Lai Thilnu

Thilnu timi cu zuu a thawhnak ding caah, a herh bikmi "thil" asi. Thilnu tha nih cun a thami zu a chuahter i, a chiami nih a chiami zu a chuahter. Thilnu chia nih a thawmi le a thami zu a chuahter bal lo. Cucu thilnu riantuan ning le sining asi.

Minung lungput le khuaruah ning hi Jesuh nih thilnu he a tahchunh. Cu lungput le ruahnak cu minung pakhat chung in aa thawk i, party pakhat, khua, peng le ram pumpi ah a karhter khawh.

Jesuh chan lio ah, Palestine ram ah a lar ngaingaimi Farasi (Pharisees) le Sadusi timi buu pahnih an um. Sadusi hi cu an tam tuk lo caah, bible ah tamtuk an lang lo. Farasi tu cu a fimmi le phungphai an theih tuk an si caah, mi zapi nih tihzahmi le upatmi an si. Jesuh zong a ngiar bikmi party an si. Jesuh he an i ral taktak. A ruang cu an cawnpiaknak aa dan tuk caah asi.

Farasi pawl cu phung an thei tukk nain an nunning a din lo caah Jesuh nih "Mi depde, lam hruaitu mitcaw, mitcaw mihrut, fikfa kan i din chih sual lai tiah heh tiah nan zet nain kalauk nan lemh, sirang aa thuhmi thlanthu, lenglei mitha a lo i chunglei lih le sualnak lawng tein a khatmi nan si" tiah a ti hna (Matt 23:13-28).

Phundang in chim ahcun Farasi cu tu chan "sihni" bantuk an si. Phung an ser i phung cu an thei ngang. Mipi kha cu phung cun an uk hna. An mah tu nih cun, Pathian nih biapi deuh ah a chiahmi "dinfelnak, zaang fahnak le zumhtlakmi sinak" tu kha biapi ah a chia lo mi ati hna (Matt 23:23).

An cawnpiaknak le sining kha aa kaih lo tuk caah, Jesuh Krih nih "Farasi le Sadusi hna thilnu hi i ralring u" tiah a zultu pawl a cawnpiak hna (Matt 16:6, 11). Hiti a chim tikah zultu hna nih an hngal kho lo. Changreu kong sawhsawh ah an ruah. Jesuh nih a nolh than hnu lawngah an i fiang. "Aw Jesuh chim duhmi hi, Farasi le Sadusi mi hna cawnpiaknak kha asi" tiah an i fiang (Matt. 16:12)

Jesuh nih thilnu a ti tikah thilnu taktak a chim duhmi asi lo. Farasi hna le Sadusi hna nih an hmanmi a diklomi khuaruahning (philosophy), lungput le cawnpiakning (teaching) a chim duh. Thilnu he atahchunhnak aruang cu, "thilnu a thawnnak" (power of yeast) le a riannak kong kha a chim duh. Thilnu chia tlawmte nih umpu dihlak chung rawl vialte chiatnak in a thawhter khawh caah, cu a fa bikte thilci te kha ralrin ding hi Jesuh nih zultu pawl a cawnpiakmi hna asi. Hi thilnu chia nih umpu zu vialte a hrawh khawh bantuk in, Farasi mi hna cawnpiaknak hmanlo le kalning hman lo nih hin, Judah ram le miphun pi le minung zumhnak a hrawh khawh timi kha Jesuh nih a hmuh caah, "Farasi le Sadusi hna thilnu kha i ralring u" tiah atinak hna asi.

Hi tuanbia nih kan "Laimi tah zeidah a kan cawnpiak ve hnga? America Laimi le ramdang a phanmi Laimi zeidah a kan cawnpiak ve hnga?" timi ruah a herh.

