China Nih Kawlram A Khuhnenh Cuahmah Cang

Vawleicung ah hin kan duh zong, duh lo zong ah a cang cuahmahmi thil hna hi, kan el kho tawn hna lo. Nihin ni ah hin, "Thih hi el khawh a si lo bantuk in, Tuluk thilri hi kan duh pek, duh lo pek ah, al khawh lo ding bantuk in, vawlcung ah a khat thluahmah cang." Tuluk thilri le fimnak a karh rualrual in, vawleicung ah Tuluk minung le tourist zong an karh ve. Cucu el awk tha ding a si ti lo. Kan duh hna zong duh hna lo zong ah an cang cuahmah cang.

Cucu Laimi nih tha tein kan ruat kho ve maw? Thukpi in kan ruat kho ve maw? Tuluk hi vawleicung sipuazi thawnnak ah pahnihnak a si cang. Mifim pawl chimnak ah, kum khat hnih chung ah Tuluk nih US hi GDP ah a lonh cang lai i, zeitik hmanh ah US nih a phan kho ti lai lo ti a si. 2030 ah India nih US hi a lonh ve than lai ti a si cang. Cucaah US hmanh nih hin, Tuluk kong hi a ruah taktak a herh.

Nihin ni Kawlram zoh tuah u sih. Shan ram ahcun Tuluk an tam tuk cang. Hmahpungtin ngei he ngeilo he an um lulh ko ti a si. Mandalay cu College kan kai lio (1984-91) hmanh ah, Kawl holh thiamlomi an rak tam tuk caah, "Tuluk Khualipi" ti a rak si. Nihin ni ahcun Kawlram ah Tuluk tourist an tam tuk caah, hna an hnawk tuk cang i, Kawl nunphung he aa tlaklo in ningcang lo nung zong an tam tuk caah, thawngpang tialtu nih, "Tuluk mihrut" ti tiang in an ti cang hna. Yangon khuakam ummi khua pakhat cu, Kawl pawl nih "Tuluk khuapi" tiah min an sak cang.

Nizan ah Tuluk Pre. Xi Xinping a kan tlawng i, Kawlram cozah lutlai Aung San Suu Kyi he an i ton hnu ah, hnatlaknak le theihthiamnak ca (MOUs) 33 min an thut ti. 2000 hnu ah Kawlram cozah nih innpa ram cak taktak he, hnatlaknak a ngeihmi minthutmi tambik a si. Cu hnatlaknak cathluan ah, lam le hlei lei he aa pehtlaihmi rian lianlian tuantinak, sehzung thar sernak, thilri i cawkzorhnak, investment phunphun le riantuantu hna himbawmnak tibantuk a phunphun min an thu. Aung San Suu Kyi he zong Kawlram President zungah saupi biaruahnak an ngei.

BIR Project Map

Nihin ni ahcun vawleicung project vialte lakah a minthang bikmi le a lian bik project a simi Belt and Road Initiative (BRI) ah, ram tampi telter hi, Tuluk nih aa zuam i, Kawlram he zong hnatlaknak an ngei. Hi project hi Kachin le Shan ram hrawnghrang tapung caah harnak petu a si te kho men.

BRI Project ah hin, Tuluk ram hi a laiva ah a chiah i, vawleicung ramkip ah market on ding timi hi a si. Tuluk ram in, Europe karlak hi, tlanglei he ti lei he lam kap tampi in peh ding timi hi, Tuluk hruaimi project a si. Ram 68 a pal lai i, minung 4.6 billion an um. Cucu vawleicung minung 61% an si. Vawleicung GDP hi 40% cu ka ahcun a um. Hi BRI ah ram 152 an i tel cang. Aa tel te ding in ruahmi hi ram 163 an si. UK le Israel hmanh an i tel cang. Tuluk ram in, vawleicung hmun kip ah thilri fawizang tein kuat khawh ding le minung million 1,100 nih an herhmi thilri fawi tein luhpi ve ding hi an i tinhmi a si. Project hi 2049 ah lim ding tiah an ti. Vawleicung tuanbia ah lamlei pehtlaihnak le investment ah a ngan bikmi Project a si. 

Tuluk ram in Southeast Asia, South Asia lei lam peh ding; Cun Mongolia le Russia lei peh ding; Tuluk in Middle East in Africa lei peh ding le Tuluk ram in Europe le cun America ah va peh ding hi, project a si. BRI projects ah, tlanglawng lam, tilawng lam le motor highway lam lianlian "sur tah in tahter ding" aa tel. BRI hi vawleicung tuanbia lak ah project lian bik pakhat a si. Khuaruahhar in a nganmi project a si. Saisihchuak lam cawh hmanh kan i harh va si kaw? Hi Project hi zei tluk in dah a ngan timi cu a tanglei hi zoh ah a fiang ko.

BRI Project minung le tangka umtuning

Hi bantuk in Tuluk nih vawleicung ram kip hi, khunhnenh a kan timh. A mah nih a duh bikmi BRI riantuannak ah tel ding hin heh tiah khua a khan. Ram kip a sawm hna. Ram khat hnu ram khat, a miak hmuh te ding an duh cio caah, BRI Project ah an lut thluahmah cang hna. Kawlram zong a luat ti lo. A miak hmuh an duh cio caah a si.

Cu tluk in Tuluk nih vawleicung project lian bik a hruai lio ah, USA cu a dai ko. Cozah nih foreign policy aa ngeihmi hi an ram caah a biapi tuk. Pre. Clinton chan in, Pre. Bush chan in, Pre. Obama chan tiang Asia le Pacific Region hi, USA nih biapi tuk ah an rak chiah peng. An hawikawm ram a simi-South Korea, Japan, Taiwan, Philippines, Thailand le a dang ram tete hi, ven peng an rak i tim. Nihin ni ahcun USA nih cu zong cu biapi tuk ah a ruat kho ti lo. A hro lawng aa hro i, thil pipa ngaingai ningcang tein a tuahmi pakhat zong a um lo.

Pre. Bush le Pre. Obama cu Asia hi biapi tuk ah a rak kan chiah. A ruang cu "Geopolitics" timi an fiang. India le Tuluk hi hip khawhnak ding caahcun, Kawlram hi a biapi tuk timi an theih caah, Pre. Obama chan le bang ahcun Kawlram zong a kan tlawng. Kawlram hi tha a kan pek taktak. Cucaah amah chan ah Kawlram refugees zong hi tam bik a kan lak i, cu chung ah Laimi zong tambik kan i tel. Asia ram tampi voi tampi a tlawng. Asia hi fek tein tlaih a duh. Asia-Pacific ram pawl he pehtlaihnak sang taktak a ngei. TPP timi cachoh zong a rak tuahpi hna.

Pre. Obama nih Kawlram a tlawn lio

Nihin ni ahcun Pre. Trump nih "America First" "America Great Again" timi policy aa tlaih tik ah, America caah cun a tha ngai men ko lai nain, ramdang ah thil pipa a tuah kho ti lo. Cucaah vawleicungpumpi ah USA an upatnak a zor. An herhnak zong a zor.

2016 ah min an rak thutmi The Trans-Pacific Partnership (TPP) timi kha a caan a dih kum 2020 cun min kan thu ti lai lo tiah USA nih an ti. Hi ram ah hin, Canada, USA, Australia le a dang Pacific Rikam ram hna a simi an zapite ram 12 an i tel. USA hi, nihin ni ahcun ahcun vawleicung pumpi politics ah aa thlak khawh hgna tluk in aa thlak kho ti lo. Aa tel kho ti lo. EU he hmanh an i tlak kho ti lo. Cucaah USA hi "Foreign policy" tha tein a ngei kho ti lo. Hihi a pawi taktak.

Cu bantuk lio caan ah, Tuluk nih cun vawleipumpi khuhnenhnak program a rak suai. South China Sea ah tikulh 7 bak a ser chawm. Africa, South Asia le Southeast Asia ah heh tiah an thil ti khawhnak an karhter. Dirter awk an tha ti lo. USA nih a dirkamh ti hna lo tik ah, Tuluk he i pehtlaih lawlaw hi, Asian ram hmemi caah cun a rak tha deuh cang. Cucaah US hawi tha tuk ram a simi Philippines le Thailand te hna hmanh khi, a tu ahcun Tuluk lei ah an i bek ziahmah cang. Vietnam, Laos, Cambodia, Malaysia, Indonesia le a dang ram tete paoh cun Tuluk lo in an si kho ti lo.

Hi tluk in USA cu ramdang he pehtlaihnak a der lio caan ah, Tuluk cu a rak si ti lo. America ram chung ah luh aa timh pin ah, America ram kam ram fatete hi a mah lei ah kuaih dih a timh cang hna. Abik in Africa ah an lut. Syria tiang an lut. Southeast Asia ah an lut. Asia Continent ramlai pawl ah an lut. An thilri he, hriamnam he, minung he an luh tik ah, thil an rak ti kho taktak.

US cozah nih Kawlram tha a pek lo tuk lio caan ah, Tuluk caah cun vanthat a rak si. Tuluk President Xi Xinping cu Kawlram a van tlawng. Daw Aung San Suu Kyi zong Tuluk a va tlawng. Ser. Gen. Min Aung Hlaing hmanh Tuluk ram a va tlawng. Kawlram bawi pawl tampi Tuluk an phan cang. Tuluk bawi zong Kawlram phanmi an tam tuk cang. Unau ram bantuk in pehtlaiahnak an tuah chin lengmang. Kawl nih tadinca an tial hmanh ah, "Swe-myo paoh-phaw" (Chungkhar chuakti) tiah an i ti lengmang. Kawlram hi Tuluk nih eidin in, thilri in, zeizongte a khuhnenh thluahmah cang.

Nihin ni le bang ahcun, Pre. Trump cozah nih "US tlawn kham dingmi ram pasarih lakah Kawlram aa tel ve cang." Hi thil hi an fehter ahcun, Lairam in chungkhar, pastor, evangelist le mah duh tlawngmi paohpaoh cu lam a bi tuk cang. Hlan bantuk in USA ah kan tlawng ve lai" timi hi ruahchan awk a tlawm taktak cang. USA cozah policy nih hin, Laimi tiang in harnak a kan pek cang. Hihi Laimi caah thil pawi taktak a si. Atu lio US cozah cu "mipem ramdangmi" a kan rem lo. Cucaah hi thil a chuahmi a si.

