Wednesday, June 5, 2019

US Ramlai Nawng Nih A Hrawhmi


Minung nunnak khamh ding caah pumpek riantuanmi hna
Kan vawlei khuacaan hi a chia chin lengmang. A ruang bik cu "vawleipumpi lumnak" (global warming) ruangah a si tiah an ti. Kan umnak ram, USA zong hi, vawlei a si ve caah khuacaan thalo le kokek rawhralnak a phunphun an tong ve lengmang. Kokek harnak an ton caan ah hin, kan nih Laimi zong nih ti khawh tawk in, kan umnak ram caah Pathian sin thlacam, tangka thazaang chuah le bawmh ve hi kan herh hringhran ko.

Palo Alto, California ummi Stanford University i "climate science professor" Noah Diffenbaugh nih "Global warming nih hin, North America ram chungah Khuacaan a lin tuk timi le ruah a sur tuk timi 75% cu tuanbia a tial. Khuacaan rocardnak hi, North America ah hin 50% cu a karh cang fawn" tiah a ti. Amah nih White House ah Khuacaan kong he pehtlai in tehte a khanmi a si. 
A cheu hmun ah a car tuk. A cheu hmun ah a lin tuk. A tu Midwest ahcun tu chun ni tiang bak in ruah a sur tik ah, a cin tuk hawi. Nawng a tlun lawng siloin tlai cinnak a tha ti lo. Cucaah 2019 hi USA ah eidin tirawl a chuakmi a zor lai ti a si.

Mi tampi caahcun 2019 Springs cu an i ngaih tuk. Zeicatiah USA ah Thalchuakka (Spring) ahcun a nuamh bik lio caan a si caah a si. Asinain USA ramlai ummi ramkulh tampi cu tilian ruangah March thla in harnak an tong cang. June thla dih tiang zong ah tilian cu a zor kho lo ti a si. Minung million tampi lungrethei in khua an sa hna. Ngaih a chia i, lung a nuam lo taktak. Tilian ruangah sipuazi rian tam tuk aa rawh caah, minung thawng tampi rian lo in le innlo ngei lo in khua an sa. USA ve lo bang ngaih a chia taktak khi a si.

Hi Midwest State 12 chung hrawng hi, a rawn taktakmi hmun an si. Cu ram thlang deuh ummi Oklahoma le Arkansas te hna zong hi nawng tilian cu an tlung ve. Midwest States hna hi, USA ah cinthlaknak leikuang a tamnak bik hmun an si. Mississippi tiva, Missouri tiva, Ohio tiva, Arkansas tiva le Illinois tiva hna an umnak hmun a si. Tiva lian he tiva fa he tiva a tam taktaknak hmun a si. Tiva kam ah nelrawn a tam tuk caah, ti a lianh tik ah harnak tampi a chuak tawn.

1993 zong ah tilian a rak chuak i, fahnak ngan taktak an rak tong. A cheu khua cu kha 1993 tilian ruang khan tha tein a um kho thai ti lo mi zong an um ti a si. A tu ah tilian a van chuah than tikah, minung lungthin a rawk kho taktak ti a si.

Midwest State pawl hi, a ronh tuk caah ruah tam tuk a sur tik ah, ti lianh a fawi tuk. Area kau taktak hi luklak ah tii lian nih a khuh colh tawn. March in a tu tiang ruah aa peh caah, khua tam taktak tii nih a phum cang. A cheu hmun cu Noah buanchukcho bantuk in tii an lian i, minung tam tuk an zam cang. Leikuang, lamsul le innlo a hrawhmi hi, rel cawklo ngacha a si ko cang.

Midwest State paw chung ummi khuaram le tiva hna
Vawleicung khuacaan hi nikhua a linhmi he aa pehtlai ti a si. El Nino le La Nino timi rili tilum luan ning he zong aa pehtlaimi an si.

Tilian hi March thla in aa thawk cang. June thla chung hi ti lian aa peh lai tiah an ti. Tu zarh zong hi ruah tam taktak a sur rih lai i, Mississippi a sum lei cu tilian a chuak than lai ti a si. Ti a lianhnak bik ramkulh hna cu Iowa, Missouri, Nebraska le Arkansas hna an si. Kan mah umnak Ohio zong tii a lian ngai. Tiva tii an khat taktak nain khua cu a rawk hraw lo. Oklahoma hrawnghrang zong tilian nih tam ngai a hrawh cang hna.

Tiva tambik nawng a tlunnak tiva hna cu-Mississippi River, Missouri River, Ohio River le Arkansas River le Illinois River hna an si. Tiva tengnge tampi ah tilian a chuak ve. Atu lio ah hin, hi tiva hna an luannak hmun 300 tluk ah hin, tii nih khuaram a phum hna ti a si. A cheu tikham (dam) hna hi an i bauh lai timi phan an um ngai an ti.

 May thla chung ruah surmi tamning langhternak 
Cucaah US Army Corps of Engineers nih tii an sah bang hna. An mah hi US ah ti lian nawng tlungmi le tikham pawl a zohkhenhtu ralkap an si. Seh lianlian he, chun zan hlan bak in rian an tuan hna nain, engineer pakhat pa nih a chimmi cu, "Kokek he ral doh tik ah, a sungmi ral kan doh ti tluk a si" tiah a ti. Thetse tun an chilh changmang, tii nih a pah changmang. USA ve lo bang, lo tuah pawl tam tuk an zaam i, ngaih a chia tuk hringhran. 

Tiva khammi zong an i rawk i, motor hlei zong tam ialte an pur cang. Lampi tam ngai an pit cang. Leikuang acre tam tuk a hrawh cang. Motor lampi Interstate I-29 cu tii nih dong 15 thuk in a phum.

Inn thawng tampi a rawk cang. Inn zeizat dah a rawk? Tangka zeizat man dah a rawk cang timi hi tuak awk a tha rih lo. April thla in duhsah tein ti a lian i, June thla zarh khatnak tiang ti a lian. Hi pin zongah hin tii hi a thang rih lai ti a si. June thla dih tiang hmanh ah hin, a zor kho ti lai lo an ti.

Kokek rawhralnak vialte lak ah hin, tilian le nawng tlungmi in in i khamh le vunven hi a har bikmi a si. Thetse tun in an kham hna hi, tii a kai tik ah minung thazaang le thawnnak cu tii nih a tei peng. USA an si ko nain, kokek cu an tei kho hlei lo. Tilian le ruahsur cu an kham kho ve lo. Engineers zong an baa taktak hna. Inn ah aa tapmi le lampi ah aa taapmi khamh ah volunteer tuanmi tampi an um hna.

