Theihhngalh Tlawmtuk Cu Tih Anung

                                                         
 Mirang nih, "Little Knowledge is dangerous" an timi hi a rak dik taktak.

Ka ngakchiat lio in thil ka tonmi ka ruat lengmang. Ka theihhngalh a rak tlawm tuk ruangah, harnak le ningzah mualphonak ka tawnmi a rak tlawm lo. Cu thil ka tonmi hna nih, ka nunnak ah lung nuamhlonak zong a ka pek caan a um ve bantuk in, fim zong tampi a ka chimh ve.

"Theihhngalh tlawm tuk cu tih anung" (Little knowledge is dangerous) tiah Mirang nih an timi hi a rak hman tuk. Lami tampi cu, theih taktak tunglo, theihpah tung in khuasami kan tam tuk le cu nih cun, harsatnak hi pumpak, chungkhar le miphun caah a chuahter khawh ngaingai.

Voikhat cu, mi pakhat cu Fire Lane timi, store hmai motor park nak zawn ah motor a dirter tawn. "Hika ah hin motor park hlah; hi cu park nak nawl a ngeimi ca lawng asi" tiah ka ti. A duh bak lo. Voi hnihthum ka chimh i, a duh hlei lo.

"Midang zong nih an park cio ko" tiah a ka leh. "Midang nih an park zong ah a hman lo mi cu i cawn ding asi lo" tiah ka ti. A ngai lo. Cucaah ka chim duh ve ti lo.

Voikhat cu motor cu cuka ahcun a park. Palik nih an rak tlaih i, $120 an cawiter. Ka rak i lawm ngaingai. Dan an tat ruangah kai lawmh silo in, "Little knowledge is dangerous" timi a lung a fian ca tu ah kai lawm.

Voikhat cu, sizung nganpi ah mizaw holh ka leh piak. Motor park man hi suimilam pakhat ah $4 asi. Cuka ahcun ka park lengmang.

Voikhat cu, minung tam nawn sizung ah kan kal. "Nang na motor khawidah na park?" tiah an ka hal. "Parking ah ka park ko" tiah ka leh hna. "Aman na cawi maw?" an ka ti. "Ka cawi. Suimilam pakhat ah $4 cawi asi" ka ti hna. An ka thawh i, "Kan nih cu khika ah khin kan park. Free asi; duh paoh in park khawh asi ko" tiah an ka ti.

"Ziah hika area cu sizung lian tuk asi i, free park khawhnak cu a um pek lai lo. Free parking cu ka theih bal tung lo" tiah ka leh hna. "Park khawh asi ko. Kan park lengmang ko" tiah an ka leh ve than.

Ahmai zarh ah cuka sizung cu ka va kal than. "FREE cu a miak tuk cu te" tiah rem taktak in ka va park ve. Suimilam 4 tluk ka rau. Ka rak chuah tik cu ruah asur tuk. Motor ah a rannak in ka lut. Pe 20 tluk ka van i thawn ah, ka hmailei ah ca-eng aa benhmi ka hei hmuh. Hihi zeica hme an chiah hnga tiah ka thin a hung nawn. Zoh lo ka duh nain ka sia a rem lo i, ka chuak i, ruah sur lak ah ka hei lak. Ca cu ka van rel.

"Park lo nak ding hmun ah na park caah $50 van cawi" ti asi ko. Ka van tuak. Cu nih ka hmuhmi te cu parking man ah a lo viar. Ka cal ka domh. Ka ngaichih ti zong ah zeitiawk atha. San a tlai ti lo. Kawl nih, "Nawng-tah timi cu nawng- ah tah asi" an ti bang, ngaichih paohpaoh cu an luan ciami lawngte an si dih ai.

Athaizingah ka hawi le upate pahnih cu ka ton hna. "Ka dua le nan ka hloh bak. Nanmah ruangah nizan ah $50 ka cawi. Thil hi nan theih le thei lawlaw u. Nan theihlo le thei lo lawlaw u. Little knowledge is dangerous an timi hi, nanmah bak nan si" tiah thil sining vialte ka chimh hna i, tahlak ah nihchuak tiah, dang lengmang in an ni.

Asi. Thil hi theih le theih lawlaw. Theilo le theihlo lawlaw a rak tha deuh. Fiang setsai lo in a vuapvap theih ruang ah vawleicung ah a thi lo dingmi a thimi an tam tuk cang ti asi. Thih sii hna sii ah a rel sual in a dingmi an tam tuk ti asi.



Hi tuanbia te hi, Africa ram tuanbia asi i, Theihhngalh tlawm tuk hi zeitluk in dah tih anun timi hi tuanbia nih a langhter ko. Tuanbia cu hitin asi.

A caan cu Mirang nih Kenya ram an rak uk lio, Colony chan asi. Kikuyu timi miphun chung in, mipa pathum cu an min ah, "Kioi, Githogori le Kaminju" an si.  An i zumhnai ngai. "Zeizong vialte kan hngalh dih" tiah an i ruat.

An mah cu Mirang holh le ca thiam an uar tuk caah, Mirang sianginn kai ah rak i thawh. Mirang holh cu tlawmte an theih fukfak. Pedan, khedan, cauk, calung le a herhmi paoh an rak i ken dih. Saya a rat hlan deuh te ah, an thilri vialte du sayapa cabuai cungah an rak chiah dih. Mirang sayapa cu a rak luh tik ah, "Hi thil vialte hi ka cabuai cungah a ho ni dah a chiah?" tiah a van hal hna.

