Wednesday, January 27, 2016

Facebook Nih Nuamhnak Azorter Maw?

Mi pakhat cu, "Ka hngilh kho lo" tiah aa caih lengmang ka theih. "Zei ruang dah na hngilh khawh lo" tiah ka hal. "Facebook ah, mi an thahmi le tihnungmi ka zoh lengmang le asi ko" tiah a ti. "Ziah cucu va zoh hlah law asi ko cu te?" tiah ka leh. "Zoh le ka duh; ka zoh ah le ka tih fawn; zoh le zaan ah ka hngilh kho lo" tiah ati. Cucu minung pumpak nunnak ah thil pawi ngai asi.

Asiahcun, "Facebook nih minung a nuamhter deuh maw? Asiloah kan i nuamhnak dah a zorter deuh?" Cucu pumpak nih ruah ngaingai a herhmi chan ah kan phan than cang.

Vawleicung thil hi, hman zia thiam ahcun an tha dih ngacha ko. A tha lomi cu an tlawm te. Asinain thil hi, hman zia thiam an har tuk. Facebook zong a thatnak a tam tuk nain, hman thiam lo ahcun nuamhnak nakin nuamhlonak deuh a chuak kho. "Nuamhnak kawl cu nuamhlonak" timi bia hi, Facebook ah a tling kho.

Facebook hi February 4, 2004 ah Mark Zuckerberg le hawi le 4 nih an dirhmi asi i, Mark Zuckerberg hi CEO asi caah, amah cem hi thlurmi asi. An dirhnak kum 11 fai asi. Nihin ni ah riantuantu minung 11,996 tluk a ngei. Kum khat an hmuhmi dihlak US $12.466 billion (2014) asi.

Bloomberg Businessweek January 16-22 kar i an tialmi ah, India ram lawng hmanh ah facebook hmangmi 300 million an um ti asi. Free Basics program tiang Facebook nih an tuah piak hna i, India ram ah company dang he buainak tete zong aum phah.

Facebook i an mission biafang cu "to make the world more open and connected" (Vawlei tam deuh onter le pehtlaihter) ti asi. An mission bantuk tein, nihin ni Facebook hmangtu hi an karh chin lengmang i, thlachiar hmangmi cazin zoh tikah, million 1,118 fai an si ti asi. Khuaruah har asi. Facebook cu "Ahuapmi a kau tuk" i minung duhmi a tling kho dih. Pumpak kong in ram kongkau in, a chia he a tha he a tling kho dih.

Asinain ahamngtu hna nih "Lungthin in aman tampi an cawi" ve ti asi. University of Michican study (2013) nih an hlathlainak ah, college siangngakchia kum rualral asimi Facebook hmangmi pawl hi, "An i nuam lo deuh chin lengmang" ti asi.

PLOS One nih ca an chuahmi (August 14, 2013) ah, "Nichiar te Facebook biaruahmi hi million 500 leng an si. Facebook hmangmi hna hi, caan khat hnu caan khat an i nuamhnak a zor i, an nunnak ah an i lungsi lo deuh chin lengmang" tiah an ti.

Vawleicung ah thilthar pakhat a chuah tikah, cu thilthar a tawngmi hna i an lungput le an i nuamhnak (happiness in life) hi mifimmi hna nih hlathlainak (research) an tuah tawn. Facebook kong zong hlathlainak an tuah. Biapi bik an theih duhmi cu, "Facebook nih, minung a nuamhter deuh maw" timi asi.

Hi bia hi, Facebook a tawngmi lawngte an hal hna. Facebook a tawngmi hi an rak i nuam ngai rua tiah ruah an si. A hmangmi zong nih nuamh ruah ah an hmanmi asi. Asinain aphi an hmuhmi cu khuaruah har asi.

 "Facebook a tawngmi hi an i lawm lo deuh i, an thin a hung deuh" ti asi. Nai ah Thawngpang pakhat an chimmi ah, "USA hi minung an thin a hung deuh chin lengmang" tiah an ti. Pa nakin nu an thin a hung deuh chin lengmang ti asi fawn. Aruang tampi aum lai nain, Internet le Facebook zong aa tel kho ve mi a si.