Leikuang tuahtu pawl cu an thlaici an I chiahmi tam tuk a rawk. Cun zuar ding an khawnmi zong tam tuk a rawk. Tuluk he "Trade War" um caah an zuar khawhlomi tam tuk aa pawngmi a rawk fawn. Cucaah leikuang tuahtu pawl cu an sung taktak. An lung a rawk ngaingai. 2019 kum hi cinthlak caan a tawi taktak cang caah, zeidah kan lawh te lai tiah lungrethei taktak in an um lio a si.

Arkansas River nih khua vennak an tuahmi tikham a pahmi
Ti a lianh biknak cu Iowa, Kansas le Arkansas ramkulh hna ah an si. Iowa lawng bak ah hin, counties (peng) 67 ah tilian nih rawhnak a chuahpi. Iowa le Nebraska lawng ah hin, dollar 2.9 nillion man rawhnak a chuahpi cang. Highway cung hlei 3 a rawk cang. Lam ti nih tam tuk a phum. Minung million 28 renglo umnak area ah hin, ti lian a chuak ti a si. Sipuazi tuahnak innlo thatha tampi a phum. Leikuang tamtuk a hrawh pin ah, thlaici an khawnmi le zuar ding in an khawnmi tirawl tam tuk a hrawh cang.

Nebraska ahcun Spencer Dam a rawk. Offutt Air Force Base a rawk i, inn 30 tii nih a phum i, an vanlawng tliknak 3,000 saumi pakhat te cu tii nih a phum i anhmang kho ti lo. Nebraska ahcun khua 74 ah rawhnak fakpi a chuahpi i, Emergency dirhmun ah an chiah.

Arkansas Ramkulh ah, Arkansas River a lian i, rawhnak tampi a chuahpi cang. Tidil pakhat cu tii a tam tuk cang i aa boah ding a si caah, tii tam taktak an sah. A tu lio US ram lai tilia cu "Kan chan chung ah mah bantuk kan hmu bal lo" tiah nawng nih harnak a pekmi hna tampi nih an ti. Khua tampi cu, khualak hi tiva bantuk in a luang.  Motor zong tam tuk a phum cang.

Tiva ti a lianmi, tikham a liammi, hlei rawkmi, khua a phummi le leikuang a phummi zoh ahcun, ngaihchia taktak khi a si ko. Zeitik hmanh ah tii a reu kho ti lai lo ti tluk in a lian. US nawng tlungmi hmanh tih a nung taktak. Hi nawng tlungmi hmanh nih tam tuk rawhnak a chuahpi va si kaw, Noah buanchukcho kha zeitluk in dah tih a rak nun hnga le vawleicung ah zeitluk in dah rawhnak a rak chuhapi hnga timi a ka ruahter ngai.


Hi bantuk tirawl chiahnak hi 800 renglo a rawk


Iowa Khualipi Davenport hi fak ngai in tii nih a khuh

Tirawl khawnnak rawkbawk pawl tii nih a phummi hna

Motor lam tii nih a hrawhmi 

Davenport Khua cheukhat 


Offut Air Force Base ti nih a phummi a si
Missouri River tilian ruangah innlo tam tuk a rawk cang

Arkansas River ti lian (Sang Springs, Oklahoma)

Sen-dang le sen-duk hi ti nih fak bik phumnak an si.


Motor lampi zong tam ngai aa rawk cang

Tikhamnak caah thetse tun an hman hna
A cheu khua cu hi tin thuk taktak in a phum hna

Highway le khua thatha zong a phum hna






Satil zong tam ngai an thi cang













Ohio River tilian

Davenport, Iowa

Mississippi Tilian

Innlo tamtuk mah tin a hrawh hna

Jefferson City, MO khua ti nih a phummi

Highway lianlian zong tam ngai a phum cang hna
I-29 Lampi hi saupi khar a hau ding a si cang

Add caption
Add caption

Khuaruah tam taktak a simi innte

Missouri River tilian nih a khuhmi leikuang le khua



Missouri River tilian nih a phummi inn
US ramlai i 2019 Spring tilianmi ruang ah hin, US$12.5 billion nak tam sunghbaunak a chuahpi te lai tiah ruah a si. Innlo, lamsul, leikuang le satil a hrwh hna lawng silo in, cinthlak khawh a si ti lo caah le an thlaici khawnmi tam tuk a rawk caah, sunghnak nganpi an tuar hna. An mah ram chungah refugee bantuk in an um ve hna. Harnak tam tuk an tuar. Ruah nih a sur lengmang rih i, tilian hi fawi ah ban dawh a si rih lo. Atu hmanh ah sunghbaunak tam tuk a chuahpi cang i, hi pin ah zei tluk in dek rawhralnak le sunghbaunak a chuahpi rih te lai?

Kokek he i zuam ahcun minung fimnak le thawnnak hna hi, chim tlak an rak si lo. Ruah zong tei khawh a si lo. Tilian zong tei khawh a si lo. Ruah le tilian cungah nawlngeitu Pathian sin dah thlacam ti ko lo cu, chim ding a um ti lo! 






Thursday, May 23, 2019

USA Ramlai Khuacaan le Tornado Thlichia

USA ramlai hi a rawn ngai. Rawn zong an kau tuk. Cucaah tilian le tornado timi phuchim thlichia hi a tam ngaingai. A liamcia ni (5) chung ah, Central USA ah ruahsur, rial tlak le phuchim hran hi a tam ngai i phuchim hi voi 132 fak ngai in a hrang. Thingkung zong tam ngai a khiah i, inn zon tam ngai a hrawh. Mithi zong an um len. Minung tampi an khamh hna. Hi khuacaan chia tang ah hi, minung million 50 khua an sa. Kawlram zatceu ngacha a si.

Kan hnu Ningani in Rinni karlak ah Kansas, Nebraska le Texas lawng ah hin, tornado phuchim 38 a hrang. Rinni lawng ah phuchim 11 a hrang I, hmun 150 ah thli fak ngai in a hrang i, hmun 33 ah rial fak ngai in a tla. Kan mah Ohio Ramkulh thlanglei zong ah, Zarhpini zan ah phuchim fak ngai a hrang. Thinkung tam ial a phur. Inn zeimaw zat a hrawh ve. Texas in Ohio le Michigan tiang hi, hmun kip ah tilian (flood) a chuak. Ohio hrawnghrang zong tiva le tidil hi tii an khat phikphek.