America nih hnu a kan chit lio ah, Tuluk nih cun "vanthat" tiah heh tiah a mah lei tang ding in a kan sawm. A kan lem. BRI Project ah Kawlram tel ve ding le lam lianlian cawh ding aa tim. Tuluk ram nih an khua lianlian hna le sehzung hna caah, rawltam in a tammi hydro-electric ca zong aah Mekha-Melikha tonnak Irrawaddy River hi dil a duh peng i, Tuluk nih a ngiar peng. Hi zong hi, Tuluk duh ning in a kal sual te lai maw timi phan a um tuk.

Cucaah Pre. Trump cozah policy hi Kawlram caah cun a pawi taktak mi a si. Kawlram hi ICJ an kuat zong ah, a zei hmanh a pawi lo. An thin hrimhrim a phang lo. ICC ah Aung San Suu Kyi a va kal tik zong ah, politics ah a mah mark hmuhnak ca deuh tu ah a va tla diam. Tuluk nih he an i komh tuk caah, Kawlram nih hin ICC te hna cu zei hmanh ah a rel hna lo.

Pre. Xi Xinping nih Kawlram a rak tlawn lio

Hi bantuk in Tuluk he an i dawt caah hin, Kawlram cu "democracy taktak" he cun aa hlat ziahmah kho mi a si. Federal kan hmuhnak ding ca zong ah dawntu a si. Zeicatiah Tuluk zong cu Communist ram a si i, democracy uknak cu a doh pengmi a si. Mahte uknak (federalism) zong an ram he, ramdang he a dohmi a si.

Cucaah Tuluk he hawikawm naihniam tuk ram kan si mi hi, Kawlram mi caah cun a pawi taktak. A bik in Kachin, Wa, Shan, Laimi le Rakhine caah a tha lo khun ko. Tlangcung ralkap pawl ca zong ah, thil pawi taktak a si. Hi BRI Project hi a tlam a tlin i, Kawlram ah lam lianlian an cawh khawh tik ahcun, tlangcung mi ralkap pawl ca zong ah, himnak nakin himlonak a tam deuh te ding a si. Nihin ni ah, Kawlram cozah nih hin hriamnam zong Tuluk sin in tam tuk a cawk hna.

Nihin ni ah, Kawlram eidin le thilri tam tuk Tuluk ram ah a lut peng. Tuluk ram in Kawlram ah thil a chia he a tha he, ti cawk lo in a lut ve. An thilri lawng a lut lo. An minung zong an luh chih. Cucaah Yangon hmanh ah Tuluk khua a chuak cang i, Mandalay cu Tuluk khualipi ti a si i, khuapi kip ah lam or innlo tha le dawr tha deuh paoh cu Tuluk nih an ngeih dih cang. Dawr kip hi Tuluk ca in a khat ngacha cang. Inn tha deuh cu Tuluk ta an si. Dawr tha deuh zong Tuluk an si. Company lian deuh zong Tuluk an si. Kawhtaung in Myikyina tiang Tuluk hmun kip ah an um. Sui dawr tam deuh cu Tuluk ta an si. Kawlram i lungvar mansung chuahnak, Mokok, Maisho, Phakant le Lungkhin tiang Tuluk company lawngte an si cang. Kawlram thilri vialte-eidin, tirawl in, thimla in motor le vanlawng tiang-Tuluk lo cun kan si kho ti lo.

Cucaah USA nih Kawlram kong ah fak deuh in khua a ruah lo le rian a tuan lo ahcun a rauh hlan ah remh awk a tha te lai lo. Hi tining tein thil a kal ziahmah ko ahcun, a rauh hlan ah Kawlram cu Tuluk nih a dolh thlu ngacha te lai.

Nihin ni ah, lim nih ngengpi duhsah tein a dolh zuahmah bantuk in Tuluk nih Kawlram hi a lam kip in duhsah tein a dolh ziahmah ve cang. Tuluk nih Kawlram a lemh tik ahcun, Kawlram ah USA a cawl kho te lai lo i, "USA zong Kawlram in a chuak lai maw? Asiloah an dawi lai maw? Asailoah a mah tein dah a zam te lai?" Cucu Pre. Trump cozah nih a tu an ruah taktak a herh cang.

--------------------------------------------

Michigan Pa Nih Todan Hlun A Cawkmi Chung A Hmuhmi $43,170 A Ngeitu Sin Ah A Pek Than

Tangka he pehtlai in cun, a tu kan chan hi lih le hrokhrol a tam bik chan a si. USA zong ah tangka kong ahcun a dinglomi an rak tam tuk ve. Ram hruaitu cheukhat cu tangka kongah, zumhtlak an si lo i thawngthlakmi zong a tu ah an um ko hna. USA zong ah dinlonak tam tuk a um ve i, Kawlram le India le a dang ram ahcun a zual rih. Pathian nih Sodom le Gomorrah a hrawh lai ah, miding 50 in 10 tiang pakhat hmanh a hmuh hna lo bantuk chan ah kan phan.

Dinnak a um tuk tiah ruahmi USA zong ah tax tuahnak in, company ah i hlennak in, contract ah i hlennak in, ram hruaitu pipi hmanh an rak ding dih ve hna lo. 
Cu tluk in dinlonak tampi a um lio zong ah, midingmi hi an rak tam tuk ve. Dinnak tluk in a tha mi a um lo. Khrihfa caah a herh khun. A tha khun. Dinfelnak hi Pathian nih a duhmi a si. A bik in tangka kong ah din hi Pathian nih a duhmi a si timi kha bible hmun tam nawn ah hmuh khawh a si.

Bible nih a kan cawnpiakmi cu, "Mah ta a silomi lak lo ding; tuan lo nak hmun ah theipar zun lo ding le tangka hi duh tuk lo ding" timi hi an si. A ruang cu, "Tangka duh hi sualnak vialte a hrampi a si" caah a si (1 Tim 6:10).

Naite ah CNN nih an tial. Michigan pa Howard Kirby timi nih, 2019 December thla ah minung 14,000 faite umnak khua, Owosso, Michigan, ummi, Habitat for Humanity ReStore khuh ngeimi todan thlun a va cawk. Cu dodan hlun cu inn ah a van tinpi. 

Owosso khua lai

A todan cu a chiah len zong ah tha tein aa tlep kho lo. A bo. A sia a rem lo. Cucaah todan cu a zip a phawih i a van zoh tik ahcun tangka tharthar a tomtom in $43,170 a rak um. A hmutu pa nih cun, "Mah hi a taktak maw a si ko? Ka mang a si maw?" tiah ka taksa ka sik a ti. 

Mr. Kriby nih cun sihni pa sin ah ruahnak a va hal. Sihni pa nih cun, "Hi phaisa hi, na va khirh hrimhrim lai timi khi upadi nih a ti theng nak a um lem lo" tiah a rak ti. 

Asinain Mr. Kirby nih cun, hi tangka i lak ding le chiah ding hi, upadi nih a ti thenglo zong ah, mah nih i lak ding hi thil tha a si lai lo tiah a ti caah, a cawknak dawr kha a hei auh than hna. Hi dotan hlutu hi a ho dah a si tiah a hei hal hna. 

Dodan hlutu hi, Kim Fauth-Newberry a si tiah an rak ti. Asinain cu todan a rak ngeitu cu a pu, Phillip Fauth a si i, 2019 ah a thi cang. Cucaah kan hnu zarh cawn Nilini ah khan Mr. Kirby nih Fauth-Newberry sin ah tangka cu a zapi tein a va pek than hna i, todan tu cu a cawkmi a si caah aa lak. 

Fauth-Newberry nih "It is just crazy" tiah a ti. 

"Zeicadah ka pu nih hin, hi todan chung ah bag in tangka hi a rak sanh hnga? A ruang ka thei lo" tiah Fauth-Berry vapa, Mike Newberry nih a ti.

Habitat for Humanity ReStore manager Rick Merling nih, tangka a hmutu "Kirby lungput hi, mi thinlung a lawmhtertu taktak a si" tiah a ti. 

Rick nih a peh rihmi cu, "Keimah caahcun, ken herhnak le chamhbaunak le tlamtlinlonak tampi um ko hmanh sehlaw, a hmanmi thil ka tuah peng ko lai" tiah a ti.

Kirby nih WNEM timi thawngpang tialtu a timi hna cu, "Hi tangka hi thil dang cawknak ah ka hman khawh ko. Asinain khirh ding timi tu kha chikkhatte ah ka thinlung ah a chuak ee" tiah a ti. Hi bantuk thil hi va tong ning law, zei dah ka tuah hnga tiah ka rak ruah tawnmi kha, ka ton taktak tik ahcun, "Hi ti thil ding tuah hi lungthin a lawmhtertu a si ko ti hi ka ruah" tiah a ti.

A ho hmanh nih todan chungah tangka um zong an thei lo. A hmuh zong an hmu lo. Aa lak zong ah a ho hmanh nih theih ding zong a si lo. Asinain midingmi cu mi hmuhlonak zong ah an ding ko. 

Hihi Pathian nih a duhmi thil a si. Pathian nih a duhmi thil hi kawl le tuah hi, Khrifah zumtu vialte kan rian a si timi kha Mr. Kirby tuahsernak nih a langhter. Cawn awk a tlak taktakmi Khrihfa nunzia dawh a langhter. 

Tangka a rak chiahnak bag

Tangka cungah note tete zong aa tial (WNEM.

