Vawleicung politician cheukhat nih, "Global warming hi a dik lo" ti hna hmanah seh law, el awk tha lo in "a dik ko" ti hi, kan vawleicung ah a cangmi thil sining zoh in chim khawh an si. Vawleicung a cangmi thil lila nih an langhter ko hna.
Vawleicung khuacaan aa thlen ning cu, chim awk thalo a si cang. Hmun kip ah, ni linhnak a kai; tiva tii an reu; cerh tii an zor; vawleitang tii a reu chin lengmang. Tibual tam tuk an car cang. Thingram an thi i an rocar chin lengmang. Khuasik a tawi chin lengmang i, thal cu a sau chin lengmang. A zual bikmi cu, meikang a tam chin lengmangmi a si. Cun vur a tlami a tlawm chin pin ah, vawlei semka in a ti ballolomi tikhal tlang an tii thluahmah cang hna, kan rilipi tii an kai chin lengmang cang. Hmun kip ah thli a hnawm chin lengmang i, tlangcung saram an zor pin ah, rilitang thilnung hrimhrim hi acid ruang ah billion tam tuk an thi cang ti a si.
Abik in a tu lio ah a kang cuahmahmi Australia meikang, 2019 in fak taktak in a kangmi Amazon ruah tupi le 2018 in 2019 tiang hmun tam tuk ah a kangmi California meikang, USA ka dang meikang hna hi, nikhua a linmi, a carmi le vawleipumpi lumnak ruang bik ah a si tiah an ti hna. Vawleicung ramkip ah meikang le meiphu hi buaipi bikmi thil an si cang. Tutan Australia meikang hi, Australia tuanbia meikang ah a fak bikmi a si i, Amazon ruah tupi kangmi nakin a let nga a fak deuh ti a si.
Vawleicung khuacaan aa thlen ning cu, chim awk thalo a si cang. Hmun kip ah, ni linhnak a kai; tiva tii an reu; cerh tii an zor; vawleitang tii a reu chin lengmang. Tibual tam tuk an car cang. Thingram an thi i an rocar chin lengmang. Khuasik a tawi chin lengmang i, thal cu a sau chin lengmang. A zual bikmi cu, meikang a tam chin lengmangmi a si. Cun vur a tlami a tlawm chin pin ah, vawlei semka in a ti ballolomi tikhal tlang an tii thluahmah cang hna, kan rilipi tii an kai chin lengmang cang. Hmun kip ah thli a hnawm chin lengmang i, tlangcung saram an zor pin ah, rilitang thilnung hrimhrim hi acid ruang ah billion tam tuk an thi cang ti a si.
Abik in a tu lio ah a kang cuahmahmi Australia meikang, 2019 in fak taktak in a kangmi Amazon ruah tupi le 2018 in 2019 tiang hmun tam tuk ah a kangmi California meikang, USA ka dang meikang hna hi, nikhua a linmi, a carmi le vawleipumpi lumnak ruang bik ah a si tiah an ti hna. Vawleicung ramkip ah meikang le meiphu hi buaipi bikmi thil an si cang. Tutan Australia meikang hi, Australia tuanbia meikang ah a fak bikmi a si i, Amazon ruah tupi kangmi nakin a let nga a fak deuh ti a si.
 |
| Australia meikang hi tornedo bantuk bak in a ngeirh in aa ngerh |
Kan vawleipumpi a lum chin lengmang ko timi hi, USA i kum 22 ka um chung ah tampi hmuh khawh a si. Kum khat hnu kum khat a lum chin i vur a tlawm chin lengmang. Khuasik hi a tawi deuh cang. 2019 December in 2020 January thla hna cu, a lum taktak. Tu zarh chung hna hi cu, a lum taktak a si. Hmai zarh Ningani tiang zong a lum tuk ding a si. Tu zarh Rinni (January 11) cu degree 66 a lum lai ti a si. USA khuasik ah mah bantuk hi, voi khat taktak zong Ohio ka tong bal rih lo. 2020 Columbus khua i January thla cu, Lai Tlang ka um lio i, Hakha khua January tluk hrawng lawng a si. Nihin cu degree 44 a phan. A lum taktak. January i mah tluk lum cu khuaruahhar a si. Hmai zarh tiang hi a lum peng rih lai.
2018 in zoh tik a, California hi hmun tam tuk ah a kang. Cun a kang kho ding ah ruahlomi Amazon a ruah tupi a van kang. Amazon kangh lio ngacha in, Australia a kang ve hawi. Hi zong hi vawleipumpi linhnak a kaimi hi an puh bik ko hna. Tu chun Australia kangmi cu, "Vancung in thlakmi map zoh tik ah, Australia cu Hell Mei bantuk a si ko. Khuaruahhar in a kang.
