nunnak cu ngaihchia taktak khi a si. Kan miphun ralkap hna, cu tluk har in kan rak umtermi hna le cu tluk harnak tuar in an rak ummi nih khin, Laimi hi, "Mi zei dah kan si?" (Who we are?) timi khi a ka ruahter. Cu tluk har in mah miphun ralkap a chiami, miphun hi "who we are?" timi ruah taktak a haumi miphun kan si. "Who we are?" timi kan ruah bak i, "Who I am?" zong ruah chih a hau.
Pastor Tluang Hre nih, kan theih ballomi Camp Victoria ummi hna kan miphun ralkap (CNF) an nunning taktak (real life) kha fiang tein a kan theihter. Cu hlan ah mi tampi nih kan rak ruahmi cu, "CNF hi, ramdang nih an bawmh hna; NGO hna nih an dirpi hna; EU tibantuk cozah hna nih an bawmh hna le an i nuam tuk rua???" tiah mi tampi nih kan rak ruah sual. Kan ruah palh dipdep timi kha a kan fianter.
Camp Victoria ah caan sau ngai a thu dirmi nih, kan miphun ralkap hna an temtuarnak le harsatnak a chimmi cu, celh ding a si lo. Nu hrin fanu cio? Nuhrin fapa cio? Sining tha an duh ve ko. Cawnnak sang an duh ve ko. Ram dang ah kal in nun nuam tein nun zong an duh ve ko. A nuamhnak khuapi le hmunhma nuam ah um an duh ve ko nain, zei ca dah hi bantuk nunnak hi zei ca dah an rak i thim deuh hnga? timi ruah lo awk a tha lo.
Laimi tampi nih cun Victoria Camp kan ti ahcun, Laiza bantuk, Manapalaw bantuk in kan ruah men lai. A si naisai rih lo. A lang cun fingtlang aa dawh caah duh a nung ngai nain, a chung ah a thudirmi hna ca ahcun, harnak chim cawk lo an tuar (Hmanthlak zoh chih).
Victoria Camp timi cu, "Teinak Camp" ti asi nain, ral taktak tei hlan ah, a chung ah tei dingmi ral tam tuk an um rih. Kawl ralkap doh hlan ah doh ding ral tam tuk an ngei rih.
Sifahnak ral, tirawl-eidin harnak ral, zawtfahnak ral, khuacaan harsatnak ral, thilri-hnipuan ngeihlonak ral, sianginn ngeih lo ral, innlo chiat ral, biakinn ngeihlo ral, pastor ngeihlo ral, dumhau ngeihlo ral, thinphannak ral, ngeihchiatnak ral, lungretheihnak ral, lunglennak le hmailei zeidah kan si lai timi tinhmi ngeih awk a tha tuk lo mi ral....
Chim cawklomi ral doh ding an ngei. Victoria Camp ummi hna le camp dangdang ummi hna an tuarnak a kan chimh tikah, lungthin a kekkuai tuk. A chimmi vialte tial cawk ding a si fawn lo. Va hmuhton lawng ah theihfian khawh ding khi an si.
CNF hi, hmurka le biafang nih a tlinhlomi temtuarnak tiang in an tuar timi theih khawh a si.
Harnak an tuarmi vialte pakhat hnu pakhat in chim ahcun a dong kho ding a si lo. Pastor nih a chimmi ah thinlung in tuar a har ngaimi hna tampi an um. Hi tin a kan chimh.
Tio le Lahva tikhu le khuasik an tuar. Chun ah nilin khua-al an tong. Innlo riahnak inn tha-thi le a um fawn lo. An innlo hna cu, Laimi sifak bik khua hmanh a tluk hna lo. An hruaitu pakhat nih, "Kan di hna cu, arfi thlapa rel khawh dih in an var ee. Thli cu hurhur in zalawng tein innchung ah an lut ko" tiah ati. Pastor quarter cu "Nichiar tii toih lo ahcun a buan tuk i a khu tuk ee.
Cu vial cun an innlo mitthlam ah suai khawh asi cang. Victoria Camp hmanh cu tluk asi ahcun, camp dang cu zeidah an lawh hnga timi cu, mitthlam ah suai khawh dih asi cang.
