ISIS Hrawkhraltu Hmailei An Dirhmun?

Nawlnak: Hmanthlak cheukhat cu tih a nun tuk caah, careltu nih lung i thleh dih hnu lawng ah zoh ding a si lai. na zoh ngam lo ahcun zoh lo ding a si lai. 


Atu lio Iraq ramchung aa cheu ning le ISIS tapung pawl ukmi ram

ISIS hrawkhraltu pawl hi, Syria ram nichuahlei hmun in an i thawk i, Turkey ramri tiang nitlaklei ah an hei lak. Nichuahlei ah Iraq ram chung Mosul, Flujah le Tikrit tiang an lak. Baghdad khualipi pawng tiang an  va phan kho. Eufritis le Tigris tivapi nelrawn khua vialte cu an lak dih. Cu an ukmi ram cu, "caliphate" (Muslim ram) tiah an ti. Biaknak dang Muslim ah a lut duhlomi le an mah a domi paoh cu, thah dih ding hi an policy a si.

Vawleicung tuanbia zoh tikah, ISIS nak in a sual deuhmi tapung hi an chuak rih lo. Hitler, Stalin, Pol Pot le Saddam Hussein te hna hi an rak sual ko nain, an nih mithah ning hi ISIS bantuk in an that theng hna lo. ISIS pawl hi cu, hlanlio Rome ralkap nak in an sual deuh ving. Minung thah hi zeihmanh ah an rel lo pin ah, an thahning hna a fak tuk.

Nineveh Pengkulh chung, Krihfa le Yazidis pawl tamlak an thahnawn hna pin ah an biaknak innlo vialte zong an hrawh piak dih hna. Biaknak khat a simi Shia Muslim le Alawite Muslim zong an thah hna. Shia biakinn zong tam ngai an hrawh cang. Hi tluk an sual hi an mawh lo. Zeicatiah an mah a hringsortu hna an pu al-Qaeda sertu Bin Laden hi, mi kal sual taktak asi caah asi. Amah ai a rawlmi an si. Cun misual bu, Taliban tapung pawl zong cu,  "Al-Qaeda le ISIS" kawi an si ve. Hi Muslim biaknak phu (3) hi, an uarmi le kalpimi policy aa khatmi bak an si. Arti pakhat ah, ahawng, a sa, a met then khawh lo bantuk in aa tlaimi an si.


         "Al-Qaeda hringtu Pu Bin Laden"

Hi hna bu (3) hi an zia aa lo. Nu zalawnnak an duh lo. Nu sianginn kai zong an khap. Biaknak dang paoh an huat hna. Mithah lainawn hi, vancung kainak ah an ruah. Hi hna pawl an cahnak hmunhma ahcun, minung nawlngeihnak aum lo. Biaknak nih zeipaoh a uk dih i, an ram a mui ngaingai. An mah biaknak dah ti lo cu, biaknak dang caah himbawmnak a um lo. Milem phunphai paoh an huat i, Hindu le Buddhist zong an huat ngaingai hna.

Vawleicung pumpi theih in an sualnak a langhtertu thil pakhat van lanhter ka duh. Nitlaklei ram le UNO nih sipuazi a kan phih ai timi kha caan tha lak in, Taliban ( Bin Laden te pawl tel chih in), cozah nih, Afghanistan ram ummi, Buddha milem lianlian (2) cu, 2001 ah bom in an rak puah. Cu milem hna cu tlangpang lung an rei chawm in an sermi hna an si i, khuaruahhar ngai an rak si. UNESCO nih zohkhenhmi le humhakmi an si. Hiti an tuahmi ruang ah, Afghanistan ram caah sunghnak le vawlei pumpi caah, tuanbia lohnak pakhat an chuahter.



             Milem umnak lungpang


Taliban te pawl nih bom in an khuami milem pahnih

Budda Milem lianlian hi, an sunglawi tuk. UNESCO hmanh nih an sunhsak tukmi an si. Aumnak hi rili in pe 8,200 sannak ah an um. AD 507 le 554 ah, lung an rei i an sakmi hna an si. Pakhat a san hi meter 58 le adang pakhat hi 38 an si. An dirnak kehram lung tah chih veve in. March 2, 2001 ah Taliban cozah nih dynamite in an puah i, an khuai. Lungpang ah rei i tuahmi asi caah, a fek tuk i, fawi ah an khuai kho lo. Miakpi in an kah a tlu lo. Meithal lianlian in an kah a tlu lo. A donghnakah tank hna a kap khomi bomb in an puah le cuceu in zarh tampi hnu ah an rak thluk. Atanglei hmanthlak hi Buddha lem an khuai lio an si.