MIT ka kai lio 1992-93 ah, Malaysia kalmi Laimi pakhat nih ca a ka kuat. "Kawi Vung, Malaysia cu a nuam tuk. Ziknawh a um lo. Palik zong an nihlawh an i tha i, zei tlaih khih le dawi zong an hmang lo. Tangka hal zong an hman lo" ti asi. Ahnu kum 6/7 a rauh tikah Malaysia ah Kawlram miphun kip kan phan. Laimi zong a bur in kan i bur. Malay kalmi nih, kan thilnu chia "ziknawh" hmannak zong kha Malaysia ah kan kalpi. Cu thilnu chia cu, a karh thluahmah. A ruah hlanah, Malaysia palik cu Kawlramnak in ziknawh kong ah an fiang deuh cang. Cucu "RELA" nih sipuazi tuahnak ah an hman i, Kawl le Laimi kha heh tiah tlaih an si. Kan thilnu chia lila nih, kan mah harnak a  kan pek cang.

Hi Kawlram thilnu hi, tih anung tuk. Kawlram a thurhnomh (pollute) a tuah lawng siloin Malaysia zong athurhnomhter. Kan kalnak ramkip ah "pollution" (hnomhtamhnak) kan chuahpi.

Lai thilnu hi khuaruahhar ngai asi. Zeidang cu um ko rih seh law, "min cawk le min zuar" tiang a phan cangmi miphun kan si. Cucu "thil thurhnawm" taktak a si.

Laimi hi riantuan le kawlhawlnak ahcun upat tlakmi miphun kan si. Tangka kawl ah huamnak le zuamnak kan ngei.

Asinain a caan ahcun tangka kan duh ning hi a diklonak tampi a um ve. Abik in "tax return" tuah tikah a silo ning in tuah a tam tuk. Mah le fa asilomi benh le fale midang benhter ti bantuk a tam tuk ti a si. Hihi fale zuar a si. Hmuh hnga lo dingmi tangka hna cozah sin in kan lak tikah, double in fir asi. Zeicatiah cozah tangka a hram cu private tangka a si. Cucaah cozah tangka fir cu, cozah ta le private ta fir a si.

US ummi, Laimi cheukhat nih, "Cozah nih heh tiah a kan hlen ve bantuk in cozah hi hlen khawh chung in hlen ve ding" tiah atimi tampi an um.

Hi cawnpiaknak hi, a dinglomi le aa palhmi cawnpiaknak asi. A hmanmi  alo nain biatak asi lo. Krihfa zumtu tha nih tuah dingmi ziaza a si lo. Khati khan mi vialte nih ruat dih cio hna sehlaw, US cozahpi hi sau a rau lai lo. A tlu zau lai. .

Ruah a herhmi cu, US cozah nih upadi a ser tikah ram caah a tha bik ati ning le mi vialte caah aa ruang bik ati ning in a ser. Cu upadi aa thlen hlan chung paoh cu zulh cio ding kan rian a si. Kan duh lo ahcun aa thlennak ding in doh a herh. Kan doh i kan thlen khawh tung lo ahcun zulh a hau. US cozah nih an phunglam an zulh lo belte ahcun duhpaoh in kan nun ve zong ah a pawi tuk lo. An phunglam an zulh ko ahcun, mipi dihlak nih kan zulh ve ding asi.

Cucaaah hihi thuk piin ruah a hau:-

"Tax hna asi lo ning tuah ti te hna, cozah hlen khawh chung in hlen ti te hna, mah caah a that paoh ahcun cozah caah a chiat zong ah a pawi lo" timi pawl ruahnak le cawnpianknak cu "thilnu chia" taktak an si. Hi thilnu chia hi USA ram ah a karh ahcun, USA ram cozahpi hi kum 100 chung ah a tlu kho ding asi.

Hi bantuk thilnu chia cu Laimi a kan hrawktu ding le America pi a hrawk khotu ding thilnu asi caah, hi bantuk thilnu hi ralrin a herh.

Jesuh nih "Farasi le Sadusi thilnu i ralring hna u" tiah a ti tikah a chim duhmi cu, "An cawnpiaknak kha i ralring u" ati duhnak asi.

Kan nih Laimi zong nih, a dinglomi cawnpiaknak hi ralrin kan herh. Asian lei miphunphai hi kan rak ding lo tuk. Laimi le Kawl zong hi kan rak ding lo tuk. Farasi mi thilnu tih a nun bantuk in kan Asian cawnpiaknak;e Lai cawnpiaknak zong, USA ram caah tih a nungmi thilnu pakhat asi. Hi "Lai thilnu" hi a karhnak hnga lo kan i ralrin a hau!!!