Sunday, February 7, 2016

Tihnung Bikmi Bomzuang (Missile) Phun 10

Khuaza vantoi a phan khomi tihnung taktak bomzuang (missile) pawl hi, Mirang biafang in cun Inter Continental Ballistic Missiles (ICBM) tiah an ti. Chim duhmi cu, "tontinent" (taih) pakhat le khat kha duh paoh in a kap khomi bomzuang tinak asi. Laiholh in leh awk a har deuh caah, atawinak in ICBM tiah ka hman ve.

ICBM tiah ti tlakmi bomzuang cu a tlawm bik ah KM 5,500 ( meng 3,400) hlatnak tiang a zuang khomi bom kha ICBM tiah ti asi. Hi nak tlawm cu ICBM taktak ah an chia hna lo.

ICBM Achuahnak Aruang

Vawlei Ralpi II nak ahcun Russia le USA cu hawikawm ram an si nain, ral a dih cangka in an i hua colh. An i huatnak aruang bik cu, politics ah an dirhmun aa dan caah asi. Russia cu Communist ram asi i, USA cu democracy ram asi. Russia cu Communist hna an pa asi bantuk in USA zong democracy ram an pa asi ve. Cu an dirhmun aa dan caah an huatralnak asi.

An mah cu direct in an i kap lo nain, Korean Ral ah siseh, Vietnam Ral ah siseh, Arab-Israel Ral vialte lio ah siseh, indirect in an i kap peng. Hi lio caan hi, a dai ngaimi a lo nain, Communist ram hna le Democracy ram hna huatralnak a san tuk caah, Daite Kahnak (Cold War) tiah an tinak asi. Hi Daite Kahnak caan ah hin, huatnak asan tuk caah, ICBM ser zong a rak i thawknak asi.

ICBM timi bomzuang tuanbia hi zoh tikah Rakpi II lio ah Hitler nih a rak sermi V-2 Bomzuang hi ruahnak (idea) aa thawknak cu asi.

1953 ah USSR nih Sergei Korolyov kha ICBM ser thawk ding in tuanvo an pek i, tangka tampi an chuah piak i, R-7 (Russia P-7) rocket kha a pakhatnak bik ah an ser i,  May 15, 1957 ah R-7 rocket kahnak (launch vehicle) in an rak kah. Km 400 (meng 250) tluk a zuan hnu ah a rak tla. August 21, 1957 ah R-7 cu an kah than i, Km 6,000 (meng 3,700) hlatnak tiang a rak zuang kho. Cucu vawleicung a pakhatnak bik ICBM cu asi. February 9, 1959 ah cun Russia nitlak chaklei ummi Plesetsk timi hmun ah ICBM ralkap hi, a voikhatnak bik raltu kho dingmi ah Russia nih a rak ser hmasat. Hi R-7 rocket kahnak hi, vawleicung a pakhatnak bik vawleilem (satellite) an rak kahnak zong a si.

USSR nih ICBM a van ser cangka in USA zong nih ser hram an thawk colh ve. Cuticun hriamnam ser zuamnak a sang chin lengmang. An tha chin lengmang, an mual a fak deuh chin lengmang i, lam hla deuhdeuh an zuang kho fawn. Hi ICBM pawl hi, thermo nuclear bom pakhat asiloah pahnih phur kho ding in an sermi hna an si. Thermo nuclear bom cu atom bom nakin a mual a fak deuh rih.

Hlanlio bantuk in atom/nuclear bom hna hi, vanlawng in phurh i thlak ti lo in, akah in kah i duhnak hmun paoh ah tlakter ding kha ICBM nih aa tinhmi asi. Russia le USA nih hin, an umnak ram in vawleicung khaw zeika paoh an kah khawh dih ding asi i, ICBM cu tihnung taktakmi hriamnam a si.

Lamhlat Bik Phan Khomi ICBM

USSR le USA hi an fimnak a san tuk veve tikah, vanlawng in bom phurh i va thlak hnawh ding kha a fawi ti lo. Cucaah ICBM tu hi, cak deuhdeuh in an ser i, tihnung taktak asimi atanglei ICBM hna hi an ser hna. Lam hlat bik a kal khomi ICBM cu hitin an si:

1. R-36 (SS-18 Satan), Russia

R-36 hi, vawleicung ICBM vialte lakah lamhlat bik a phan khomi ICBM asi. Km 16,000 tiang a phan kho. Ton 8.8 a rit i, ICBM vialte lakah a rit bik zong asi. Phun tam nawn an ser i, Mod 1-Mod 6 tiang aum. Acheu cu MIRV (Multiple Independent Re-entry Vehicles) timi nuclear bom dang cio (10) tiang an phurh khawh. Cu bom pakhat cio i a puahnak thazaang cu 550 kilo-tonne (kt) in 750 kkt tiang an cak kho ti asi. Mod 1 hi 1975 ah hman ding in an rak chiah cang.