Jefferson City, MO (May 23, 2019) ah tornado nih a hrawh (Ref. Westport News)

Nai i phuchim tambik a hrannak cu, Kansas le Missouri ramkulh ah an si. Cu ramkulh pahnih ahcun kan hnu Ningani lawng bak ah phuchim 39 a hrang i, nai Nihnihni ah voi 32 a hrang. Nizan le nihin hi a tanglei states pawl-Texas, Oklahoma, Kansas, Missouri, Iowa, Illinois le Ohio- Khuacaan a chia ngai lai ti a si. Atu zong Ohio lei cu ruah a sur ngaingai i, tiva tii an khat taktak. Michigan ramkulh Wayne County ahcun inn 3000 renglo tii nih a hrawh. Iowa ramkulh Davenport le Quad City khua ahcun, Mississippi Tivapi hi kum 157 ah, a lianh cem kum a si tiah an ti.

Arkansas State ahcun ti a lian tuk i, tivati kha dong 38 tiang a kai i, thaizing Nithumni ahcun dong (5) a thang chap rih lai ti a si. Zarh khat chungah tornado 120 bak US Ramlai ah a hrang ti a si. Zahan zan ah Dayton khua pawng ah tornado a hrang i inn tam ial a hrawh. Minung pakhat a thi.

Tu chun ah, Oklahoma khua khua hnih cu, a lian taktakmi tornado a hrang i, inn tampi a hrawh. Minung pahnih an thi. Sianginn pakhat a hrawh i, siangngakchia zong aa khawngdengmi an um len. Sunghbaunak tampi a chuak.

May 15 ah Independence, Kansas ah a hrangmi tornado
Oklahoma, Kansas le Missouri hna hi suimilam 24 chung bak ah ruah hi 3-7" a sur. A tam taktak. A cheu hmun ahcun phuchim, rial le tektlak hi a tam ngai ti a si. Cucaah, a tu lio ah Mississippi Tivapi le tiva tengnge pawl hi an lian taktak i, khua tam ngaite tii nih a phum. Mithi zong an tam ngai cang.

Mississippi tilian hi June thla hlan cu a zor kho lai lo tiah khuacaan thiammi nih an ti. A ruang cu ruah a surmi a tam tuk caah le khuasik lio i a tlami vur ruangah vawlei a cin tuk caah a si. Atu lio zong ah ruah hi a cat kho bak rih lo.


Davenport, Iowa

A tu hi cinthlak caan a si cang nain, ruah a tam tuk ruang le vawlei a cet tuk ruangah thlai cin awk a tha lo i, thlai cin a hnu ding a si. Hi ti ruah a sur peng ko ahcun, thlai cin caan a luan lai i, lo tampi cu tuah manh lo in an luan te kho men ti a si. Ohio hrawng zong dumhau hmanh tuah awk a tha tuk lo.

USA ramlai i tilian chuah a fawi tuknak le khuacaan aa rawh ngai nak a ruang hi, an tuak tik ah thingram an hau tuk caah a si an ti. Lo caah siseh, khua, sehzung, certual, lamsul caah le inn ca a herhmi ah thingkung tam tuk an hau. Khuapi tam tuk an ser. Lamsul tam tuk an tuah. Vawlei tampi kha, tlakrawk, mirang vawlei, lung, thetse le kataya in an phah tikah, vawlei tam tuk a rawk. Ruah  a sur tikah a dawptu vawlei le thingram a tlawm tuk cang. Cu tikah tilian chuah a fawi.

Khuacaan ruangah, tu kum hi kumvui a chia deuh lai tiah an ti. Tuluk he ngunkhuai kong ah an buai fawn caah, 2019 hi USA i lo tuahmi pawl caahcun kum chiat ngai kum le sunghnak tam ngai an ton kum a si. US cozah zong nih an sunghbaumi chamnak zong bawmhnak billion 7 fai a pek hnu hna ah, a tu zong billion 16 pek chap ding tiah ti a si.

Nebraska lamkam dawr pawl nawng nih a khuhmi
Kan duh zong duhlo zong, kan pawm zong pawm lo zongah, vawleipumpi a lum chin lengmang timi cu a dikmi a si. Hi vawleicungpumpi a lum chin lengmangmi ruangah, thli a tam chinchin, a fak chinchin. Tornado le hurricane zong a tam chin lengmang i, USA tuanbia ah 2019 tluk in tornado a tam hi a um rih lo ti a si.
Oklahoma Tornado nih a hrawhmi (May 27)

USA khuacaan zong hi, duhsah tein a diklo chin lengmang. Aa thleng chin lengmang. Cucaah vawleicung ummi minung paohpaoh nih, kan khuacaan a that deuhnak ding caah, mah le ti khawh tawk tein riantuan le cawlcangh kan hau cio hna. Vawleicung khuacaan hi pawngkam (thingram, thlitu, tii, hnawmtam, meikhu le innlo le lamsul) he aa pehtlaimi an si.



Abik in kan tuah khawh dingmi cu, "kan pawngkam" thingram dawt le meikhu chuahter lo le hnawmtam tha tein zohkhenh hi a biapi bik a si. Kan i zuam cio lo ahcun, kan vawleicung minung le saram hi nikhat caan khat ahcun a lotlau (extinct) khomi kan si ko. Cucaah a hohmanh hi, kan rian a si lo? Kan tuanvo a si lo timi ruat lo tein, kan pawngkam a thatnak ding hi, kan umnak khuaram cio ah mah le thiam tawk in zuam le tuan cio kan herh.
























Monday, May 20, 2019

U.S-Mexico Ramri An Khar Ahcun Zeidah A Cang Lai?

1988 hnu ah college kha kum thum bak an khar. Zeihmanh tuah le tuan awk kan rak ngei lo. India tal tlawng ko ne u sih kan rak ti I, tangka hram um setsai lo in khual kan rak tlawng luklak. Cu lio ah thil pakhat kan rak tonmi cu, Lai District le Saiha district ah Burma mi luh lo ding in ramri an rak khar. Ephraim Tapung (Pu Kio Luai) buai lio le zeidang thil tampi ruangah a si.

"India nih Burma kan car hna lai" ti phun deuh a rak si. An rak khar taktak. Ramri ah Burma thil cu aa pawng tung ko. Kawlram lei thilri Mizoram ah a lut ti lo. Cu tikah, Mizoram cu zeidang har cu chim lo. Tuluk kedan hring hmanh ah an rak buai cang. An mah zong sungh. Laimi zong sungh ciocio a rak si. India cu rum ko hmanh sehlaw, a mah lawng in a nung kho hlei lo. Mizoram cu rum deuh hmanh sehlaw, Lairam lo in a nung kho hlei lo. Caan sau an khar kho lo. Ramri cu thla 1-2 hnu ah an rak on than. Nihin ni tiang an khar ti lo. Zeicatiah a ho ca hmanh a miaklo timi an i fian tuk caah a si.