Cu dirhmun in "Kawl cozah he, Kawl ralkap he zei tin dah artlang in an dir khawh lai? Zei tin dah cabuai pakhat ah bia an i ruah khawh lai? Cabuai cung i biaruahnak ahcun "fmnak, thiamnak, hngalhnak lawng zong a za lo. Thazaang a herh" timi hi Lai miphunpi kan fian a herh. Kan thazaang a thawn lo ahcun, midang he zeitin dah bia kan i el khawh lai?
Camp Victoria khi, Laimi caah miphun aiawhtu hna headquarter a si. Kan miphun thazaang khi Camp Victoria zoh in a lang kho. Victoria Camp khi, kan miphun hmanthlak pakhat a si. Kan sining fiang tein kan i hmuh khawhnak ding kan thlalang pakhat a si. Khi thlalang le hmanthlak khin, Laimi hi zei dah an si tiah Kawl nih a kan tahnak te dingmi kua a si.
Cucaah Victoria Camp hi, Laimi nih kan zoh sawhsawh ko lai maw? Khi camp khi, Kawl nih zei an rel lo ahcun nangmah le keimah zong zei ah a kan rel lo chih cia" ti kan theih a herh. Cucaah khi Victoria Camp le ka dang camp dangdang ummi hna khi, kan miphun ning pi in dirpi kan herh cang hna.
Camp Victoria ah caan saupi thudirmi Rev. Tluang Hre nih an harnak kong cu cat lo in a chim.
:
"CNF nih an harnak hi chim an duh lo i, a tuar tein an tuar ko ee. Kan miphun nih zeitluk in dah an har le an re a theih timi kan rak thei lo ee ati. A chimmi chung ah thinlung a khoih bikmi cu, "Nau a pawimi nu hna eidin a chiat ruang i thlano an theih tuknak, an damlonak, an kutke a hihnak le nau chuakka hnuk an i zaat lo nak le an vitamin baunak a chimmi ko ah, hnarno a tam ko."
Kei zong fa pasarih Bawipa nih a ka pek. Nu nau pawi a harnak le nau ngeih a harnak kong cu ka fiang ngaingai. USA a si rih. Thau ka um lio ah nau pawi le nau ngei cu kan hmuh peng hna. A harnak a tam tuk. Victoria Camp i an har ning cu, a fak khun in ka thei. Mah le nupi le sining he epchun tikah, ngaihchia lungzur a si.
Ka ruat than. Kachin, Shan le Karen te hna zeitindah kum tam tuk ral an doh khawh timi ka ruat. Karen le Kachin cu an rum deuh i, chan tampi ral an do kho. An lungthin zong a thawng i an doh khawh pengnak a si. Dothlennak caah thinlung thawn lawng a za lo. Rumnak zong a rak herh tuk.
Sifah tuk ahcun thinlung zong a thawng kho lo. Dothlennak tuahtu hna um nak ahcun, cozah ralkap he kah sual ah inn-lo tha taktak cu sak khawh le sak awk a that lo hmanh ah, plastic rihmi rumro cu a si kho hrimhrim lo. Khi thil nih kan miphun sihfahnak kha a langhter. Laimi nih thuk deuh in khuaruah taktak kan herh. Nang le kei innlo thatha-aircon le heat-he kan um lio ah kan miphun hruaitu hna umnak cu zoh ah, "Lai mipi nih miphun le ram dawtlonak a lang ngaingai ko."
 |
| Camp Victoria |
Chinland ah dothlennak a donghlonak ding caah, CNF kan fale an dam le an thawn a herh taktak. Chungkhar an khim le ngandam a herh taktak. Cucaah Laimi nih pumlawng lomi kan Chin ralkap nupi le hna zeitindah kan tuah hna lai? An fale ngandam tein an chuah i a cak i a thawngmi mibu an sinak hnga zeidah kan bawmh ve hna lai?
Ralkap van zoh rih hna u sih. Pa ralkap cu pa an si. An temtuar zong ah a zia deuh. CNF nu-ralkap ngaknu tete, thilri an ngeihlonak kong, eidin an harnak kong le ngaknu no tete an damlonak kong le an vitamin a baunak kong kan theih ahcun, mitthli a luang. Thinlung akuai. Upa thangthat awk tlak le hmaizah awk tlak taktak an si.
Asinain an harnak kan hrawmpi tung hna lo ahcun zeidah a thahnem timi ka ruat. Nu nih nu kong theih deuh a si. Lainu hna nih zeidah nan tuah lai? Hi dothlennak ah Lainu vialte tel dih a herh ko hnga lo maw? Hmun kip um Lai nusal tha hna nih an harnak zei tin dah nan hrawmpi hna lai? Abik in ram rumthawng ummi Lai nusal tha hna nih nan chanh hna lai maw?