Denmark ram i Copenhagen Khualipi ah ummi, Happiness Research Institute nih November 2015 ah, Facebook hmangmi minung 1,095 lakah hlathlainak an tuah. Hi lak ah hin, 94% cu Facebook nichiarte a zohmi an si. Hi Facebook thumi cu, phu (2) ah an then hna.

Lungthin nuamhnak he aa pehtlaimi biahalnak an tuah hna i, cucu mark sangbik (10) in pek asi. Hlathlainak an thawk hlan ah, biahalnak an tuah dih hmasat hna. Cun ni (7) hnu ah cu biahalnak cu an hal than hna. Group pakhat cu zarh khat chung facebook an tonghter hna lo; adang pakhat cu nifatin an tongh ning kel tein an tonghter peng hna. Cu buu (2) hna an i nuamhnak mark an epchun hna i aphi an hmuhmi cu hitin asi.

1. Facebook atawng pengmi buu nih aa thawkka i an hmuhmi mark cu 7.67 asi i, Facebook nichiar te an hman bu in, an i nuamhnak a karhmi cu 7.75 a phan.

2. Facebook tongh an bantermi hna phu khat i a hramthawk an i lawmhnak an tah tikah, 7.56 lawng asi nain, zarh khat a liam tikah an i lawmhnak cu, 8.12 ah a kai.

3. Khuaruahhar ngai asimi cu minung 1,095 chungah, Facebook a chuahtakmi chungah 88% cu kan i nuam deuh an ti i, Facebook a thu pengmi chung ahcun ka nuam atimi cu 81% lawng an si.

4. Cun hi Facebook deklomi pawl cu, bia an khiahning a dik deuh; thil tuah tikah tha-thawhnak an ngei deuh; an thin a phang lo deuh; an lungre a thei lo deuh; an um a har lo deuh; an nunnak ah an lung a tling deuh ti asi.

An hmuh rihmi thiltha pakhat tu cu, minung pakhat i a lungretheihnak kha 55% cu Facebook nih a tumter khawh ve ti asi.

Happiness Research Institute lutlai (CEO) pa, Meik Wiking, nih a lu a phihnak cu a sau ngai nain, a tawinak in cun, hitin asi:

"Facebook tawngmi le tonglomi an thinlung umtuning hi ti aa dannak a ruang bik cu, Facebook reltu hna nih hin, social media chung minung hna le an mah kha an i epchun lengmang caah asi" tiah ati.

Ngaihchiat awk an ton le an ngaih a chia; thin hun awk an rel le an thin a hung; tih awk an rel le an thin a phang..." cuticun mi sining kha an i hrawm peng i, cu thil nih an i lawmhnak azorter ti asi. Facebook cu, "Nifatin nunnak taktak" (real life) asi tung lo i, cu thil cu hmannak taktak a tlawm tuk ti asi.

Cucaah Facebook hmangmi dihlak i 39% cu "An hawikawm tluk in kan i nuam lo" tiah an ruat ti asi.

Abuaktlak in zoh tikah, Facebook cu minung million tam tuk an i hrawmmi asi i, second pakhat ah hmanthlak le ca thawng tam tuk a lutmi asi. Cu vialte cu theih le rel cawk ding zong an si lo. Cu vialte ca le hmanthlak cu, minung nifatin nunnak ah, "aherhmi" le "a thahnemmi" an um fawn lo. Zoh nuam le rel nuam sawhsawh deuh lawngte an si.

Facebook a thatnak tampi a um nain, a thatnak nakin a chiatnak tu hi, pumpak caah a chuak deuh tiah ruah asi. Zeicatiah Facebook chung ca hna hi, ahman he hman lo he cawhhrup in an si. Computer nih le mi a hleng khawh tuk fawn. Mi nih an duh paoh in an tial i an thlah hna. A dik le diklo zohpiaktu le remh piaktu an um lo. A tha he, thalo he, a dik he dik lo he, mah duh carei in tial le thlahmi an si. Mi pakhat le khat duh poh i capo, i tinak, i siknak, i volhpamhnak, i sawiselnak, i thangthatnak le i cawnglawmhnak..ti'n a phunphun tein a um.

