U.S Mall Rawkmi le Krihfa Theology?

Mall timi cu Kawlram in "kungtaih" timi bantuk a si. 1990 tiang hrawng hi, USA ah Mall sak a lar i, mall lianlian hi an rak sak hna. Cu Mall lianlian cu, rang tuk in an thi thluahmah cang. Khuakip ah lawng hiarhuarpi in a ummi Mall hi hmuh ding tampi an um cang. Cu nih Krihfa zeidah a kan cawnpiak? Mall lianlian a tlumi hna nih, vawleicung ah hin, a hmunmi suparnak a um lo timi kha fiang tein a ka chimh.

Nihin USA sining zoh tikah, khua tampi downtown cu a lang zoh ahcun aa dawh tuk nain, inn sang pipi tampi cu a chung an lawng. Downtown tampi inn hna cu, hlan lo in a lawngmi a tam tuk ti a si. Nihin ni ah khua tampi i Mall  Lianlian parking tampi cu an lawng i an buar cang. Thingram an keu i, tihnung le mithla kawkbar in an um cang. Cucu khuaruahhar ding a si lo. Zeicatiah hi vawlei rumnak le pennak hna hi "Cantawi Pennak" (temporary kingdom) lawngh an sinak, a langhtertu an si.

Hi Mall lianlian rawkmi nih hin, "Zei bantuk theology dah zumtu caah a kan cawnpiak? Zeidah kan zumhnak ah a kan chimh?" Cucu Krihfa zumtu hna nih ruah hrimhrim a herh. Minung sunparnak hna hi an hmun lo. Rumnak zong an hmun lo. Thawnnak zong an hmun lo. "USA rumnak le sunparnak zong an hmun ve lai lo" timi hi Mall lianlian a tlumi hna zoh in theihfian khawh a si.

Nihin ni USA ram sining cuanh tik ah, Mall lianlian hi, khua kip ah an khar hna. USA ram pumpi hmun tam tuk ah khar an si. Credit Suisse nih an tuaknak ah, a ra laimi kum nga chung ah hin, Mall hi 20%-25% an khar te lai tiah an tuak chung. A ruang cu dawr an khar caah an si ko. An kharnak a ruang tampi a um i, cu lak ahcun "Online Store" timi Amazon.com, Ebay le a dangdang ruang ah a si. Mall lianlian an khar bantuk in, USA ah bank zong tam tuk an rak khar ve.

2017 ah hin Mall he aa tlaimi dawr lianlian hi 6,400 an khar. 2018 ah hin 3,600 an khar chap lai tiah tuak a si cang. Sears le Macy's te hna zong tampi an khar i, Walmart zong tam tuk an khar ve. Target le K-Mart te hna tam tuk an thi cang.

Ohio hi a rum ngaimi ramkulh pakhat a si caah, Mall lianlian an tam ngai. Cu Mall hna an thih cuahmah hi, keimah U.S ka phak hnu ah an si. Dayton ka phakka ah a rak hlunghlai taktakmi Salem Mall cu 2007 ahcun dawr a um ti lo. Mall lian taktak Dayton Mall hmanh dawr tam tuk aa khar cang.

Kan uman khua Columbus hi, a thangcho ngaingaimi khua a si. Minung cu an karh ngaingai i, apartment thar hi downtown are ah tam tuk an sak. Asinain an khat peng i, downtown apartment vialte i 96% cu minung an khat ti a si. A tu lio ah downtown ah million 1500 man hrawng apartment thar tampi an sak cuahmah lio a si. A dang sak ding in an i timhlamh cuahmah lio a si.

Cu tluk cun minung le innlo a karh nain, Mall cu an i khar cuahmah, 2008 i Columbus kan i thial ka ah, a rak hlunghlai ngaimi Westland Mall cu an khar i a tlu. US sipuazi a tlak tuk tikah, mipi nih thil an caw kho ti lo i, a tlumi a rak si. A donghnak bik ah Sears a tang i, cucu 2017 ah an khar ve than i, Westland Mall cu 100% a thi cang. Sears an khar lio cu kan va kal i, ngaihchia tuk khi a si. Lungleng taktak a si. Hlan ah a rak hlunghlai tukmi mall cu "chuahtakmi mall" ah aa cang.

