Daw Aung San Suu Kyi Inn Lennak

1995 hi MIT ah BD (III) ka rak kai lio a si. Cu lio ahcun Kawlram cu ralkap uknak a zual siling te a rak si. Khawika kan kalnak hmanh ah, Kawl ralkap cozah hi an rak thawng tuk. Doh ngam ding zong an rak si lo. Khawika kan um hmanh ah, an uknak tang in kan chuak kho lo. Ramri kan um zong ah kan tih hna. Khuapi kan um zong ah kan tih hna. Cu tluk cun, "mipi thinlung ah ralkap nih tihphannak hi an rak chiah khawh."  Khuaruahhar a rak si.

Hi lio caan ah, Ser. Gen. Than Shwe a bawi lio a si. Rome Emperor bantuk in tih a rak nung. Ram pumpi hi a rak kan uk khawh dih. Rome Emperor nih, Rome khualipi in Rome Pennak an rak uk khawh tuk bantuk in, Than Shwe zong nih Rangoon in ramri tiang hi, a rak kan uk khawh tuk. Rangoon in ramri khuate tiang dai-khip-khep in a kan uk khawh. Politics kong chim ngam le tial ngam a rak si lo. Zan tlai hnu cu chawh hmanh ngamh a rak si lo. Khual tlawn zongah "eh-sa-yin taing" hauh lio caan a si. Khualtlawn hmanh ah, pastor hmanh "thohkhan ca" lak a rak hau. Cu tluk cun minung nunnak hi a rak har. Zaa a rak lawng lo tatkak. Khuapi luh kip ah check a rak si.

Hi lio can ah Kawlram caah ruahchannak pakhat lawng a um. Cucu Aung San Suu Kyi le NLD Party lawnglawng an si. Asinain an nih zong an cawl kho lo. NLD zung hmanh hi, innchia te a rak si. Ralkap cozah cu zei an ti kho lo. Ramdang zong nih Kawl cozah cu, sipuazi an phih zong ah a zei a pawi lo. Zei an ti kho lo. Cu ti cun ram pumpi hi ruahchannak ngeilo bantuk in kan rak um.

Hi lio ah ram pumpi nih kan rak ruahchanmi cu Aung San Suu Kyi lawng a rak si ko. "A mah nih thlennak a chuahpi te ko lai" timi lawng hi, mipi ruahchannak a rak si. Cucaah mipi nih tha kan pek. Thla zong kan campiak. Kawl cozah caih a um tluk in, Aung San Suu Kyi kong caih a si. Zeicatiah amah lawnglawng hi, ralkap cozah eng kho tu a rak si. A dang NLD hruaitu cu an cawlcang kho lo. Inn-thawng ah a tla ko nain, a aw hi vawleicung pumpi a rak thang.

1995 kum hrawng hi cu chung sivang a rak si. Aung San Suu Kyi zong inn ah thawng cu an thlak. A can ah an chuah. A can ah an khumh than. 1989 in 2010 tiang hi "Inn-thawng" (house arrest) in a rak um. Innthawng a um chung hi, a zapite a tuk tik ah kum 15 a si an ti. Kum 21 chung ah kum 15 hi inn-thawng ah a rak um. Zaangfak tuk a rak si. A rak tuar tuk.

Khatlei ah ralkap cu an cak tuk Ser. Gen. Than Shwe le Vice. Sen. Gen Maung Aye, Lt. General Khin Nyunt le Lt. Tin Oo te pawl hi, an rak sual tuk. An lar tuk. Kawlram TV cu an mah riantuannak le cawlcanghnak kong lawngte hi a si ko. Zeidang zoh ding a rak tlawm tuk.

Cu lio ah, Daw Aung San Suu Kyi cu, ram leng ahcun na chuak kho an ti nain, a duh lo. A fale le a vapa zong nih a rak tlawng kho lo. A nu a thih zong ah, a vapa le fale cu an rak tlung kho lo. UNO upa nih an nawlmi hmanh, ralkap cozah nih an rak duh lo. Cuticun harsa taktak in an rak um hna.

