Khaini Ruangah Tlaih Khawh Asi

                                                   
                                     Hai Vung Lian


Khaini ti ahcun, Laimi nih a thei lo mi an tlawm lai. India ram kam kan ummi hi zeidang ahcun kan van a tha ngai. Asinain India ram kam kan ummi nih, vanchiatnak asiloah thilchia taktak pahnih a kan pek. Cucu "khaini le sadah" hmawn a kan hmantermi asi.


                  Khaini dur

Khaini hi khuahsi (tobacco) in an sermi asi. Khuahsi tampi khi mei taktak in an hnuai an hnuai i, a chungah zeidang sii an cawh hnu ah, khaini diptete ah an ser. A chungah zeidah an cawh timi hi, alengphaw ah an til theng lo caah, zeidah aa tel timi cu theih khawh asi thlu rih lo. Asinain khaini hmawmmi tampi cu, kaa cancer, dang le pawpi cancer a ngeimi an tam caah, khaini ah zawtnak a chuahtertu dat a um lai tiah, India doctor tampi nih an ti.

Khaini hi, thil tha lo taktak asi. A hmawm lo mi caah, a rim a chia. Fih a nung tuk. Sadah le khaini hmawmmi cu an cil a tam tuk. Cil sum khawh asi lo. A kenkip ah "thuk..thuk" in chak an hmang. Haa a hrawh khawh. Kaa, hrawmhrok le pawpi cancer zawtnak, pawfah a phunphun le chunglei damlonak tampi a chuahter khawh caah asi.


Khuahsi hmawm ruangah damlonak

Khaini le Sadah ruangah, Laimi a thimi kan tlawm ti lai lo. Research kan tuah lo caah zeizat dah khaini le sadah ruangah an thi ti bel kan thei kho lo.

Laimi ramkip ah kan karh bantuk in, khaini zong kan karhter chih ve. Nihin ni ahcun, Mizo le an mah a sertu Kalami nak in, Laimi nih khaini le sadah kan hmawm deuh cang. A ngaingai ti ahcun, "Khaini globalization tuahtu cu, Laimi kan si. Cu Laimi hmanh ahcun, Malaysia lei le India lei rami Laimi kan si bik."

Laimi ramkip ah kan phan. Sanseh phaknak paoh ah sihal a phan an ti bang, Laimi phaknak paoh ah khaini aphan colh ve. Kan umnak paoh ah khaini nih a kan zulh.

Cu khaini nih cun pumpak ngandamnak a hrawh pinah thil dang buainak zong tampi a chuahpi cang. US ram sianginn pakhat ah, Laimi siangngakchia nih khaini an hmawm ruangah, an principal nih Laimi an hruaitu zong an auh i, ralrin peknak fakpi an tuah ti a si. Khaini hrimhrim sianginn ah rak i ratpi hna hlah seh. An i ratpi ahcun kan chuah hna lai tiah ralrinnak an pek hna.

Cinak in a sual deuhmi zong a um rih. Nihin ni khaini hi ritnak sii phun khat bantuk in, ruah khawhnak a lam pakhat a um ve ti kha, Laipa pakhat hmuh tonmi in theih khawh asi.

Atuanbia cu hitina si.

USA ah khua pakhat ah, Laipa pakhat a um (Amin le khua chim lo). Cu pa cu, zan i motor aa mawnghnak ah, motor mit ceuter a philh sual. Palik nih an dawi. An van tlaih tik ahcun, "Sau tuk kan in dawi cang" tiah an ti. An dawi kha a rak i theih lo. A ruang zeidah asi hnga? Zu le a ding fawn lo ti asi.

Palik nih a motor chung an zoh dih. Zuu phunphai le ritnak sii ai zeihmanh an hmu lo. Amah zong cu beer hmanh a dinglomi mi felfai taktak a si. An hmuhmi cu khaini dur pakhatte lawng a si. Amah zong cu khaini a rak hmawm ngelcel. Cucaah palik nih ritnak sii na tong tiah an lunghrinh.

Cucaah an tlaih. Thawnginn ah an kalpi. A cil le a zun an hniksak (test) tikah, a cil le zun a thiang ti lo. Cu a cil le zun an thetmi ahcun, US cozah nih tlaih khawh asi tiah an timi sii pakhat aa tel. Cu tik ah zeihmanh chim khawh asi ti lo.

 "Ritnak sii ka ding lo ati zong ah, kan chek le rinak sii a tong ko tiah test nih a langhter" tiah an ti. Taza an cuai. Court ah a chuak. Court ah voi 2 a chuak. A tlam tling rih lo.Taza an cuainak hmuh cu a fak ngai. Cucu OVI asiloah DUI timi hmuh in an tlaih. Amah cu zuu a ding ballo mi asi. Cu zaan zong ka ding bak lo ti a si.

Cuti asiahcun, a hmawmmi khaini ah, US cozah khammi sii dat pakhatkhat aa tel men lai tinak asi. Sihni hlan lo ahcun ahmuh hi a fawi ding asi ti lo tiah an ti. Sihni hlan man ah, $1,500 ding asi. Court chuah man ah, $150 ding asi. OVI cu a tei lo ahcun, a tlawmbik ah $375 dan tat le thla 6 license phih ding asi.

Asungah ahcun, a tlawmbik a cawi dingmi tuak tikah, $1,500+150+375=$2,125
Azapite $2,125 a dih pinah thla ruk driver's license an phih rih lai ti asi. Taihinn chiahru pakhat saknak khim asi cang.

Hi tluk in chiatnak le rawhralnak a kan petu khaini hi, Laimi nih kan hmawm peng rih ko lai maw? Globalization kan tuah rih ko lai maw? Ruah a cu cang!

Chinchiah: USA ah hin motor mawngh lio ah ritnak sii na tong timi ruang ah an tlaih tik hna ah, min an auhmi cu OVI, DWI, OMVI, OVI, DUI ti an si. Hi biafang nih a sawhmi duhmi sullam cu aa khat. A sullam cu "Zuu asilo ritnak sii tongh ruang i rit bu in motor mawngh" timi a si.

Biadonghnak

Khaini hi, Laimi caah rawhralnak a kan petu thil pakhat asi caah atanglei thil hna hi kan tuah hrimhrim a herh.

1. Pastor, evangelist, Krihfa Upa, Nu Upa le BYF upa nih hmawn lo ding le doh ding (TABC ahcun khaini hmawnmi pastor cu ordain khawh asi lo).
2. Politician paohpaoh nih hmawn lo ding le doh ding
3. Sibawi le sii lei riantuan paohpaoh nih hmawn lo ding le doh ding
4. Nutling patling aa ti ve mi paoh nih hmawm lo ding
5. LAI DAWR paodpaoh ah khaini le sadah zuar lo ding. A zuarmi nih, "Midang caah thatlonak chuahtertu thil ka zuar timi i theih bak ding."
6. Khaini hi Krihfa nunzia a tlaktertu thil (6) lak ah pakhat asi timi philh lo ding