Friday, April 1, 2016

Jeduh Thih Ni?

Jesuh Thlan
Acung hmanthlak hi, Jesuh ruak an rak chiahnak Garden Tomb asi ko tiah an timi asi. Golgottha ah Jesuh cu vailam an tah (John 19:17-20). Golgottha tlang in a thlanglei inn lianmi inn (2) dan tluk hlan ah a ummi asi. Thlan an kharnak lungtum pi hi, Jordan ram Nebo Tlang i a ummi Abu Badd Stone hi asi ko tiah Simmon Brown le anupi nih tampi hlathlainak an ngeih hnu ah an chim. Zeicatiah Garden Tomb innkhar he aa rup bak asi i, an tah tikah a zeipoh hi aa milh dih ti a si.

Bible zoh tikah, "Jesuh cu Lanhtakpuai lai ni (Preparation Day) ah a thi i, hi Garden Tomb ah hin an chiah i, Sabbath a dih hnu thaizing Zarhpining ah a thawh than kha Mary Magdalin le a hawi le nih an theih kha asi.

"Hi ka zawn ah biahalnak nganpi a ummi cu Jesuh thih ni timi, "Lanhtakpuai lai ni, Preparation Day" timi khi zei tik ni dah asi?" timi asi.

Abu Badd Stone, Jordan (Rf. www.thethroneofgod.com)

Catholic le Protestant Krihfabu nih Thawhthan kan hman ning le tuak ning hi aa palhmi asi. Zeicatiah Jesuh Krih nih, "Ni 3 le zan 3 vawlei tangah phum ka si lai. Ni 3 hnu ah thihnak in ka tho than lai" tiah fiang tein a kan chimh ko nain tu chun Thawhthan kan hman ning cu, Nikhat le cheu lawng Jesuh hi kan thihter.

Tu chun Thawhthan Ni hi "Judah calendar zong in a hman lo i, Rome calendar zong in a hman lo." Zei tluk in dah a hman lo timi van zoh ta u sih:

Ningani (Friday) i a thih ahcun:-

1. Ninga zan-Rinni zan.............Ni (1)
2. Rinni zan-Zarhpini zing........Ni cheu (1/2)

"Zarhpini zing ah atho" ti in tuak hmanh ah, Jesuh thlan chung aum hi, ni khat faite lawng asi. Jesuh nih "Mifapa zong hi vawlei chungah ni (3) le zan (3) a um ve lai" tiah atimi hi a tling bak lo. Cucaah Thawhthan kan hman ning hi, bible bia kal ning cun aa palh bakmi asi.

Jesuh nih a thihnak le thawh thannak ding kong cu, Matt 12:38 ah, hi tin prophet bia a rak phuan chung. Pharisees nih Jesuh cu "khuaruahhar hmelchunhnak" an hal i. Jesuh nih hi tin a leh hna:

"Prophet Jonah kong dah ti lo cu, khuaruahhar chim ding kan ngei hna lo: "Jonah cu ngapi paw chungah ni (3) le zan (3) a um bantuk in, Mifapa zong vawlei chungmuru ah ni (3) le zan (3) ka um ve lai" (Matt 12:40).

Jesuh bia hi a tliang tuk. Palh ding aum lo. Ni (3) le zan (3) vawlei chungah ka um lai ti asi ko. Chap ding le zuh ding a um lem lo.

Matthew 27:62-66 zoh tik zongah, "Farasi pawl le tlangbawi hna nih Pilate sinah an kal i, ni (3) hnu ah ka tho than lai ati caah, thlan kha fek taktak in khar i conghnak nawl kan pe; culo ahcun a zultu nih a ruak an lak lai i, a tho than an ti sual lai" tiah an va nawlnak le thlan conghnak zong kan hmuh rih. Cucaah Jesuh nih, "Ni 3 hnu ah ka tho than lai" timi hi, azultu pawl sin a chimmi lawng siloin Farasi le mizapi sin a chimmi asi timi a fiang.

Cu tluk in bible ah fiangte in aum ko nain, tu chun Krihfami nih, Ningani ah kan thihter i, Zarhpini zingka ah kan thawhter tikah, Judah nithla rel ning in cun Nikhat le acheu lawng a si. Mirang nithla relnak le suimilam caan in tuak zong ah a dik in a dik kho lo.

Zeitindah cucu ni (3) le zan (3) kan ti khawh lai? Mirang calendar in rel zongah ah, nikhat ah suimilam 24 um in tuak tik zongah, ni khat le cheu lawng asi than. Cucaah Jesuh kan thihter le thawhter than caan hi, palh tha lo tein aa palh.