-----------------------------------
Zohchihmi ca

1. WNEM.com ah an tialmi kha CNN nih an lak chinmi a si.

https://www.cnn.com/videos/us/2020/01/17/michigan-man-finds-thousands-of-dollars-in-couch-pkg-vpx.wnem

US Cozah Nih Khualtlawn Kham Dingmi Ram Ah Kawlram Aa Tel

Nizan ah ruah lo taktak in, Pre. Trump cozah nih, hlan ah US ram khualtlawn a khammi hna ram pasarih pin ah, a thar in ram sarih kan kham than hna lai tiah an van timi chung ah, Kawlram aa tel ve. Hihi zei ruang dah a si hnga? A ho hmanh nih a phi an chim kho rih lo. Catialmi zong nih mah ruahnak cio tial a si rih ko. Nikhatni ah a ruang an chim te khawh men ti a si. 

Hi khualtlawn kham tharmi ram pasarih hna cu: Belarus, Eritrea, Kyrgyzstan, Myanmar, Nigeria, Sudan le Tanzania an si.

Kawlram aa tel ve mi cu a pawi taktak. A bik in Laimi caah a pawi khun. Zeicatiah USA ah tampi kan um ve caah le USA ummi Laimi thawngin USA a phan kho lo dingmi zong tampi an phan kho hna. Kawlram ah innlo sa kho lo ding zong, innlo tete an ngei kho ve. Lairam cu leicung leitang thilchuak a um ve lo i, ramdang kal ceu hi kan thanchonak hrampi a si. US umkal ngaingai an phih ahcun Lairam tangka lutchuak cu a zor hrimhrim lai timi a fiang ko.

A voikhatnak khammi ram sarih kha cu Muslim ram lawngte an si nain, tu tan cu Krihfa tam deuh an umnak ram zong an i tel hna. An dirhmun kan zoh ta hna lai:

1. Belarus cu 58.9% Khrihfa an si i, Eastern Orthodox le RC an tam.
2. Eritrea 50% Khrihfa le 49% Muslim an si.
3. Kyrgyzstan hi 90% Muslim an si.
4. Kawlram cu 88% Buddhist an si.
5. Nigeria cu 50% hi Khrifah an si.
6. Sudan cu 97% hi Muslim an si.
7. Tanzania cu 60% hrawng hi Khrihfa phunphun an si.

Cucaah a voi hnihnak khualtlawng khamnak ah hin, Khrihfa le biaknak kip an i cawh hna. A voikhatnak cu Muslim ram lawngte an si. Cu caah a voi hnihnak khammi ram hna hi, "biaknak le terrorist kong" kha a ruang bik ah chiahmi an si lo timi zong a fiang.

A ruang cu hi ram pasarih ah hin, USA nih tihphan awk tlak taktakmi "terrorist" an um lo caah a si. Kawlram i ARSA timi hna cu Kawlram cozah hmanh nih an tih tukmi hna an si lo. Nigeria i Boko Haram timi zong USA nih tih tukmi an si fawn lo. A dang ram nga ah hin, US nih terrorist tiah a timi an um lo. Cucaah a voi hnihnak khammi ram hna hi, an khamnak a ruang aa dang a um lai.

Kham dingmi hna hi, sullam ngeilo in kham ding cu si dawh an si lem lo. Visa kham an timh cemmi hna hi, business le visit (khualtlawn) visa an si. Ram khat le ram khat an kham ning hna aa lo lai lo. Hihi an fehter thai ahcun, USA ummi Laimi zong chungkhar le Krihfabu in tlawn sawmmi pawl hi, an ra kho ti lai lo. A tu hmanh ah visa hmuh a har ngai cang i hihi a feh ahcun, kan chungkhar kan sawm hna lai timi hi, ruahchannak a tlawm taktak cang. Pem dingmi lam cu an kham lo men lai.

A cheu ram cu USA ah a lutmi an tlawm tuk caah, DV timi Green card lottery timi awngbali an tuah tawnmi zong kha phih ding ah an timh. President nih a chimmi cu, "hi visa ruang ah, duh a nung lemlo mi zong an rak luh tawnmi hi kham a herh" tiah a ti. Hmailei ahcun mifim cathiam le thiamnak ngeimi ca lawng hi, kan onh than lai tiah a ti.

Cozah uktu hna nih, hihi biakhiahnak taktak cu asi rih lo. Kan caih than rih lai i, hi chung ah ram khat maw ram hnih maw kan telh hna lai tiah an ti. An i el lio a si. Homeland Security le State Department nih kha thawngpang hlattu nih bia an hal hna nain, an let hna lo.

Atu Pre. Trump cozah nih, zei ram dah kan kham lai timi hi, hmai zarh Nikhatni ah an thanh lai ti a si. Cucu cozah thar an kaika te i ram zeimawzat khualtlawn an khammi hna aa thawknak ni thawk in, kum thum a tlinnak ni a si an ti. Pre. Trump nih office i ni 7 nak a umnak ni ah min a rak thutmi a si.

Cozah nih an timi cu, USA ram chungah hrawkhraltu (terrorist) an luh sualnak hnga lo khamnak ding caah a si tiah an ti. Asinain mi tampi nih cun an zum lo. Ramdangmi luh an duh ti lo ca tu hi, a muru bik a si tiah an ti.

A voikhatnak bik an rak khammi hna ram sarih cu a tam bik cu Muslim biaknak a biami ram pawl an rak si. Cucaah biaknak dang namnehnak a si tiah an ti caah Federal Court nih an rak kham than. A voi hnihnak khamnak cu White House nih an rak ti than i, March 2017 ah Federal Court nih an rak thlak than. Zeiruang ah tiah cun, biaknak nannehnak a si caah US constitution ning a si lo tiah an ti caah a si.

Cu hnu ah Supreme Court ah an i cuai than i, bia an caih hnu ah minung 5-4 hnatlaknak in June 2018 ah US rampumpi upadi (federal law) nih President hi US luh khamnak nawl hi, kaupi a pek ko" tiah an ti caah, an fehter.

Cu a vokhatnak khammi ram ahcun, Iran, Libya, Somalia, Syria, Yemen and North Korea an i tel. Cu hnu ah Venezuela ram in ram hruaitu politicians pawl an i tel. Pre. Trump cozah nih, Chad ram zong caan tawite a kham nain, April 2018 ah khammi cazin in an lak than.

Hi khammi ram vialte lakah, North Korea cu Muslim a um lo mi ram an si nain, US cozah he an i remlo caah a si. A dang ram hi Muslim a tam deuhmi ram an si.

A tu ah kham tharmi ram hna hi, USA ah a hlei in an cam caah a si tiah an ti hna. 2018 chung ah hin, business le visitor visa in USA lutmi chung ah, Eritreans pawl hi 24% hi a hlei in an cam; Nigerian 15% hi a hlei in cam; Sudan hi 12% an cam. USA ah hin, ramdangmi a hlei cammi hi 1.9% an si ti a si. Cu he epchun ahcun, hi ram hi a hlei cammi an tam tuk ve caah, an ral deuh ve hna.

A ruang cem hi, cozah nih an chim rih lo caah fiang tein theih khawh a si rih lo. An puh cemmi cu "over stay" a hlei in an cammi raung; US an tlawn tik ah health insurance an ngeih lo caah cozah an sunghbau termi ruang, cun US an um lio ah an hmuhmi tangka kha ngunkhuai (tax) pakhat hmanh liam lo in an ram ah tangka tam tuk an kuatmi ruang ah a si lai tiah ruah a si.

Hi bantuk in US tlawn hi kham ruang ah chungkhar tampi harnak an tong cang. Hi ruang ah US hi kan him deuh hlei lo tiah an ti.

Cun 911 i terrorist vialte kha minung 19 an si i, cu chungah 15 cu Saudi Arabia mi an si nain, Saudi Arabia hi President nih a kham lo tik ah, President hi hlan ah Saudi Arabia he sipuazi pehtlaihnak tampi a ngeih caah a si tiah a timi an um ve. Terrorist tam bik an ratnak vial kham tung lo in, ziah a dang an ratlonak ram tu a kham hna hnga, a timi zong tampi an um. President cu nawl a ngeih tuk caah a duhmi a kham ko i, a duhlomi kham lo a si ko.

Hi USA ram mipi nih ramdang pemmi hi a kan uar tuk lo caah le a kan rem ti lo caah, 2020 thimnak ah hi bantuk ramleng kham a timhmi nih hin President hi a chuahter khawh timi ruahnak petu nih an zumh caah a si an ti. A ruang taktak theih a si rih lo.

Kawlram hna a kan kham sual taktak ahcun, pastor le evangelist le a dang chungkhar a rak tlawngmi zong US luh hi a fawi ti lai lo. A tu hmanh ah Krihfabu sawmmi pastor le evangelist cheukhat cu an lut kho ti lo. Hi pin ahcun a har chinchin cang lai. Cu nupi le auhnak zong a har chinchin cang lai. Mifim cathiam le thiamnak (skill) ngeimi lawng an lut kho cang lai.

Cucaah Kawlram hi an phihmi ah aa tel thai taktak ahcun Laimi kan ca zong ah sunghbaunak nganpi pakhat a si te ding a si. Hihi fehter taktak a si rih lo. Cucaah thla kan cam zong a herh.

Cun hmailei ah Laimi le ramdangmi zong kan i ralrin a herh ve. US cu upadi ram a si. Dinfelnak ram a si. USA kan rat tik ah, an upadi zulh le an phung zulh ve hi a herh tuk. Ningcang tein nun kan herh. Ningcang tein kan nun lo caah, hi bantuk in thil a chuah zong a si kho ve.

---------------------------------

Zoh chihmi ca

1. Michelle Hackman nih The Wall Street Journal ah a tialmi "Trump Administration Plans to Expand Travel Restrictions to Seven Countries" timi zoh chih in tialmi a si.

https://www.wsj.com/articles/trump-administration-plans-to-add-seven-countries-to-travel-ban-list-11579638341

Colorado Tivapi Nga Zatuak Ah 80% An Thi

Vawleipumpi a lum chin lengmangmi ruang le khua a hremmi ruang ah meikang hi a tam chin lengmang ti a si. Europe zong ah meikang a tam chin lengmang. Australia le Canada zong ah a kang chin lengmang. US nitlaklei hna cu, khua a hrem caah le ruah a tlawm tuk caah, thingram an ro tuk a tu le tu ram a karng.