Rev. Tluang Hre ka hal i a ka chimhmi nih ka thinlung a ka kuaiter taktak. A chimmi cu hitin asi:
"Camp Victoria in gospel team kal ding in hla kan cawng. Kan i tim tuah dih cang. Kal caan a rak phan i, 'Saya kan kal lai lo. Kan kal ngam lai lo' tiah an ti i an i leet viar ati. Cu tik ah, "Ziah nan kal ngam lai lo?" tiah ka van hal hna. An ka lehmi cu, "Saya, uniform lawng pei kan ngeih cu. Thilri thlennak hni le angki kan ngei tung lo an ka ti i, ka ngaihchiat bak hi ka celh lo ee."
Cu sining ruah ah, Victoria Camp i Lai nusaltha hna tuanbia cu kan fiang viar cang lai tiah ka ruat. Kan umnak ram cio vial ahcun, hni fenh cawk lo? Angki hruk cawk lo? Laithil hruk cawk lo? CNF kan nu-ralkap hna caah, "Thil thlennak hmanh ngeih lo?" Chin miphun hi, "Who we are?" timi ruah a za taktak.
Ram tha kan um tik ah, voi tampi cu midang harnak khi kan ruat lo hrimhrim. "Concern" kan ngei kho lo. Syria le Iraq ral ram te hna harnak, Kachin ram te hna harnak, a theih lawng kan theih i, ngaih nuam sawhsawh bantuk ah kan ruah. Asinain Victoria Camp harnak theih ahcun hnarno a tam. A celh in celh a si lo.
Rev. Tluang Hre nih a chimmi a tam lengluang. Cu chungah ka philh khawhlomi cu, hihi asi. Victoria Camp kan kal lai ah, "An har ngai le nan taklawng cun kal hlah u" tiah a kan ti i, heh tiah kan tuaktan hna i, facang tun 20 le chiti le zeidang eidin aphunphun he kan va phan. Ahmun kan phanh cu, an i lawm tuk. "Saya ra hlah u law, thaizing zeidah kan ei hnga? tiah pei kan khuaruah a har cang cu. Rasen tun (2) lawng a um cang ee" tiah a kan ti a ti. Meh kong cu chim ding a um lo. Rasen hmanh khim tein an ei lo ti a si caah.
Pastor cu ka hal than. Nifatin zeidah an tuah? Zeitluk in dah eidin an har tiah. An harnak chim hi an duh lo nain, na ka hal caah ka chim ko lai:
"Victoria Camp ummi hna hi, an temtuar taktak ko. An dam lo caan ah si mum ei ding a um lo. Rai nih a fanh hna. Khuasik ahcun chum a zaam i, chun tiang khua chiat le that hi theih khawh a si lo. Asinain zingka tein ralkap cu an tho i, an i cer. An mah le an tuanvo rian cio an tuan. Chun nitlak din lo in an tuan peng ko. Lakphaktii din awk zong an ngei lo. Zarh khat ah lakphaktii hrai khat hmanh an ding kho lo ee ati. An eidin a chiat caah, an derthawm ngai ee. Lakphaktii hmanh zarh khat ah voikhat lawng an ding kho."
"An fel tuk. Keimah din ding ah tii in, coffee ka kenmi a um. Rawl a ka chumh piaktu CNF ralkap pa kha, ka tuah piak ve i, 'Coffee ding u sih" tiah ka sawm. A ka lehmi cu, "Kei ka hawi le an ding ve lo. Cucaah ka ding lai lo" a ka ti i, a ding duh lo. Cun kei zong ka ding kho ve ti lo. Cucaah kan pahnih nin dinglo in kan um. Ahnu ah, nu-ralkap tu kan va pek hna. Cuticun asi le ei zong ah kaa a thaw lo. Din zong ah kaa a thaw lo ee" tiah a ti.Cucu an har lio caan zong ah, CNF nih ralkap upadi (code of military) fek tein a dirpimi le an zulhmi a si. Ralkap taktak nunzia cu, cucu an si awk a si. Mah lawng him le mah lawng khim a ngah lo. Khim ah khim ti, tam ah tam ti cu, ralkap tha hna lungput le nunnak asi. Cu CNF pa lungput bantuk tein CNF tampi an nun caah, nihin ni tiang Kawl cozah zong nih upat hmaizah awk tlak an si.