Ni (3) cu suimilam in tuak ahcun 72 asi. Atu Thawhthan kan hman ning hi suimilam caan in tuak ahcun, Ningani zanlei in Rinni zanlei tiang suimilam (24) asi. Rinni zanlei in Zarhpini zingka 7 Am tiang hei si sehlaw, atam bik ah Jesuh thlan chung a um caan hi, suimilam 37 tluk lawng asi.

Suimilam in tling tein a um le um lo cu kong dang chia ko rih u sih. Judahmi nih nikhat an ti tawnning theng in rel lo in, Lai tuak in rel tik zongah, ni a tling kho hrimhrim lo. A suimilam in tling hmanh hlah sehlaw, ani ahcun a tling ti in kan tuak khawh.

1. Ningani ----Ni (1) nak
2. Rinni     ----Ni (2) nak
3. Zarhpini--- Ni (3) nak

Asinain a zan in tuak tik ah tuak awk atha hawi ti lo. Zeicatiah Ningani a thih ahcun, zan (3) cu zeiti hmanh in asi kho ti lo. Zan (2) lawng vawlei chung um ding asi than.

1. Ninga zan---Zan (1) nak
2. Rinni zan---Zan (2) nak

Cucaah atu i Ningani kan thihter ning cun, zeiti hmanh in Jesuh hi thlan chungah zan (3) a um kho ti lo. Ni (3) hmanh hi, "tuak hramhram" lawngah aa tuak kho ding asi. Cucaah Jesuh nih "ni 3 le zan 3 chung vawleichung a um dingmi kong le Jonah 1:17 a epchunnak prophet bia a rak phuan chungmi hi a tling lo" tinak asi hnga.  Cucaah, atu lio "Thawhthan" kan hman ning hi cu, Bible ning in cun, a dik kho lo.

Zeidah An Tuak Palhmi Asi Hnga?

Jesuh hi Friday ah a thi tiah kan timi hi, bible cheukhat ah an rak lehpalh caah asi. Hlanlio deuh Krihfa hmasa hna nih, an rak palh deuh caah a si kho men. A ruang cu Bible pakhat lawng zoh in le bible tha deuh in an rak zoh lio ruangah asi kho.

Bible vialte lakah tial hmasat bikmi cu Paul cakuat an si. Galati cakuat hi tuan bik a tialmi asi i, AD 48 hrawng ah asi. Paul nih hin Jeuh chuahnak le thihnak kong hi a tial lo. Thawngtha Cauk pali nih Jesuh thihnak kong an tialmi tu in, Jesuh thihnak le thawhthannak hi kan theihmi asi.

Bible tha tein zoh tikah, Jesuh a thih zarh ah hin, Sabbath pahnih aa tong ti kan hmuh. Cu Sabath pahnih kong hi, hlan lio Krihfa hruaitu hna nih rak buai deuh hna sehlaw a dawh. Cu Sabath (2) cu "Kum Sabath le Zarh Sabbath" an si.

Hi Sabbath ni pahnih ah hin, Kum Sabbath hi "a thiang khunmi Sabbath" (John 19:31b) tiah a leh. Hi Kum Sabbath hi Zarh Sabbath nakin a thiang deuh tinak a si. Cu nih a langhtermi cu Jesuh thih zarh ah hin, "Sabbath phun hnih" (a thiang khunmi le a thiang deuh lo mi) a um tinak a si. Phun dang in chim ahcun "a sunglawi deuhmi Sabbath le a sunglawi deuhlomi Sabbath an um" tinak a si.

Cu Sabbath pahnih cu hi tin zoh khawh a si.

1. Kum Sabath: Hi Sabath hi "Passover" (Lanhtak Puai) asi. Egypt ram sal sinak in an chuah zan philhlonak puai asi. Nissan thla ni 14 zanlei in aa thawk i Nissen thla ni 15 zanlei ah a dong. Aa thawk caan hi zanlei 3:00 in nitlakkar ah aa thawk. Hi Sabath cu kum khat ah voikhat a chuakmi asi. Judahmi tuanbia ah ni sunglawi bik ni a si. Cucaah hi Sabath cu Mirang bible ahcun, "special Sabbath" asiloah "a high day" (nisang ni) tiah an ti. Cu ni sunglawi cu "Nitlakka in aa thawk i, a thaizing nitlak tiang" asi. Cu caan chung cu eidin timtuah dah ti lo cu, zeidang rian tuan a thiang lo.  Lanhtak Puai lai ni cu, "Timhlamh Ni" (Preparation Day) tiah an ti. Hi Preparation Day ah hin, Jesuh a thi ti kha bible ah kan hmuh. Kum Sabath hi, ni laklawh ah a tla kho i, voi tam deuh cu zarh chung ni ah an si. Thilnu phulhlo changreu puai (ni 7 ulhmi) he aa thawknak ni zong asi (Exodus 12: 15-20; Matt 16:12).