Cu tluk cun India le Kawlram  ca hmanh ah a si kho lo mi thil kha, US-Mexico ramri khar hi, a let tam tuk in a har chinchin ding a si. Zeicatiah, USA zong Mexico lo in a si khawhlo bantuk in, USA zong Mexico lo ngaingai in a si kho hlei ve lo. US nih Mexico le Canada ram ram in, steel thir ngunkhuai a lak hna hnu in, Canada le Mexico zong nih thilri dang ah ngunkhuai an lak ve tikah an ram thum ning in sunghnak an tong cio. Atu ah US ram ah, Mexico le Canada ah thil an zuar khawhlomi tamngai aa pawng ve than cang. Cucu US ca zong ah a miak hlei lo.

US-Mexico ramri tlawnkainak hi cozah nih hmun (7) ah an on. Hi lakah a ngan cemmi cu San Antonio le Tijuana karlak ummi San Yshidro Border Crossing hi a si. Mexico lei in US ah ah hin nikhat ah motor 70,000 an lut i ke in minung 20,000 an lut. Hihi cozah nawl pekmi an si hna. Truck lianlian le motor phun zakip in thilri le minung hi luhchuah a si. Ritnak sii zong cu a luh caan a um ve nain, voi tam deuh cu ramri ah an tlaih khawh ti a si. 

Mexico-U.S Ramri tlawnkainak "San Ysidro" Border Crossing

US President Trump nih nin, zei bia a chim paoh ah "US-Mexico ramri ka khar lai" ti lengmang a si. A caan ahcun khar zong a fial taktak ko hna. Asiahcun khar taktak sehlaw, mirum milian cu an zei pawi tuk lem lo men lai. Zapi zaran eicawp, bar cawp khuasami, "paycheck to paycheck" ummi pawl caah cun an theih hrimhrim lai. A bik in Wal-Mart, Kroger, K-Mark, Sam's Club, Big Lot tibantuk thil man aa dennak dawr pawl kalmi caahcun an theih hrimhrim lai.

Cun Sushi tuahmi caah harnak a chuak colh lai timi a fiang. Zeicatiah sushi hmanmi anhringso tam deuh cu Mexico le Mexico ramlei in a rami an si caah a si. Avocado hi a man a kai ahcun, USA sushi dawr hi tam tuk an i rawk lai. Zeicatiah sushi hi, a tu hmanh ah a man a fah ngai caah thla hlawh tha deuhmi lawng nih ei khawhmi rawl a si. Hi nakin a man a kai ahcun, sushi hi zapi zaran nih an caw kho ti lai lo. An caw duh fawn lai lo. Cucaah ramri an khar ahcun sushi tuahmi hna caah a tlawm le tam harnak a chuak hrimhrim lai.

Sushi Business hi USA ah a karh taktakmi a si. 2014-2019 chung ah hin, 4.8% a  karh i Sushi Business hi 18,651 um ti a si. Sushi Restaurant bak hi 4,000 tluk a um i, 2019 ah Sushi nih a chuahpimi business hi $22 billion a si. Minung 364,531 rian an tuan. Mexico ramri hi an khar taktak ahcun, Sushi hi a tlawm le tam in a tla hrimhrim lai timi hi, sipuazi thiammi hna nih an ti.

Sipuazi thiammi hna nih an tuak lengmang tikah, Mexico-US Ramri hi an khar ahcun a tanglei thil hna hi a cang hrimhrim lai tiah ruahmi a si:-

(1) US-Mexico ramri khar khar taktak ahcun US ah eidin phunphun zaatlonak a um kho

(2) Thal chuakka le Khuasik chung vialte U.S ram eidin le thei phunkip 60% cu Mexico in rami a si.

(3) Theihai eidin tambik harnak a chuak dingmi cu: hmathak lianpipi (bell pepper), squash, phazian, zil, hai le avocados an si (avocados lo cun sushi hi aa chuah kho ding a si lo).

Avocados lawng siloin USA nih hin Mexico in piat/daidim, makphek phunphun le anhringso phun tam tuk aa tel tiah US Department of Agriculture nih an ti. Cun Watermelon, retei, sangphaw, strawberries zong tam tuk aa tel rih. Ramri hi an khar taktak ahcun, cu eidin vialte an man a kai pin ah, nihnih thum chungah zuar ding le cawk ding hrimhrim hi dawr ah a um lai lo ti a si.

Lance Jungmeyer, President, Produce Association of the Americans nih, "US-Mexico ramri hi 100% in khar hna sehlaw, chikkhatte bak ah an hringso le theihai man hi van tawng in a kai colh lai" tiah a ti. Cucaah US zong nih ramri khar a that lonak hi an ton colh hrimhrim lai ti asi.

US Department of Agriculture nih an tuaknak ahcun, "US ram pumpi anhringso le theihai 40% cu US in an cawkmi a si. Khuasik ahcun a kai deuh i, za ah 60% hi Mexico ram in a lutmi a si tiah an ti.

US lawng nih Mexico hi a reem kho lo. A reem ahcun an pahnih in an i reem veve a si ko. Lairam ah khua pakhat nih "Vom hi chimh a ngai lo tuk. Kan fangvoi a ei dih lengmang caah kan reem tuah lai" an ti i, von reemnak caah kum khat chung fangvoi cing lo in an um. Fangvoi an ngei ti lo i, vom an reemnak ah an mah tu an i reem ti a si." Cozah zong hi mah le mah reem khawh ngai a si.

Cucaah US cozah nih Mexico a hrocer lengmang le reem a timhmi hi, zeidah a lawh tiah cun "vom reem bantuk a si." Zeicatiah, Mexico hi US bochan rumro in a nungmi a si lo. US zong hi Mexico bochan rumro in a nungmi a si ve lo. Khatlei ah Mexico zong USA ah aa hngatnak tampi a um bantuk in, USA zong Mexico ah aa hngatnak tampi a um ve. Pehtlaihnak thate an ngeih ahcun an ram hnih ca in thiltha a si.

2018 ah steel ah 25% le aluminum ah 10% a rak lak cang hna. 2018 ah hin US nih hin Mexico in thilri $350 billion man an cawkluh. Tax hi free tein an tuah ahcun mipi thilri cawtu caah thilman aa deng i, a rak miak ti a si. Steel le aluminum ah tax a lak tik ah cu thilri man cu an kai i, company cheukhat caah sunghnak a rak chuak ve. 