Hi chung ah California le Colorado hrawng hi a zual hma cem. 2018-2019 chung ah, California hna cu a kum ning bantuk in a kang. A kangh ning a fah tuk caah, khua le innlo a hrawhmi a tlawm lo.

Hi meikang vialte lakah a pawi taktakmi cu, Colorado Ramkulh i a kangmi mei hi an si. Zeicatiah meikang nih innlo a hrawh lawng silo in, ramsa le nga tam tuk a thah hna caah a si.

2019 thal lio ah, ramsa le nga lei thiammi mifim mi hna nih an tuak i, 2018 i a kangmi Colorado Ramkulh meikang 416 ruang ah, Colorado Ramkuhl tivapi nga vialte i, zatuak ah 80% cu ramtang meikangmi ruangah an thi ti a si. A ruang cu ni a linh caah tii a lum pin ah, meikang nih ti a lumnak tam tuk a kaiter. Cupin ah meikhu, kangdap le meihawl ruangah tiva tii a lum chinchin I, a hnawm chinchin. Cucaah nga tam tuk an thihnak a si.

Nga tam tuk a thattu Colorado Ramkulh meikang hmun khat

June 2018 in mei hi a rak kang i, sau tuk a kang. Cucaah Colorado nitlak-thlanglei a ummi tivapi Animas River zong ah hin, tii chung nga hi tam tuk an rak thi. Cucaah cu ka tiva nga zong cu 80% an thi lai ti a si. Hihi ramsa kilvengtu hna nih an chimmi a si.

June 2018 in Colorado ah hin mei hi voi 416 fak taktak in a rak kang. Cu nih cun ramtlawng ramsa le va pin ah, tii chung thilnung hi tam tuk a rak thah hna ti a si.

Animas Tivapi ah hin, "bluehead suckers" timi hi a tam ngaingai. 2016 ahcun a let-li (quadruple) in an rak karh ti a si. Cucaah nga tlaihnak hmun ah, "Gold Medal" (sui tazaih) a hmumi tiva a si. Cu Gold Medal hmuhnak ding caah, ramtang thilnung zohkhenhtu pawl nih hin kum tampi an rak i zuammi a si. Nga tam tuk an thih zong ah a hmuh ciami Gold Medal hmutu tiva a sinak cu a lo hlei ding a si lo. 

A dawh taktakmi Colorado Tivapi a si

Hi Gold Medal hi a hmuh than khawh peng nak ding ca ahcun, ramsa zohkhenhtu hna nih nga thlah than a hau lai ti a si. 2019 Springs ah vur a tlami le ruah a surmi nih meikang hang vialte kha tampi a tlengh caah, tiva ti zong a tu cu a thiang than cang ti a si.

Cucaah nga zong cu, ngakhur ah an karhter than i, tivapi chungah kum khat ah nga 5,000 in 10,000 karlak lengmang an va thlah than hna. Hi ti bantuk in USA ahcun ramsa zohtu hna le cozah an i zuam pin ah, mipi zong sikan an ngei; phung an zulh tuk caah nga le ramsa hi an him pin ah, an karh ning a rang taktak.

Meikang ruangah a thimi Animas tivapi nga

USA cu Pathian pekmi an tiram le ramsa hna hi, an kilven tuk hna caah, an ram hi a hninhno pin ah, ramsa, va le tii chung thilnung hna hi an rak tam taktak. Cu ti an tam tik ahcun, mipi ah pawcawmnak tiang in ngengpi, sazuk, ngal hna hi kah awk an um. Nga, ngaikuang le cangai in a paw a cawmmi zong an rak tam tuk. Tiram le ramsa kan dawt ahcun, minung caah a tha tukmi thil a rak si.

USA thil tining hi cu a rak tha kho tuk. Kan nih Laimi zong nih kan ruah awk cu, hihi a si.
Laimi zong hi Pathian nih a kan pekmi, thingkung ramkung zohkhenh kilven kan herh taktak. Kan Lairam ah a ummi ramtang saram, va le tii chung tlawnglengmi thil nung hna hi, zohkhenh le bultawn le karhter hi, kan rian biapi taktak a si. Ramdang mi nih a rak kan tuah piak lai lo. Kan mah Laimi te nih kan Lairam cu kilven le zohkhenh ding hi, Pathian pekmi rian a si. Cu Pathian pekmi rian cu nang le kei nih kan tuan ve hna maw?

Ek-pon Ca Hmanh Ah A Thahnem Lo Mi?

Bible Biakam Thar zoh tik ah, Jesuh Krih nih "ek-pon" timi biafang hi, voikhat te lawng a hman. Jesuh nih hi bia a hman tik ah, sullam ngei tein a chim i a hmanmi a si. Ek cu minung nih a hnawmtam bik tiah kan ruahmi le kan fih bikmi thil a si. Zei i kan rel lo bikmi thil zong hi, "ek" he kan tahchunh theu. Jesuh zong nih hin, "Pathian ka zum tiah aa ti ve tungmi, zei hmanh midang ca le Pathian caah thlum-alnak a ngei ve lo mi hi, ek-pon he kan tahchunh." A bia hi a fak taktak ve.

Zeiruang dah Jesuh nih hi tluk biafak hi a hman hnga? Cucu tu chun zumtu aa timi hna nih ruah taktak kan herh.

Jesuh nih a mah zumtu le zultu vialte hna hi, "vawlei cite le ceunak nan si" a kan ti. Pathian sunparnak ca ding ah, cite bantuk in al ding le mei bantuk in ceu ding hi a kan fial. "Cu ti cun thil tha nan tuahmi kha an hmuh lai i, vancung khua ah a ummi nan Pa kha an thangthat lai" tiah a kan cawnpiak (Matt 5:13-16). Hihi Jesuh nih amah caah tehte siter a kan duh caah a si.

Jesuh nih a mah zummi paoh, "thil tha" tuah a kan fial. Cu "thil tha" tuahmi cu, kan mah pumpak ca miaknak le minthatnak ca si lo in, kan tuah tik ah kan biakmi Pathian tu kha an thangthat lai tiah Jesuh chimmi a si. Khrihfa nih kan tuahmi thil hna hi, kan mah min thatnak le min thannak ca si lo in, vancung ummi kan PA kha midang nih an thangthatnak ding caah a si.

Minung kan sinak ah, Pathian nih a kan serning aa dang cio. Cucaah minung a phunphun kan um. Kan vunhawng, pumrua, ruhkhua serning le lungput le fimthiamnak zong kan i lo cio hna lo. Kan i dang cio hna. Vawlei ah minung billion 7 tluk kan um cang i, pakhat hmanh hi kan i khat lo. Cu tluk cun kan i dang hna. "Cu kan i dannak te zong" cu cite he kan i lawhnak pakhat a si.

Cite zong hi, phun tam tuk a um. Rili pakhat le khat an al-ning aa lawh lo bantuk in cite zong an al ning aa lo ve lo. An thatnak le chiatnak zong aa lo lo. An sining le al ning aa tluk lo. Tlangcung in a chuakmi cite ciocio zong, an chuahnak vawlei le ram aa dan bantuk in, an al ning zong aa lo ve lo. A al deubmi an um bantuk in, a al lo deuhmi an um ve.

Vawleicung ah tibual le rili a al taktakmi tampi an um i, Bible ah minthang bikmi rili pakhat "Rili Thi" (Dead Sea) hi a al bik paruknak a si i, 33.7% hi a alnak (salinity) a si. Gaetale Pond timi Ethiopia ram i tibual hi vawleicung ah a al bikmi ti a si i, a alnak hi 43.3% a si. Cu bantuk in an alnak aa lawh lo bantuk in, an chuahmi cite zong hi an alnak aa lo hna lo. Cucaah rili le tibual a almi in an chuahmi cite hna hi, cite ciocio an si ko nain an alnak a rak i lo hna lo tinak a si.

Jesuh nih hin, Rili Thi zong hi a va hmuh ve hrimhrim lai. Sodom le Gomorrah khuarawp an timi hrawng zong hi a kal ve hrimhrim lai. Rili Thi cite zong hi a hmuh ve hrimhrim lai. Cun Judah ram mipi nih an hmanmi cite zong hi, a al deuh le al deuh lo a hmuh hrimhrim hna lai. Cun "cite" ti tung in, alnak a tlawm tuk mi zong hi a rak hmuh hrimhrim lai. Cucaah a al lo mi cite kha, minung le saram caah zeihmanh san a tlaihlo le vawlei ah mipi nih an hlonh menmen i, an lamh chih menmen zong a rak hmuh hrimhrim ko lai.

Cucaah "al-nak" a ngeilomi cite kha, man a ngeih lo zia; zeihmanh thathnemnak a ngeih lo zia le mipi nih a pam an hei ti lo zia kha Jesuh nih a rak hmuh hrimhrim lai. Cite si tung i, al-nak a ngei ti lo hnu ahcun, zei ca taktak hmanh ah santlaihnak kha a ngei kho ti lo. A hrang tlaihnak zeihmanh a um ti lo.
Cu bantuk "al-nak a ngei ti lo mi, cite" cu Jesuh nih "ek-pon" he a tahchunh.

 "Cite si tung i, "alnak" zei hmanh a ngei lo mi cu, Jesuh nih "ek pon" ca hmanh ah a thahnem tilomi an si" tiah a ti (Luke 14:35). 

Jesuh nih hin, "ek" timi biafang hi, voikhat lawng a hman i, "Zumtu si tung i thil tha zei hmanh a tuah lo mi, cite si tung i alnak a ngeilomi cu, ek-pon ca hmanh san nan tlai lo" tiah a ti duhnak a si. A bia a fa k taktak. Thil tha tampi kan tuah khawh lo hmanh ah, "ek-pon" ca tal ah a thahnem mi si tal cu a herh taktak. "Ek-pon ca hmanh thathnem lo cu, minung sinak ah sullam a ngei ti lo."

