Thursday, June 20, 2019

Chin Miphun Nih Zeitluk In Dah Kan Ram Caah Kan Pek?

Pathian nih miphun pakhat a ser tik ah, cu miphun nih a mah miphun le ram dawt ding, zohkhenh le kilven ding hi, tuanvo a pek chih. Ram le miphun kilven hi, hruaitu rian lawng a si lo. Pumpak pakhat cio hi, ram le miphun kilven ding tuanvo a kan pek. Cucu a fiantertu cu Israel miphun sining hi a si.
Pathian thimmi Israel miphun cu, "An biaknak, an Pathian, an vawlei, an thingram, an ramri, an nunphung, an upadi, an fimcawnnak, an sipuazi, an politics le ralkap rian hi aa then kho bal lo.
Laimi cu Israel miphun he kan sining aa lomi tampi a um, Asinain kan ruahmi aa dannak pakhat cu, "Laimi cu, kan vawlei, politics, ram le nunphung tibantuk hi, kan Pathian zumhnak he kan tlaihter kho lo. Cucaah Chin miphun hi thazaang kan ngei ko nain, kan cak lo. Ramdang kalmi zong kan tam tuk nain, kan thawng kho lo. Cucaah ruah a herhmi cu, kan biaknak le politics hi zeitindah kan pehtlaihter lai timi hi ruah ngai kan herh.

Laimi hi, USA zong ah va um ko u sih. Norway, Germany, Denmark, Sweden, Canada, Australia le New Zealand le ka dang ram thatha zong ah va um ko hmanh u sih. Kan umnak ram hna hi, kan ram taktak an si lo. Citizen kan si zong ah, kan ram taktak a si lo. Kan ram taktak cu, kan Chin State lawnglawng khi a si. Khi ramte khi dah ti lo cu, ram kan ngei lo. Cucaah khi ram khi, kan nunnak, thlanti le thisen in ven a herh. Ngeihchiah le chawva in tanpi le ven a herh.

Kawram ummi tlangcungmi sining epchun cio tikah, Kachin, Karen, Wa le Rakhine hna cu an cak tuk cang. Minung ralkap thazaang le hriamnam ah an cak tuk cang. Hi miphun hna nih, an ralkap an tanh ning hna le an khuaram an dawt ning le an ram caah an ngeihchiah chawva an pek ning ruah ah, khuaruahhar a si.

Nihin ni ah "Wa miphun hna cu, "De facto Independence" timi, "independence" ram pakhat bantuk in an i uk kho cang. Kachin nak hmanh in an dirhmun (status) a sang deuh cang. Kawlram ah miphun dang nih canh khawh ti lo mi "dirhmun pakhat" an phan cang. An holh, ca le nunphung mah tein kilvennak le thanchoternak nawl an ngei cang. Kawl cozah nih ti ngam awk an si ti lo. WA hna cu hlan ah "mihrut le a thangcholomi miphun" timi an si nain, nihin ni ahcun Kawlram miphun vialte lakah a cak bik an si cang. Cucu an i zuamnak thawng in a si.

Hi lio ah, kan nih Chin aa timi nih teh zeitluk in dah kan ram kan dawt? Zeitluk in dah kan ram le miphun ca ah chawva kan pek? Nang teh kan Chinram le Chin miphun sersiamnak ah dollar zeizat dah na pek ve cang? Kan miphun ralkap an thazaang le an headquarter nih nangmah le keimah thazaang kha zei tluk fang dah a si timi an langhter ko lo maw?

Nangmah le keimah nih ram le miphun caah zeitluk in dah kan thazaang kan chuah timi theihfiannak ding caah, tlangcung ralkap hna an umnak "Headquarter khua cio le an ralkap hna tlawmpal cio in, kan van epchun ta hna lai." Miphun dang nih an miphun le ram an dawtnak hi, fiangtein kan theih lo le miphun caah lungfahnak kan ngeih lo ahcun kan ram le miphun hi, miphun dang kan can bal lai lo.


1. Laiza khua, KIA Headquarter

Laiza ahcun sianginn, sizung, hotel thatha a um cang. Company hmanh an um cang. Tuluk thilri le Kawlram thilri zuarnak dawr lianlian an um. Khuapi pakhat dirhmun a tling dih cang. Kachin ram independence hmu kho sehlaw, khualipi sinak tling tein a ngei khomi a si. Electric mei zong a tha. Motor le motor cycle a tor cang. Telephone a tor. Tuluk tangka le Kawlram tangka hmanti khawh an si. Tuluk eidin tirawl an ei ding. KIA ralkap 10,000-12,000 karlak headquarter a si. An ralkap thilthuam zoh le an nu ralkap zoh hman ah, Iran le North Korea tluk deng in an thilthuam a tha. Hi khua hi USA ram khua a cheukhat bantuk in a tha i, aa dawhmi khua a si cang.