Central American minung pawl, US luh aa timmi hna na kham hna lo caah, dan kan tat lai tiah U.S President nih Mexico cu a ti. Dantatnak ding a timi cu Mexico in thilri an cawkmi ngunkhuai lak kha a si. Ramdangmi an ram i an luhmi le ngunkhuai cu zeidah aa pehtlaihnak a um hnga theih a si lo.

Tu zarh Nilini ah Pre. Trump nih Mexico in cawkluhmi thil vialte chung in, ngunkhuai caah 5% ka lak cang hna lai tiah a ti. Hi tax a lakmi hi US cozah caahcun a thatnak a um ko lai nain, USA ramchung minung caah $17 billion tiang sunghnak a chuahpi khawh te lai tiah Chamber of Commerce nih an tuaknak ah an chim.

Hihi ruah zungzal a hau. "Khua pakhat chungah innpa pakhat le khat dawt a herh i, cu ti pakhat le khat dawt cio ahcun, khuapi ca thatnak a um bantuk in, innpa ram pakhat le khat i dawt cio tik ahcun, vawleipumpi ca tiang in ram damnak le thatnak a um. Innpa ram hna i dawt lo tik le huatral tikah an mah caah chiatnak a chuahpi lawng silo in, vawleicung pumpi UNO tiang in buai a si zungzal timi hi, vawleicung tuanbia ah el khawh lo ding in hmuh khawh a si. Cucaah Mexico-US ramri hi, kharnak in kharlo hi ram hnih ca le vawleipumpi caah a tha deuh lai tiah, mifim tampi hmuh ning a si.

--------------------------------

Zohchihmi ca

1. https://www.ibisworld.com/industry-trends/specialized-market-research-reports/consumer-goods-services/food-service-drinking-places/sushi-restaurants.html

2.https://www.newsweek.com/how-much-will-trumps-proposed-tariffs-imports-mexico-cost-americans-which-1441300











Monday, May 13, 2019

USA Midwest Sates Ah Nawng Tlung

Vawleicung khuacaan hi a chia chin lengmang. Nilinh zong a zual i, a cheu hmun ah khuacaan rocarnak fak takak in an chuak. A cheu hmun ah thlichia le thlipi an fak chin lengmang. Thli zong a tam chin lengmang. A cheu ram ah tilian le nawng tlun zong a tam chin lengmang. Hi vialte khuacaan nincanlonak hi a tam bik cu, "climate change" (khuacaan thlennak) ruang bik ah a si i, cu a ruang bik cu "vawleipumpi lumnak" (global warming) ruangah a si an ti. 

USA ram zong hi ram tha tuk a si nain, cu harnak le rawhralnak in a luat hlei lo. USA hi hmun rawn a tam taktak. Rawn zong an kau tuk. Tivapi le tivapi tengnge zong an tam taktak. Tibual zong a tam taktak. Tivapi le tivapi tengnge a tam tuk caah, tilian a chuah  caan ahcun khuaruah har in tii a lian. Caan tawite chung ah hmun kau tuk hi a phum tawn hna. 

Kan hnu 2018 kum dihlak le 2019 kum chuakka ah vur tam taktak a rak tla. Cu lio ah, khuacaan kong thiammi hna nih, 2019 thal hi ruah a tam lai i, tilian nawng a chuak te khomi a si tiah an rak ti. A ruang cu vur a tlami nih vawleitang ah tii tam tuk a um ter. Vawlei a ciarter cia cang. Vawleichung ah tii a rak tam cia cang. Thal a van chuah ka ah i tlai tuk deuh in ruah a sur tik ah, tii a tam tuk cang. Cucaah a tu lio ah hin, USA Midwest hrawng ummi state 12 chung hi ruah a tam taktak.

Khuacaan thiammi nih an tuaknak ah, kum 124 chung ah tu kum tluk in  ruah a tam bik le a cindam bik kum a si lai tiah an ti. 

Ti lianh a zual khunnak cu, Mississippi River le cu tivapi tengnge tampi hrawnghrang ummi ramkulh hna hi tilian a tlunnak hmun an si. Mississippi Tivapi hi a sau tuk. Meng 2,348 a sau i, USA hi a lutaw a chuah. Cu tivapi ahcun tiva tengnge tam tuk an i fawn. Tiva lianlian zong an i fon hna.  Ohio River zong hi Mississippi Tivapi tengnge pakhat a si. 2019 cu Ohio zong hi ruah a sur tuk. A daam peng ko. Ohio River zong hi tii a khat peng i a nawi peng. 

Hi Mississippi Tivapi tengnge hna hi, an tam pin ah an lian tuk. An luannak hi ram hna hi an rawn tuk fawn. Cu tivapi tengnge hna cu, ruah a sur tuk tikah an khat dih hna i, Mississippi Tivapi nih a tlum ti lo. Cuticun USA hi chaklei in thlanglei Mexico Rili tiang ti a lian cang. 

Mississippi Tivapi cu a New Orleans phak lai le bang ahcun a lian tuk cang i, a khah tuk cang caah tiva nih tii a tlum ti lo. Cucaah an khamnak kha an on i, tiva tlang an khamnak pakhat kha an sah i, Lake Pontchartrain ah tii an liamter i, cu ka cun Mexico Rili ah an tii an lanhter. 

South Dakota tilian nih a phummi hmun pakhat
May 6 tiang ah hi, thawngpang a chuakmi cu Nebraska Ramkulh ahcun county (peng 65) chung ah khuapi 74 tluk hi, tii lian nih a tlun hnawh ti a si. Kum 45 tluk minung pakhat kha interview an tuah i, ka chan chung ah mah bantuk tilian hi ka hmu bal rih lo tiah a ti. Motor kalnak khualaili rampi tampi cu, tiva bantuk in 'hur hur' tii an luang. A cheu cu an inntang tiang bak in tii nih a phum. Khua a cheu khat cu pe 9 thuk in a phum hna. Inn hi zeizat dah aa rawk cang timi an thei kho rih lo.

Tii hi June thla tiang a zor kho lai lo ti a si. 1993 le 2011 ah, hi hmun ah hin tilian a rak chuak bal i, cu lio ti liannak in a zual deuh ti a si. Minung tampi tilian i aa tapmi zong an khamh cang hna. Minung tampi nih innlo le an khua an chuahtak cang. Zaangfak ngai le ngaihchia ngai khi an si.

