Sonhtarh Ruangah A Tio Ngachami Khua Pahnih

Sonhtarh hman cu minung pakhat le miphun pakhat caah ral pakhat asi. Thanchonak dawntu, minung ralchiattertu, hmailei karhlannak dawntu le hnulei in dawktu pakhat asi. Hihi va philh hlah. Minung hi kan ruahnak, kan khuahmuhmi le kan theihmi thil nih sal ah a kan tanter khawh ti va ruat zungzal.

Hihi tha tein ruat...

Nai sonhtarhmi a tam deuhdeuh le na ral a chia deuhdeuh lai. Na ral a chiat deuhdeuh le na area a bi deuh deuh lai. Na area a bit deuhdeuh le kar na hlan khawhmi a tlawm deuhdeuh lai. Na karhlanmi a tlawm deuhdeuh le lam hlat na phan lo deuhdeuh lai. Lam hlat na phanh lo deuhdeuh asi le na hmuhmi a bi/tlawm deuhdeuh lai. Na hmuhmi a bit deuhdeuh le na theihmi a tlawm deuhdeuh lai. na theihmi (knowledge) a tlawm deuhdeuh le na zalawnnak a tlawm deuhdeuh lai. Na zalawnnak a tlawm deuhdeuh sal ah na tla deuhdeuh lai.

Sal ah na tlak deuhdeuh paoh le nangmah an uktu nih na cungah nawl a ngei deuhdeuh lai. An uktu na cung i nawl a ngeih deuhdeuh le nang cu nangmah na si ti lo i, midang ta na si cang. Midang nih na cungah nawl an ngeih cang. Cu nawl an ngeihtu cu sal an tlaitu a si. Cu sal an tlaitu cu na sonhtarhmi thil kha asi. Cu na sonhtarhmi thil nih na nunnak kha an control cang.  Cucaah nangmah cu nangmah taktak na si ti lo. An control tu "sonhtarhmi ta kha na si cang."

Cucaah sonhtarh hman cu tih a nung tuk. Cu thil nih kan zumhnak le ruahnak le kan thinlung a control sual ahcun, minung cu cawl khawh asi ti lo. Cawl khawh ti lo ahcun, sia an hren bantuk in kan i sonhtarhmi nih a kan hren cang. Cu a kan hrennak hri pin cu kar kan hlang kho ti lo. Zeicatiah kan zalawnnak kha a hren caah asi. Cucaah sonhtarh cu thanchonak dawntu le thanchonak rawktu thil pakhat asi.  Phundang in chim ahcun, "Sonhtarh cu thanchonak i a ral lian bik pakhat asi."

Sonhtarhnak nih zeitluk in dah thanchonak a donh timi hi, khua pahnih tuanbia in langhter ka duh. Hi khua hna nih hin i fahsak ding le thinhan ding asi lai lo.

Khua pakhatnak cu ka laihri tannak le chuahkehnak khua Thau khua a si. Kan khuami Pu Hmun Khar le khuami cheukhat cu vision nganpi he, tang (3) ka si lio in Khuathar pem an rak i thawk. Khuathar cu kan ram ah a laili cem ah a um. Lopil dihlak caah lam a phei bik i umkalnak a fawi bik. Tii a tha, certual a tha, sianginn le biakinn hmun a tha. Saisihchuaklampi kalnak ding asi fawn. Khua hmunhma a rem, khuachung lam an phei. Hmuhma tampi a um caah inn tampi aa tlum kho dingmi hmunhma a si. Thaumi pawcawmnak cemmi asimi cu Thantlang le Hakha kal le Mizoram kal asi ko. Theikung hai kung an tha. Dumhau tuahnak a rem. 

A thatnak tam tuk chim cawk lo a um ko nain, vantaw a bi, hriawh he aa naih tuk, Ciriang tlang nih a chilh tuk an ti.i, kan khuami nih heh tiah an sawi. Zawtfah a tam. Khuathar cu an rak tlakka in, ar a khuang lo le an rak chuahtak. Cucaah khuahlun an tlaknak asi. Khuathar um cu naucung thihnak asi" tiah an ti i, zuan an ngamh lo. Cucu Thaumi nih sonhtarh kan ngeimi hi khuathar zuannak ah dawntu pakhat asi. Hnu dawktu pakhat asi. Cu sonhtarhnak lungput nih Thau khua khuathar an tlaknak cu 40 kuakap asi cang nain, khua tlunmi cheukhat cu an zuang duh rih lo. Electric mei zong aum; motor lampi nih a phak i lampi cungah a um ko nain, khuami tampi cu an zuang duh lo. Cu thil nih Thau khua cu kum tamtuk hnu ah a kan tanter timi hi, mit in hmuh khawh a si.