An ram cung vialte meikhu in a khah pin ah, New Zealand tiang hmanh meikhu nih a khuh cang hna. Van hi a sen bak in a sen ti a si. Mei hmittu vanlawng hmanh zuannak an hmuh lo can a um ti a si. Mi khamhtu a zuangmi helicopter zong zuannak an hmuh lo caan le an kir than caan a um ti a si. "Rilikam hmunhma nuamnuam hmanh hi, an him ti lo ee" tiah thawngpang chimtu nih an chim. Australia va lo bang, ngaihchiat le tihnung taktak a si ko.
An ram cung vialte meikhu in a khah pin ah, New Zealand tiang hmanh meikhu nih a khuh cang hna. Van hi a sen bak in a sen ti a si. Mei hmittu vanlawng hmanh zuannak an hmuh lo can a um ti a si. Mi khamhtu a zuangmi helicopter zong zuannak an hmuh lo caan le an kir than caan a um ti a si. "Rilikam hmunhma nuamnuam hmanh hi, an him ti lo ee" tiah thawngpang chimtu nih an chim. Australia va lo bang, ngaihchiat le tihnung taktak a si ko.
 |
| Ring of Fire bantuk in a kangmi Australia ram meikang |
A tu lio ah, Australia hi a velchum in a kangh caah, "ring of fire" nih a kangh tiah an ti. Kutdonghrolh pum bantuk in Australia kha mei nih a hel i a kangh. A tu lio ah, tunpi lianlian an kang cuahmah ko. Hmun 200 ah mei a kang ti a si.
Hi tluk lawmmam in mei a kanghnak a ruang bik cu, "Australia hi, tu kum hi a linh bik kum, a rocar bik kum, thingram an car bik kum le a lum bik kum a si" tiah an ti. Australia hi vawleipumpi lumnak zong a tuar ngaingai ve mi a si caah, 1920 in a tu ah hin degee 1C a kai cang ti a si. A lumnak ahcun degree pakhat chap hi a celh celh a rak si lo.
Hi tluk lawmmam in mei a kanghnak a ruang bik cu, "Australia hi, tu kum hi a linh bik kum, a rocar bik kum, thingram an car bik kum le a lum bik kum a si" tiah an ti. Australia hi vawleipumpi lumnak zong a tuar ngaingai ve mi a si caah, 1920 in a tu ah hin degee 1C a kai cang ti a si. A lumnak ahcun degree pakhat chap hi a celh celh a rak si lo.
Cucaah, an thal caan zong a sau deuh i, meikangh caan zong a sau deuh. Cucaah tih zong a nung deuh chin lengmang ti a si. 2017 zong ah fak taktak in a rang kang cang i, a tu kum hnih dan ah a van kang than. Tu tan a kangmi hi Australia tuanbia ah a kangh a fak bik a si tiah an ti.
Australia meikang hi, 2019 September in aa thawk i a tu tiang a kang cuahmah ko rih. Australia hi a tu cu thal a si. Hi hnu a linh siling thla hnih a tang rih. Australia tuanbia zoh tik ah, a linh bik kum le a car bik kum a si. Degree 100 a phan i, a linh tuk ruang le a car tuk ruang ah, mei hi an hmit kho bak lo. Australia meihmittu 4500 dinlo bak in an cawl. USA in 50 an kal; a dang 21 an kal chap. Meikhu a tam tuk caah helicopter le vanlawng zong an zuang kho tawn lo ti a si.
Meihmittu seh, vanlawng le ngeihmi thilri paoh in an hmih nain, hmun 200 ah a kangh caah le mei a kangmi a fah tuk pin ah, meikangh a ran tuk caah, fawi ah an hmit kho lo. A donghnak ah mei nih a kanghmi area hi acre in 15,000,000 a si tiah an ti. A kau taktak.
 |
| Satil le saram million 500 hrawng an thi ti a si |
Australia meikangmki meikhu nih a khuhmi hi, Europe nakin a kau deuh cang ti a si. Europe cu 3.931 million squire miles a kauh caah, Australia meikhu i a kau taktak cang tinak a si. Ni a linh tuk caah le ruah a sur lo caah kangh awk a um chung paoh cu, tam tuk a kang rih lai tiah an ti.
Nikhatni (Monday) ah a cheu hmun ahcun ruah a sur i, cu nih cun tampi mei a hmih caah, mi tampi lawmhnak in an khat. Asinain hmun tampi ahcun a kang cuahmah rih ko.