Laiza, KIA Headquarter (Tuluk ramri)

Upat tlak taktak KIA Nu Ralkap pawl

2. Panghsang, United WA Headquarter 

Panghsang khua hi Tuluk ramri ah a um. Tuluk miphun tampi an um. Pangkham ti zong ah an auh. United Wa Army headquarter a si. Ralkap 30,000 le reserve 10,000 tluk an ngei. Helicopter le miakpi le vanlawng kahnak tiang an ngei cang. Kawlram cozah nih ti khawh ding an si theng ti lo. Wa nih an miphun le ram an dawt bak. Khuaram an sernak bik a hrampi cu "Wa mipi thazaang a si." Tuluk nih a dirkamh ngai hna caah, Kawl cozah nih kah ngam ding ah a har ngai cang. An holh, ca, nunphung an mah tein zalawng tein an hmang kho cang. "Defacto Independence" ram tiah an ti. A sullam cu "Cozah uknak hrampi ning phung in si lem lo in, independence a si cang mi ram" tinak a si. Kawlram ah Wa miphun lawnglawng nih cu dirhmun an ngei kho. 

Wa miphun hna an khualipi 

United Wa State Army

3. Mong La, NDAA Headquarter

Mong La hi, Tuluk ramri ummi a si. Hlawhhlangnu, saram, zu le ritnak sii le gambling tamnak a si. Kawlram Las Vegas timi khua a si. "Little Vegas" tiah an auh. Zeicatiah Las Vegas bantuk in, zu, nu, ritnak si, casino le lentecelhnak a tlin dih caah a si. 

National Democratic Alliance Army (NDAA) hi Shan deuh an si. 1989 ah Communist Party of Burma (CPB) in a chuakmi an si. Ralkap 3000-4000 kar an ngei. Nikhat ah khual 1000-3000 karlak hi tlawngtu an ngei. 

Hotel thatha a um. Sizung le sianginn thatha a um. Electric, cell phone, eidin, motor, computer le thilri hmanmi paohpaoh hi Tuluk chuak an si. Tangka zong Tuluk ta an hmang. Tuluk hi kum khat ah 350,000 renglo nih an rak len ti a si. Hotel thatha zong an sak hna i, tourist tam taktak an phanhnak a si. Hi area hi Kawl cozah nih "Special Region No.4" tiah an timi a si. Mah tein an i uk ti tluk a si. Yangon le Mandalay tluk dengin innlo le motor an tha. Zei tluk in dah WA miphun hna nih an ram hi an dawt timi cu an khua le innlo le hriamnam zoh in theih khawh a si. 


Myanmar Vegas an timi Mong La khua

Mong La khualai dawr (Little China) tiah an ti

Mong La ah ummi hotel

4. Loi Tang Leng, Shan State Army Headquarter (Myanmar-Thai border)

Loi Tang Leng hi, Kawlram le Thailand ramri bak ah a um. Cucaah Kawlram can hmang lo in, Thailand can a hmangmi an si. Shan State Army headquarter a si. Shan miphun hi, Kawlram ah a tam bikmi tlangcungmi an si nain, an ram chungah miphun tampi an um caah tapung tam tuk an um ve i, an thawn hnga tluk in an thawng kho lo. Shan State Army hi Shan miphun lakah a cak bikmi tapung phu khat an si. A dang dohlennak tuahtu pawl kong cu ka van tial ti lai lo. Shan dothlennak tuahtu pawl hi, hlan ahcun Kawlram ah a cak bik an si nain, nihin ni ahcun KIA le WA le Arakan tluk in an cak ti lo. Asinain an thazaang cu a dintuai rih lo. 

Loi Tang Leng

Shan State Army

Shan State Army




5. Arakan Army (AA)

AA hi 2009 lawng ah dirhmi an si. Khulrang taktak in a karhmi, hriamnam thami le ralkap tampi a ngeimi an si. KIA Headquarter Laiza ah, headquarter ah an ngei chung rih. Kawl cozah hmanh an khuaruah a har. Mah tluk rang in zeitindah an karh manh hnga le an thawn manh hnga tiah. Wa ralkap sin in hriamnam tampi an cawk. Ramdang ummi Rakhine nih tam bik an bomh hna. 

Laiza dah ti lo cu, Rakhine Ram chung ah headquarter an ngei kho rih lo. An hruaitu hi an mak taktak. Cathiam le mino tete an si. An hruaitu bik hi Twan Mrat Naing a si. A vab changtu hi Medical doctor bak a rak si. Ralkap 7,000 tluk an ngei. 

CNF bantuk in, Rakhine Ram chungah headquarter ngeih ding hi an i zuam i, an ngei kho te lai dek maw? A tu lio ah Kawlram cozah harnak a pe biktu cu AA an si. Raltuk an thiam. An ral a tha (Lairam chungah an cawlcanghnak bik a si nain, AA le CNF hna an i kah lo ding hi a biapi ngaingai).







