Cucaah thau cu pumpak, chungkhar, khua, ramkulh le USA rampi ca hmanh ah, tihnung le sunghnak asi. Cucaah minung pumpak pakhat cio nih eidin zia thiam ding le thau lo ding in zuam a herh.
Thaunak nih hin, minung damlonak, kum tlinglo in thihnak tamtuk a chuahpi caah, Pre. Obama a nupi First Lady Michelle Obama zong nih "Obesity" (Thau) kan doh lai timi bia tlangtar in USA hmunkip ah a vak lengmang. Lawmh awk ngai asi. Zeicatiah USA nih nihin ni ah "Vawleicung pumpi ah a thau bik mi ram" ah pakhatnak (2013) a hmuh caah a si. 2014 ahcun N0.2 ah a um. Zeidang i champion asi hlei ah, "Thau zong ah champion a si." Thaunak hi tihnunnak mit in zoh ahcun, USA cu "Emergency Ram" ah a um cang.
Thau hnu ahcun zawr a fawi ti lo (Ref. www.bing.com)
Thau Hi Uar Ding Asi Hnga maw?
Kawl le Laimi nih cun "Na thau ngai" ti hi kan rak uar. Cucu thangthatnak ah a tlami bia a si. USA ahcun "Na thau ngai" timi cu, nihsawh thlanglamh bia ah a tla. Mi kha, "Na thau" ti sual ahcun, "sikan na ngei lo, ningcang lo in a eiding, mi sifak na si" ti he a sullam aa lo. Na thau timi cu an i fahsak taktakmi bia si.
"Na thau ngai" ti cu, "nihsawhnak bia" cu a sullam asi taktak hnga maw tiah, USA ah a chuak i a thangmi ka fale lakah ka hniksak hna. Ka fale upa 4 nih cun "theu le der" kong an fiang cang. Upa deuh (4) hi an thinlung zeidah a lawh hnga ka ti i.
Upa cemnu cu ka van hniksak..."You are fatty girl" ka van ti hramhram i, "A mitthli kur" tiah a luang. "Pa pa, na ka ninsawh" tiah Mirang holh in a ka ti. Upa Cem pa cu "You are the fattest boy in the world" tiah ka van ti ve. Anih cu a zei a pawi tuk lo nian, "A nuam tuk lem lo." A hniang deuh pa cu, "You fatty boy" tiah ka van ti hram ciammam i "Uico fate an raak ti awk in a ngawi ko...a meet bak in a ka meet i inncungah lo diam a ka kaltak." Milai pa cu, "Fattest boy" tiah ka van ti ciammam i, "Sa seh kio in akio pinah, you bad daddy" (nangmah hi a sualmi pa na si) tiah a ka ti. Kai cai ko.
Culture aa dan caah, kei nih cun "Na Thau ngai" ti cu ka uar ngai rih ko nain, ka fale nih "na thau" (fat) ti cu an rak duh hrimhrim lo. Ka fale caahcun "chiatserhnak bia, bia chiahru, pamh le volh tluk in bia chiakha" ah an rak ruah cang. Ziah hme an duh rua hnga? Thau cu duh ding a rak si lo. Zeicatiah zeidang cu um rih sehlaw, thau cu muisam a rak chiatter tuk caah le minung caah harnak petu thil a si caah asi.
Thaunak Nih Zeitluk Harnak Dah A Chuahpi?
Thau nih hin zeitluk in dah minung harnak a pek timi hi, atanglei mi thaumi hna hi zoh tikah theih khawh a si.
Vawleicung a thau bikmi pa (Guinness Book of Records 2006) tiah timi Manual Uribe (Mexico)
Manual Uribe hi 2008 ah nupi a thi. A nupi min cu Claudia Solis ti a si. Biakinn i kalpi ding caah, ihkhun truck bantuk in an tuahmi in an phurh chawm ti asi. May 2, 2014 ah, kum 48 ah a thi. Mino te asi i, zaang fak tuk asi. Athihah pawng 1230 a rit ti a si. Siakong lianmi tluk in a rit.
Cun thaunak nih hin, minung ngandamnak a rak hrawh tuk. Thaunak nih, lungtur, zunthlum, thikai, thawpih, thi-hri pih le zeidang damlonak tam tuk a chuahpi. Minung nunning re a theihter. Khing a rihter caah, khup-fah, ruhkhua fah, kepha linh, kutke fahnak, thabaatnak le thisen umkal ning hman lo nak tampi a chuahpi. Cucaah abuaktlak in tuak tikah, minung titsa hman tein a ummi nakin a thaumi hi, an thih a tuan i a fawi deuh ti a si. Cucaah life insurance le heath insurance cawk tik zongah, hlan ahcun a thaumi cu, zawrh an rak duh tuk hna lo.
Vawleicung ah a thaubikmi Charity Pierce cu poung 765 a rit (A vapa nih a pound thumh ding in a bawmh caah nihin ni tiang cu a dam rih. Doctor te nih na khing ritmi na thumh lo ahcun na thi lai tiah an ti. A vapa hi mitha taktak asi tinak asi)
Thau ahcun kholh-tawl khawh asi ti lo. Midang nih kholh an hau.
Acheu cu damlonak ruangah an thau ti asi.
US kan phakka te ah, Laimi ka hawi pakhat nih hmanthlak a rak ka kuat. A hmanthlak cu ka zoh i, "Na thau ngai" tiah telephone in ka hei chonh. A rak ka timi cu, "America ahcun na thau ngai timi sullam cu na sifak ngai tinak asi ko. A ruang cu, thau thamtham cu sa a thaumi, a thawlomi, man deng pawl na ei tuk caah asi" ti khi asullam a si ko tiah capo in a rak ka ti.