 
                       Daynamite in an puah lio

Taliban an tuahsernak hi, Pathian a hna a tla lo asi lai. Buddha zong zong a hna a tla lo asi lai. 9/11 ruangah, Taliban cozah le Bin Laden bu pawl cu, US nih a tongh ciammam hna i, an lo ko. Tapung phun lawng in an um kho cang. Zeibantuk biaknak ca hmanh ah, biaknak dang sihsawh le serhsat cu khua awng pemhlonak asi. Taliban le Al-Qaeda zong nihin ni ah an lo ngacha ve ko cang. Al-Qaeda pu bik Bin Laden zong a thih le hawi thih hmanh lo lo in, a nunnak a liam.

ISIS Tuahsernak

ISIS zong hi Al-Qaeda tefa an si. Taliban he kawi an si. An buu min aa dang nain an kalpimi ruahnak cu aa khat. ISIS zong an nunning hi "achiakha" kho taktak. An sualnak pakhat cu ramdangmi tlaih i tlanhter a si. Cucu an tangka hmuhnak lam pakhat zong asi. Kal sual paoh nih an tuah pengmi thil cu, minung tlaih le tlanhter hi a si zungzal. An sual tuk caah minung hi, minung ah ruat lo in thilri ah a ruatmi an si.

Nai teah American journalist James Foley zong cu an tlaih i, US cozah nih million tampi in tlanh ding an ti nain, US nih an tlanh duh lo. Iraq ah US nih ISIS kalsual pawl bomb a van thlak hna tlawmpal ah, a hngawng an cik colh. Hlan ah France journalist 4 zong an rak tlaih hna. April 2014 ah French cozah nih Euro 18 million in an rak tlanh cang hna. Nihin ni ah Syria ram ah ramdang thawngpang latu (journalist) 33 tluk hi an tlau, an hmu kho rih hna lo ti a si. Hi tluk in security a chiatnak ahcun journalist zong nih kal ding an rak si lo nain, an rian ah thihngamh in an tuan ve caah asi.



James Foley a hngawng an cik lio (Hi James Foley thattu hi American Minung pakhat asi theu lai tiah an ruah. Mirang holh zong a thiam taktak ti a si. Hi ISIS ah hin American zeimawzat an i tel ve ti asi. CIA nih an hlat cuahmah lio).


       Nu le pa caah zoh a har tuk dingmi James Foley ruak

ISIS pawl hi Syria cozah ralkap thahnawn zong an i zuammi a si. Syria ram Raqqa khua le a chehvel vialte an lak dih tikah, cuka pengram (province) hrawng i a ummi Syria cozah ralkap zong tampi an thah hna. Sakhan an lak dih. An hriamnam zong an lak dih. Syria ralkap an thah ning hna le an tuahto ning hna cu, tih a nung tuk hringhran. Thah kel in an that hna lo. Temtuar taktak in an thah hna.

Cucaah, cu hlan ahcun hi ISIS pawl hi ramkip nih le UNO zong nih an zoh sawhsawh ko hna. Asinain, naite Yazidis le Krihfa pawl Sinjar khuapi le a chehvel in an thah hna hnu le an dawi hna hnu ceu in, ramdang USA, UK le France hna an van i thlaknak asi. Cuhlan cu Syria cozah zong nih a kap theng hna lo. A ruang cu Syria a buaitu hi "terrorist an si taktak ko" timi kha ramdang piah a duh hna ruang zong asi kho. Cun ISIS nih hin Pre. Assad a dotu hna he khan an i kah tawn caah, "Keimah ka ral i a ral cu ka hawi asi" tibantuk, FSA le ISIS kha an i kah tawn caah, Assad caah hlawknak asi i, cucaah ISIS pawl hi, a kah hna lonak asi kho men. Asinain atu ahcun Syria zong nih bomb a thlak ve cang hna.