MIT kan kan kai lio ah hin, ralkap cozah nih Daw Aung San Suu Kyi cu, a inn kulhnak kutka in, biachimnak cu a can ah an rak onh tawn. "Tu zanlei cu Aung San Suu Kyi bia a chim lai" an ti paoh ahcun ka rak kal tawn le ka va ngai tawn. Biachim a thiam. Ngaih a nuam. Lung aa hmuih tuk. Ruahchannak a um tuk. Bia hi suimilam pakhat in pahnih kar hi a chim tawn. A biachim ni ahcun a inn hmai lam hi, nichuahlei he nitlaklei he an phih dih. Minung hi a tlawm bik ah 10,000-15,000 kan si kho men. Speaker in a chim i, lam hlat pin in theih khawh a si.

A bia ngaih ka rak huam tuk. A biachimmi ngaih ruah ah, Insein in Aung San Suu Kyi inn tiang Bus in voi (2) lengmang ka cit i ka va kal tawn. A can ahcun tleicia Pu Siang Hu Thang he kan kalti. A rak huam tuk ve. A can ahcun keimah lawng ka kal. A can ah MIT ka hawi le kan kal tawn.

A inn address cu: 54 University Ave, Bahan Township, Yangon. 

A inntual kutka in Aung San Suu Kyi bia a rak chim lio

A zungzal tein, a inn hmai ah ralkap thohlanzi minung 10-15 kar hrawng an um. Aung San Suu Kyi biachimmi hi heh tiah cauk cungah an tial. Tepphel in a aw an lak. Tih a nung taktak. Zeitik dah a sual kan hmuh lai ti an bawh peng. Meithal he, telephone le thirhri tuknak he tling tein thil an i chiah i, an ngaih peng. Daw Suu caah thinphan dailo a si nain, a chim peng ko Voi tam deuh cu, mipi biahalmi a phunphun lehnak a si.

Voikhat cu mi an tam tuk. Dirnak kan ting ti lo. Cucaah Rev. That Thio nih "Ralkap umnak inn area ahcun kal khawh a si ko. Kan kal bal ko. Lut ko u sih" a ka ti i kan va lut. Minutes 15 tluk hrawng kan dir ah, thohhlanzi ralkap pakhat a ra i, "Khawika ralkap sakhan in a rami dah nan si?" tiah a kan ti. "Ralkap kan si lo" kan ti i. A kan dawi i kan chuak. A caan ahcun suimilam 1-2 tuan in ka kal i, naih tein a bia ka va ngai kho tawn.

Aung San Suu Kyi biachim lio a ngaimi hna

Aung San Suu Khi hi tha ka rak pek taktak caah, 1993 ah a cauk chuahmi phun (3) cu, India ah ka cawk i, Yangon ah a thli tein ka rak zuar. Copy tuah cio u law va relter hna u tiah ka ti cio hna. Tihphannak tampi lak ah ka rak phurh. Ka rak tih tuk nain, Aung San Suu Kyi ruahnak hi Kawlram karhter ding a herh tuk tiah ka ruah caah ka rak phurhmi a si.

Bia a chim caan ah, a kut va tlaih le bia kaa khat hnih te va chim ka rak duh tuk hringhran. Asinain tonnak caan a um kho lo. MIT ka kai chungte ah, Aung San Suu Kyi hi, tonnak caan ngei kho ve ning law tiah saduh ka rak that peng. A ruang cu kan rak uar tukmi, Boyoke Aung San fanu a si caah  a si.

Pathian nih caan rem a van ser kan ti hnga maw? December 28, 1995 ah Aung San Suu Kyi nu, Daw Khin Kyi, a thihnak kum (7) thlacamnak a rak tuah. Buddhist phungki zong a sawm hna. Krihfa zong a sawm hna. Hindu le Muslim hruaitu zong a sawm hna. Kawlram Yangon hrawng ummi biaknak upa hruaitu lianlian an ra hna (Daw Khin Kyi hi, December 28, 1988 ah a thi).

Hi a nu thih lio ah hin, Aung San Suu Kyi a vapa le a fale hi Kawlram cozah nih Kawlram luhnak nawl an pe hna lo i, an rak tlung kho lo. Aung San Suu Kyi zong cu "house arrest" in a rak um colh. An sining ruah ah ngaih a chia tuk.