Columbus ummi Eastland Mall timi zong a tu hi thih aa tim cuahmah cang. Cun mirum sang ah a um i a hlunghlai taktakmi Mall Tuttle Crossing Mall zong duhsah tein a thi cuahmah cang. Dawr khat hnu dawr khat an i khar i, nikhat khat ahcun a thi ve te kho men.

U.S ram pumpi mall lian bik a rak simi cu Randall Park Mall timi a si. Cleveland, Ohio ah a um. An rak sakka ah million 40 a dih; motor 8,000 dinh khawhnak a um. Dawr 200 leng a rak um. An on ni ahcun minung dirnak hmanh a tha lo. Movie piahnak tha taktak zong a rak um. A rak nuamh tuk caah, khual in mah cu Mall zoh ruah bak ah lam hlatpipi in thil cawk ah an rak ra ti a si. U.S sipuazi tlak ruang ah, Randall Mall cu, March 2009 ah a tlu i innka an khar. Randall Park Mall an kharmi ruang ah minung tampi rianlo in an um i, an khua hrawng sipuazi zong a tlakter chih rih.

Chuahtakmi Randall Park Mall

Randall Park Mall chung ummi movie theatre

US Laimi kan khualipi Indianapolis zongah Lafayatte Square Mall le Eastage Consumer Mall hna cu an thi cang. Indianapolis Mall dang zong hi, an thi than te kho men. Dallas, Chicago le Washington DC zong ah mall thimi an um len cang. Minung cu an karh chin lengmang nain, Mall thimi cu an tam chin lengmang ko cang. Cu nih a langhtermi cu, "vawlei rumnak le sunparnak hna hi, caantawi ca lawng an si i, zungzal ca an si lo" timi kha kan chan chung ah fiang tuk in an langhter.

Mall aa rawk tikah a pawng ummi dawr le zeidang eidin dawr hna an rak i rawk ve. Bank le sataih te hna tiang an i rawk. A ruang cu minung an kal ti lo caah a si. Mall aa rawk tikah, mi tampi rian an ban hna i, rianthar kawl a hau. Mall aa rawk tikah sang le zawl sipuazi a tumchuk. Inn thingtal pipi a rilh ko tik ahcun, khua zong a zoh a chia. Mall aa rawkmi cu duh a nung lo tuk. Cutikah, sang chungah mirum hrimhrim an um duh ti lo. Cucaah Mall i inn lianlian lawngmi nak cun, thingkung hmanh khi an i dawh deuh i duh an nung deuh tuk.

A thi cangmi Lafayatte Squre Mall, Indianapolis

Cuticun Mall an thih ahcun Mall chung ummi inn thatha cu hmannak a um ti lo. An man a zor. Pawngkam inn zong an man an zor chih. Hrawh man le a fak tuk fawn i, cuticun Mall lianlian inn cu an dir ko hna. Nilin, ruahsur, vur nih a tlak hna i, duhsah tein an tthing thluahmah cang. An si a kawk i, an thlalangawng an i boh i, innkhar hna an tlu. A vam ah Gangsters pawl nih ca phunphun an tial; hmanthlak tihnung phunphun an suai i, Mall dawhdawh timi kha mifir thuhnak kua bantuk ah an i chuah cang. Mah lawng hna cu luh ngam ding khin an um ti lo.

A caan a phanh cun a vam le inncung ah thingkung ramkung an keu. A vam an i boh. A di an cim. A pawngkam ah thingram le hnahchawl le hnawm an khat. Cuticun hlan lio ah minung nuam tuk in rak lennak Mall lianlian, zan ah a tleu in a tleumi cu, mui demduam in a um. Uifir hmanh a vaak ngam lai lo ti tluk in tih a nung. Zan cu van chim lo, chun hmanh ah king dimdiam tein an um i, mithla kawkbar in a um. Cu bantuk Mall rawkmi cu America ah hin a tam tuk cang.

Hi tin Mall lianlian aa rawkmi nih Krihfa zumtu nang le kei zeidah theology ah a kan cawnpiak? Zeidah theology ah fim kan i lak awk a si? Mall lianlian a tlumi nih a langhtermi cu, "Hi vawleicung pennak hna hi "Caantawi Pennak (Temporary Kingdom) ca lawng an si. Zungzal hmunmi an si lo" timi a langhter. 