Australia ram satil le saram phunphun thimi hi 500 millions hrawng a si lai tiah an ti. A cheu nih cun ramsa he satil he millio n 1,000 hrawng an thi lai tiah an ti. Minung 25 an thi cang i thih le nun theihlomi a tlaumi zong an um pah ti a si. Fire fighter pakhat zong a thi cang. Ramtang mei hi, minung 24 ah an duah hramhrammi a si tiah an ti caah, an tlaih cang hna.
Inn 2000 a kangh cang. Inn hi a kangh cuahmah lio a si caah zeizat ciah dah a kang timi an thei kho rih lo. Satil zuatnak lo (farms) i satil zong tam ngai an thi cang i, satil zuami zong harnak tampi an tong. Khua zong tampi an chuahtak cang. A cheu cu khamhtu an hngak lio i, aa taapmi zong an um hna. A cheu cu tar le a zawmi an si i, harnak tam tuk an tong ti a si. Rilikam minung hmanh kha a linh tuk caah, an zaamter hna ti a si.
Inn 2000 a kangh cang. Inn hi a kangh cuahmah lio a si caah zeizat ciah dah a kang timi an thei kho rih lo. Satil zuatnak lo (farms) i satil zong tam ngai an thi cang i, satil zuami zong harnak tampi an tong. Khua zong tampi an chuahtak cang. A cheu cu khamhtu an hngak lio i, aa taapmi zong an um hna. A cheu cu tar le a zawmi an si i, harnak tam tuk an tong ti a si. Rilikam minung hmanh kha a linh tuk caah, an zaamter hna ti a si.
Thal lio a linh bik hi, thla hnih a duh rih. A ra laimi Ningani le Rinni hi a lin khun lai ti a si. Cucu an ngaihlah taktak. A tu hmanh ah a kanghmi area hi a kau tuk cang i, hi pin ah zeizat dah a kang than rih lai timi chim awk a tha lo.
Australia Mirang cheukhat cu an rak fel tuk. Minung khamh an i zuam lio ah, saram khamh zong an rak i zuam than rih. Australia chungkhar pakhat Irwin te chungkhar lawng nih, saram hi 90,000 tluk an khamh cang hna ti a si. Pathian bantuk an si ko. Uar an um tuk.
Australia Mirang cheukhat cu an rak fel tuk. Minung khamh an i zuam lio ah, saram khamh zong an rak i zuam than rih. Australia chungkhar pakhat Irwin te chungkhar lawng nih, saram hi 90,000 tluk an khamh cang hna ti a si. Pathian bantuk an si ko. Uar an um tuk.
 |
| meihmittu zong nih pumpek bak in hi tin an hmih len nain an hmit kho lo |
Thawngpang chimtu nih a chimmi cu, "Australia cu caan dongh lai bantuk in a kang ko ee" tiah a ti. Australia i khua nuamnuam le rilikam khua dawhdawh "Paradise khua" hna kha a tu cu an rawk dih cang cang i, hell bantuk ah aa cang" tiah thawngpang chimtu nih an ti.
Mei a kanghnak khua hna cu, an thin a hung tuk. Ann khua a rawk; an innlo a kang; ram vialte nak viar in a kang; an ram cu meikhu in a khat; thingkung an kang cuahmah; ramsa tam tuk an thi; minung a kenkip ah an zaam; "resort hotel tha taktak hmanh a kang." Minung tampi inn lo a rawk.
Mei a kanghnak khua hna cu, an thin a hung tuk. Ann khua a rawk; an innlo a kang; ram vialte nak viar in a kang; an ram cu meikhu in a khat; thingkung an kang cuahmah; ramsa tam tuk an thi; minung a kenkip ah an zaam; "resort hotel tha taktak hmanh a kang." Minung tampi inn lo a rawk.
Cu tik ah Cozah an daithlannak le meikang kong tuanpi in biatak tein an rak ruah lo mi ruang ah, mipi tam tuk cozah cungah an thin a hung. An lung a fak. Biachia holh chia an chim cang. Khuaram cu mei nih a kangh cuahmah. Ni a lin deuh; khua a sa deuh, mei a kang deuh; a lin deuhdeuh i, minung an thin a lin deuhdeuh ve ti a si. Mei linh a si, minung thin linh a si. Daihnak hrimhrim a um ti lo.
 |
| Ram sa zong mah tin mei nih a erh hna million tampi an thi cang ti a si |
Australia meikang van zoh bak in, "Mirumpa hell a tlak i, awkhlawh Lazaruh bomhnak a van hal i, tikik dor khat te in van ka thlak tuah…" tiah a timi Jesuh chimmi tuanbia kha lung ah a chuak. Australia meikang hmanh, hi tluk in tihnung va nung kaw, mirumpa a va tlaknak hell mei kha zeitluk in dah tih a va nun chinchin hnga?" timi ruah awk a um ngai.