ISIS nih Omar Oilfield pawngah Sheitat miphun pa an thahmi hna


Sheitat miphun pa a hngawng an tan lio (cung le tang)




Cun Syrian Observatory for Human Rights chimnak ah, "A luanciami zarh hnih chung tuanbia zoh tik ah, ISIS pawl nih Syria ram nichuahlei, Deir Ezzor Pengkulh (province) ummi miphun pakhat Sheitat miphunte (tribes) chung in patling 700 tluk hi, an thah hna ti asi. Hi chungah hin, "Hrimnam tlai cu minung 100 lawng an si i, adang paoh cu misawsawh an si" ti a si. Hi pengkulh chung ummi khuate tam nawn hi, ISIS nih an lak dih. Cu human right bu upabik nihcun, "adang minung 1,800 tluk hi cu an nunnak le thih theih an si rih lo" tiah a ti. Hi Sheittat miphunte pawl nih hin, ISIS an biaknak chung ah luh an duh lo caah le an doh hna caah, hitin an tuahnak hna asi" an ti.


Hitin a cheu cu vailam an tah hna

Hi ISIS hi an sual tuk caah le tih an nun tuk caah, US cozah zong nih a kah ve cang hna. US nih kap hna hlah sehlaw, Mosul Dam pi zong an lak thai ko hnga. Cun Kurdistan ramchung zong ah lut in an khualipi Erbil zong an va lak khawh men ko hnga. Voikhatte cu Erbil khua in meng 27 a hlatnak tiang bak ISIS ralkap pawl cu an va phan i, khuate cheukhat zong an va lak.  Hi tluk an cahnak a ruang cu, ISIS hriamnam hi American hriamnam deuh lawngte a si caah le Kurdish miphun ralkap hriamnam cu an chiat tuk caah asi.

ISIS pawl an mi tuahto ning, hrem ning le mi thah ning hi a fak tuk hringhran. Mi a tam deuh an thah ning hna cu hitin asi. A cheu cu hmanthlak zong ah kan langhter cang hna:-

1. An nun lio ah, huamsam tein an hngawg an tan hna
2. Muslim biaknak in Krihfa lumi le biaknak dang kalmi cu vailam an tah hna
3. An thahmi hna minunglu cu, thingkung cung le vampang ah salu bantuk in an tar hna
4. Tar, nu le ngakchia zong an hual hna lo. An duh lo paoh an ngan hna lo
5. Tlaihcia mi ralkap le misawsawh zong an mah thlan an cawhter hna i abu in an thah hna
6. An thahmi minung hna hi cai taktak in an vuak an den hnu hna ah an thah hna
7. A cheu an phung a buarmi le a firmi cu an ban duhsah tein bul ziahmah tein an cik hna
8. Nu nih pa aa duhmi cu, lung in thilak in an cheh hna
9. Minung an thahmi hna ruak hi, lamcung zapi hmuh ah hri in an hnuh hna
10. Minung lu kha an iput i capo an sai, an ni an kio
11. Acheu cu an nung nain vawlei ah an hngawng tiang an phum hna
12. Acheu cu tii ah an hnim hna i an thah hna

Hi ti minung an thahnak hna a ruang pakhat cu, midang nih kan tih hna sehlaw timi "lungthin raldohnak" (psychological warfare) a si. An mithah lainawn ning hi, a fah tuk caah, an uknak ram minung zong nih zeiti hmanh in an doh ngam hna lo. Mipi dihlak bawm chung chiahmi bantuk in an um dih. An mah an tih hna caah, an mah sin ah abek lawlaw mi zong tampi an um. Kan hnu zarh khat hnih chung lawng ah, minung 6000 tluk an member ah an lut ti a si.


Hlanlio Rome chan hmanh ah mah tluk cun an sual lem lai lo dah


An sual tuk caah, minunglu put hi, Ph.D degree catlap put tluk ah an ruah


Azohtu zong nih zaangfahnak tal an ngei ve hnga dek maw?


Sualnak Theipar

Misual cu ral an ngeih phung a si. ISIS zong an sual tuk caah, dotu le raltu tampi an ngei ve. Hlan ahcun Free Syrian Army he Pre. Assad doh ah an rak tang tinain, FSA cu nihin ni ah an ral pakhat an si ve cang. Cucaah FSA hruaitu hna zong nih, "Ziah Iraq ummi ISIS lawng nan kah hnga? Syria um ISIS zong van kap ve hna u; Syria cozah lawng nih cun an ti kho ti hna lo" tiah US cozah an nawl.