Hi ICBM hi a ran ngaingai caah second pakhat ah km 7.9 (7.9km/sec) in a zuang kho. A rit tuk nain a ran ning khuaruahhar in a rang.

R-36 Russia Bomzuang

2.  DongFeng 5A (DF-5A), China

DongFeng-5A hi Tuluk sermi asi i, Km 13,000 tluk a zuang kho ve. NATO nih cun CSS-4 tiah min an auh. Km 13,000 chung paoh cu, aa tinhmi a khen khawh ti asi. Tuluk ram in USA hi an van kah khawh lai ti asi. DongFeng-5A hi Km 12,000 a kal khomi DF-5 ICBM an tharchuahmi asi.

1983 ah Tuluk nih DongFeng-5A cu aa tinhmi dik deuh in a kheng khomi thilri in an rak tharchuah. Hi bomzuang hi a rih ah kilogram 3,000 in 3,200 ah kaiter chap. Atom bom kuanfang (6 MIRV) aa ken khawh i, bom pakhat a rih hi 600 kg a rit. Dothnih in a puakmi rocket engine pahnih an bunh. Computer in a kalnak ding lam chakmermi asi i, tinhnak hmun ah a khen khawh ngai.


DongFeng-5A Tuluk Bomzuang
3. R-29 RMU Sineva (RSM-54), Russia 

R-29 RMU Sineva hi NATO nih cun SS-N-23 Skiff tiah min an sak. Km 11,547 tiang a kal kho. Delta IV submarine (Tichungpil tilawng) in kahmi ICBM asi. Russia Tiralkap nih an hmanmi asi.

2007 in Russia Tiralkap hriamnam ah an chiah chih i, 2030 tiang rinh khawh dingmi asi. Hi bomzuang nih nuclear bom 4-10 karlak aa ken chih khawh i, bom pakhat cio te kha, hmun dang ka dang cio ah an va tla kho. Rockect dotthum in kahmi engine in a kalmi asi.

4. UGM-133 Trident II (Trident D5), USA

Hi UGM-133 hi submarine (tichungpil tilawng) in kahmi ICBM asi i, Km 11,300 tiang a kal kho. US Tiralkap tilawng Ohio le British Vanguard Class Submarine ah ah hman hna. Ohio-class submarine ah 2042 tiang hman khawh ding ti asi.

UGM-133 hi Cape Canaveral ah January 1987 ah ah an rak kah hmasat. US Tiralkap nih 1990 in an hman. Nuclear bomb kuanfang W88 asiloah W76 pariat tiang a phurh khawh. Dotthum tiang aa kap khomi rocket an hman. Hi rocket siamtu hi Lockheed Martin Space System an si. Suimilam pakhat ah meng 13,000 tluk rang in a zuang kho mi asi.

UGM-133 Trident-II
5. DongFeng 31A (DF-31A), Tuluk

DongFeng 31A bomzuang hi NATO nih cun CSS-9 Mod-2 tiah an ti. Km 11,200 tluk hla a kal kho. Pawng 1,000  a ritmi Nuclear bom kuanfang pakhat lawng aphurh khawh. Bomzuang dangdang hna hi, DongFeng-31A in an hei serchinmi lawngte an si. Tuluk ralkap PLA miakpi tlaimi ralkap (Second Artillery Corps) nih DS-31A bomzuang 10 hi, 2006 in an mah hman khawh dingah an chiah hmasat.  Tlang in kah khawhmi Julang-2 (Jl-2) zong hi DF-31 kha hrampi ah chia in an serchap rih. Hih dot (3) in a puakmi asi. An kahnak hram i a um lio ahcun, 42 tons a rit.

DongFeng-31A
6. RT-2UTTKh Topol-M, Russia

Hi bomzuang hi Km 11,000 a zuang kho i, Topol ICBM sang deuh in an siammi asi. Truck asiloah vawlei ah aa bunhmi kahnak in an kah khawh i, 550kt atom bom kuang pakhat a phurh khawh.

47.2 mt bomzuang hi Moscow Institute of Thermal Technology (MITT) nih an serchuahmi asi i, Votkinsk Machine Building Plant ah an rupmi asi. USSR aa rawk hnu ah a pakhatnak bik ICBM an serchuahmi asi. Laser ceunak sang taktakmi zong nih kah tikah a hrawk kho lo i, ceunak (radiation) le "electromagnetic thazaang" le nuclear thazaang 500m tiang a ing kho ding in an sermi bomzuang asi.

Topol-M nih hin atom bom kuanfang MIRV (6) tiang aa phurh khawh. Dot thum in a puakmi asi i, second pakhat ah mitre 7,320 (7,320m/s) in a zuang kho. Khuaruahhar in a rang.

7. Minuteman-III (LGM-30G), USA

Hi bomzuang hi Km 10,000 tiang azuang kho mi asi. Hi bomzuang hi, USA nih tlangah aa bunhmi bomzuang an ngeihchun a si. Boeing for the Air Force Combat Command nih an serchuahmi asi. 1961 ah a voikhatnak bik an rak hniksak.