Cucaah zumtu Khrihfa aa ti ve tung i, mah ca zong thathnem lo. Chungkhar ca zong thathnem lo; sang, zatlang, Krihfabu le khua ca zong ah thathnemnak pakhat te hmanh ngeih lo; thil tha zong pakhatte hmanh tuah duhnak ngeih ve lo; midang nih thatnak pakhatte hmanh hmuh piak awk um lo; minung zong lawmhter lo le Pathian caah thil tha pakhatte zong a tuah duh ve lo mi.." kha "ek-pon" tluk hmanh nan si lo a kan ti duhnak kha a si.

Cu ti a si caah, tu chun zumtu aa timi nang le kei hi, kan sining check cio a herh. Pathian duhnak hi pakhat te tal kan kawl maw? Kan va tuah khawh lo hmanh ah  tuah duhnak thinlung tal kan ngei maw? Tuah teh kan i zuam maw? Jesuh kan zumhnak hi kan tuahsernak ah pakhat te tal a lang kho ve maw? Jesuh zumtu kan sinak hi, midang nih kan thatnak pakhat te tal an hmu kho ve maw? Khrihfa zumtu kan sinak hi teh, Buddhist le a dang biaknak nih kan thatnak hi a pelpawi te tal an hmu kho ve maw? Kan thatnak chim awk hi zeital an hmu kho ve maw?

Jesuh nih teh tu chun ni ah, rak kan chek ve sehlaw, nang le kei hi, "Ek-pon ca hmanh ah nan thahnem lo mi" tiah a kan ti sual hnga maw?

Zu Hi Chin Miphun Zapi Ral A Si

USA in Lai Tlang a tlungmi tete hi, thawngpang ka hal tawn hna. Lairam cu a thangcho ngai cang. Innlo, lamsul, hnipuan, hruk-aih le ngeihchiah ah an thangcho tuk cang an ti ah kan i lawm tuk. Cell phone, computer, TV le video lei zong ah an thangcho tuk cang timi kan theih tik ah, lung aa lawm tuk. Asinain minung tam deuh cu, riantuan an zuam ti lo; mino tampi cu zu din saei le ningcang lo nunnak a tam tuk an ti ahcun, ngaih a chia tuk tawn. Lungthin a kekkuai taktak ko.

Laimi nih hin, kan tuanbia, kan sining, kan ram le miphun umtuning hi kan fian a herh. Kan tuanbia  philhlo a hau. Zeitluk in dah kan miphun hi ral kan ngeih? Zeitluk in dah tihnungmi thil nih a kan kulh timi kan fian le kan i ven a herh taktak. Kan ram le miphun hi, kan dirhmun thinphan a um taktakmi kan si. Cucu Laimi nih kan ruat tawn maw?

Khatlei ah zu lawng si lo in, Kawl holh le Mizo holh le hla nih a kan rialdip tiah an ti. Hi zong hi kan ruah rih a herh. Kan hlasak tiam pawl zong nih, Lai hla sak hi kan uar ve a herh. Kawl hla le Mizo hla le Mirang hla saknak in, Lai hla sak hi thapek deuh a herh.

Laimi hi miphun fate kan si. Nichuahlei ah Buddhist a tambikmi Kawl an um. Nitlaklei ah Hindus an tam biknak India ram a um. Nitlakthlanglei ah Muslim an tam biknak ram Bangladesh an um. Buddhist, Muslim le Hindu biaknak lianlian pathum nih, a kulh bak in a kan kulh.

Cu kulhmi tlangcung ram fate ah khua a sami kan si. Cucaah, kan miphun hi, a zeitilei paoh in "biaknak ral le miphun ral" kan ngei. Krihfa hi rak si ngelcel hlah u sih law, Laimi cu kan lo cang lai.

Jesuh hi Laimi kan caah thlarau khamhtu lawng a si lo. Kan nun lio hrimhrim ah kan taksa le thinlung khamhtu zong a si. Jeusuh hi, kan rumnak hrampi zong a si,. Kan fimnak hrampi zong a si. Kan thanchonak hrampi zong a si. Laimi ramdang ah tampi kan kalnak kan hrampi zong a si. Laimi a kan cawisangtu le a tu bantuk thluachuah hmumi miphun ah kan chiatu cu Jesuh a si. Khrihfa sinak hi a si. 

Pathian nih a kan dawt i, Missionaries hna hmang in, Laimi cu a tu ah 85-90% hrawng hi Krihfa kan si tiah kan ti tawn. Kan i lawm i, kan i lunghmuih cio. Phungchimnak zong ah chim lengmang cio a si. Lairam cu Krihfa ram tiah kan ti tawn i, kan lung aa lawm tuk cio hna.

Cu kan Lairam le miphun te cu, kan dawt cio i kan tlaihchan cio hna. Khawika kan umnak le vaivaihnak ram zong in, Lairam le Lai miphun cu kan ngai cio hna. Kan umnak kip in kan ram le miphun hi kan philh kho lo. Kan umnak USA zong in kan philh  kho lo. USA in Laitlang ah a tlungmi hi thawngpang ka va hal tawn hna.

"Lairam cu, innlo le lamsul a thangcho an ti cio caah lung aa lawm tuk. Hakha le Thantlang zong an thang tuk hna tiah an ti tik ah lung aa lawm tuk. Motor le motor cycle a tam. Dawr zong a tam i, a lamkip in an thangcho tuk cang" an ti ahcun kan i lawm tuk cio hna.

Asinain, Hakha khua le Thantlang khua ah zu ding an tam tukmi le zu rit ruang ah accient le mithi an tam tuk an ti, an chim tik ahcun lung a rawk taktak ko. Ngaih a chia taktak ko. Lungthin kehkuai aa zal. "Kan rumnak hi, kan miphun rawhnak lam a si ko ne lai lo maw?" timi ruah tlak in a um.

Khatlei ah, zu lawng a si rih lo. Kuva an khai tuk; an ha a sen tuk; khua chung ah kuva ningcang lo in an chak; lamkam ah hnawm an hlonh; khua hi a hnawm tuk tiah an ti tik ah cun, kan ram kan thangcho timi hi, a chung thil sining ahcun kan thangcho hrimhrim lo timi a lang tuk rih. A pawi taktakmi a si.

Tlangval mino tampi hi, riantuanlo in motor cycle cit le chawh lawngte an rian. Lakphakti din le vah le zudin lawng an rian ko an ti ahcun, lung a tha lo taktak. Hi hnu kum kum 20-30 ah Lairam nih kan ton te dingmi thil ruah ah hin, ngaihchia taktak a si. Mino nih lungfim a herh taktak cang.

Kawlram tlungmi nih an chimmi lak ah, lungthin a fak khunmi cu hihi a si:-

Hakha le Thantlang ah Kawl pawl nih "Zu heh tiah an zuar i, Laimi tangka in an rumnak cang. Tlakrawh inn thatha an i sak le nuam taktak in an um. Hlan ah sifak te hmanh kha, Laimi tangka in an rum cang" tiah an timi bia a si. Cu van theih ahcun, ceknel tiang in mi a kan runh. 

Khrihfa a si lo mi Kawl Buddhist pawl kha, dawtnak in Jesuh thawng tha bia tu kan chimh hna i, zumtu kan ser dingmi hna tu khi, Pathian duhmi a si. Cu si lo in, Laimi Khrihfa tu nih kan tangka in, rum lak kan va tuahmi hna kha, Pathian duhlomi thil a si. Cucu ruah ah lung a fak taktak.

Ramdang ah chungkhar tampi cu, mitkuh cim lo le thadi zaangbaa taktak in rian an tuan cio hna. Boss te tang ah thir le phang in riantuan a si. Heh tiah rian hnek an si. An tha a dit tuk le rian an hnek tuk hna caah, a caan ahcun a pumh hmanh pum kho lo in micheu an um tawn hna. Hmuhmi hnihkhat tein Lai Tlang lei ah kuat a si.

Miphun pakhat cu kan huat awk a si lo nain, an tuahsermi a thalomi ziaza tu cu kan huat awk a si ko. Zu zuarmi cu Lai asi pek, Kawl a si pek, zei miphun a si pek ah, Khrihfa nih cun tha kan pek lo ding hna a herh.

Ramdang kan phakmi hi Pathian thluachuah a si kan ti. Amah nih a kan pek ciami thluachuah hi, micheu caah zuu dinnak menmen le zudawr menmen ah kan hloh ahcun, Pathian cu a lung a tling bal lai lo. A ngaih a chia ve ko lai. A ti lio ah, Kawlram pumpi ah Laimi cu Pathian nih thluachuah an pek hna; an hman hna tiah a kan ti I, a kan cawisan. Asinain, a tu lio Lai Tlang i, zudin saei le zukhmawn a zualhmat ning an chim ahcun lungdong taktak a si.

Hi tining te a si ahcun, kan Laimi hi Pathian nih a thluachuah a kan cawh than te lai. Kan thluachuah hi miphun dang sin ah aa thial than te lai. Miphun rawh hi a fawi tuk. Hi tining tein kan I ralrin lo le ningcang lo in kan nun ahcun kan miphun hi lohtlau khawh kan si. Pathian thluachuah zong hi, a pit zau lai. A rau lai lo.

Zeidang vialte nakin lung a rawk cemmi cu, "Hakha le Thantlang thlanmual lungdonh kong a si." Hakha le Thantlang lungdonh zoh ahcun, kum no tete, tlangval thimi an tam tuk. Kum 50 cung le ngakchia nakin kum 22-35 kar an tam bik. Thlanmual hi a khah a rang tuk" tiah an ti tik ahcun, luongthin a kekkuai tuk.

Kan ram nih le a si a fak. Minung nih le kan thangcho fawn lo. Kan minung nih le kan tlawm tuk. Kan karh ning nih le a fum tuk fawn. Cu lio ah caan i, hmailei ah chungkhar le khuaram caah bochan tlak dingmi mino tete nih, nulepa hmanh thih hlan ah, mual an liammi ruah ahcun, lungthin a kekkuai tuk. Cucaah zuu hi sualnak le thatlonak a si hrimhrim ko. Rawhralnak phunphun chuahtertu a si hrimhrim ko. Cucaahcun vawleicung ah a fim bik tiah an rak timi Siangpahrang Solomon nih cun, zuu zong ah hi tin a ti:

Hrai chungah sen kirker tein a um i tleu dildel tein a lang i, van dolh ah nal ngai dawh a si mi zu khi, a zoh hmanh va zoh hlah. A donghnak ahcun rul bantuk in mi a cu i, ping-er sivai bantuk in mi a henh (Phungthluk 23:31,32). 