Offutt Air Force Base (Neb) cu a rawk ngai i, remhnak ah million $420 a dih lai ti a si. Missouri River tilian nih inn 130 a hrawh cang. 60 cu remh khawh ding an si ti lo ti a si.  Tilian a chuahnak hmun hi a kauh tuk pin ah a sau tuk caah, thawngpang vialte theih khawh cawk a si rih lo.

Offut Air Force Base thum-chuah khat cu tii nih a phum

Minnesota in Missouri tiang a chuakmi kan hnu zarh tilian ruang ah minung pali an thi cang i, inn 2000 a hrawh cang. A tu zong a hrawh cuahmah rih. Innlo le lamsul a rawkmi hi $1.5 billion man a si cang.

A tu lio ah hi tilian ruang ah hin, minung million 200 tluk hi harnak a pek hna ti a si. US minung dihlak i cheu 3 cheu 2 deng an si.

Khuacaan thiammi nih an chimmi cu, tihnunnak bik hmun hna cu, Mississippi River nelrawn, Red River nelrawn a chaklei, Great Lakes, Missouri River nichuahlei, Ohio River a sumlei le Cumberland River le Tennessee River hna hi an si tiah an ti. Kan umnak kam Ohio River zong hi a lian taktak ko. Ohio River tiva tengnge zong hi a tu lio cu an lian tuk hna. 

Midwest lampi thatha tampi hi tin tii nih a phum hna
US ram pumpi tilian nawng tlungmi ruangah minung 43 an thi cang. Kum chiarte tilian ruangah a thimi zatceu tluk an thi cang. Mi tam deuh an thihnak cu motor an mawngh lio ah tilian nih a chuah hnawh caah hna ah  a si. Za ah 70% cu motor mawngh lio ah a thimi an si. Tornado ruangah a thimi 31 an si cang i, tilian ruang thimi an tam deuh ti a si. 

U.S Tilian a chuahnak hmun hma

Khuacaan lei thiammi nih an chimnak ahcun, June thla tiang hi ruah a tam khomi a si caah, Mississippi tivapi i nawng a tlungmi hi June thla hlan cu a zor kho lo men lai tiah an ti. An thin a phan khunmi pakhat cu, Mississippi tivapi a sumlei ummi Baton Rogue le New Orleans hrawng hi, tilian nih a chuah hnawh sual te hna lai maw timi hi an phan ngaingaimi a si. 

New Orleans cu August 29, 2005 lio ah a rak hrangmi Hurricane Katrina ruangah tii nih fak taktak in a rak phummi khua a si. Minung zong 1,464 an rak thi i, sunghbaunak $70 billions tluk a rak chuahnak khua a si. Kha lio i tii nih a phummi khua le hmunhma tampi cu, an chuahtak thai cang. A tu tiang an ser kho than ti lo. Pre. Bush zong minchiatnak a rak i huah phahnak a rak chuak.

Nebraska le Iowa hrawng ti lian nih hi tin a hrawh hna
Atu lio Midwest nawng tlungmi ruang zong ah, Pre. Trump cozah nih bawmhnak an tuahmi a tlawm tuk pin ah, bawmhnak an pek hna i can an raoh tuk caah, mipi an lung a rawk ngaingai. Federal Cozah bawmhnak an hmuhmi a tlawm tuk i, mipi an cawlcang kho tuk lo ti a si. Atu ka cozah hih USA ah kokek rawhralnak an ton tikah, an khul a nuar taktak. Cupinah an bawmhnak hna zong hi a tlawm tuk caah, mipi lung a tling lo ngaingai tiah an ti.

Hi bantuk in kokek rawhralnak an ton lio caan ah, Midwest State tampi cu an cinthlaknak kongkau ah lungretheihnak nganpi an tong than ahawi. Zeicatiah naite ah Pre. Trump nih Tuluk he "Trade War" an tuahmi ruang ah, Tuluk thil billion 200 man then ka lak chap lai ti a si. Tuluk zong nih $60 billion man tax kan lak ve hna lai ti a si than.

Cucaah cinthlaknak ramkulh a simi Midwest States ah hin, fangvoi, pe phunphun le changvut hi tam taktak aa pawng. Ramdang nih an caw kho tuk hna lo. Cinthlaknaklei tuaktantu company, Indigo Ag nih an tuaknak ah, nawng a tlunnak Midwest areas ah hin, rawlkhawnnak rawlruk inn lianlian 832 an um. Cu rawl vialte cu tuaktan tikah $17.3 in $34.6 million man an si. Cu rawlruk rawl vialte cu tilian nih a hrawh cang hna ti a si. 

Tilian nih a hrawhmi eidin vialte cu, a tu lio US upadi ning in cun Federal cozah nih kan liamh kho hna lai lo tiah an ti caah, mipi tampi cu lungrawk taktak in an um lio a si. March ni 1, 2019 tiang ah hin, leithuang pawl nih an zuar khawh rih lo mi soybean 2.716 billions bushels a um rih i, USA tuanbia ah soybean tambik aa pawn a si tiah an ti. 

Rawlruk lianlian hi tin an i rawk cang hna

Tirawl khawnnak rawlruk lianlian tii nih hi tin a phum hna (Iowa state)
Hi bantuk a si caah, President nih Tuluk he "Trade War" a tuahmi zong hi, leithuang pawl caah thatnak nakin chiatnak a chuahpi deuh caah, lotuahtu pawl hi President cungah a lung a tlinglomi an tam chin lengmang ti a si. Midwest ummi leithuang pawl hi, 2016 Election lio ah Pre. Trump a dirkamh biktu le mee tam bik a rak petu an si. 

Ninin ni an innlo le khua a rawh tuk lio caan ah, khatlei ah ruahsur ruangah 2019 hi thlai an cing kho rih fawn rih lo. 2018 i an cinmki chung in a vui ciagmi, rawlruk an rawnmi kha an zuar kho ti fawn rih lo. A tu a ummi ciami zong tilian nih tam tuk a hrawh than. Cucaah Midwest State chung i lotuahtu pawl hi, a tu kan cozah cungah a lung a dongmi an tam chin lengmang ti a si. 

Hi pin ruah aa peh rih kho. Rawhralnak a tam chinchin kho rih. 2018 an zun ciami theipar an zuar kho thlu fawn rih lo. 2019 cin dingmi "thlaici" zong pung tam tuk a rawk i a cheu cu cin ding an ngei ti lo ti a si. Cozah nih bawmh lo ahcun, rian tuan awk ngeilo in um khawh an si tiah an ti. 

Atu lilo ah ruah a sur tuk caah, thlai thar an cing kho fawn rih lo. A tu tilian ca bawmhnak le a um tuk fawn lo. Cu lio ah, Tuluk he Trade War a tuahmi i, a phi a chuah khawh zawk lo ahcun, hi kokek rawhralnak hi Pre. Trump caah thil pawi ngai a chuahpi khotu ding thil pakhat a si! 