Cucaah America ahcun "thau" cu zoh a chiami, thil a chiatnak lei, sifah santlaihlo le ngandam lo mi, tibantuk lei khin asullam an lak caah, "Na thau ngai" tiah ahcun, cai taktak in i siknak ding le taza hmanh i cuai nak ding tiang in, nihsawh thlanglamhnak bia ah tlakter khawh asi.
Lu Hao (Tuluk) hi kum 3 asi ah pound 132 a si i, vawleicung ngakchia rit bikmi a si. US ngakchia 3 ah 1 cu mi thaumi cazin ah an i tel ti a si.
Lu Hao hi ngakchia dang nakin a let (5) a thang deuh. A thirual pawl he an epchun lio hna asi.
US A Thau Bik Ramkulh
America ah hin, a thau bikmi khua, ramkulh tibantuk hna an then hna i, atanglei bantuk in hmuh khawh an si. Minung a der deuhmi ramkulh paoh hi, a buaktlak in tuak tikah, sipuazi an that deuhnak, fimcawnnak a san deuhnak, nunnning a sang deuhmi le mirang an tam deuhnak ramkulh an si tmi kha, phungdang ngai in hmuh khawh an si.
(Ref. US Center for Disease Control and Prevention chuahmi)
Acunglei map zoh tikah, Mirang an tamnak ramkulh asimi Montaina le Colorado hi a thaumi an tlawm cemnak a si. Mississipi le Louisiana Ramkulh hi a thaumi tambik an umnak asi.
A fawinak in tuak ahcun, "income a niam deuhnak le sifak tam deuhnak paoh ah, minung hi kan rak thau deuh tinak tluk asi." A ruang cu, eidin a man a fawimi kan ei; sikan ngei tein kan ei thiam lo. Exercise kan tuah kho lo. Exercise tuahnak caah, seh le hriamnak zong kan ngei kho lo. Si a fah tikah a zeizong tein kan si a fah chih dih caah, kan taksa ca zong ah thaunak a rak chuahpi caah asi.
Acunglei US cozah tuahmi kanan in zoh tikah, Laimi tamnak bik Taxas, Indiana, Maryland, Oklahoma, Michigan, Georgia State vialte hna hi, thau ah (2) nak ah a ummi ramkulh pawl ah an i tel ve.
Thau tih a nunnak le a rak harnak hi, 1997 UTS ka phak kum in ka tonmi asi. Kan innpa nu cu minak asi i, amah chimnak ah pawng 550 ka si a ti. A lian taktak. A pumrua a lian; a tung sang; a thau tuk tikah inn cung dawt 2 nak ah an um i, tumkai aa harh taktak. Dawt 2 tiang kainak ding caah, suimilam cheu renglo a rau. Thut dinh bak in dinh a hau tawn le ka zaan a rak fak tuk.
Adonghnak ah, careltu biahal kan duh hna.
Nang na umnak ram ah thau hi piatna pakhat asi maw? US ummi na si ahcun khawika ramkulh ah dah na um? A thaumi umnak ah maw? Nan umnak cio kha van zoh law, khawika ramkulh dah ka um i, kei tah zeitluk in dah ka thau timi kha nangmah tein na rak i chek dingmi kha a biapi tuk. Over weigh na si sualnak hnga lo ding kha a biapi tuk. Over weigh na si sual maw sual lo timi kha atanglei tahnak hi hman khawh asi.
Atanglei hi BMI (Body Mass Index) an tahning le zei tluk hi dah over-weigh an tuakning kha ka van langhter. BMI timi cu pawng zeizat dah a rih? An tung zeizat dah a sang?
BMI
| Weight Status |
|---|---|
| Below 18.5 | Underweight |
| 18.5 – 24.9 | Normal |
| 25.0 – 29.9 | Overweight |
| 30.0 and Above | Obese |
Atanglei hi pe 5'9" asimi minung kha epchun in mi pakhat kha over-weigh a si sualnak hnga lo sii an pek lai le a dam cang lai mu.
| Height |
Weight Range
|
BMI
| Weight Status |
|---|---|---|---|
| 5' 9" | 124 lbs or less | Below 18.5 | Underweight |
| 125 lbs to 168 lbs | 18.5 to 24.9 | Normal | |
| 169 lbs to 202 lbs | 25.0 to 29.9 | Overweight | |
| 203 lbs or more | 30 or higher | Obese |
Zeicatiah na thau ahcun hi damlonak hna hi ngeih a fawi caah asi: (1) thikai; (2) zunthlum-2; (3) stroke; (4) lung-thihri pih; (5) thaw dawp khawhlonak; (6) tha-baatnak; (7) thiri thau nih phihnak; (8) kal rawknak le (9) ruhkhua phinso, ti bantuk le zeidang damlonak ngeih an fawi ngai caah asi. Cun kum tlinglo in thih zong a fawi tuk caah asi.
Cucaah ahohmanh "over-weigh a simi cu eidin i thumhnak in derter cio ding kha a biapti tuk." Cu lo ahcun hi vawlei ah sau nun lo khawh asi. "Over weight cu tuan deuh ah an thi zungzal ti asi caah, over weigh na si sualnak hnga lo ding caah, i ralring....!!!
Chinchiah:
Ref. www.cdc.gov/healthyweigh/assessing/
No comments:
Post a Comment