Solomon nih hin, "zu hi, rul bantuk in mi a cu mi a si a ti. A sivai hi a tak tuk i a si a tak tuk ah rul lak ah sivai a tak bik mi, ping-er sivai bantuk a si tiah a ti. Rul cu mi a kan cuk hlan in, thah asilole hrial a herh bantuk in, zu zong hi a kan lem hlan le zu-tama kan si hlan ah hrial a herh. Tei a herh. Culo ahcun rawhnak ngan taktak minung nunnak ah  chuahter khotu Satan hriamnam a si.

Cucaah Laimi nih zu kong hi biatak tein kan ruah a herh. Zu hi hi tin kan hmuh a herh cang:

1. Pumpak nunnak, ziaza le sining hrawktu a si.
2. Chungkhar sining vialte hrawktu a si
3. Khua le sang buaitertu le hrawktu a si
4. Ram hrawktu a si
5. Miphun hrawktu a si.
6. Minung le minung karah pehtlaihnak hrawktu a si
7. Chungkhar le khua sipuazi hrawktu a si
8. Accident phunphun chuahtertu "Lainawngtu" a si.
9. Pathian biakinn timi "kan pumsa hrawktu" a si.
10. Thinlung le thluak hrawktu a si
11. Minung nung nain sal ah a kan tlaitu a si
12. Minung nung nain "lainawngtu" a si
13. Zumhnak dertertu le zumhnak hrawktu a si
14. Thlarau sal ah a tlaitu a si.
15. Minung thlarau Hell ah a kalter khotu "Satan hriamnam" a si

Cucaah "zu" hi tih a nung tuk. World Health Organization (WHO) tuaknak ah, ritnak si vialte nakin zuu nih hin minung nunnak tam deuh a hrawh minung tam deuh thihnak a chuahpi ti a si. "Kum fatin in, vawleicung pumpi ah thih za lo in minung 3.3 million hi zureu (alcohol) ruang bak ah an thi" tiah WHO nih an ti.

US zong ah hin, zu ruang ah a thimi le chungkhar aa thenrawi mi an rak tam ngaingai. US lawng ah hin, kum chiar in zureu ruang bak ah minung 88,000 lengmang an thi ti a si. 2005-2010 karlah ah, thih za  lo nain, minung an thihmi le an kum an sunghmi an tuak tik ah, kum 2.5 millions an sung ti a si. A pam taktak.

USA zong hi zuu a ding ngaimi ram an rak si. Zureu (alcohol) taktak hi, a buaktlak in minung pakhat nih 9.8 liters an kum chiar te an din ti a si. Hi ah hin, beer le wine te hna aa tel rih lo. Kawlram hi cu 4.8 litters an din i kan ram pawng ummi India cu 5.7 liter an din i, Thailand cu 8.3 an din. Europe hi USA nakin zureu an rak ding deuh. Africa chaklei ummi Muslim ram pawl hi, zu a dinglo cemmi ram an si.

Zuu hi a mak taktak. An din hnu ahcun rihma ngeih a har tuk. Din zia thiam a har tuk. Zu tei hi a fawi lo. Cucaah USA zong ah mi tampi nih an tei hlei lo. Mirang zong nih an tei hlei lo. Minak le Spanish zong nih an tei hlei lo. Laimi zong nih kan tei khlei lo. Cucaah USA ah Laimi kum tling lo in a thimi tam deuh cu zuu he aa pehtlaimi thihnak an si.

Cucaah zuu hi Lai Tlang zong ah Laimi a kan hrawktu a si i, USA zong Laimi a kan hrawktu a si ve ko. Cucaah Hakha le Thantlang lawng ah si lo in, USA tiang zong ah Laimi kan ral lian bik cu "zu" hi a si ko. Cucaah Chin National Day hna ah, zudin hna hi zuam ding a si lo. Zu din cu miphun kip nunphung ah a um ko i, zupu dah hna hi kan nunphung a si ti phun in ruah ding a si lo. Chin National Day hna hi, zu le sa he ciah ni ah kan hman ahcun kan miphun hi kan rawk lai. Zupu din zong a piah in piah ding a si lo.

Cucaahcun Pastor, evangelist, Khrihfabu hruaitu vialte, zumtu vialte nih kan doh a herh. Zu dingmi pastor le evangelist cu mipi zong nih hman ding an si lo. Zu dingmi politician zong mipi nih dirpi ding an si lo. Ralkap le palki zong nih dinlo ding a si i, dothlennak tuahtu ralkap zong nih dinlo ding a si. Chin National Day zong ah zupi dah te hna hi, tuah ding hrimhrim a si ti lo. Chin National Day te hna i, zu dah hi kan nunphung in hloh a tlakmi thil a si. Hi bantuk in a lam kip in, kan zapi tein kan doh lo ahcun, zu nih nikhat khat cu Chin miphun hi a kan dolh khawh dih.

Cucaah, zu hi Chin miphun dihlak nih, "Chin miphun zapi ral a si" (Bung-yan-thu) ruah ah a herh cang. Upa ngakchia in, nunu papa in, kan ral ah ruah ding a si.


-----------------------------------------

Zohchunhmi ca

1. WHO nih an tialmi "Management of Substance Abuse"
https://www.who.int/substance_abuse/facts/en/

2. CDC tialmi "Alcohol Use and Your Health"
https://www.cdc.gov/alcohol/fact-sheets/alcohol-use.htm

1967-68 Rangoon University Chin Student Hmanthlak

Mirang nih "Hmanthlak pakhat cu biafang thawngkhat he aa tluk" tiah an ti. Asiloah hmanthlak pakhat nih bia ka 1,000 a chim tiah ti a si. 

Hihi a rak dik taktak. Hmanthlak pakhat nih hin, ming pakhat sining le tuanbia tam tuk a langhter khawh bantuk in, mibu hmanthlak pakhat nih, miphun pakhat kan tuabia le sining hi tam tuk a langhter khawh. 

Hmanthlak hna hi an hlun deuhdeuh i, an sunglawi deuhdeuh. Tuanbia an ngei deuhdeuh. Man an ngei deuhdeuh. 

Naite ah, Laimi kan pa pakhat, Pu Lian Uk nih, 1967-68 Rangoon Arts/Science Institute i, Chin sianghleirun siangngakchia hmanthlak a van tarmi le ca a tialmi van hmuh cu, "Hi hmanthlak hi, bia ka 1,000 nak tam bia a chimmi tuanbia phurtu hmanthlak a si" tiah ka ti. 

Ka zoh i, ka lung a leng kho taktak. Lungthin a khawih. Hmanthlak cu "a nak le rang" mi te a si. Color zong a si lo. A fian zong a fiang tuk ti lo. A fiang mi cu, hi hna hi, Lai nunphung lam a lammi an si timi cu a fiang. 

Hmaisuang thumi, hi Lainu hna hi, an muisam zong an rak i dawh. Uar an um ngaingai. Lainu ahcun mi za taktak an rak si hna lai timi cu a fiang ko. A hnu dirmi, Laipa pa zong hi, mi za taktak an rak si lai timi cu a fiang bak. 

Pa cu a hnu lei deuh an si i, an fiang tuk ti lo. A hmailei nu pawl cu an hmanthlak ah an fiang tuk rih. Heh tiah ka zoh sek hna nain, ka hngalh khawh phak an si ti lo. 

A ruang cu, 1965 ah a chuakmi ka si tik ah, hi hmanthlak an i thlak lio hi, kum 2 kuakap lawng ka si rih tinak a si. Ka hei ruat i, a sau ko cang. 

Hmanthlak tartu Pu Lian Uk zong zeitluk in dah a lung a len hnga timi ka ruat. A chung aa telmi hi an nun ahcun, an hmuh tikah an lung a leng tuk ve lai tiah ka ruat. Hi hmanthlak van ruah ah, kan Laimi fimcawnnak i mihmasa hna kong hi, ruah ding a tam tuk. Tuanbia tam tuk a phurh. An sin ah ka tello nain, a lunglen ding ning ka hei ruah piak i, ka lung a len piak bak ve. 

Kan mah Mandalay University kan kai lio hmanh hi, Lai siangngakchia kan rak tlawm ngai rih.A harnak a tam tuk rih. Chin National Day te hna kan rak tuah ah hin, a rak nuam tuk. Kan rak i nuam tuk hna. Kachin University student pawl hi, Chin National Day ah an rak lam tawn. 

Hi college kan kai lio hmanthlak van hmuh hmanh ah hin, lung a leng tuk. Ngaih a chia tuk. Liamcia caan ruah ah, tuanbia lawngte an si. Kan mah university kai lio cu, 1984-88 a si i, naite khan a si nain, cu hmanh ahcun a rak harnak caan a tam tuk. 

Hi 1967-68 lio i, Rangoon i sianginn a rak kai mi hna hi, an rak har taktak ko lai. Asinain hi lio i university a rak kai cangmi kan Laimi cu miza taktak an rak si ko. 

Ka zoh bak in ka ruahmi cu, "Hi hna hi a ho te dah an si hnga? An min ho dah an si hnga? An dih ah zei rian dah an tuan cio hnga? A tu ah an dam rih hna hnga maw? Hi hna hi, Laimi fimcawnnak ahcun mihmaisa (pioneers) taktak pei an rak si hi?" ka ti. Ka upat hna. Ka tihzah hna. Upat hmaizah zong ka pek hna. 

Hmanthlak ka hmuh bak in, ka ruah colh mi cu, "Hi hmanthlak hi, biafang 1000 leng in tam deuh bia a chimmi hmanthlak a si" tiah ka ruat colh. Tangka thawng tampi in cawk a phumi hmanthlak zong a si. Zeicatiah hi hmantlak nih, 1967-68 Laimi kan mifim cathiam hna i, an nunnak tuanbia kha tam tuk a langhter caah a si. 