Chungkhar ngei ve mi le harnak tampi ramdang ah a tuarmi ka si ve caah, ka theihthiam ngaingai. Ram hruaitu tampi hna cu an rum theng bal lo. Acheu cu an thih ah leiba zeimaw zat a thihtakmi ram hruaitu tampi an um ve hna.
CNF hruaitu tam deuh cu, an rak har ngaingai hna timi hi, keimah mithmuh a si ve. Zeicatiah ramkhel rian an tuan. Tangka kawl caan an ngei lo. Nifatin nunnak ah tangka a herh peng fawn. Tangka lo in nun a ngah lo. Lahkhah le an ei fawn lo. Cucu an dirhmun asi. Cu hmanthlak suai ahcun, an sining a fiang dih ko lai.
Cucaah Laimi dihlak nih kan mah tein bia kan i hal a herh cang. Victoria Camp i, pumlawnglo ummi kan nu le hmanthlak ruah a herh. Vitamin a bau taktakmi fano cawnmi nu le hna; vitamin bau taktakmi ngakchia chuakka hna; derthawm ngai in sianginn a kaimi ngakchia hna; Tio le Lahva tikhu le khuasiak lakah khua a sami ralkap hna; si mum khat din awk a ngeilomi raifanh le zeidang damlonak in a ril ko mi hna; zarh khat ah voi khat hmanh lakphaktii a ding kho lo mi hna; thilri thlennak a ngeilomi nu-ralkap ramdawtu tete hna......nang le kei khawi dah kan um?
 |
| Nang le kei khawi dah kan um hna? |
Kan I Hal Dingmi Biahalnak
Laimi u le nau dihlak nihin ah, biahalnak tampi ruah ding kan ngei.
Kan tuanvo kan thei maw? Kan tuanvo kan tuan maw? Kan tuanvo kan tlolh tuk sual maw? Laimi hi zeidah kan si? Kan ruahnak zeitluk fang dah kan si? Miphunpi ruahnak kan ngei kho ve lai maw? Kan ram le miphun cu Kawl miphun le cozah kut in him seh ti kan duh ah, zeidah kan pek ve kun lai? Caan maw, fimnak maw, nunnak maw, thlanti maw, phaisa le chawvamaw? Kan i sensomi le pekchanhmi a um maw?
Chungkhar dawt cu kan rian. Mah khua, mah tlang dawt cu kan rian. Asinain mah khua mah tlang timi a fa tukmi ah, kan buai tuk lio ah, a ngan taktakmi thil kan Chinland pi khi philh khawh a si.
Nang le kei nih kan mah pumpak, khua le tlang cio te lawng kan ruah ahcun, Chinland timipi khi Kawl nih an dolh dih ahcun, na khua, na tlang, na peng cu a him hlei lai lo. Na fingtlang a him hlei lai lo. Pura in an khat dih kho. Na biakinn, na sianginn, na holh, na ca, na innlo an him hlei lai lo.
Vawleicungah miphun a tlaumi an tam tuk cang. Atu a tlau cuahmah mi an tam tuk rih. A tlau chawm ding an tam tuk cang. Cauk cung lawng ah an tuanbia tial awk in a um cangmi le a um cuahmahmi miphun an tam tuk cang.
Cu bantuk miphun ah kan i chuahlonak ding caah, Laimi zeidah kan tuah lai? Mah tein uk ding; mah tein upadi ser ding; mah tein i hruai ding kan si. Cucu a dikmi Federalism asi i, cucu CNF cawlcanghnak lo in cun hmuh ding a lam a um lai lo. Cucaah nihin ni ah, zeibantuk minung kan si hmanh le zei bantuk riantuanmi kan si zongah, CNF cawlcanghnak hi thapek a herh i, Chinland Club le United CMission
Nang le kei nih zeizat dah kan pek khawh ve lai? Chinland Club nih kum khat ah $150 te bawmhnak a kan hal. Cucu tidur man in tuak u sih. Tidur aa dengmi cu dur khat ah pia 99 a si. $150 cu tidur 151 man lawng a si. Cucu Ni 365 in phawt ahcun, nikhat ah tidur durcheu man lawng a kiah.