Australia meikang hi a fak taktak. Meikhu hi meng tam tuk tiang a kal. Australia in meng 1243 a hlatnak Auckland khua vancung khuadawm hmanh, theithu bantuk in engzuai a tuah ti a si. An meikhu hi Indonesia ram cung tiang a phan. New Zealand ram in Indonesia tiang hi, Australia meikhu nih a phak dih. Hi meikhu ruang ah, Carbon Dioxide hi tam tuk vawleicung ah a chuak i, vawleipumpi hi a lumter chinchin rih lai ti a si. Cucaah meikang paohpaoh cu, khuacaan leikap in tuak ahcun, kan vawlei caah thawng chia taktak an si.
Meikang hi Australia nichuahthlanglei ah tambik a si. Prime Minister Scott Morrison zong meikangmi kong ah, mawhchiatnak tampi a tuar. Hmailei i a mah politics hmanh ah, harnak a chuahpi te kho men tiah an ruah. Prime Minister nih, meikangmi kong he pehtlai in, A$2 billion bak cozah nih bawmhnak kan chuah lai tiah a ti. Australia cu a rum ngai mi ram a si caah, an i veng kho i a si. Kawlram bantuk sifak ram hna ahcun, a fawi ding a si lo.
Insurance company ah sunghnak a tongmi 8,985 nih an sunghmi hmuh thannak ding in nawlnak ca an tial cang i, Insurance company nih tu chun tiang an sungh dingmi hi, A$700 million a phan cang. Hi pin zeizat dah a si rih lai theih a si lo. Mei hi a zor deuh nain, 51% lawng an hmih khawh rih. Sunghmi a tam tuk caah, Australia sipuazi hmanh tam ngai a rawk te lai ti a si.
 |
| Mei hi a san tuk caah meihmitu motor zong nih hmih awk an tha tawn lo |
Australia meikang nih a kan cawnpiakmi cu, "Vawleicung ah hin, himnak le hnangamnak taktak cu a um lo" timi a kan cawnpiak. Vawleicung fimnak, rumnak, thawnnak, sunparnak, lianhngannak le innlo tha le sianginn tha hna nih, himnak taktak le hnangam taktak cu a chuahpi lo" timi a langhter. Vawleicung fimthiamnak hna hi bochan awk an tha lo. Zeitluk democracy ram thawng politician zong bochan awk an tha lo. Cozah thawngthawng zong hi bochan awk an tha lo timi a langhter."
 |
| Australia meikhu nih Auckland khua hi tin a senter |
Australia meikang nih hin, Laimi zong fim a kan chimh a hau. Kan ram zong hi, vawleipumpi a lum chin lengmangmi nih, meikang fak taktak zong Lairam ah cuahter khawh ve. Kan ram hi, a phawngphai. Far zong a tam. Australia meikang bantuk hna a chuah sual ahcun, Lairam hi harnak fak taktak a tong khomi kan si. A ruang cu kan ram a phawng. Kan innlo aa tet tuk. Thinginn a tam i kangh a fawi tuk ding a si. Tii a tlawm fawn le mei hmih hi a har tuk ding a si. Meihmittu motor zong a lut chuak kho ding a si lo i, harnak tam taktak kan tong kho.
Australia ummi Laimi ca zong ah hihi thlarau in fimchimtu a si a herh. Himnak le nuamhnak deuhnak caah Lairam in Malaysia kan zam. Himnak le nuamh deuhnak hmuh duh ah Malaysia in Australia ah kan zam. Asinain himnak, nuamhnak le lawmhnak le hnangamnak a um cang lai tiah ruahmi, kan va fuhmi Autralia zong ah, himnak le hnangamnak taktak cu a um hlei lo. Pathian lawnglawng hi, lungdaihnak le hnangamnak a rak si ko.
Australia cozah hna hi, lungdaihnak le hnangamnak taktak pe khotu an rak si lo" timi a langhtertu a si. Hi meikang hna nih, mi tampi caah harnak le sunghnak chuahpi hmanh sehlaw, Laimi caah thlarau in fimchimtu si a herh. Australia ram zog ah, lungdaih hnangamnak cu a rak um lo timi a fiang.