Cu vialte cu thawngpang an si nain, kan herh ngaingaimi thawngpang (news) an si tuk hawi lo ti asi. CNN, Fox, MSNBC, NBC le BBC tibantuk hna an si fawn hawi tunglo. Rel nuam le zohnuam tuk an si fawn; khulrang tuk in atu te thlakmi kha atu te ah chuah khawh colh an si fawn.

Cucaah athatnak cu chim cawk cu asi ve hnga lo nain, Facebook nih hin, minung thinlung nuamhnak cu a zorter bak ko tiah research tuahtu pawl nih an ti. Kan i nuamhnak ding caah ti'n Facebook ah an thu i an zoh ko nain, an comi taktak tu cu, lunglawmhlonak tu a tam deuh ti asi.

Facebook ruangah, nuva an i chawn ti lo; pa le fa an i chawn ti lo; u le nau an i chawn ti lo; an mah le Facebook cio ah an thu; Minung nakin Facebook kha hawi ah an i ser deuh cang i, Facebook ruangah "social buainak" tamtuk lehpek a chuak cang ti asi.

Cucaah mi tampi cu Facebook in an chuak cuahmah cang. Facebook a huami le zoh aa summi an tam chin lengmang. Asinain, "Mit nih vuai a ngeih lo" caah Facebook in a chuakmi nakin a lutmi hi nifatin te an tam deuh chin lengmang ti asi. Phundang in chim ahcun, "Facebook a rimi" an tam deuh chin lengmang.

Cu thil nih a langhtermi cu, vawleicung ah aa nuam lo mi an tam deuhdeuh; lungretheimi an tam deuhdeuh; thinphangmi an tam deuhdeuh; umharmi an tam deuhdeuh; thachiami an tam deuhdeuh" ti tu kha a rak si.

Careltu nangteh Facebook ah nikhat ah voi zeizat dah na thut? Suimilam zeizatdah na caan na pek? Voi tam deuhdeuh na thut i, suimilam tam deuhdeuh caan na pek paoh asi le "Na nuamhnak a tlawm deuhdeuh" ti kha theih ve ding asi ko. Minung cu kan i lawh cio lo caah, "Facebook nih nuamhnak azorter maw?" timi zong pumpak sining nih tampi a ngeih khawh ve men.

Ruah dingmi pakhat belte cu atang rih. Minung cu lawhnak tampi kan ngei hna. Mifimmi hna nih, hlathlainak (research) tha tein an tuah i an chimmi cu mi tam deuh caah a dik tawn. Mi tam deuh caah a dikmi cu, mi tampi sining nih an i hrawmmi asi ko ti asi.

Cucaah ruah a herh taktakmi cu, "Facebook na relmi nih an numahter deuh maw? Asiloah na nuamhnak a zorter deuh maw?" timi cu careltu pumpak nih ruah le tuak cu a herh taktak. Na nuamh deuhnak asi ahcun, rel ko law, na nuamhnak zortertu asi achun ban ding asi ko lo maw? Cucu a ho nih dah an in hnek in, an in thloh khawh rua hnga? !!!!

---------------------------------------

Zohdhihmi Ca

1.  Staying-off Facebook Can Make You Happier Study Claims
(http://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/staying-off-facebook-can-make-you-happier-study-claims-a6728056.html

2. Study Finds Quitting Facebook Makes You Happier and Less Stressed
http://www.huhmagazine.co.uk/10779/study-finds-quitting-facebook-makes-you-happier-and-less-stressed

3. Facebook Makes Us Sadder And Less Satisfied, Study Finds
http://www.npr.org/sections/alltechconsidered/2013/08/19/213568763/researchers-facebook-makes-us-sadder-and-less-satisfied

4. Facebook Use Predicts Declines in Subjective Well-Being in Young Adults

http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0069841#s2


5. Bloomberg Businessweek January 16-22 Chuahmi


No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....