 |
| Farewell Spit ah aa taapmi whales nga pawl |
Vawlei thil sining zoh tikah, tuchun ni ah, kan vawleicung ah thil a cang setsai ballomi thil hi a cang pah lengmang. Cucu aa ton sual caah maw a si? Kan vawleicung khuacaan le thil sining aa thlen caah ah maw a si timi hi minung fimnak cun theih a har ngaimi tampi a um.
Naite zong ah New Zealand ram ah rilichung ummi Pilot whales timi whales nga 650 cu Farewell Spit timi rilikam ah an rak ra i an i taap. Cu thawngpang cu vawleicung tuanbia ah a um setsailomi tuanbia a si i, khuaruahhar ngai a si. Rili ti chung i khuacaan le eidin aa thlen ruang maw a si hnga? Rili tang vawlei muihmai umtuning dah an i palh sual i tlangah an rak kainak a si hnga? An leu sual bia maw a si hnga? Nga si ve lo ahcun ruah awk theih ding a har ngaingai/
A caancaan ahcun whales nga pawl hi, pathum pali, pakua-hra tibantuk an i taap timi cu a um tawn nain, atu bantuk in 650 an i taap timi cu, nai ciakua ah a cang setsai ballomi thil a si tikah, "Scientist pawl zong zei ruang dah a si hnga?" tiah an khuaruah a har ngaingai.
 |
| New Zealand rikilam ah aa taapmi whales nga pawl |
 |
| Rili ah a cheu cu an thlah lio hna a si |
Wellington in an chuahmi thawngpang ah, February whales nga a tharmi 240 an New Zealand ram i khuahriang ngai a simi rikikam ah an rak i taap than. Mah hlan deuh ah, Pilot whales nga tampi an i taap i pumpekriantuantu (volunteers) pawl nih lungrethei taktak in an rak thlah than hna.
Whales aa taapmi dihlak hi an zapite ah 650 an si. Meng thum a saumi rilikam ah a bu in an rak i taap hna. Cu hmun Southj Island timi a si i, an i taapnak cu Farewell Spit rilikam tipuanhnak ah a si. 335 cu an thi i, 220 cu an i taap rih ko. A dang 100 cu rili ah an kaltter than cang hna ti a si.
 |
| Farewell Spit rilikam hmun nuam pakhat |
New Zealand ramchung in pumpekriantuantu tampi an rak ra i, Nigani zing i an rak phak tik ahcun, an lung a rawk ngaingai. Zeicatiah hawihlan a rak phan hmasatmi whales nga 416 aa taap hmasatmi chungah tampi cu an rak thih cang caah a si an ti. Cu pumpekriantuantu tampi cu Zarhpini zong dinlo in tuan i, chunzan in, tii cung i aa vuanmi nga titoih le ngandam tein rili i thlah than ding kha, an i zuam lio a si rih.
Nga 20 tluk cu an dam lo ngai caah mitkuh sii an chunh hna i tam deuh cu an thi kho men ti a si. Ningani i an thlahmi hna cu an dam ngai i, an tha ko lai tiah an ruahchan. Khuacaan a that caah le tii a thian ngai caah, ngakhamhtu pawl zong nga khamhnak ding caah riantuan awk a tha ngai tiah manager nih a chim. Cun nga an rak thlah ciami 100 kha an rak kir thannak nak hnga lo le an i taap thannak hnga lo minung nih an kut an i sih i an kham hna ti a si.
 |
| Aa taapmi whales pawl khamh ding in an i zuam lio |
Cu ka hmun cu shark nga le a sivai a taktakmi stingray an umnak a si caah, pumpekriantuantu (volunteers) zong an tih ngaingai i, ralring tein um cio ding kha bia an cah hna. A ruang cu whales nga a thimi pakhat zong shark nih an sehnak an hmuh caah a si.
Cozah nawlngeitu pawl zong atu hi nga a thimi ruak kha zeitindah kan tuah lai timi kongah an lungre a thei ngai. Nga an lianh tuk caah fimtawl a fawi ding an si lo. Cucaah tlangkam tii a puanhnak ah chiah i, thutter hi a tha bik lai ti a si. Zeicatiah tii thuhnak i vuahter ahcun, minung tamnak hmun ah an phan sual lai ti an phan caah a si.
