Tuesday, October 13, 2020

Economic Nobel Prize Hmumi Pa Nih A Hmuh Aa Theilo

Pathian nih hin fimnak in van le vawlei le zeizong vialte hi khuaruahhar in a ser. Vawlei le arfi thlapa an i mersan ning le pingpalo ah an zuan ning hna ruah ahcun, Pathian thil serning cu "Ka khuaruahhar tuk" ti dah ti ko lo cu, chim ding a um ti lo. An kong theih khawh ding hi a tlawm tuk. 

Pathian nih hin, minung zong hi a mah muisam lo in a kan ser bantuk in, fimnak zong hi sang taktak a kan pek ve. Mifim mi nih hin, vawleicung minung kan hmanmi thilri vialte hi, a fate in a nganpi tiang, fimnak in an ser. Radio, telephone, vanlawng, rocket, hriamnam phunphun le sii-ai tiang in, mifim sermi a si. Mihrut nih thil an sermi pakhat hmanh vawleicung ah a um rih lo. Cucaah fim cu man a ngei taktak i, Bible nih "rubby lungvar nakin a man a sunglawi deuh" tiah a tinak a si. 

Vawleicung ah hin, cu mifim cu phun tampi an um. Politics in, science (chemistery & physics) in, catial in, lungthin fimnak in, sipuazi thiamnak in tampi aa then. Minung kan nunnak caah a tha i a herh khun tuk in ruahmi zong an um ve hna. Cu bantuk ruahmi thil hna caah sermi laksawng zong phun tampi a um i, cu sermi laksawng vialte lak ah hin, Nobel Prize hi vawleicung ah nihinni ah a sang bikmi laksawng a si. Hi a hmumi hi cu, mi tlawmte lawng an si. 

Kokek Nobel Prize hna ah hin a tanglei (5) hi an si i, a hnu bik khi hnu ah an chapmi a paruknak a si.

  • Nobel Prize in Chemistry.
  • Nobel Prize in Physics.
  • Nobel Prize in Literature.
  • Nobel Peace Prize (Daihnak sertu tiah ruahmi pek an si)
  • Nobel Prize in Physiology or Medicine.
  • Nobel Memorial Prize in Economic Science 

Nobel Prize hna zong hi, mihrut nih hmuh a um bal lo. Mifim le miza taktak lawng nih an hmuh. Nobel Prize hmumi cu kan uar hna pek, uar hna lo pek ah miza taktak an rak si ko. Nobel Prize kong ah hin, thil khuaruahhar hi tampi a um i, Pathian khuakhan a si kan ti men ko lai. Israel miphun hi tam bik a hmumi an si. Cu zong cu thil khuaruahhar a si. 

2020 ah a dang khuaruahhar pakhat cu, Economic Science in Nobel Prize a hmumi pa pakhat cu, a hmuh hi aa thei lo. Telephone an chawn kho lo ti a si. Cu pa cu Paul Milgrom timi tar pa a si. Amah lawng nih a hmuh siloin a hawipa Robert Wilson he an hmuhmi a si. 

Cu hna cu sipuazi fimthiamnak ngeimi Stanford professor Robert Wilson le a hawipa Paul Milgrom an si. 

Robert Wilson nih cun Economy Nobel Prize kan hmu timi a theih tikah ah, a nupi he zan tlai ah an va kal i, a hawipa Paul cu innka an kingh i an thangh chawm i an va chimh. Ruahphaklo pi ah thawngtha tuk zantim ah van theih cu Paul cu lunglawmhnak in a khat.

Hi hna pahnih hi, sipuazi mifimthiam (economist) veve an si pin pin ah, ca zong an tuah ti i, professor zong an tuanti i, innpa zong an si. An tuahmi ca cu "auction theory timi ca an tialmi ruangah a si" he Royal Swedish Academy of Sciences nizan Nikhatni ah an ti. 

Milgrom le Wilson hi, California ummi Stanford University ah Professor an si veve. "Zeitindah auctions hi rian a tuan khawh ning a si" timi theory an chuah i ca an tialmi ruangah an theihhngalhmi hna an si. The Royal Sweidish Academy Sciences nih an timi cu, "Thil dang bantuk in tuah tawn ning bantuk in zuar khawh a si tilomi thilri le minung thazaang riantuannak (services) kha zeitindah kan zuar khawh lai" timi ruahnak thar kha an chuah i, cucu a taktak ah hman khawh dingmi tiang in ca an tial caah laksawng an pekmi hna a si. Auction ahcun thil man deng in, million tampi man tiang zong a um.

Nobel Prize chairman Peter Fredriksson nih a timi cu "Tu kum Economic Sciences nih ah Nobel Prize a hmumi cu, theory pakhat an chuahmi ruangah a si i, cu theory cu minung kan nunnak ca taktak ah a hnu ah hman khawh taktakmi a si i, cucu vawleicung pumpi ah a karh cang. Cu ruahnak thar an hmuhmi cu minung kan caah a thahnem tuk" tiah a ti. 

Royal Swedist Academy of Sciences nih an timi cu, hi sipuazilei mifimthiam hna nih hin, thil phun tampi kha zeitindah kan tuah kan siamremh lai i, a zuartu nih man sang bikbik in kan zuar lai timi siloin, zatlang le mipi caah zei thil tha dah a chuah awk deuh a si ruahnak thar an chuah caah a si tiah an ti. 

Kan chimcia bang, Nobel Prize kong ah hin khuaruahhar thil hi a tam tuk le 2020 Nobel Prize kong zong ah, Paul Milgrom zong hi an chonh khawh lo caah a hmuh aa theih lo i, a hawipa nih zantim an ih hnu ah, a va thangh i, a va chimh chommi a si. An video zoh ah cu zong cu chinchiah awk a tlakmi tuanbia sunglawi taktak a si.

Cu thil nih Nobel Prize a sunlawinak zong tuanbia pakhat a tial chih a si ko.  Zantim ah "Lungthli ruahlo vokke" an ti bang, Economic Science Nobel Prize a va hmuh cu thawngtha taktak a si.

-----------------------------------------------

Chinchiah
A tanglei ah Robert Wilson nih a hawipa Paul Paul Milgrom a va thangh lio a si. An kum a upa cang i, hi tluk upat hnu ah Economic Science i Nobel Prize hmuh cu uar an um taktak. Zei tluk in dek an van lunghmuih hnga?

https://www.msn.com/en-us/news/other/camera-captures-moment-nobel-prize-winner-learns-he-won/vi-BB19XkqV?ocid=msedgdhp

No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....