Khua pahnihnak cu Sialam khua a si. Sialam khua cu tlangbo cung ah  aum. Hmun nuam ngaingai khua a rak si. Adonghnak ka phak ahcun, certual a tha; khualak lam kaupi in an cawh i umkal a nuam. Saiha kalnak lam ah an hman caah a rak hlunghlai ngaingai. Dawr zong a rak um. Thla a panh caah khua nuam taktak pakhat a rak si. Asinain cu khua cu khua (3) an tio. Tlumpi le sahngar hrannak khua ah a tharem ngai mi khua ah an i chuah ve.

1997 kum thawkka te ah, Bualpeng civui ah Tikir khua ah an ka sawm i ka rak tlawng hna. Cu ahcun ka pu tiah ka timi, Rev. Ngun Nawl he hmun khat ah kan tlung. Rev. Ngun Nawl cu ka nu lei in ka pu ka timi a si. Phun khat an si caah asi. Mifim, biaruah nuam le upat awk tlak taktakmi pastor asi. Lai nunphun le sining tampi a theimi le pastor tian caan saupi tuanmi asi caah, aka chimhmi bia hi ka philh kho hna lo. Nihin ni tiang ka cinken peng. 

Voikhat cu zingka lakphakti din pah ah,  "Ka Pu ziahhme nan khua (Sialam), kha tluk a rak nuammi khua kha khua (3) ah nan i cheu le nan vaivuanh viar?" tiah ka hal. A rak ka lehmi cu hitin asi.

"Vungte, vei aw. Kan khuami pa pahnih Mizoram an tlawng le khua pakhat ah Zawl ngei nih thla a rak camh hna. Thla a camh hna cangka bak in, nan khua hi khua tha lo le khua chia a si. Nan umnak hi a suar caah sarthi nan tam lai. Nan i thial a hau tiah a rak ti hna le cuticun kan i thek viar ko. A cheu khuahlun, a cheu Thau leikap tlang ah, a cheu Tipi hri lei ah ti in kan tio viar ko" tiah a rak ka ti.

Capo in ka rak lehmi cu, "Ka pu, nan Jesuh a hme tuk cu te aw? Thau zong kan Jesuh a hme tuk" tiah kan khua Khuathar kong i sonhtarhnak kan ngeihmi kong zong ka rak chim len ve. 

Cu Zawl ngei thlacamhnak le sonhtarh ruang ah, khua dawh le khua nuam taktak a rak simi Sialam khua cu khua (3) an i then. Khua nuam lo taktak ah aa chuah. Nihin ni ah an i fon cang hnga dek maw? 

Thau le Sialam...khua chingchan veve kan si i, kan i sonhtarhmi thil nih kan khuaram thanchonak tampi a kan donh. Hnu ah a kan thlaiter. Khua a kan vaivuanh. Nuam ngai khuasa ding kha nuam lo ngai khua ah a kan chuahter. Kan thanchonak ding vialte lam a kan phih piak dih.

Cucaah hi biahalnak ding hi ruah ding a um!

Nau cung thi lomi khua vawleicung ah an um bal maw? Doctor, nurse le sizung tha umlonak hmun ahcun hmun kip ah nau cung an thih ko tung? Sar thi thi lo mi khua teh an um bal hme maw? Motor mawnghnak ram le bang ahcun motor accident in relcawk lo ngacha sar thi nifatin an um ko tung? Cu hna cu an khua a suar ruang ah maw asi hnga? Ziah sar thih in luatnak ram le khua a um hnga maw? USA le Malaysia hna ah Laimi tampi sar thih in kan thih ko tung? Cucu kan umnak khua a suar ruang ah maw asi hnga? Vawleicung ah sar thih thihlonak le nau cung thihlonak khua a um kho hnga maw?