Thursday, January 4, 2018

Yangon-Mandalay Thihnak Lampi

Kawlram khua lian bik pahnih pehtu Yangon-Mandalay Lampi (Highway) hi, meng 365 lawng a sau. Hi lampi nih hin Naypyidaw khualipi zong a pal pah. Kawlram laifang bik in a kalmi lam a si caah, Kawlram chung ah a biapi bikmi lampi Pakhatnak (No.1) bak a si.

Asinain, hi lampi hi a kauh lawng a kau. A din lawng a ding i, siningtha (quality) a ngeih lo caah, minung nunnak tampi liamnak lam a si caah, "Thihnak Lampi" (Death Highway) tiah min an sak. Rev. Dr. Ral Buai nih phungchimnak ah a chimmi cu, "Hi lampi hi, thihnak a rem ngainak lampi a sitiah Columbus ah a chim. Cu tluk cun tih a nungmi lampi a si.

Hi lampi a rak sertu ralkap cozah zong siningtha an ngei lo i, a satu engineers zong siningtha an ngei lo timi kha, motor khawndennak a tammi nih a langhter ko. Hihi kan ram sifah ruang siloin siningtha kan ngeihlomi le kan ziazatha (character) that lo ruang ah a si deuh. Ziknawh le eihmuar nih hin, lamsul le hlei zong a that hnga tluk in a thatter kho lo. Pumpak nih an ei tuk caah lamsul tha zong kan ngeih khawh lo nak a si.

Hi lampi hi mithi an tam tuk caah, na zulh ahcun, "Thihnak Lampi cung ah ka kal" timi kha philh hlah. Motor na mawngh ahcun ralring taktak in  mawngh a herh. Aa citmi zong ralrin a hau. Minung nunnak cu Pathian kut ah a um kan ti bu ah, motor mawngh tiang hna cu Pathian nih a kan mawnghpi lo kho men i, mah nih ralrin herh a herh. Tuah dingmi tuah le lam le motor phung zulh a herh ve. Pathian nih minung tuanvo cu, minungg a pek i, minung nih tuah khawhlomi tu kha Pathian nih tuanvo a lak ve mi a si caah, hi "Thihnak Lampi" a zulmi paoh cu a hlei in fimkhur le ralrin a herh.

USA lampi he epchun ahcun, hi lam hi a sau tuk a si lem lo. USA ram lampi cung i motor ranning tluk in kan mawngh lai ti ahcun, suimilam 4-5 karlak mawng lawng a si hnga. Asinain Kawlram dirhmun cun sau ngai mawngh ding a herhmi lampi a si. Hi lampi i mithi le aa khawngdangmi tuak tik ah hin, tihnung ngaingaimi lam pakhat a si timi cu theihfian khawh a si. Hi lam ah hin, ramdang khualtlawng tourist zong aa khawndengmi an tam ngai cang caah, an tih ngaingai cang ti a si.

Thihnak Lampi timi Yangon-Mandalay Lampi 

Hi tluk a tawimi lampi ah 2017 ah motor hliamkhuainak voi 555 a cang sual i, minung 863 fak ngai in hma an pu i 116 an thi. A tam taktak. Asinain 2016 nak cun a thimi an tlawm deuh ti a si. 2016 ahcun khawndennak voi 777 a um i minung 1,304 hma an pu i, 170 an thi.

Hi tluk lampi a tawimi chung i, mah zatzat khawndennak a chuahmi le mithi an tammi hi a ruang an ruah tikah, rang tuk in an mawnghmi ruang bik ah a si an ti. Cun lampi an siamning a pungsan (design) a that lo caah le himbawmnak phunglam an sermi a derthawm tuk caah a si tiah an ti.

Hi bantuk in thihnak a tam tuk caah, June 2017 cun motor aa citmi nih thutnak taisawm (seat belt) nan i bunh cang lai tiah phung an ser cang.

Hi lampi hi 2010 ah an on mi a si i, kum a tu ahcun nikhat ah motor 20,000 tluk nih a hrawn. A liamcia kum li chungah minung 500 renglo an thi cang.