Sang deuh in an sermi Munuteman-II le III hna cu 1964 le 1968 ah an rek hniksak hna. Minuteman-III cu 1970 ah Minot Air Force Base ah hman khawh ding in an rak chiah hmasat. Minuteman-III hi USA hriamnam tuanbia ahcun, a pakhatnak bik atom bom kuanfang chikkhatte ah tam nawn a keng kho tu (MRV) a si.

Bomzuang hi pawng 76,000 (34,473kg) arit. Dot (3) in a puakmi asi. Suimilam pakhat ah meng 15,000 tluk rang in a zuang kho.

8. M51 ICBM, France

Hihi tichungpil tilawng (submarine) in kahmi asi. Km 10,000 a zuang kho. Franch Navy nih an ngeihmi asi. 2010 ah a voikhatnak bik tilawng chungah an bunh. Franch Tilawng ralkap hmanmi Triomphant submarine ah an chiahmi asi. 2015 ah Nuclear kuanfang aphur khomi bomzuang in thlen ding asi. Hi bomzuang hi 50t a rit i, bom kuanfang hmun dang cio a kheng khomi (6) a phurh khawh. Kuanfang pakhat cio an thazaang cu 100kt-150kt an si.  Dot 3 in a puak kho mi asi.

M51 ICBM an kah lio

9. UR-100N (SS-19 Stiletto), Russia

UR-100N hi NATO nih cun, "SS-19Stiletto" tiah min an sak. Russian Strategic Rocket Forces nih a chan (4) nak bom zuang an sermi asi. Km 10,000 tiang a kal khomi bomzuang asi. 1975 ah a voikhatnak bik sakhan ah chiah an thawk i, 2030 tiang hi hman khawh ding asi. Bom kuanfang (warhead) 6 tiang aphurh khawh. Kuanfang pakhat ah 550kt thawnnak thazaang an ngei. Achak mer khawhmi asi caah, tinhmi hmun te a kheng kho mi asi. Dot hnih puak in kahmi asi.

10. RSM-56 Bulava, Russia

Hihi NATO nih cun SS-NX-32 tiah an ti. Russian Navy nih tichungpil tilawng (submarine) ah an bunhmi asi. Km 10,000 tiang a zuang kho. Borey timi phun tichungpil tilawng ah an hmanmi asi.

Yuri Dolgorukiy tichungpil tilawng ah January 2013 in an hman. Bomzuang pakhat nih nuclear kuanfang 6 tiang a phurh khawh i, kuanfang pakhat a puahnak thazaang cu 100kt-150kt asi. Bomzuang i a rih cu 1,150 Kg a rit. A rang taktakmi bomzuang pakhat asi.

RSM-56

Donghnak

USA le Russia hi a ho dah a hriamnam atha deuh hnga le a thawng deuh hnga tiahcun USA nih a buaktlak cun a tei deuh ko. Asinain nuclear bom le ICBM lei ahcun USA nih Russia hi a tei lo. Acunglei tihnung bikmi ICBM phun 10 lak ah hin, phun 5 cu Russia ta an si. An cah lawng silo in an ngeihmi zong a tam tuk fawn.

Cucaah NATO ram hna nih Russia ram kam rumro hna i raltuknak an cawn hnawh tik ah siseh, Ukraine buai ruang i EU le USA nih Russia an hrocer tuk tik ah siseh, Crimea buainak le Syria kong ah siseh, Russia hi a kam in an kam lo. Cucaah an hriamnam cherhchan in an i hrocer lengmang ve. Russia Pre. Putin zong nih, "Vawleicung ah nuclear hriamnam tha bik a ngeimi kan si. Russia vawlei hi kar khat hmanh NATO nih kan det hna hlah seh. An kan det ahcun, a kan tu ngami ram cu, kan cil dih lai" tiah a ti tawnnak asi.

Hi ICBM hna a ngeimi ram cu, ram khat le ram khat an i tu ngam ti lo. An i tuk ahcun a theipar a chia lai ti kha an fian ko caah, Russia le USA zong hi, zeitluk hmanh in buai hna sehlaw, an mah taktak cu aa kap ngam veve dingmi an si lo.

Cucaah tih a nung tukmi ICBM hi i runvennak le hrocernak hriamnam lawng ah an tla rih i, huatnak in sermi hriamnam an si ko nain, daihnak chuahpi hriamnam ah an tla. Pakistan le India zong an i hua-ral tuk ko nain fak in an i kah ngam lo nak cu, nuclear hriamnam an ngeih veve ruang ah asi i, Russia le USA zong an heh tiah an i hrocer zongah an i kah ngam taktak lo nak cu, nuclear hriamnam le ICBM ruang ah an si.

Cucaah "Raktuknak caah sermi ICBM hriamnam hna hi, vawlei daihnak hriamnam tu ah an cang" kan ti ahcun kan palh tuk lem lai lo. Zeicatiah hihi rak um hlah sehlaw, cu Russia le USA hi an i nawng men cang hnga!





No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....