---------------------------------

Chinchiahnak le nawlnak

US cozah le mipi dawtnak in, kan nih Laimi hna hi USA kan phanhnak a ruang a si. Cucaah USA ram chungah Kokek rawhralnak um tik paoh ah hin, Redcross.org in $10-$20 te tal hi cu hlut cio zuam hna u sih law a tha tuk ding a si. A kan dawtu ram caah thil tha tuah ve cio hi, kan rian cio ah chiah ah tha ding a si. 


Saturday, May 11, 2019

Genesis 30:37 Hrilhfiah

Biakinn thar kan ngeih hnu in, Ningani zan 7:00 PM ah Bible Study hi kan tuah tawn. Bible study tuah hi a herh i, a tha taktak. A thatnak cu pumpak hruaitu kan caah Bible kan rel. Hrilhfiah kan zoh. Bible pakhat le khat epchunnak, a tuanbia le Bible phen i a ummi nunphung le thil sining tampi kan zoh chih i, cucu a thatnak a si. Mi nih thawngtha an chim tikah theih fian a rak fawi. Cucaah mi tlawmte kan si tawn nain, Bible study kan tuah caan ah kan i nuam ngai.

Genesis 1 in kan i thawk i, Genesis 30 tiang kan phan cang. Zan khat ah Dal khat lawng kan cawn. A dal a sau tuk ahcun zan hnih kan cawng. Bible tialtu pawl kong (J,E,D,P) tiang in kan cawn i, a ngaitu zong Bible umtuning kong an fiang deuh ngai. Genesis 30 nak hi zarh hnih chung kan cawng i, tu zan ah Genesis 30:25-43 tiang "Laban le Jacob Hlennak" timi tiang kan cawng.

Hi Bible cang chung ah a ummi Gen 30:37 nak ah khin, "Jacob nih thingkung pathum a lak hna i, an hawng a hawh hna i, a tialter hna. Cu a tialtermi thingnge cu, satil a thawng deuhmi an phawl le an i kaih caan ah, satil tidin awk i an rat tik ah hmu hna seh tiah,  tikhor pawng ah a chiah hna. A der deuhmi an phawl le an i kaih caan ah, a chia hna lo" timi kha kan hmuh (Gen. 30:37-42).

Genesis 30:37 zawn zoh tikah, Jacob nih a lakmi thingkung hi phun thum an si. "Mirang Bible ahcun cu thing pathum cu-"polar, almond le plane- an si a ti. Tleicia Rev. Dr. David Van Bik nih, hi ka zawn ah a lehmi cu hi tin a si:

"Jacob nih cun aa thawh ve i, poplar thing le almond thing le fahia thing a hringmi nge kha a lak hna i, an hawng a hlih hna i cu aah a rang in an tial." 
Hi Bible cang zawn te hi, Rev. Dr. Rual Uk nih cun hi tin a leh ve:

"Jacob nih hriang le khumkhal le almon thiangthunh kha a lak hna i, a hawng kha khok in a rangmi kha a langhter hna
Hi Lai Baibal pahnih ah an lehning aa dannak tete hi van zoh ta ka duh.  Tleicia Rev. Dr. David Van Bik nih cun, Bible bia ning tein "poplar le almond" timi Mirang bia a hman. "Plane" timi thing khi "fahia" tiah a leh. Rev. Dr. Rual Uk nih cun, "poplar hi hriang" tiah a leh. "Fahia" timi zawn hi, "khumkhal" tiah a leh ve.

Ruah awk  aummi cu, Bible hi an leh tikah "kan mah khuaram he aa tlak ning hawih in, careltu nih kan lung a fiannak hnga caah an lehmi a um theu tawn." Bible hlun ah khin, "anri thing" timi hna kan hmuh lai. Khikhi anri taktak an si lo nain, an sining aa lo ngaimi an si caah, anri tiah a leh ahcun, kan mitthlam ah a cuanning a fiang deuh ngai.

Ruah ding pakhat cu, Laitlang ahcun peng khat le peng khat, tlang khat le tlang khat zong kan holh aa dan ngai tawn caah, thingkung a phun aa khatmi zong an min kan sakmi aa dang kho ve. Ruah ding biahalnak a ummi cu, "fahia le khumkhal" hi aa khatmi thing an si hnga maw? Peng le tlang aa dangmi ruangah kan min auh ning aa dan bia a si maw?" timi ruah a hau.

"Fahia" cu ka theih nain "khumkhal" cu ka thei ve ti lo. Hi thing hi kan khua lei ahcun "fahia" kan ti ve. Thantlang le Hakha zong ah "fahia" an ti ve i, "khumkhal" timi hi khawika holh dah a si hnga timi khi ruah ding a um. Hi thing pahnih hi aa khatmi an si hnga dek maw?

Mirang Bible tam deuh ahcun, "fahia" asiloah "khumkhal" timi thing hi, "plane tree" tiah an ti. Hihi Mesopotamia ah a tam ngaimi thingkung a rak si. Haran hi Mesopotamia a chaklei ah a ummi a si caah, hi thing hi Jacob satil a khalhnak ramtang ah a tam ngaimi thing pakhat a si tinak a si. Hi "plane tree" timi hi zoh tik ah, Lairam ah a ummi thinkung phun cu a si lo. Asinain kan fiannak ding ca in an lehmi tu khi a rak si kho men.

Rev. Dr. Rual Uk lehmi "poplar thing" timi zawn i, "hriang" ti in a lehmi zong hi, aa tlak ngai ko. Zeicatiah Laitlang i a ummi hriang bantuk in a lan i, a sang ve. Asinain Laitllang ummi hriang taktak cu a si lo. Hriang tiah a leh tikah, kan lung a hung fiang kho ngai. Zeicatiah poplar zong, hriang zong hi, tiva kam le cerh phunphai le a hninhnonak ah a keu deuh deuhmi thing an si caah le an sanning le lanning zong an i lawh ngai caah a si.

Thingram thiammi (botanist) nih cun, poplar thing hi, phun (35) an um an ti. Bible nih poplar tiah a timi tu hi cu, phun (2) a um tiah Bible thiammi nih an ti. Cu hna cu "Euphrates poplar le White poplar" timi an si.

Israel ram i, tiva kam hna ah hin a keu duh ngaimi cu "white poplar" hi a si. A kung rangmi a si. Mesopotamia ah a keu duh ngaimi cu "Euphrates poplar" hi a si. Hihi Euphrates tiva kam ah a keu duh ngaingaimi a si.