Mirang holh in leh an thiam ti lo. Cucaah, "Kikuyu holh in, ni ithuii atatu tiah an leh. Asullam cu "Kan pathum in" tinak asi. Mirang pa nih, cucu English in chim nan duh ahcun, "We, three" tiah nan ti lai tiah a chim hna. A nikhatnak ni ah, cu biafang te cu an cawng i, inn ah lungtho ngai in an lawi.

Athai zing ah an rak ra than. Sayapa nih a hmuh mi cu, nam in chia taktak in an fu hleu in an hleu i, an zummi khedan kha ahmuh. Sayapa nih cun, "Mah khedan zumnak ah zeidah nan hman?" tiah a van raak hna. Kikuyu holh in, "na banga" tiah an leh. Asullam cu "nam in" tinak asi.

Sayapa nih cun, English in hitin chim ding asi, "with a panga" (with nife)" nan ti lai tiah, a hei chimh hna. Nihnih nak ahcun, "nam in" (with nife) timi te cu, an thiam than i, lunghmuih taktak in inn ah an tlung than.

Nithumnak ni ah cun an rak kai than. Sayapa nih, "Sianginn hi free asi lo. Cucaah tangka nan rak i ken a hau. Tangka lo cun ca kan chim kho ti hna lai lo" tiah a rak ti hna. Sayapa nih cun, hitin bia a cahtak hna: "Zei ruang ah dah inn ah an lawiter hna tiah an in ti hna ahcun, tangka ruang ah (because of money) tiah nan leh hna lai" tiah Mirang holh in a chim hna.

An lawi lei ah, lampi ah an cawnmi Mirang holh te cu heh tiah an ciah. Kan philh sual lai tiah, holh fang pakhat cio in baihaat ding in tuanvo an i phaw. Tlawmte holh an thiammi te cu an i uar tuk. An cawnmi le thiammi Mirang holh hna cu, "we three, with a panga (nam), because of money" ti te khi asi. Laiholh in cun, "kan mah pathum, nam in, tangka ruangah.." ti khi asi.

Cu holh an thiammi te cu, Mirang he i ton i holh zawkzawk le chim zawkzawk khi an i ngaih tuk.

Lampi ramtanglak pi an lawi cuahmah lio ah, lam ah minung tuan deuh vak te ah an rak thahmi miruak thar taktak an hmuh. "Zeidah a cang hnga?" tiah a pawng ah an rak zoh len ko. Culio ahcun, Mirang palik (colonial police) pawl motor in an rak ra i, miruak a ril komi le a pawng aa helmi minung pathum cu an hmuh hna.

Palik nih cun, "Who kill him?" (Aho nih dah a thah?) tiah a van hal hna. Mi pathum nih cun, an thiammi Mirang holhte cu an van i chuah i, "We, three" (Kan mah pathum nih) tiah Kioi timi pa nih a van leh.

Palik pa nih cun, "With what?" (Zei in dah nan thah?) tiah a van hal hna. Adang pakhat pa, Githogori nih, "With a panga or knife" (Nam in)  tiah a van leh ve.

Palik pa nih cun a von nolh than i, "Why?" (Zei ruang dah nan thah?) tiah a van hal chap hna. Adang a hnu cem a tangmi pa, Kaminju nih a van i thawh i, "Because of money" (Tangka ruangah) tiah a van leh ve.

Kikuyu pa pathum nih, Mirang holh kan thiam ngai rua tiah an rak i ruah. Kan theih dih ko tiah an rak i ruah. Cucaah an thiammi hnihkkhatte Mirang holh kha, Mirang he i chonh i chim lai kha an i ngaih tuk. Mirang he van i chonh kha an nih cu an rak i nuam i, an i lunghmuih tuk.

Asinain, ruahlo pi in an kut an leh hna, an khih hna i, thawng ah rak thlak hna. A ruang cu, palik nih, "Hi hna pa pathum nih hin, a thimi pa hi, tangka ruangah nam in an thah" tiah an fian caah asi.

Cucaah, Mirang phungthluk "Little Knowledge is dangerous" an tinak asi. Cu theihhngalh tlawm tuknak nih, a sual lomi minung pathum kha, an mah le an mahte thawng ah an i thla ko. Cucaah theihhngalh tlawm tuk ruang ah, tangka tampi ka cawi bantuk in, thil thei ngang ah aa ruatmi Kikuyu pa pathum zong, an theihhngalh tlawm tuknak nih thawng ah aluhter hna!!!




                       Kenya ram


Biadonghnak

Thil hi thei setsai lo le fiang setsai lo in chim le rel ding arak si lo. "Yes" ti dingmi cu Yes ti ding asi i, "No" ti dingmi cu "No" ti ding asi. Theih setsai tunglo in a thei ngang bantuk in um le thil te hna duh paoh in chimrel le tuah hi, tih a rak nung tuk. Cucaah thil a theimi le a hngalmi mifim hna nih cun, thil hi kan hngal thlu naisai rih lo ti hi an fiang peng. Thil a thei setsailomi le a theih pah tungmi khi, a thei cem zong an lo i, a chim zong a chim cemmi an si tawn.