Arakan Army (AA), Laiza khua ah

AA Hruaitu hna

6. Lay Wah le Law Khee Lar (KNU Headquarters)

Vawleicung dothlennak tuahtu ralkap vialte lak ah, ral thawh a sau bikmi tapung an si. Kawlram zalawnnak a hmuh cang kain, ral an tho cang i, nihin ni ahcun kum 71 ral an tho cang. 1995 ah hlan lio an headquarter Manerplaw an lak dih hnu in, an thazaang a tum deuh ngai cang. "

A tu lio ahcun, "Lay Wah khua" le "Law Khee Lar khua" ah headquarters an ser.  KNU hi Krihfa deuh lawngte an si. Laiza, Panghsan le Mongla tluk in an tha lo. Cucaah Budhist Karen tapung pawl he an i rem lo. KNU an tinhmi cu, hlan ah independence a rak si nain, tu chan ahcun Federalism  asi cang. Ralkap hi 3000-5000 karlak an ngei. Buddhist Karen tapung an um rih nain, an nih cu Kawlram cozah he naihniam deuh in a ummi an si. 



Minthang KNU Nu ralkap
KNU nih Kum 70 ral an dohnak ni sunglawi


8. Victoria Camp

1988 in dirhmi Chin ralkap bu an si. Minung zeizat dah an si timi theih khawh a si lo. Hlan ahcun Victoria camp, Bangladesh ah khua an sa nain, remdaihnak le kahdaihnak an tuah hnu in, Vanzangtlang a donghnak hmun ah, Victoria Camp ah headquarter an ser. A kong tampi chim hau lo in Laimi tampi nih theih a si. Vanzangtlang a donghnak Tio tiva naih ah a um. Hmunhma rem taktak a si. Inn zong tampi aa tlum ve ding a si. Lairam ah mah bantuk hmunhma rem hna a ummi hi, lunglawmh awk taktak a si. Vanzangtlang hrawnghrang hi a zohkhenhtu bik an si. 

Nihin ni ah an innlo a chia. Sianginn thathi zong a um lo. Ihzaunak thathi hmanh a um lo. An ralbawi zik ihnak hmanh inn fate le innchia te a si. Hi an headquarter hmanthlak nih CNF an dernak a langhter lawng silo in, kan miphun derthawmnak le ram caah kan pekchanhmi a tlawm ning a langhter. 


Laiza, Panghsan, Mongla, Loi Tang Leng he hna epchun ahcun, chim ngam ding a si lo. Kawlram cozah he remdaihnak kong i cabuai pakhat cung an thut tik ahcun kan Chin hruaitu pasal hna hi, an men lai. Upat hmaizah tlak bik le cozah biatak tein a nawr khotu an si ko hna. Asinain, an raklak thazaang a der. Hriamnam thazaang a der. An headquarter innlo hna a chiat tikah upat hmaizah awk a har ngaingai. Politics i party pakhat le khat biaruah tik le caihhmai tikah "thazaang le thawnnak" hi tahnak fung pakhat a si.

Cucaah kan Chin miphun nih kan duhmi "Self Determination" (Mah tein i tawlrelnak) kan ngeih khawhnak ding caah, kan hruaitu pasaltha hna kha, thawnnak (power) an ngeih i teitu an sinak ding caah, kan miphun nih a lamkip in kan dirkamh hna a hau. Tangka, hriamnam, chawva, ngeihchiah, hmurka, thinlung le thazaang in dirkamh an herh. CNF zong ah mino cu luh ding a si. Chin mipi zong nih tan kan herh.

Asiahcun kan CNF headquarter innlo le sining van zoh ve law zeitindah na ruah? Miphun dang nih an ram an dawt ning le Chin miphun nih ram kan dawt ning cu fiang tein na hmuh ko lai. Nang teh CNF ca le Victoria Camp caah zeizat dah na pek ve cang? Kachin Baptist Convention hna nih cun KIA hi an dirkamh taktak. Kan nih Chin miphun Krihfabu le organization kan ngeihmi hna nih CNF le an headquarter hi zeitluk dah kan dir kamh ve? Cucu kan mah cio tein ruah ding a si. 

A tanglei CNF camp hi van zoh ve. A cunglei i KIA, WA, Shan le KNU pawl an headquarter thatning van zoh ve law, zeitluk in dah a kan thlau? Zei tluk in dah kan i dan?  

Hi Victoria Camp zoh bak in careltu nih question hi nangmah tein rak i hal ve law tiah kan sawm. 

"Chin miphun nih zeitluk in dah kan ram caah kan pek?" timi cu careltu na fiang ko lai tiah ruahchannak ka ngei. 


Victoria Camp (CNF Headquarter)
Hi Victoria Camp hi zoh law, miphun dang headquarter he zei tluk in dah aa thlau? 
--------------------------------------------------------------------












No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....