Babylon i Israel saltang hna nih hla an phuahmi-"Babylon tiva kam ah" (Psalm 137:1-2)- timi hla ah, kan hmuhmi thingkung khi, Mirang ahcun "willows" tiah an ti i, cucu poplar ti zong ah an leh. Cu "willows" thing cu, Lai  Bible pahnih ning tein "inhliam" tiah an leh:-

Babylon tiva hna kam ahcun kan thu i, Zion kan ruah chel paoh ah kan tap tawn
Kan pawng i a ummi inhliam kung hna ahcun, kan tingtang kha kan bah tawn hna..
Isaiah 44:4 ah Mirang nih "poplar" tiah an timi thing zong Lai Bible ahcun "inhliam" tiah an leh.

Salm 137 nak i, "willows" hi poplar thing a si ahcun, "Euphrates poplar" timi a si lai tiah ruah a si. Genesis 30:37 nak nih "poplar" a timi khi, "white poplar" a si lai dah tiah a ruatmi zong an um.

Asinain Euphrates poplar tu si deuh dawh a si. Zeicatiah Haran cu Mesopotamia ah a ummi a si i, Euphrates tiva he aa hlat lo i, hi ram ah hin Euphrates poplar thing tampi an keuh caah a si.

Psalm 137:1-3 i biafang a hmanmi zoh tik ah, "Babylon tiva hna" tiah a ti caah, "Babylon ah hin tiva hi tam ngai a rak um lai" tinak a si. Cun "innhliam kung hna ahcun" tiah a ti caah, hi tiva hna (tiva tampi) hna kam ah hin, innhliam kung (willows asiloah poplar) hi tampi a um tinak a si.

Vawleicung hmunhma le sining aa dan caah, willows thing (poplar) hi innhliam tiah an leh nain, Lairam ah a ummi innhliam taktak bantuk a si lo. Lairamg inhliam cu tiva kam ah an kheu. A kung an san hmanh ah a hme ngai.

Genesis 30:37 nih a chimmi "poplar, almond le plane" thing hna an sining le hi thing nih an aiawhmi kong tawi tein van zoh u sih. Minung caah zeidah an sullam a si?

Bible nih Poplar thing a timi pawl hi, dong 50-165 tiang an sang kho. A kung hram hi, ah i ding tein tah tik ah dong 8 tiang a lian kho. A hram hi vawlei chung ah thuk taktak a pil pin ah, a phei in kau taktak in a vak kho i, pe 130 tiang a kal kho. Cucaah a fekfuan tuk i, vawleitang kalmi tipipe le tuktak zong hi a hrawh duh ngaingai.

Salm fung khat nak nih, "Mitha lo hna khuakhannak ah aa tel lo i, Misualmk hna lam zong a zul lo i, Pathian a nihsawhmi hna sin ah a thu lo mi cu,.....Tiva kam ah a khomi thingkung, a hnah a uai ballomi le a caan hman tein theipar a tlaimi" (Ps. 1:1-3) tiah a ti tik ah  hin, hi bantuk poplar thing hi a chimi an si kho men. Zeicatiah poplar thing hi, tivakam ah an kho duh ngai. A hram a thuh caah a thawng tuk. Fawi tein a pur kho lo. Israel tefa hna kha, thluachuahnak a peknak hna ding kong ah, Pathian nih Isaiah hmang bia a chim tik zong ah, "Tivakam ah a khomi inhliam kung bantuk in an hninghno lai" tiah tahchunhnak bia a chim (Is. 44:4). Hi ka zawn ah hin, Mirang ahcun "poplar" timi a hman i, LBT ahcun "inhliam" ti in a leh.

Cucaah a tuanbia zoh tikah poplar thing nih a langhtermi hmelchunhnak cu, "thuk pi in hram thlak, fek tein dirnak, him tein umnak, fawi tein thlen khawh lonak, thluachuah hmuhnak, fawi tein uailonak le hninhnonak " a langhtertu thing a si. A sullam a tha ngaingai.

Almond hi Mediterranean rili khuacaan a ngeimi Middle East ah tampi a keumi a si. Dong 13-33 tiang an sang kho i, a hram a lianh hi a din hawih in pe (1) tluk a lian kho. A par aa dawh ngaimi a si i, chengcher par bantuk a si. Dawhnak a ngeimi a si caah duh a nung. Minung thinlung lomhtertu a si. A thei zong ei khawhmi an si. "Almond" hi kum hramthawknak ah a par hmasatmi pangpar a si caah, "thlum-alnak, duhnunnak, thawtnak le ralrinnak" a langhtertu thing a si. Mah tein lunglomhnak a chuahpitu tinak a si. 

Plane thing hi, Lai Baibal Thiang (LBT) ah "fahia" asiloah Baibal Thiang (BT) ah "khumkhal" tiah an leh. Hi thingkung min hi bible ah voi (2) lawng a lang (Gen 30:37 le Ezekiel 31:8). Plane thing hi, thingkung lian a si. A san zong a sang ngaingai. Dong 66-98 tiang a sang kho. Dong 131 tiang a sangmi zong an um. A lianh zong a lian ngai i, a hram hi a pum hawih in tah tik ah dong 10 tiang a ngan kho. Greek tuanphung ahcun "Plane thingkung hi, a thar in hrin-thannak a langhtertu hmelchunh ah an hman. Zeicatiah a hawng kha an hawh tikah rul aa zirh bantuk in, hawng thar a chuah than lengmang caah le a thih a har ngai caah a si." 

 Aa dawh i duh a nun ngai caah, Prophet Ezekiel nih cun "Assyria pennak sunparnak kha plane thingkung dawhnak hmanh nih a tluklonak" he a tahchunh (Ezekiel 31:8). Hi thing hi Assyria le Syria ram tiva kam hna lawng ah an rak keu. Assyria cu Jacob a rak zamnak Haran hrawng cu a si.

Lai Baibal Thiang ahcun "Plane" thing timi hi "Saipres" (Ezekiel 31:8c) ti in a tial. Baibal Thiang ahcun "Plane" thing zawn ah hin, "thing min" a tial lo. "Thingsia" tiah a tial. KJV le LLB nih cun "chestnut" tiah a leh.
------------------------
Zohchunhmi Bible

1. Harper Collins Study Bible
2. Living Legacy Bible (LLB)
3. Lai Bible Thiang by Rev. Dr. David Van Bik (
4. Baibal Thiang by Rev. Dr. Rual Uk (2017 chuahmi)
















Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....