2. Zarh Sabbath: Hi Sabath cu "Zarh khat ah voikhat ulhmi Sabbath (Rinni) asi." Hi ni cu Ningani nitlak in Rinni nitlak tiang asi. Hi ni ah hin, riantuan khawh asi lo. Sabath buar asi caah, eidin tah ti lo cu, zeihmanh tuah athiang lo.

Bible tha tein zoh tik ah, a fiangmi cu, Jesuh vailam an tah ni le a thih ni hi, Zarh Sabath silo in Kum Sabbath (Lanhtak Puai/Passover Sabath) lai ni, "Preparation Day" ah khan asi ti kha atanglei bible ah fiang tein kan hmuh.


Jesuh Thih Ni Taktak

Bible lettu nih hin mah le uarmi hawih cio in Bible hi leh a rak si. Kokek bible ca in a letmi cu an rak tlawm ngai. Cucaah Mirang bible zong hi, an i khat theng hna lo. Ahota hi a dik bik ti cu ka thei lo nain, fiannak ah epchun ka duh.

Jesuh a thih ni hi phun (2) in an tial.

1. Ningani (Friday)

2. Ani chim lo in, "Preparation Day" asiloah "day of Preparation" timi an si.



1. Friday Ti Ahmannak Bible 


Lai Bible Thiang ahcun, "Jesuh thihni hi, Cawnningani (Friday)" ti asi (Luke 23:54; Johan 19:31). Lai Bible Thiang hi, Today's English Version (TEV) lak deuh in tialmi asi tiah tleicia Rev. Dr. David Van Bik nih a rak ti bal. Cucaah Lai bible hi TEV in lakmi asi caah, TEV ning tein "Cawnningani" tiah a ti tikah, apalh ti khawh asi lo. TEV tu nih  a leh ning kha asi.

Bible dang zoh tik ah, Lai Bible Thiang ah John 19:31 i "Cawnningani" (Friday) tiah timi te khi, hitin an an hman. Bible minthang bik (10) kan zohchun lai.


2. Day of Preparation asiloah Preparation Day

Atanglei bible hna nih cun, Luke 23:54; Johan 19:31 hna hi, "Day of Preparation asiloah Preparation Day" ni ah Jesuh cu athi tiah an tial. Acheu nih, "Passover lai ni" ah tiah an tial. Cucu aa khatmi ni an chim duhmi an si.

1. King James Version (KJV) nih cun, Jesuh thih ni cu, "it was the preparation,...for that Sabbath was a high day.." tiah a tial (hihgh day timi cu ni-thianghlim/ni sunglawi tinak asi).

2. Living Bihle (LB) nih cun, Jesuh thih ni a thaizing khi "a very special day, Passover" (Lanhtak Puai, ni sunglawi taktak asi) tiah a tial ve.

3. New International Version (NIV) nih cun, Jesuh thih ni cu "a day of Preparation" asi. A thaizing cu "a special Sabbath asi;  Judahmi nih cu Sabath ni ahcun, ruak kha thing cungah thlai an duh lo" tiah a tial (Special Sabath atimi cu Passover/Lanhtak Puai kha asi)

4. Philip Modern English (PME) zong nih, "Jesuh thih ni cu Passover ca i Timhlamhni (a day of Preparation) asi ati. Zeicatiah a thaizing Sabath cu a biapi tukmi Sabbath asi caah asi (particular important Sabbath tiah a tial).

5. Revised Standard Version (RSV) zong nih, Jesuh thih ni cu "a day of Preparation" asi; zeicatiah a thaizing cu Sabbath ni asi i, "a high dayasi caah asi tiah ati.

6. Jerusalem Bible (JB) ahcun, Jesuh thih ni cu "Preparation Day asi" tiah a tial. Zeicatiah a thaizing Sabath cu sunglawi tuk in an ulhmi Sabbath asi caah asi" tiah a tial.

7. New English Bible (NEB) ahcun Jesuh thih ni zanlei cu "Passover lai ni asi; cu Passover ni cu Judah mi caah nisunglawi tukmi ni asi" tiah ati.

8. New Living Traslation (NLV) ahcun Jesuh thih ni a thaizing cu Special Sabbath asi; zeicatiah cucu Lanhtak Puai ni asi caah asi" tiah ati.

9. New American Standard Bible (NASB) ahcun Jesuh thih ni cu "a day of Preparation" asi; zeicatiah a thaizing Sabbatah cu a high day (ni sunglawi) asi" tiah ati.

Cun Luke 23:54 zawn zong ah khin, KJV, NIV, RSV, PME, JB, NLT, NASB nih cun "Preparation Day" asiloah "day of Preparation" tiah an hman. Zeicatiah "Sabbath ni a nai cang caah" tiah an tial (LB, TEV, NEB bible pathum lawng nih "Friday" timi an hman).

