Monday, May 20, 2019

U.S-Mexico Ramri An Khar Ahcun Zeidah A Cang Lai?

1988 hnu ah college kha kum thum bak an khar. Zeihmanh tuah le tuan awk kan rak ngei lo. India tal tlawng ko ne u sih kan rak ti I, tangka hram um setsai lo in khual kan rak tlawng luklak. Cu lio ah thil pakhat kan rak tonmi cu, Lai District le Saiha district ah Burma mi luh lo ding in ramri an rak khar. Ephraim Tapung (Pu Kio Luai) buai lio le zeidang thil tampi ruangah a si.

"India nih Burma kan car hna lai" ti phun deuh a rak si. An rak khar taktak. Ramri ah Burma thil cu aa pawng tung ko. Kawlram lei thilri Mizoram ah a lut ti lo. Cu tikah, Mizoram cu zeidang har cu chim lo. Tuluk kedan hring hmanh ah an rak buai cang. An mah zong sungh. Laimi zong sungh ciocio a rak si. India cu rum ko hmanh sehlaw, a mah lawng in a nung kho hlei lo. Mizoram cu rum deuh hmanh sehlaw, Lairam lo in a nung kho hlei lo. Caan sau an khar kho lo. Ramri cu thla 1-2 hnu ah an rak on than. Nihin ni tiang an khar ti lo. Zeicatiah a ho ca hmanh a miaklo timi an i fian tuk caah a si.

Cu tluk cun India le Kawlram  ca hmanh ah a si kho lo mi thil kha, US-Mexico ramri khar hi, a let tam tuk in a har chinchin ding a si. Zeicatiah, USA zong Mexico lo in a si khawhlo bantuk in, USA zong Mexico lo ngaingai in a si kho hlei ve lo. US nih Mexico le Canada ram ram in, steel thir ngunkhuai a lak hna hnu in, Canada le Mexico zong nih thilri dang ah ngunkhuai an lak ve tikah an ram thum ning in sunghnak an tong cio. Atu ah US ram ah, Mexico le Canada ah thil an zuar khawhlomi tamngai aa pawng ve than cang. Cucu US ca zong ah a miak hlei lo.

US-Mexico ramri tlawnkainak hi cozah nih hmun (7) ah an on. Hi lakah a ngan cemmi cu San Antonio le Tijuana karlak ummi San Yshidro Border Crossing hi a si. Mexico lei in US ah ah hin nikhat ah motor 70,000 an lut i ke in minung 20,000 an lut. Hihi cozah nawl pekmi an si hna. Truck lianlian le motor phun zakip in thilri le minung hi luhchuah a si. Ritnak sii zong cu a luh caan a um ve nain, voi tam deuh cu ramri ah an tlaih khawh ti a si. 

Mexico-U.S Ramri tlawnkainak "San Ysidro" Border Crossing

US President Trump nih nin, zei bia a chim paoh ah "US-Mexico ramri ka khar lai" ti lengmang a si. A caan ahcun khar zong a fial taktak ko hna. Asiahcun khar taktak sehlaw, mirum milian cu an zei pawi tuk lem lo men lai. Zapi zaran eicawp, bar cawp khuasami, "paycheck to paycheck" ummi pawl caah cun an theih hrimhrim lai. A bik in Wal-Mart, Kroger, K-Mark, Sam's Club, Big Lot tibantuk thil man aa dennak dawr pawl kalmi caahcun an theih hrimhrim lai.

Cun Sushi tuahmi caah harnak a chuak colh lai timi a fiang. Zeicatiah sushi hmanmi anhringso tam deuh cu Mexico le Mexico ramlei in a rami an si caah a si. Avocado hi a man a kai ahcun, USA sushi dawr hi tam tuk an i rawk lai. Zeicatiah sushi hi, a tu hmanh ah a man a fah ngai caah thla hlawh tha deuhmi lawng nih ei khawhmi rawl a si. Hi nakin a man a kai ahcun, sushi hi zapi zaran nih an caw kho ti lai lo. An caw duh fawn lai lo. Cucaah ramri an khar ahcun sushi tuahmi hna caah a tlawm le tam harnak a chuak hrimhrim lai.

Sushi Business hi USA ah a karh taktakmi a si. 2014-2019 chung ah hin, 4.8% a  karh i Sushi Business hi 18,651 um ti a si. Sushi Restaurant bak hi 4,000 tluk a um i, 2019 ah Sushi nih a chuahpimi business hi $22 billion a si. Minung 364,531 rian an tuan. Mexico ramri hi an khar taktak ahcun, Sushi hi a tlawm le tam in a tla hrimhrim lai timi hi, sipuazi thiammi hna nih an ti.