Lairam ah ngaknu tlangval tampi cu riantuan lo in, "motor cyle chukcho cit i chawhleh lawng an rian ko ti a si." Lung a rawk taktak. Motor cyle in nikhatte chawk lo in um i, CNF Camp caah pekchanh a tha deuh hnga lo maw? Lairam mino hna nih "nuam-sul menmen le khua tuaktan setsai lo in kan um ahcun, hi hnu kum 30-50 kar ah kan miphun nih kan tuar te lai." Nuam menmen in nun chan a si ti lo. Kan Lairam mino hna nih, "Zeitindah dah tangka kan hmuh lai i kan mah tein kan i cawm ve lai? Ram le miphun caah aa pumpemi hna hi tluk har an tuar lio ah, kei nuam menmen in chawhvah hi thil thalo le sual a si" timi kan fian a herh. Kan tha a thut i ramdawtnak lungput kan ngeih lo ahcun miphun dang sal ah kan tla taktak lai.
Cucaah kan chuahkehnak kan ram, kan laihri tannak kan ram, kan laihri thisen a luan hmasatnak kan ram caah, nikhat ah tii thawl tan hmanh kan pek sian lo le kan pek khawh ti lo ahcun, hihi ruah ding asi, "Who we are?"
 |
| Kan miphun hruaitu hna umnak Victoria Camp |
A Chambaumi
CNF Camp phanmi le a tlungkal nih kan ralkap pawl le chungkhar harnak ning an chim lengmang. Cu tluk an har bu ah an lung a thawnning le mual an inning an chim lengmang. An sining ruah tikah, CNF hi zoh sawhsawh awk le an mah lawng rinh awk an tha lo ti a fiang. Chin miphun ram kip kan phan nain, CNF thazaang ngei ngai in kan chiah khawhlomi hna hi a pawi taktak. Mipi leikap in kan tuanvo kan tlolh tuk ko rua tiah ka ruat.
Naite CNF Camp a phanmi Pu Duh Cung nih a kan chimh. A celh in a celh lo. Hihi ram kip ummi Laimi hruaitu nih ruah taktak cio kan hau. Krihfabu zong nih ruah taktak cio kan hau ko hna. A chimmi tampi chung in tlawmte ka van char:-
"Camp ka va phak cu, mitthli lawng a haak ko. Sau zong ka um kho lo. An sining ka ruah ah ka celh lo. An damlonak hmuh ah lung a rawk tuk. An harsatnak, an temtuarnak, an nilin khua-al, ngalsang seh tuar, raifanh le zawhfah dangdang tuar, fale sianginn kainak caah tangka herhbau a si. Si-ai tlamtlin lo a si. Nau pawimi zong an hawhai i an tem-ing tuk. Ngakchia zong zaangfak tuk an si. Edidin zong an har tuk hna. Meh cu chim lo, an rawlbuk ah facang tun hnih-thum lawng a um. India le Kawlram ah sianginn kaimi caah bawmh an hau ee. Lung a fak i, ngaih a chia tuk. Kan miphun ralkap hna an temtuar ko. An thilri zong a chia. Innlo zong a chia. Biakinn zong a chia. Ralbawi umnak hmanh a chia tuk ee. Kan miphun hi tan kan lak deuh a hau."Cu bia ka theih ahcun, amah bantuk in ka celh ve lo. Victoria Camp a va hmumi hna paoh cu, an thinlung a kuaiman dih ko. Cu nih a langhtermi cu, "Kan miphun ning pi in CNF hi kan tanh hna le dirkamh an hau" timi a si. "CNF hi kan zoh sawhsawh ko hna lai maw?" timi biahalnak zong hi, careltu pumpak pakhat cio kan i hal i, kan tuah khawh tawk tuah ve ding kha, hi CAPAR nih aa tinhmi a si.
 |
| Victoria Camp kudawng |
Biafunnak
Chinland Club a dirka te ah, Salai Thla Hei, Pu Tial Hmung le Ralbawi Solomon a rak kan tlawng. Cucu Chinland Club aa thawknak tuanbia pakhat a si. Cu kum in kei zong member ka si ve. Kum chiar $150 thawh. Cu ceu cu ram le miphun caah ka pek khawhmi a si. Chim ningzak a si nain, ka lunghmuih. Ka lawm. Zeicatiah "Ti khawh tawk tein ram le miphun caah ka tel ve caah a si. Ram le miphun caah CNF lawng rinh ding kan si lo. Kan i tel cio a hau."