Caan tawi pennak ahcun a zungzal in lawmhnak le hnangamnak a um kho lo. Sunpar lianhngannak in khat hmanh sehlaw, a caan phak cun cu sunparnak cu an duai i thinghnah tilh in an til. Caantawi Pennak cu, mit nih a hmuh khawh i, kut nih a tongh khawhmi thilri  cungah aa hngatmi a si. Cu thilri hna an um lawngah, cu thil nih lawmhnak le hnangamnak a kan pek i, cu thil hna an loh ahcun lawmhnak le hnangamnak zong an lo ve.

Ruattuaktu Plato nih, "A taktak a simi thil cu hmuh khawh an si lo. Atu i kan hmuh khawhmi thil tahchunhnak ah Vawleipumpi hna hi, hmuh khawhlomi thil hna hi a lem (copy) lawng an si. Cu hmuh khawhmi thil cu a deu (a lem) an si caah an hmun lo i, cu hmuhh khawhlomi thil a tak a simi tu cu aa rawk kho lo. Zungzal in a hmun" tiah a rak ti.

Asi taktak. Hmuh khawhmi thil hna cu, a lem an si caah, caan sau an nguh lo. Caantawi te lawng an nguh. Cu a lem a simi ah thadi zaangba le lungrethei taktak in rak derhmi Caantawi Pennak hna hi, an hmun lo. Cu Caantawi Pennak an hmunhlonak kong cu, Mall lianlian a tlumi nih an langhter ko.

Cucaah Jesuh nih kan chawva khawnnak ding kong ah hitin a kan cawnpiak:

"Rungrul le cirk nih an ei khawhnak le mifir nih an boh i an fir khawhnak hi vawlei ah hin nan chaw va khong hlah u; rungrul le cirik nih an ei khawhlonak le mifir nih an boh i an fir khawhlonak vancung tu ah khin nan chaw va khong u" (Matt 6:19-20).

Careltu nang teh, na chawva khawidah na khawn? A rawk khomi Mall le hi vawleicung hna lawng i na khawn ahcun, caan tawi te lawng na lung aa lawm lai. Zeicatiah hi vawleicung Mall le company paohpaoh cu caantawi pennak lawngte an si caah a si. Mall lianlian an i rawh bantuk in, caantawi pennak cu ni khatkhat cu an dong te lai. Cu caantawi pennak caah, thadi le zaangba taktak in rian kan tuan le kan kawlhawl lio caan ah, "Zungzal pennak" caah zeitluk in dah thazaang chuah le zuam kan herh?"

Hlaphuahtu nih, "Vawlei sithat lungdaihnak kha, ka duh ka kawl lengmang.....Ka hmuh cang tiah ka ruah tikah an nih an lo dih cang....." tiah a ti bantuk in, vawlei sui le ngun le sithatnak hna hi, kan duh i kan kawl tawn. Minung kan si caah kan kawl awk a si. Asinain kan ruah hrimhrim a herhmi cu, "Kan hmuh cang tiah kan ruah lio ah, an nih an rak loh dih cang hna lei a si tawn" ti kha kan philh lo a herh. Cucu Caantawi Pennak sining an si tawn. Cucaah Caantawi Pennak ca i lungrethei le thadi taktak in kan kawl lio ah hin, "Zungzal Pennak" ah kan chawva khawn hi a herh taktak.

Zeicatiah vawleicung i kan dirhmi Caantawi Pennak hna cu, U.S Mall an tluk bantuk nikhatkhat cu a tlu te ding an si caah, Jesuh nih a ti bantuk in, "Kei ka pennak cu hi vawlei ah hin a si lo" a ti bantuk in, Krih zummi Krihfa hna nih cun hi vawlei cungah pennak dirh lo in le caantawi pennak Mall ah chawva chia lo in, zungzal hmunmi Jesuh pennak tu ah, chawva khawn le zungzal hmunmi mall sak hi Krihfa Theology si a herh. Culoahcun lunglawmhnak taktak hi vawlei ah a um kho lo!!