Cucaah hmailei ah tuanbia siseh tiah ka ruah caah, hmanthlak tartu Pu Lian Uk note he a tanglei ah ka van tar chih. A sunglawi taktakmi ca le hmanthlak a si. 

Hi hmanthlak hi, Laimi nih kan ngeihmi museum ah chiah awk a tlakmi hmanthlak pakhat a si.

--------------------------------------------------------

Rangoon University of Arts/Science/Institutes Chin students Amateur Dancing Troupe 1967-68

Dear all:

                Here is posted a  group photo  of Rangoon Arts/Science and Institutes University Chin students’ Amateur Dancing Troupe 1967- 68 of 62 years ago. They were our comrades who had so admire our Chin national tradition of dancing in those days performing it in so much  unity as an example for the coming generation Chin youths on the Rangoon University stage in wishing to keep it on  in ever existence forever. Those of us remaining  out of them as grandpas &mas  behind them are living today to keep on their wish here with the coming generations and tell our memory with them and their sweet historic life . 

Pu Lian

Front line Seating L to R:

No.1.Zam Go Niang aka Aye Aye Myint  M.B.,B.S, from Laitui village origin , Tedim who might now be a medical doctor some where in the country.

No.2 Sayama Lai Nei Cuai, B.Ed Falam origin but in Kale-Kabaw valley.

No. 3. Man Lun Cing, B.Com, some where a company Manager, daughter of Commissioner  Thawng Cin Thang, might be Saizang village origin,

No. 4.Sayama Dim Lam Cing ,B.Sc Tedim who usually was our announcer in very beautiful and sweet voice in all our students’ ceremoneys,  Daughter of Pu Khup Za Cin, Export import Chin Trading Co. Ltd owner once and the back bone of Chin National Organization(CNO).

No. 5. Sayama Mai Esther Tin  Tin Mya, BSc. Samoe  U Ba Thaung Tin’s Niece from Sandwe

No 5. Sayama NiangPau, B.Sc, Thuklai whom we know has left us to her Heavenly Home.

No 6. Rev. Khuang Nawn-i whom we  know her as the founder of Evangelical Baptist Church, Daughter of Pu Thantluanga from Hualngo circle Tedim, an Export import Co .Ltd.  Owner once

No.7 Sayama Mai Myo Myint B. Sc. Cousin sister of Esther Tin Tin Mya from Thandwe

No 8. Sayama Kapchhingpui I, B.Ed. from Maymyo then might be now round about Tamu or Kalay areas a retired education officer

In the 2^nd row whom you could know are . the late Rev. Hniar Kio, the late Rev Edwin Sang Awr, the leader of the Dancing Troupe with Kam Khan  Thang, and Saya Kyi Ngun Thawng   in the  2^nd  line extreme right  .

A very handsome young man at the r extreme left rear line is the one who becomes  Dr. Rev. Chum Awi, once a Law officer, Hakha Lung innpi church choir leader, ZBC GS, and so on and so, forth in USA

-----------------------------------------------------------------------------------------

Catialtu Chinchiah

Hi hmanthlak hi, Chin miphun chung in sianghleirun kai hmasat pawl an rak si hna caah, ro thil taktak a si tiah ka ruat. Cucaah tuanbia ah philh awk thalo pakhat a si caah, Pu Lian Uk ka hal i, an min a ka tial piakmi an si. Pu Lian Uk cungah ka lawm taktak. "Hman thlak pakhat cu bia ka 1,000 he aa tluk" an timi hi, hi hmanthlakah a tling taktak.

Australia Meikang Hi Pathian Lamkaltu A Si Ko Rua

Vawleicung politician cheukhat nih, "Global warming hi a dik lo" ti hna hmanah seh law, el awk tha lo in  "a dik ko" ti hi, kan vawleicung ah a cangmi thil sining zoh in chim khawh an si. Vawleicung a cangmi thil lila nih an langhter ko hna.

Vawleicung khuacaan aa thlen ning cu, chim awk thalo a si cang. Hmun kip ah, ni linhnak a kai; tiva tii an reu; cerh tii an zor; vawleitang tii a reu chin lengmang. Tibual tam tuk an car cang. Thingram an thi i an rocar chin lengmang. Khuasik a tawi chin lengmang i, thal cu a sau chin lengmang. A zual bikmi cu, meikang a tam chin lengmangmi a si. Cun vur a tlami a tlawm chin pin ah, vawlei semka in a ti ballolomi tikhal tlang an tii thluahmah cang hna, kan rilipi tii an kai chin lengmang cang. Hmun kip ah thli a hnawm chin lengmang i, tlangcung saram an zor pin ah, rilitang thilnung hrimhrim hi acid ruang ah billion tam tuk an thi cang ti a si.

Abik in a tu lio ah a kang cuahmahmi Australia meikang, 2019 in fak taktak in a kangmi Amazon ruah tupi le 2018 in 2019 tiang hmun tam tuk ah a kangmi California meikang, USA ka dang meikang hna hi, nikhua a linmi, a carmi le vawleipumpi lumnak ruang bik ah a si tiah an ti hna. Vawleicung ramkip ah meikang le meiphu hi buaipi bikmi thil an si cang. Tutan Australia meikang hi, Australia tuanbia meikang ah a fak bikmi a si i, Amazon ruah tupi kangmi nakin a let nga a fak deuh ti a si. 

Australia meikang hi tornedo bantuk bak in a ngeirh in aa ngerh

Kan vawleipumpi a lum chin lengmang ko timi hi, USA i kum 22 ka um chung ah tampi hmuh khawh a si. Kum khat hnu kum khat a lum chin i vur a tlawm chin lengmang. Khuasik hi a tawi deuh cang. 2019 December in 2020 January thla hna cu, a lum taktak. Tu zarh chung hna hi cu, a lum taktak a si. Hmai zarh Ningani tiang zong a lum tuk ding a si. Tu zarh Rinni (January 11) cu degree 66 a lum lai ti a si. USA khuasik ah mah bantuk hi, voi khat taktak zong Ohio ka tong bal rih lo. 2020 Columbus khua i January thla cu, Lai Tlang ka um lio i, Hakha khua January tluk hrawng lawng a si. Nihin cu degree 44 a phan. A lum taktak. January i mah tluk lum cu khuaruahhar a si. Hmai zarh tiang hi a lum peng rih lai.

2018 in zoh tik a, California hi hmun tam tuk ah a kang. Cun a kang kho ding ah ruahlomi Amazon a ruah tupi a van kang. Amazon kangh lio ngacha in, Australia a kang ve hawi. Hi zong hi vawleipumpi linhnak a kaimi hi an puh bik ko hna. Tu chun Australia kangmi cu,  "Vancung in thlakmi map zoh tik ah, Australia cu Hell Mei bantuk a si ko. Khuaruahhar in a kang.

An ram cung vialte meikhu in a khah pin ah, New Zealand tiang hmanh meikhu nih a khuh cang hna. Van hi a sen bak in a sen ti a si. Mei hmittu vanlawng hmanh zuannak an hmuh lo can a um ti a si. Mi khamhtu a zuangmi helicopter zong zuannak an hmuh lo caan le an kir than caan a um ti a si. "Rilikam hmunhma nuamnuam hmanh hi, an him ti lo ee" tiah thawngpang chimtu nih an chim. Australia va lo bang, ngaihchiat le tihnung taktak a si ko. 

Ring of Fire bantuk in a kangmi Australia ram meikang

A tu lio ah, Australia hi a velchum in a kangh caah, "ring of fire" nih a kangh tiah an ti. Kutdonghrolh pum bantuk in Australia kha mei nih a hel i a kangh. A tu lio ah, tunpi lianlian an kang cuahmah ko. Hmun 200 ah mei a kang ti a si.

Hi tluk lawmmam in mei a kanghnak a ruang bik cu, "Australia hi, tu kum hi a linh bik kum, a rocar bik kum, thingram an car bik kum le a lum bik kum a si" tiah an ti. Australia hi vawleipumpi lumnak zong a tuar ngaingai ve mi a si caah, 1920 in a tu ah hin degee 1C a kai cang ti a si. A lumnak ahcun degree pakhat chap hi a celh celh a rak si lo. 

Cucaah, an thal caan zong a sau deuh i, meikangh caan zong a sau deuh. Cucaah tih zong a nung deuh chin lengmang ti a si. 2017 zong ah fak taktak in a rang kang cang i, a tu kum hnih dan ah a van kang than. Tu tan a kangmi hi Australia tuanbia ah a kangh a fak bik  a si tiah an ti. 

Australia meikang hi, 2019 September in aa thawk i a tu tiang a kang cuahmah ko rih. Australia hi a tu cu thal a si. Hi hnu a linh siling thla hnih a tang rih. Australia tuanbia zoh tik ah, a linh bik kum le a car bik kum a si. Degree 100 a phan i, a linh tuk ruang le a car tuk ruang ah, mei hi an hmit kho bak lo. Australia meihmittu 4500 dinlo bak in an cawl. USA in 50 an kal; a dang 21 an kal chap. Meikhu a tam tuk caah helicopter le vanlawng zong an zuang kho tawn lo ti a si.

Satil le saram million 500 hrawng an thi ti a si

Meihmittu seh, vanlawng le ngeihmi thilri paoh in an hmih nain, hmun 200 ah a kangh caah le mei a kangmi a fah tuk pin ah, meikangh a ran tuk caah, fawi ah an hmit kho lo. A donghnak ah mei nih a kanghmi area hi acre in 15,000,000 a si tiah an ti. A kau taktak. 

Australia meikangmki meikhu nih a khuhmi hi, Europe nakin a kau deuh cang ti a si. Europe cu 3.931 million squire miles a kauh caah, Australia meikhu i a kau taktak cang tinak a si. Ni a linh tuk caah le ruah a sur lo caah kangh awk a um chung paoh cu, tam tuk a kang rih lai tiah an ti.

Nikhatni (Monday) ah a cheu hmun ahcun ruah a sur i, cu nih cun tampi mei a hmih caah, mi tampi lawmhnak in an khat. Asinain hmun tampi ahcun a kang cuahmah rih ko. 