ISIS an sining hi tih an nun tuk cang caah, Syria cozah zong nih August 16 le 17 ah, Ragga khuapi chung le a chehvel ummi ISIS umnakah voi 26 bomb a va thlak hnawh hna. ISIS ralkap 31 an thi ti asi.



              Syria raltuknak vanlawng nih ISIS a kah lio hna


Syria raltuknak vanlawng nih Iraq ramchung ISIS a kah lio hna

ISIS nih zarh (2) nawn an lakmi Mosul Dam pi zong cu, US nih bomb in a kah hmasat hnu hna ah, Iraq le Kurdish ralkap nih August 18 ah an lak than cang. US dirkamh hlah sehlaw, Iraq khua tamtuk hi ISIS nih alak lai. Cupinah Kurdish ram an khualipi Erbil hmanh hi an lak khawh men. Cutlukcun ISIS hi an rang.

ISIS hi an sual tuk caah le an cah tuk caah, Syria ram chung tapung dangdang FSA, al-Nusra Front, Islamic Front tibantuk hna zong nih, ISIS cu an huatral hna i an doh ve cang hna.

Hi bantuk in a lamkip in an buut hnawh hna caah, ISIS hi an i rawk te lai tiah ruahchannak aum. Asinain Syria cozah a cah lo paoh ahcun le US cozah nih Syria ram chungah ISIS pawl an va kah tung hna lo ahcun, ISIS hi fawi ah an i rawk lai lo. Apikpak tein, mi tlawm tete in caan saupi an um te kho men. Hi ISIS lohnak ding caah cun Syria cozah a thawn a hau. Culo paoh ahcun US nih bom zeizat hmanh va thla sehlaw, ke ralkap a luhter hlan chung paoh cu, a kho hna lai lo.


                 ISIS kah ding in US Figher zuan aa timh lio


                US nih Iraq ramchung ISIS bom a va thlak hnawh lio hna

Ruah ding pakhat belte cu, ISIS bantuk in a sualmi tapung cu vawleicung ah sau an hmun lo. Tahchunhnak ah, Sri Lanka ram i Tamil Tiger pawl zong kha, an rak sual tuk i, a donghnak ahcun mipi nih an huat hna i, a donghnak ah an lo ko. A sualmi cozah zong mipi nih tha an pe kho zungzal hna lo. Cucaah adonghnak ahcun, zeitluk a cakmi cozah le uktu zong zohchia in tluk rilhnak an tong tawn.

ISIS zong hi, an mah thatnak lawng a ruatmi an si i, an ram kauhnak ding caahcun an kah khawhmi hna paoh an kah dih ko hna. Cucaah a kenkip ah ral an ser cuahmah. Cucaah donghnak ni ahcun, ISIS a kaptu ding hna hi, atanglei bantuk an si lai:-

(1) Syria ralkap
(2) Free Syrian Army
(3) Iraq ralkap
(4) Kurdish Peshmerga
(5) Al-Nusra Front (Syria Islamic tapung)
(6) Sheitat miphun pasal tha hna
(7) Yazidis miphun hna
(8) An mah chunglila ah lung dongh khawh a si.


US nih ISIS pawl bom a thlak dih hnu hna ah Kurdish ralkap pawl Mosul Tidil va lak than ding in an kal lio

ISIS ukmi ram chung hi, minung thisen in a khat. An ukmi khuaram hi, Cinghngia sasehnak bantuk in thisen in a luang. Khua chung hi thutheng in a khat. Minung fa um ngam ding khua an si ti lo. An sining zoh tikah, hi hna hi, an chan sau a nguh kho lai lo.

Zeicatiah mipi duhpaoh in a tuahmi le a suallomi thisen tamtuk a chuahtu an tlu tawn. ISIS zong hi an donghnak cu zohchia in a dong te lai. Hmailei ahcun, an mah hruaitu lila zong that te hna sehlaw a dawh. Cucaah hi hrawkhraltu bu hruaitu asimi dirhmun cu tih a nung tuk. Mah le mah pialrawl i tarh bantuk asi. An hruaitu in an ralkap tiang nih, an tuahsermi sualnak theipar cu an chan chung ah an zum hrimhrim lai!!!!