Pathian dawtnak in vawleicung ram tha bik USA kan phan hna. Kanaan ram bantuk in cawhnuk le khuaihliti in a luannak ram khan a si. An tangka man a ngeih tuk caah, USA kan um lio hi ram le miphun caah riantuan a that bik lio caan a si. Cu caan tha cu tha tein tlaih le hman thiam i zuam cio hna u sih law, $150 tein ram le miphun caah riantha tuan cio hna u sih ti hi careltu sawm kan duh hna.
Mipi kan dihlak caah aa pumpemi CNF le an chungkhar hna hi, kan miphun a dawhtertu, min a ngeihtertu le miphun vision phurtu an si. Kan sunhsak, dawt le tanpi ding an si. An nunnak kan i hrawm ve ding le kan nunnak kan hrawmh ve dingmi hna a herh tuk. Ram le miphun caah kan tuan ti a herh taktak. Cucu aa fiangmi hna nih cun an pek ko. A cheu Krihfabu cu an budget i 1% a pemi zong an um hna. Kum khat ah $25,000 tiang a bawmmi Krihfabu zong an um hna. Lunglawmhnak taktak a si.
Ram le miphun caah cun biaknak le vawlei kan dirti a herh. Hihi then ding an si lo. Israel miphun caahcun an Pathian, an biaknak, an nunphung, an vawlei, an politics le an zumhnak artlang in an kal zungzal bantuk in, Lairam Pastor le Evangelist zong nih Israel miphun bantuk in ram le miphun kongkau hi aupi le chimrel a herh. Ram le miphun a loh ahcun, Krihfa biaknak zong a lo ve ding a si caah, kan i tel ve a hau.
Ram le miphun ca riantuannak caah Chinland Club ah tampi pek ka duh nain ka pe kho lo. Asinain Cu $150 te ka pek tikah, Victoria Camp le ka dangdang ummi CNF ralkap le chungkhar hna, an nunnak ah ka va tel ve. Nunnak chang ka cheuh hna a si, Ka nun ka hrawmh hna a si i, an nunnak ah ka va hrawm ve a si. Nunnak i hrawm hi a biapi tuk. $150 in an nunnak ka va hrawm ve tik ah, ka lawm. An harsatnak, lungretheihnak, tam-haalnak, an thlanti le temtuarnak ah ka va hrawm ve a si.
Cucaah lunglawm le thanuam taktak in ka pek peng. Hi hnu zong ah ka pek peng rih lai timi hi ka tinhmi a si. $150 ruang ah ka rum hlei in ka si a fak hlei lo. Ka nuam hlei in ka nuam lo hlei lo. Keimah ning peng ka si ko. Ka miakmi cu, "Ram le miphun caah ka pek ve. Ka tel ve" timi ka theih tik ah ka lawm i, ka lunghmuih. Midang zong pek cio ding hi kan tuanvo a si.
Zeicatiah Jesuh nih a kan chimh: "Na chawva umnak ah na thinlung a um" a ti. $150 te ka pekmi nih, ka thinlung hi CNF Camp le Lairam le Lai miphun sin ah a um peng zungzal.
USA ummi Laimi riantuanmi vialte nih hin kum khat ah $150 te in ram le miphun caah rian kan tuan ahcun tam tuk kan tuan lai. Kawl cozah zong nih a kan nek ngam lai lo. A kan tihhu ve lai. Nihin ni ahcun kan Lairam le miphun caah kan pekmi hi a tlawm tuk. Chim tlak a si lo.
Cucaah careltu zong biahal kan duh hna. "Nang ram le miphun caah kum khat ah zeizat dah na pek ve? Kum zeizat dah na pek ve cang? Hi hnu kum zeizat dah na pek ve rih lai? CNF nih thluak, thazaang, thlanti, thisen le nunnak an pek lio ah, nang le kei nih Chinram le Chin miphun caah phaisa tal kan pek ve lo ahcun zei dah ram le miphun caah i chim awk nang kan ngeih ve lai? Kan ram le miphun khi an hmai kan khap hna lai maw?"
Thuk deuh ke kau deuh in khua na ruah le ka ruah a herh. Chin miphun i ti ve tung i, kan Motherland Chinram caah zei tal kan pek ve lo ah, kan chuahkehnak ram te khi hmai khah ding a si hnga maw?Kan tuanvo kan tuan ko kan ti kho hnga maw? Kan ram kan dawt kan ti kho hnga maw?"