Sipuazi thiammi hna nih an tuak lengmang tikah, Mexico-US Ramri hi an khar ahcun a tanglei thil hna hi a cang hrimhrim lai tiah ruahmi a si:-

(1) US-Mexico ramri khar khar taktak ahcun US ah eidin phunphun zaatlonak a um kho

(2) Thal chuakka le Khuasik chung vialte U.S ram eidin le thei phunkip 60% cu Mexico in rami a si.

(3) Theihai eidin tambik harnak a chuak dingmi cu: hmathak lianpipi (bell pepper), squash, phazian, zil, hai le avocados an si (avocados lo cun sushi hi aa chuah kho ding a si lo).

Avocados lawng siloin USA nih hin Mexico in piat/daidim, makphek phunphun le anhringso phun tam tuk aa tel tiah US Department of Agriculture nih an ti. Cun Watermelon, retei, sangphaw, strawberries zong tam tuk aa tel rih. Ramri hi an khar taktak ahcun, cu eidin vialte an man a kai pin ah, nihnih thum chungah zuar ding le cawk ding hrimhrim hi dawr ah a um lai lo ti a si.

Lance Jungmeyer, President, Produce Association of the Americans nih, "US-Mexico ramri hi 100% in khar hna sehlaw, chikkhatte bak ah an hringso le theihai man hi van tawng in a kai colh lai" tiah a ti. Cucaah US zong nih ramri khar a that lonak hi an ton colh hrimhrim lai ti asi.

US Department of Agriculture nih an tuaknak ahcun, "US ram pumpi anhringso le theihai 40% cu US in an cawkmi a si. Khuasik ahcun a kai deuh i, za ah 60% hi Mexico ram in a lutmi a si tiah an ti.

US lawng nih Mexico hi a reem kho lo. A reem ahcun an pahnih in an i reem veve a si ko. Lairam ah khua pakhat nih "Vom hi chimh a ngai lo tuk. Kan fangvoi a ei dih lengmang caah kan reem tuah lai" an ti i, von reemnak caah kum khat chung fangvoi cing lo in an um. Fangvoi an ngei ti lo i, vom an reemnak ah an mah tu an i reem ti a si." Cozah zong hi mah le mah reem khawh ngai a si.

Cucaah US cozah nih Mexico a hrocer lengmang le reem a timhmi hi, zeidah a lawh tiah cun "vom reem bantuk a si." Zeicatiah, Mexico hi US bochan rumro in a nungmi a si lo. US zong hi Mexico bochan rumro in a nungmi a si ve lo. Khatlei ah Mexico zong USA ah aa hngatnak tampi a um bantuk in, USA zong Mexico ah aa hngatnak tampi a um ve. Pehtlaihnak thate an ngeih ahcun an ram hnih ca in thiltha a si.

2018 ah steel ah 25% le aluminum ah 10% a rak lak cang hna. 2018 ah hin US nih hin Mexico in thilri $350 billion man an cawkluh. Tax hi free tein an tuah ahcun mipi thilri cawtu caah thilman aa deng i, a rak miak ti a si. Steel le aluminum ah tax a lak tik ah cu thilri man cu an kai i, company cheukhat caah sunghnak a rak chuak ve. 

Central American minung pawl, US luh aa timmi hna na kham hna lo caah, dan kan tat lai tiah U.S President nih Mexico cu a ti. Dantatnak ding a timi cu Mexico in thilri an cawkmi ngunkhuai lak kha a si. Ramdangmi an ram i an luhmi le ngunkhuai cu zeidah aa pehtlaihnak a um hnga theih a si lo.

Tu zarh Nilini ah Pre. Trump nih Mexico in cawkluhmi thil vialte chung in, ngunkhuai caah 5% ka lak cang hna lai tiah a ti. Hi tax a lakmi hi US cozah caahcun a thatnak a um ko lai nain, USA ramchung minung caah $17 billion tiang sunghnak a chuahpi khawh te lai tiah Chamber of Commerce nih an tuaknak ah an chim.

Hihi ruah zungzal a hau. "Khua pakhat chungah innpa pakhat le khat dawt a herh i, cu ti pakhat le khat dawt cio ahcun, khuapi ca thatnak a um bantuk in, innpa ram pakhat le khat i dawt cio tik ahcun, vawleipumpi ca tiang in ram damnak le thatnak a um. Innpa ram hna i dawt lo tik le huatral tikah an mah caah chiatnak a chuahpi lawng silo in, vawleicung pumpi UNO tiang in buai a si zungzal timi hi, vawleicung tuanbia ah el khawh lo ding in hmuh khawh a si. Cucaah Mexico-US ramri hi, kharnak in kharlo hi ram hnih ca le vawleipumpi caah a tha deuh lai tiah, mifim tampi hmuh ning a si.

--------------------------------

Zohchihmi ca

1. https://www.ibisworld.com/industry-trends/specialized-market-research-reports/consumer-goods-services/food-service-drinking-places/sushi-restaurants.html

2.https://www.newsweek.com/how-much-will-trumps-proposed-tariffs-imports-mexico-cost-americans-which-1441300











No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....