Farewell Spit hi, New Zealand ram South Island tikulh i chaklei a hriang bik Tasman Sea timi i a ummi tikulhfonghlei a si. Cu tikulhfonghlei cu a vawlei cu ngun ban tuk muisam a kengmi thetse phun deuh in aa sermi a si. Cu tikulhfonghlei cu, a pungsan hi sio bantuk in aa kuai.
Cuka ahcun hlan zong ah whales nga tampi an rak i taap bal ti a si. An rak lut sual i, ruahlopi in thetse cungah an rak lan diam i, an i taap thai tiah an ti. Khuaruahhar ngaingai a si. Nga nih an i tuak palhmi pakhatkhat a um caah a si kho men. Farewell Spit hmunhma hi, hmunhma dawh le nuam taktak a si nain, pilot whales nga tampi caah, thihnak hmuntu ah a rak cang i, ngaihchia ngai a si.
 |
| Mifim ram nih hi tluk in thilnung an dawt hna |
Nga le rili lei kong a theimi hna zong an khuaruah a har ngaingai. Ruahnak a phunphun an chuah. Zei ruang dah nga hi zatzat whales nga hi rilikam tipuanhnak tiang an rak kai hnga le an i taap hnga? Rawl caah an seh duhmi thilnung lamhlat tuk tiang an rak dawi caah an lan i taapmi an si sual maw? Asiloah an mah buu chung ummi nga a damlomi runvennak caah caah tlang he naih tuknak an rak kai a si hnga? Asiloah whales seh a timtu saram dang an tih ruangah an rak zaam bia dah a si hnga?" tiah an ruat.
New Zealand hi whales nga pawl rikilam ah tambik an i taapnak ram a si. Nai Ningani (Feb 10) i an i taapmi hi, New Zealand ah whales nga tambik an i taap pathumnak a si an ti. 1918 ah Chatham Islands timi ah whales nga 1,000 an rak i taap bal i, cucu vawlei tuanbia ah whales nga tam bik an i taap a si. 1985 ah Aukland ah whales nga 450 an rak i taap bal cang ti a si.
Hi nga pawl hi Pilot whales tiah an ti hna i, meter 7.5 (25ft) an sau i, New Zealand hrawngah a tam ngaingaimi nga an si.
 |
| Shark nga seh an tih pah bu tein rili ah an va thlah hna |
Hi thil cangmi kong ruah tik le New Zealand mipi nih thilnung cung i dawtnak an ngeihmi lungput zoh tikah, upat hmaizah tlak tatkak an si. Pumpek riantuanmi hna nih, an innlo le pumpak rian kaltak in, chunchun zanzan in hi nga khamh awk caah, nilin kua-al tuar in rian an rak tuan duhmi le huammi cu khuaruahhar ngaingai dawtnak a si ko. Mifim le miphunpi lungput an sinak cu, saram cung tiang in a lang.
Kan nih Laimi zong, ramdang kan umnak ah siseh, Lairam ah siseh, saram le tii chung thilnung hna hi, dongcat lo in an umnak hnga ding caah tha tein zohkhenh a herh.
Abik in Lairam ah ramsa a tlawm tuk cang. Va le tichung tlawng thilnung an tlawm tuk cang. Kan techin fapar chan tiang eidin a dongh lo i, a tam chinchin ve nak ding caah, zeidah kan tuah ve lai? Zeitluk in dah ramsa le nga hna kan runven ve hna lai timi hi ruah ngaingai kan herh.
New Zealand ram i, pilot whales nga aa taapmi pawl khamhnak caah riantuantu pawl hna lungput hi, kan nih zong nih i zohchun ve hna u sih law, Bawipa pekmi saram le nga le thilnung vialte hna hi, sullam ngei tein eidin le dawt zia a thiammi miphun si i zuam ve hna u sih!!
 |
| Farewell Spit (Rf. www.geocaching.com) |
No comments:
Post a Comment