LB (1971), TEV (1966) le NEB (1961) hna hi naite lawng ah chuahmi an si caah, an mah nih "Timhlamh Ni" timi kha tu chun Thawhthan Ni kan hman ning hawih in, "Friday" (Cawnningani) tiah an chap bia tu a si. Hihi Cawnningani ti silo in "Timhlamh ni" ti tu a si. Rev. Dr. Rual Uk lehmi ahcun "Timhtuah ni" tiah a leh.

Cucaah hi bible (10) leh ningcang hi, epchun tikah Jesuh thihni hi 'Timhlamh Ni" (day of Preparation asiloah Preparation Day) timi tu hi an hman deuh caah a dik deuhmi asi. A thaizing hi, "Special Sabbath" (Passover/Lanhtak Puai) cu asi.

Passover (Lanhtak Puai) hi Zarh dongh ah si lo in, voi tampi cu zarh chung ni ah a tla tawn. Jesuh thih kum ah hin, Jesuh thih zarh ngelcel ah hin "Kum Sabbath le Zarh Sabbath" hi an um veve.

Cucaah a tawinak in Jesuh thih ni le thawhthan ni hi, hi tian tuak khawh asi.

1. "Jesuh hi Kum Sabbath caah timhlamh ni (day of preparation or preparation day) ah a thi.

2. Zarh Sabbath thaizing (Zarhpini) ah a tho than. Zarh Sabbath cu Rinni kan timi khi a si.

Ruah dingmi cu "Timhlamh ni (day of preparation/preparation day) timi khi zeitik ni sette dah a si hnga?"  timi asi.

Cucaah hitin tuak khawh asi.

1. Timhlamh Ni (Preparation Day) khi Nithumni (Wednesday) asi a hau.
2. Special Sabbath (Passover) ni khi Nilini (Thursday) asi
3. Ningani (Friday) khi ni lawngkang ni asi. Khi ni ah Mary Magdalin le hawi le nih "zihmui an cawk; sathau an timhtuah" (Mark 16:1-3).
4. Rinni (Zarh Sabbath) asi caah an i din than.
5. Zarhpini (Sunday) zingka te ah thlan ah an kal.

Judah nithla rel ning in tuak tikah hitin tuak khawh asi.

1. Nithumni zan-Nilini zan..............Ni khatnak le zan khatnak
2. Nilini zan-Ningani zan  ..............Ni  hnihnak le zan hnihnak
3. Ningani zan-Rinni zan  ...............Ni thumnak le zan thumnak

Zarhpini zingka cu Jesuh a thawh than an theih lawng asi. Sabbath Ni cu Rinni zan muika in a dih cang caah, Jesuh hi muika zong ah tho than sehlaw theih lo asi. Zantim le zingka zong ah tho than sehlaw theih lo asi. Zeicatiah Mary Magdalin le a hawi le thlan an phak cu, "A rak tho diam cang; thlan a lawng cang; thlan ah a rak um ti lo."

Cucaah acunglei thil sining vialte zoh tik le bible sining tuak lengmang tikah, Jesuh hi "Preparation Day) timi, Special Sabbath lai ni, Nithumni (Wednesday) ah a thi timi kha fianter khawh asi. Cucaah nikhat khat achun, Krihfa hruaitu thawng an chuah tik le bible ning tein Thawhthan (Easter) kan hmang lai ti ahcun, Nithumni tu hi a thihni ah chiah i, "Good Wednesday" tu ulh ding asi ko hnga.

----------------------------------

Zohchihmi Bible

1. Today's Parallel Bible, Zondervan, 1995
2. Eight Translation New Testament, Tyndale, 1985
3. "Easter," Mercer Dictionay of the Bible, Mercer University Press, 1990.


Biafunnak

Jesuh thawhthannak kong a rak tuaktantu hlanlio Krihfa hmasa hna nih, a tuak an rak palh deuh kho men. Cucaah Jesuh hi Ningani (Friday) ah kan thihter i, Zarhpini ah kan thawhter. A ngaingai tiahcun, Nithumni (Wednesday) ah thih i, Zarhpini zingka (zantim zong asi kho) ah a tho ding asi. Cucaah nikhatkhat ahcun, Nithumni (Wednesday) tu hi "Good Wednesday" ti i, Jesuh thihni ah i hmang kho sehlaw, cucu Bible chim ning a tlin cemnak asi ko hnga. Good Friday um ti si ti lo in, Good Wednesday tu hi siter ding asi. Hi kong hi, WCC le Pope te hna nih hin biatak tein ruah i, ning cang tein hman khawh ahcun sullam a ngei deuh ngai ding a si.

No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....