Nang zong kan chuahkehnak kan ramte nih khin an herh. Kan miphun nih an herh. Nang zeidah na pek ve lai? Kum khat ah $150 te tal in na chuah semnak na Lairam caah na pe siang ve lai lo maw?" Na pek sian lo ahcun "Ho dah ka si Zei miphun dah ka si?" timi khi ruah than ngai a hau ding a si ko hnga lo maw?
Wednesday, January 16, 2019
Us Tangka Piakhat Cu US $ 1 Million A Man Kho
"US tangka hlun piakhat (penny) US $ 1 million a man te lai?" timi cu minung thluak nih a phan lo. Asinain thil hlun kong theimi hna nih cun, cucu a si kho mi a si tiah an ruah. Zeicatiah an tuah tawnmi le an ton tawnmi thil a um caah a si. Cucu a mah a tangka a that tuk ruang le man a ngeih ruang ah silo in, "Thil har tuk a si caah, a man an sunlawiter tuk caah a si."
Cu tangka piate a ngeitu cu Massachusetts pa a si. Cu tangka piakhat te cu 1943 lio i an rak chuahmi Pre. Lincoln mui a cuangmi a si. Cu bantuk tangka piakhat te cu a tlawm tuk i a har taktakmi a si. A hlunh tuk ruang ah si lo in, a tlawm tuk ruangah a sunlawinak a si.
Hi tangka piakhat te hi Ralpi II lio ah an rak sermi a si. Hi lio ah tangka pia tete sernak caah "kapathir" (steel) an rak hman. A ruang cu, Ralpi II lio ahcun dar kha a herhnak tam tuk i a rak sunlawi tuk caah a si.
Hi tangka piakhat ngeitu cu, Don Lutes Jr., a si. A ngeih ning cu hi tin a si. 1947 lio ah an sianginn ah chuncaw einak man a va pek lio ah an rak kahmi a si. Hi lio ah hin, tangka piakhat te hi, (20) lawnglawng dar (copper) in an rak thlet sual. Cucu USA ram pumpi ah dar in an rak ser sualmi a si.
Don Lutes nih aa chiah peng i, amah cu nai September ah a thi. A thih hnu ah a tangka piakhat cu an zuar. Cu tangka piate cu nai Nithum zan 5:30 PM tiang ah US $130,000 in an i lang.
1943 kum chuahmi tangka pia khat na ngeih sual i, a har tukmi 20 chung ah aa tel mi a si maw timi theih na duh ahcun "thir-hnuk" (tan-leih) na dawhter lai. Thir-hnuk nih a tlaih khawh lo ahcun, dar in an sermi a si timi theih khawh a si tiah an ti. "Cucu na ngeih ahcun million in a ngei kho mi na si" tiah an ti. Minung cu chim awk a that lo caah na tangka piakhat te kha zoh pah lengmang ah a tha.
Hi bantuk tangka dang pakhat zong hi hlan ah an rak zual bal cang.
September 23, 2010 ah Lincroft, NJ in thawngpang an chuahmi ah, New Jersey i thilhlun zuartu nih, hi bantuk tangka piate kha US $1.7 millions an zuar ti a si.
Laura Sperber, president of Legend Numismatics of Lincroft, NJ., nih a timi cu, "Hi tangka piate hi Denver Mint tangkapia sernak sehzung nih dar cungah an nam sualmi a si. Cu tangkapia cu hawihlan a ngeitu pa sin in, southwestern United States in min chimlomi pakhat nih a cawk" tiah a ti.
1943 lio ah dar cu a har tuk caah, thil dang ah hman an rak herh tuk. Cucaah tangkapia an ser tik ah kahpathir tu kha an hman i, canphiohang (zinc) in an tuam hna. Asinain hi tangkapia a har taktakmi hi 1942 i dar in tangka an rak thlet lio ah, dar-tlang pakhat an rak kaltak sualmi um i, mah cu cung ahcun an rak nam sualmi a si tiah an ti.
Virginia in tangkapia tete caw tawntu nih a ngeitu pa he an i chonhkhianh hnu ah, "charity" timi "mibawmtu" ah a ngeitu nih a hlut i, cu hnu ah an zuarmi a si tiah an ti.
Hihi a man a fah tuk caah, midang nih theih ahcun chuh le thahnawn hna an tong sual lai timi an phan tawn caah min zong an chim ngam hna lo. A tanglei tangkapia hi kahpathir in an ser i canphiohang in an tuammi tangkapia an si.