Australia ram satil le saram phunphun thimi hi 500 millions hrawng a si lai tiah an ti. A cheu nih cun ramsa he satil he millio n 1,000 hrawng an thi lai tiah an ti. Minung 25 an thi cang i thih le nun theihlomi a tlaumi zong an um pah ti a si. Fire fighter pakhat zong a thi cang. Ramtang mei hi, minung 24 ah an duah hramhrammi a si tiah an ti caah, an tlaih cang hna.

Inn 2000 a kangh cang. Inn hi a kangh cuahmah lio a si caah zeizat ciah dah a kang timi an thei kho rih lo. Satil zuatnak lo (farms) i satil zong tam ngai an thi cang i, satil zuami zong harnak tampi an tong. Khua zong tampi an chuahtak cang. A cheu cu khamhtu an hngak lio i, aa taapmi zong an um hna. A cheu cu tar le a zawmi an si i, harnak tam tuk an tong ti a si. Rilikam minung hmanh kha a linh tuk caah, an zaamter hna ti a si.

Thal lio a linh bik hi, thla hnih a duh rih. A ra laimi Ningani le Rinni hi a lin khun lai ti a si. Cucu an ngaihlah taktak. A tu hmanh ah a kanghmi area hi a kau tuk cang i, hi pin ah zeizat dah a kang than rih lai timi chim awk a tha lo.

Australia Mirang cheukhat cu an rak fel tuk. Minung khamh an i zuam lio ah, saram khamh zong an rak i  zuam than rih. Australia chungkhar pakhat Irwin te chungkhar lawng nih, saram hi 90,000 tluk an khamh cang hna ti a si. Pathian bantuk an si ko. Uar an um tuk. 

meihmittu zong nih pumpek bak in hi tin an hmih len nain an hmit kho lo

Thawngpang chimtu nih a chimmi cu, "Australia cu caan dongh lai bantuk in a kang ko ee" tiah a ti. Australia i khua nuamnuam le rilikam khua dawhdawh "Paradise khua" hna kha a tu cu an rawk dih cang cang i, hell bantuk ah aa cang" tiah thawngpang chimtu nih an ti.

Mei a kanghnak khua hna cu, an thin a hung tuk. Ann khua a rawk; an innlo a kang; ram vialte nak viar in a kang; an ram cu meikhu in a khat; thingkung an kang cuahmah; ramsa tam tuk an thi; minung a kenkip ah an zaam; "resort hotel tha taktak hmanh a kang." Minung tampi inn lo a rawk. 

Cu tik ah Cozah an daithlannak le meikang kong tuanpi in biatak tein an rak ruah lo mi ruang ah, mipi tam tuk cozah cungah an thin a hung. An lung a fak. Biachia holh chia an chim cang. Khuaram cu mei nih a kangh cuahmah. Ni a lin deuh;  khua a sa deuh, mei a kang deuh; a lin deuhdeuh i, minung an thin a lin deuhdeuh ve ti a si. Mei linh a si, minung thin linh a si. Daihnak hrimhrim a um ti lo. 

Ram sa zong mah tin mei nih a erh hna million tampi an thi cang ti a si

Australia meikang van zoh bak in, "Mirumpa hell a tlak i, awkhlawh Lazaruh bomhnak a van hal i, tikik dor khat te in van ka thlak tuah…" tiah a timi Jesuh chimmi tuanbia kha lung ah a chuak. Australia meikang hmanh, hi tluk in tihnung va nung kaw, mirumpa a va tlaknak hell mei kha zeitluk in dah tih a va nun chinchin hnga?" timi ruah awk a um ngai.    

Australia meikang hi a fak taktak. Meikhu hi meng tam tuk tiang a kal. Australia in meng 1243 a hlatnak Auckland khua vancung khuadawm hmanh, theithu bantuk in engzuai a tuah ti a si. An meikhu hi Indonesia ram cung tiang a phan. New Zealand ram in Indonesia tiang hi, Australia meikhu nih a phak dih. Hi meikhu ruang ah, Carbon Dioxide hi tam tuk vawleicung ah a chuak i, vawleipumpi hi a lumter chinchin rih lai ti a si. Cucaah meikang paohpaoh cu, khuacaan leikap in tuak ahcun, kan vawlei caah thawng chia taktak an si.

Mei hi a san tuk caah meihmitu motor zong nih hmih awk an tha tawn lo

Meikang hi Australia nichuahthlanglei ah tambik a si. Prime Minister Scott Morrison zong meikangmi kong ah, mawhchiatnak tampi a tuar. Hmailei i a mah politics hmanh ah, harnak a chuahpi te kho men tiah an ruah. Prime Minister nih, meikangmi kong he pehtlai in, A$2 billion bak cozah nih bawmhnak kan chuah lai tiah a ti. Australia cu a rum ngai mi ram a si caah, an i veng kho i a si. Kawlram bantuk sifak ram hna ahcun, a fawi ding a si lo.

Insurance company ah sunghnak a tongmi 8,985 nih an sunghmi hmuh thannak ding in nawlnak ca an tial cang i, Insurance company nih tu chun tiang an sungh dingmi hi, A$700 million a phan cang. Hi pin zeizat dah a si rih lai theih a si lo. Mei hi a zor deuh nain, 51% lawng an hmih khawh rih. Sunghmi a tam tuk caah, Australia sipuazi hmanh tam ngai a rawk te lai ti a si. 

Australia meikang nih a kan cawnpiakmi cu, "Vawleicung ah hin, himnak le hnangamnak taktak cu a um lo" timi a kan cawnpiak. Vawleicung fimnak, rumnak, thawnnak, sunparnak, lianhngannak le innlo tha le sianginn tha hna nih, himnak taktak le hnangam taktak cu a chuahpi lo" timi a langhter. Vawleicung fimthiamnak hna hi bochan awk an tha lo. Zeitluk democracy ram thawng politician zong bochan awk an tha lo. Cozah thawngthawng zong hi bochan awk an tha lo timi a langhter."

Australia meikhu nih Auckland khua hi tin a senter

Australia meikang nih hin, Laimi zong fim a kan chimh a hau. Kan ram zong hi, vawleipumpi a lum chin lengmangmi nih, meikang fak taktak zong Lairam ah cuahter khawh ve. Kan ram hi, a phawngphai. Far zong a tam. Australia meikang bantuk hna a chuah sual ahcun, Lairam hi harnak fak taktak a tong khomi kan si. A ruang cu kan ram a phawng. Kan innlo aa tet tuk. Thinginn a tam i kangh a fawi tuk ding a si. Tii a tlawm fawn le mei hmih hi a har tuk ding a si. Meihmittu motor zong a lut chuak kho ding a si lo i, harnak tam taktak kan tong kho.

Australia ummi Laimi ca zong ah hihi thlarau in fimchimtu a si a herh. Himnak le nuamhnak deuhnak caah Lairam in Malaysia kan zam. Himnak le nuamh deuhnak hmuh duh ah Malaysia in Australia ah kan zam. Asinain himnak, nuamhnak le lawmhnak le hnangamnak a um cang lai tiah ruahmi, kan va fuhmi Autralia zong ah, himnak le hnangamnak taktak cu a um hlei lo. Pathian lawnglawng hi, lungdaihnak le hnangamnak a rak si ko.

Paradise bantuk a rak simi kha hi tin aa chuah (New South Wales) 

Australia cozah hna hi, lungdaihnak le hnangamnak taktak pe khotu an rak si lo" timi a langhtertu a si. Hi meikang hna nih, mi tampi caah harnak le sunghnak chuahpi hmanh sehlaw, Laimi caah thlarau in fimchimtu si a herh. Australia ram zog ah, lungdaih hnangamnak cu a rak um lo timi a fiang.

Australia meikang le California meikang zoh bak in, vawleicung hi cu a hmunmi thil zeihmanh a um lo timi hi a fianter tuk. Vawleicung hi cu a hmun dingmi thil a um lo. USA zong a hmun lai lo i, Australia zong a hmun te lai lo. Zeitik ah dah an i rawk te lai timi lawng an si ko. Australia meikang ruah bak ah hin, Pathian nih vawleicung caah tinhmi, timhmi cu a rak ngei ko i, cucu ni fatin te kan hmuhmi thil ah an lang ziahmah ko hna ti lo awk a tha lo. Nihin ni Australia meikhu zoh tik ah, "caan dongh lai ahcun Ni kha a mui lai i, ceunak kha a um ti lai lo" ti bantuk khing khi a si ko. Vawlei hi aa rawk kho lo ding in kan rak ruah men lai nain, fawi tein pei aa rawk khawh ko hi, timi a langhter. 

Hla phuahtu nih a ti bantuk in, "Fiang tein hmu kho u sih law, vawlei dihlak biakinn a si...sermi thil vialte hna zong hi, Pathian lamkaltu an si dih…" tiah a ti bantuk in, kan hmuhmi thil zeizong vialte hi, tha tein ruah thiam le hmuh thiam ahcun Pathian lamkaltu an si kho kho lo. Cu ve bantuk in, Australia meikang hna zong hi, Pathian lamkaltu an si ve ko rua tiah a ruatmi zong tampi an um hna. Australia mei hmanh hi tluk in tih a nun ahcun, Hell mei chacha cu zeitluk in dah tih a nun lai?

Australia mei hmanh tih a nun ahcun Hell cu zeitluk in dah tih a nun lai? 

------------------------------------------------------------

Chinchiah:

Australia hi Laimi tampi an umnak a si. An cozah a tha tuk I, Laimi zong tampi tha tuk in an bawmh hna. Hi mei nih hin, sunghbaunak tam tuk a pek hna I, cozah hmanh an sipuazi zei maw zat a tumter lai ti a si. Cucaah Australia meikang zong hi Laimi hmun kip ummi nih $10-20 te cio in bawmh ahcun thil tha tuk ding a si.

Bawmhnak pek a duhmi nih cun online in Australia Red Cross ah pek khawh a si. Website cu hihi a si:

https://www.redcross.org.au/campaigns/disaster-relief-and-recovery-dona