2016 ah the Ministry of Health le WHO nih motor khawndennak tam bik a chuahnak a ruang kha hlathlainak an tuah. 2017 ah Asian Development Bank nih Ministry of Construction (solohzi) kha US$100 million an cawih hna i, lam remhnak ding ah an pek ko hna nain, cozah nih cun an remh taktak rih lo ti a si.

Thihnak Lampi i Bus aa letmi nih hi lam tihnunnak a langhter

"Zei ruangah dah mah tluk motor accident a tam i mithi an tam?" tiah Kawlram lei in a rami thil thei deuhmi ka hal tawn hna. An lam tuahmi hmanthlak le an ka chimhmi bia ka ruah tik ah, motor accident tam bik hi, an lam pungsan (design) ruangah a si lai tiah ka ruat. An ran ngai hmanh ah, an lam design hi a dik ahcun khawnden hi a tlawm deuh hrimhrim lai.

Ka hal hna i an chimmi cu, "Motor hi a kuarhnak ah a zuang i a zuang? Aa hlawk. Lam cu dingput in an cawh ko nain, a kuarmi le motor a zuan in a zuatnak a tam tuk" tiah an ti. Cucu an cawhmi lam le an phahmi vawlei a tuang um tuning a dik lo caah si dawh ngai a si.

Zeicatiah highway an cawh tik ah hin, vawlei dawhnak thazaang, motor a rannak (speed), a rihnak (weigh) vialte hi, "physics phung" (laws of physics) in zoh i ser a hau. Hi ca chung ahcun tial zia ka thiam lo. Lam cawh tik ah, aa kuaihnak ning hawih zoh in le aa kuaihning a din le fah zoh in, lam hi tlet-ter a hau. Cu lawngah motor a rannak, a rihnak, a thazaang (force) kha ler lo tein lam ah ding tein a kal kho ding a si. Lam kha aa kuihnak zongah tlet-ter lo in an tuah ahcun, a rannak (speed) le a rihnak (weigh) kha aa control kho ti lo i, motor thazaang (force) kha a ler kho. Cucaah lam aa kuaihnak paoh ah "vawlei dawhnak thazaang" kha hman tein a um peng ding a herh caah, lam aa kuaihnak kha tle ngai le cheng ngai in tuah a hau.

Cu bantuk in lam level kha motor a rihzan, a rannak le a sanning hawih in, a tanglei zong kha phah a haumi a si. Kawlram lam design le an phahmi zoh tikah, fum ngai in mawngh a hau dingmi lam an si. Rang deuh in mawngh ahcun motor a zuan in zuan i aa hlawksai tuk dingmi lam design a si.

Kawlram rami ka hal tik hna ah, Yangon-Mandalay Lampi hi zeitindah USA bantuk in an tuahmi nan hmu maw?" tiah ka hal hna i, US bantuk cu a tlawm ngai. Lam hi nal put le dingput in an cawh ko tiah an ti. Cu ti a si ahcun, motor kha rang deuh an mawngh le a rih tik paoh le lam a nal deuh paoh ahcun, a ler lengmang lai i, asiloah a tluril lengmang ding a si.

Cucaah Asian Development Bank nih an cawihmi hna tangka hi khawidah an hman ne hnga? Cucu remhnak i an hman tung lo ahcun, hi pin lei zongah accident a tam peng kho mi a si.

US Laimi zong Kawlram tlun tikah, nan driver hna an motor mawngh a ran tuk ahcun, "Yangon-Mandalay Lampi ahcun driver kha ralrinnak pek a herh. Chimh le rang tuk in mawnghter lo ding kha fial a herh. Zeicatiah a lam a tawi i motor zulmi an tam tuk lo nain, a buaktlak in tuak tik ah accident hi a tam ngaingai i tih a nung taktak. Laimi zong hi lam cung kal lio ahcun ralrin cio ding a si.

Hi lam cung na kal fate hi bia hi va ruat law va cincek zungzal: "Yangon-Mandalay Lampi cu Thihnak Lampi a si" timi kha.

-------------------------------------------

Zohchihmi Capar

1. https://coconuts.co/yangon/news/myanmars-death-highway-claims-116-lives-2017

2. https://frontiermyanmar.net/en/staying-alive-the-highway-death







No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....