Australia meikang le California meikang zoh bak in, vawleicung hi cu a hmunmi thil zeihmanh a um lo timi hi a fianter tuk. Vawleicung hi cu a hmun dingmi thil a um lo. USA zong a hmun lai lo i, Australia zong a hmun te lai lo. Zeitik ah dah an i rawk te lai timi lawng an si ko. Australia meikang ruah bak ah hin, Pathian nih vawleicung caah tinhmi, timhmi cu a rak ngei ko i, cucu ni fatin te kan hmuhmi thil ah an lang ziahmah ko hna ti lo awk a tha lo. Nihin ni Australia meikhu zoh tik ah, "caan dongh lai ahcun Ni kha a mui lai i, ceunak kha a um ti lai lo" ti bantuk khing khi a si ko. Vawlei hi aa rawk kho lo ding in kan rak ruah men lai nain, fawi tein pei aa rawk khawh ko hi, timi a langhter.
Australia ummi Laimi ca zong ah hihi thlarau in fimchimtu a si a herh. Himnak le nuamhnak deuhnak caah Lairam in Malaysia kan zam. Himnak le nuamh deuhnak hmuh duh ah Malaysia in Australia ah kan zam. Asinain himnak, nuamhnak le lawmhnak le hnangamnak a um cang lai tiah ruahmi, kan va fuhmi Autralia zong ah, himnak le hnangamnak taktak cu a um hlei lo. Pathian lawnglawng hi, lungdaihnak le hnangamnak a rak si ko.
 |
| Paradise bantuk a rak simi kha hi tin aa chuah (New South Wales) |
Australia meikang le California meikang zoh bak in, vawleicung hi cu a hmunmi thil zeihmanh a um lo timi hi a fianter tuk. Vawleicung hi cu a hmun dingmi thil a um lo. USA zong a hmun lai lo i, Australia zong a hmun te lai lo. Zeitik ah dah an i rawk te lai timi lawng an si ko. Australia meikang ruah bak ah hin, Pathian nih vawleicung caah tinhmi, timhmi cu a rak ngei ko i, cucu ni fatin te kan hmuhmi thil ah an lang ziahmah ko hna ti lo awk a tha lo. Nihin ni Australia meikhu zoh tik ah, "caan dongh lai ahcun Ni kha a mui lai i, ceunak kha a um ti lai lo" ti bantuk khing khi a si ko. Vawlei hi aa rawk kho lo ding in kan rak ruah men lai nain, fawi tein pei aa rawk khawh ko hi, timi a langhter.
Hla phuahtu nih a ti bantuk in, "Fiang tein hmu kho u sih law, vawlei dihlak biakinn a si...sermi thil vialte hna zong hi, Pathian lamkaltu an si dih…" tiah a ti bantuk in, kan hmuhmi thil zeizong vialte hi, tha tein ruah thiam le hmuh thiam ahcun Pathian lamkaltu an si kho kho lo. Cu ve bantuk in, Australia meikang hna zong hi, Pathian lamkaltu an si ve ko rua tiah a ruatmi zong tampi an um hna. Australia mei hmanh hi tluk in tih a nun ahcun, Hell mei chacha cu zeitluk in dah tih a nun lai?
 |
| Australia mei hmanh tih a nun ahcun Hell cu zeitluk in dah tih a nun lai? |
------------------------------------------------------------
Chinchiah:
Australia hi Laimi tampi an umnak a si. An cozah a tha tuk I, Laimi zong tampi tha tuk in an bawmh hna. Hi mei nih hin, sunghbaunak tam tuk a pek hna I, cozah hmanh an sipuazi zei maw zat a tumter lai ti a si. Cucaah Australia meikang zong hi Laimi hmun kip ummi nih $10-20 te cio in bawmh ahcun thil tha tuk ding a si.
Bawmhnak pek a duhmi nih cun online in Australia Red Cross ah pek khawh a si. Website cu hihi a si:
https://www.redcross.org.au/campaigns/disaster-relief-and-recovery-dona
Chinchiah:
Australia hi Laimi tampi an umnak a si. An cozah a tha tuk I, Laimi zong tampi tha tuk in an bawmh hna. Hi mei nih hin, sunghbaunak tam tuk a pek hna I, cozah hmanh an sipuazi zei maw zat a tumter lai ti a si. Cucaah Australia meikang zong hi Laimi hmun kip ummi nih $10-20 te cio in bawmh ahcun thil tha tuk ding a si.
Bawmhnak pek a duhmi nih cun online in Australia Red Cross ah pek khawh a si. Website cu hihi a si:
https://www.redcross.org.au/campaigns/disaster-relief-and-recovery-dona
No comments:
Post a Comment