------------------------------------------------------------------
Cu tangka piate a ngeitu cu Massachusetts pa a si. Cu tangka piakhat te cu 1943 lio i an rak chuahmi Pre. Lincoln mui a cuangmi a si. Cu bantuk tangka piakhat te cu a tlawm tuk i a har taktakmi a si. A hlunh tuk ruang ah si lo in, a tlawm tuk ruangah a sunlawinak a si.
Hi tangka piakhat te hi Ralpi II lio ah an rak sermi a si. Hi lio ah tangka pia tete sernak caah "kapathir" (steel) an rak hman. A ruang cu, Ralpi II lio ahcun dar kha a herhnak tam tuk i a rak sunlawi tuk caah a si.
Hi tangka piakhat ngeitu cu, Don Lutes Jr., a si. A ngeih ning cu hi tin a si. 1947 lio ah an sianginn ah chuncaw einak man a va pek lio ah an rak kahmi a si. Hi lio ah hin, tangka piakhat te hi, (20) lawnglawng dar (copper) in an rak thlet sual. Cucu USA ram pumpi ah dar in an rak ser sualmi a si.
Don Lutes nih aa chiah peng i, amah cu nai September ah a thi. A thih hnu ah a tangka piakhat cu an zuar. Cu tangka piate cu nai Nithum zan 5:30 PM tiang ah US $130,000 in an i lang.
1943 kum chuahmi tangka pia khat na ngeih sual i, a har tukmi 20 chung ah aa tel mi a si maw timi theih na duh ahcun "thir-hnuk" (tan-leih) na dawhter lai. Thir-hnuk nih a tlaih khawh lo ahcun, dar in an sermi a si timi theih khawh a si tiah an ti. "Cucu na ngeih ahcun million in a ngei kho mi na si" tiah an ti. Minung cu chim awk a that lo caah na tangka piakhat te kha zoh pah lengmang ah a tha.
 |
| 2010 ah $1.7 million ah an zuarmi Lincon cuangmi tangkapia |
Hi bantuk tangka dang pakhat zong hi hlan ah an rak zual bal cang.
September 23, 2010 ah Lincroft, NJ in thawngpang an chuahmi ah, New Jersey i thilhlun zuartu nih, hi bantuk tangka piate kha US $1.7 millions an zuar ti a si.
Laura Sperber, president of Legend Numismatics of Lincroft, NJ., nih a timi cu, "Hi tangka piate hi Denver Mint tangkapia sernak sehzung nih dar cungah an nam sualmi a si. Cu tangkapia cu hawihlan a ngeitu pa sin in, southwestern United States in min chimlomi pakhat nih a cawk" tiah a ti.
1943 lio ah dar cu a har tuk caah, thil dang ah hman an rak herh tuk. Cucaah tangkapia an ser tik ah kahpathir tu kha an hman i, canphiohang (zinc) in an tuam hna. Asinain hi tangkapia a har taktakmi hi 1942 i dar in tangka an rak thlet lio ah, dar-tlang pakhat an rak kaltak sualmi um i, mah cu cung ahcun an rak nam sualmi a si tiah an ti.
Virginia in tangkapia tete caw tawntu nih a ngeitu pa he an i chonhkhianh hnu ah, "charity" timi "mibawmtu" ah a ngeitu nih a hlut i, cu hnu ah an zuarmi a si tiah an ti.
Hihi a man a fah tuk caah, midang nih theih ahcun chuh le thahnawn hna an tong sual lai timi an phan tawn caah min zong an chim ngam hna lo. A tanglei tangkapia hi kahpathir in an ser i canphiohang in an tuammi tangkapia an si.
 |
| 1943 i kahpathir in sermi Lincoln mui cuangmi tangkapia |
------------------------------------------------------------------
Zohchihmi ca
1. https://www.upi.com/Rare-penny-sold-for-17-million/57291285259401/
Subscribe to:
Posts (Atom)
Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho
Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....
-
Lunglawmhnak Ni Tawite By Bawi Tei Kum rungvui in kan lung...
-
Jesuh nih "Si dawh lo ngai a simi bia" a rak chimmi pakhat a um. Cucu Thawngtha Cauk (Gospel) ah a ummi silo in, Lamkaltu chung tu... -
Miphunpi tampi cu an miphun le nunphung aa tlakmi hi, an miphun hmelchunh (national symbol) ah an hman tawn hna. Cucu an tiram, an nunphung ...