Cu lio ah Aung Sang Suu Kyi a pasal, Michael Aris le a fapa le pahnih zong an rak ra ve. Cu thlacamnak ahcun MBC an rak chimh rua hna. MBC nih MIT a kan chimh. Khar lio a si caah, minung kan tlawm ngai. "A kal kho mi hla kan remh lai" ti a rak si. Kawl hla fung khat kha, zan hnihthum kan cawng.

Cu ahcun MIT kan professors tlawmpal he kan rak leng. Aung San Suu Kyi inn area vialte ka rak zoh. Innchung mileng khan, coka, Office le innpawng kan zoh. Lung a rak leng tuk. Ka lunghmuih taktak.  Inya Tibual kam ah a um i, hmunhma nuam taktak a si. A inn design zong aa dawh ngai.

"Hi ka hin maw Aung San Suu Kyi, inn-thawng ah a rak tlak ko? DVB, BBC le VOA nih a tu le tu a kong an chim i, inn-thawng ah tlaknak inn ka van lut ve mu? Boyoke Aung San nupi Daw Khin Kyi a rak umnak inn mah hi maw a si ko? Daw Aung San Suu Kyi le a tale an ngakchiat lio an thutdirnak hi maw a rak si ko" timi ka ruat i, lunglawmhnak in ka khat.

"Voikhat tal hmuh le chonh biak um kho seh law ka saduhthah a tling tuk hnga?" tiah ka rak ti tawnmi, cu ni ah a tlam a rak tling. Ka lawm taktak. Cu ni ahcun, "Caan tha a si" ka ti i, ka camera ka ken. A inn pawngah thoh-hlan-zi cu an um ko rih i, thin a phang pah thiamthiam.

Pumhnak kan ngei. Buddhist, Krihfa, Hindu le Muslim nih mah le biaknak ah kan tuah ning cio in caan kan hmang. Kan nih cu hla kan remh i, thlacamnak kan ngei. Program a dih hnu ah, bia i ruah cio a si. Mino deuh cu tam kan holh ngam lo. "Hmanthlak pi lo cu a si kho lo" ka ti i, hmanthlak ka va sawm.

"Aunty, zaangfah tein nangmah le na fale pahnih le nan pa he hman kan i hla kho hnga maw? Na biachim zong ka rak ngai tawn le a tu ka ra kho ve le philhlonak ah i thla u sih?" tiah ka va nawl.

"A ngah ko, ka fa. Kan i thla kho ko" tiah a ti. "A fapa pahnih cu a auh hna. Bia tawite kan i ruah. A fapa le zong cu an kut ka tlaih hna. Ka min ka chim. A nu hi zeitluk in dah kan uar le tha kan pek?" timi zong ka hei chim ve. Ka Mirang holh a that lo caah ka chim duhmi cu an theithiam hnga dek maw ka thei lo.

"Aungty, na pasal zaangfah tein a ra kho ve lai maw?" tiah ka hal than i, "Biaknak upa pawl he bia an i ruah le a si thiam deuh lai lo" tiah a ti i, an pa Michael Aris cu hmanthlak ah aa tel kho lo. Kei cu hmanthlatu ka si caah, single in ka thla manh ti lo. MIT nu pawl cu single in hmunkhat ah, ka thlak len hna. Lungthli ruah lo tuk in, Aung San Suu Kyi le a fapa pahnih he, hman kan i thlak khawh ti caah ka lawm i, ka lunghmuih taktak. Suimilam 3 tluk kan um hnu ah, lunglawm taktak in inn ah kan lawi.

Hi lio caan ah hin, a inn ralchan lamkam ah inn lianpi a um i, cu ka ahcun thohhlanzi ralkap nih chunzan in an cawngh. Cucaah a lutchuakmi ca zong ah tih a nung ngai i, camera zong langsar tuk cun hman ngam a rak si lo. Ralrin ding a tam tuk caah, Daw Suu Kyi zong bia tampi a rak chim ngam lo. Zeicatiah kan pawngah, thoh-hlan-zi an um kho ti kha a ruah caah a si. Kan mah zong thlingza ngai in luhchuah a rak si.

Front row: R-L- Keimah, Kim Aris, Alexander Aris, Daw Aung San Suu Kyi le MIT students pawl
(Daw Suu in R leikam khi Sayama Sui Tial, Kalaymyo a si. Pa tungsang nawn a hnulei dirmi khi tleicia Ka Kawi Saya Bawi Er a si). 

1997 ah USA ka phan. 1999 ah Michael Aris a thi ti thawng ka rak theih ah, ka ngaih a rak chia tuk ve. Hman kan rak i thlak ti khawhlomi kha ka lungthin ah a taap taktak i, nihin ni tiang in ka sia a aherh rih. Rak i thlakpi u sih law, Daw Aung San Suu Kyi le a chungkhar ca zong ah, nihin ni ahcun "memory" ngaingai a si ding a si. Michael Aris cu a sang ngai i, a tu tiang ka mitthlam ah a cuang.

Hi lio caan ahcun Daw Suu Kyi inn luh hi a rak fawi lo. Ramdang bawi pawl zong cozah nawl lo in luh a rak a ngah lo. Hi ka hmun ah, Pathian thawngin luhnak caantha ka hmuh caah, kai lawm taktak.

Lunglawmnak:

USA ka kal lai ah, hi hmanthlak te hi kalpi ka duh tuk nain, airport ah an ka tlaih sual lai ti ka phan caah ka ken ngam lo.  Thilri an rak check tuk caah. Laitlang ka album chungah ka kaltak. Ka sia a herh tuk. Aa rawk lai ti zong ka phang. Ka caah rothil taktak a si. A har tukmi a si caah, kha hmanthlak te kha, a vaivuan lai ti zong ka phang. Hihi ka nunchung ah voi khat hmanh ka thlak khawh than ti lo dingmi hmanthlak a si. Kum tam ngai ka thinlung ah a taap. Ka hmu kho than te hnga maw timi ka ruat.

Laitlang ah  "Van ka kuat u" tiah ka cah lengmang hna. Email in an ka kuat i a fiang lo. Original cu ka album ah a um. Kei hi thilri tampi ka ngei lo. Ka sia a herh cemmi thilri lakah hi Aung San Suu Kyi a fale he kan i thlakmi hmantlak hi a tel.

Naite ah, kan church member Pu Lal Thawng, Kawlram a tlun lio ah Kalaymyo ah kan hmanthlak cu a va hmuh ngelcel i, lian ngai in copy a van ka tuah piak. USA ah ka hmanthlak dang (2) he a ka phurh. Ka lawmh ning hi ka chim kho lo. Ka lungthli in ka hlam lengmangmi hmanthlak ka hmuh than caah ka lawm taktak.

Aung San  Suu Kyi hi ram le miphun a daw bakmi a si. Atu ah Kawlram uktu ah aa chuah tik ah, lawmhnak in ka khat. Kan nupa tein thla kan campiak tawn. Pathian nih damnak le nun saunak pe ko seh law, caan saupi Kawlram kan hruai ko seh tiah thla kan campiak tawn. Amah hi Kawlram caahcunn dirkamh a phu bikmi a si.

Ram caah tirawl eilo in voi tampi a um. Inn thawng ah kum 15 a zapite a tla. Amah ruang le a mah thawng bak in Kawlram uknak aa thleng kan ti ahcun kan palh lai lo.

A pa nih Mirang colony uknak in a kan luatter. Aung San Suu Kyi nih Kawlram ralkap sal in a kan luatter ve. Cucaah amah a nun chung hi cu, Kawlram uktu tlaih ding ah a phumi a si. A tlakmi a si.

Cucaah Lairam ahcun Chin Party tibantuk zong kan tanh cio men ko lai nain, Kawlram pumpi dirhmun ahcun Aung Suu Kyi hruaimi Party hi tanh ah Kawlram le miphun caah a tha bik ding a si. Amah dah ti lo cu, Kawlram caah ruahchannak a tu lio bak ahcun a um tuk lo. Cucaah tha kan pek cio ding a si ko!

---------------------------------------------------Di--------------------------------------------

Zohchihmi ca

1. Aung San Suu Kyi hi inn-thawng ah, an thlak i an chuah than tawn. Cu bantuk a si caaah a kong tlamtling deuh tein theih duhmi caah a tanglei capar hi rel chih ding ah ka van thil chih.


Burma: Chronology of Aung San Suu Kyi's Detention

https://www.hrw.org/news/2010/11/13/burma-chronology-aung-san-suu-kyis-detention