US ka phak hnu ah, Laimi hi cancer in a thimi asiloah cancer zawtnak ka ngei a timi an tlawm ti lo. Lai Tlang zongah cancer zawtnak in a zaw le a thi timi hi an tam chin lengmang. Hlanlio ah Lairam ah cancer hi a um lo bantuk in kan rak ruah nain, nai cikua cun an tam ngaingai. Cucaah mah nih ralrin khawh ding tete hi cu a rak um ve caah, cuap cancer ngeihlonak ding caah, hrial ding ummi tete cu hrial a herh.
Ka ruah tawnmi cu, Lai Tlang ah cancer a rak tlawm bia maw a si? Asiloah cancer zawtnak kan ngeih kan rak theih lo bia tu dah a si deuh hnga timi ka ruat tawn. Hlan ahcun, Laimi hi hi, fimnak le thiamnak ah kan rak thangcho lo. Chan hnulei ah kan rak i thlai tuk tik ah, kan damlo ahcun, khuachia hnamrung, innhmun, tibual le lo tuktak hi kan rak puh deuh tawn. Cucu kan thancho lo caah a rak si.
 |
| R-A dammi cuap le L-a zawmi cuap |
USA kan phak hnu ah, Laimi cancer zawmi le thimi tuak tikah kan tam ngaingai ko. Miphun dang tluk in cancer ngeimi kan rak tam ve ko timi hi, hmuh khawh a si. A cheu cu kum upat hnu ngeimi zong an um i, a cheu cu ngakchia kum 3-10 kar zong a ngeimi an um ve hna. Cancer hi phun tam tuk a um i, zeiruang set ah dah a ngeihnak a si timi hi a ruang theih thlu viar awk a rak har ngai.
Nihin ni ah USA le vawleicung ram kip ah an ngeihbikmi cancer pakhat cu, "cuap cancer" hi a si. Cuap cancer hi tambik a chuahnak a ruang (5) hna cu, a tanglei bantuk ruangah a si:
1. Cakuak le khuahsi in sermi thil
Cuap cancer tambik cu cakuak asiloah khuahsi in sermi zukhmawm pawl in tambik a chuak ti a si. Europe le America hi cakuak an rak zu taktak. Cucaah cuap cancer ngeimi an tam ngai. Cakuak zuk lem lo zongah, cakuak zumi kuakkhu dawp ahcun cancer ngeih khawh a si ve ko tiah mifimmi nih an ti. Cakuak chung ah hin, cancer chuahter khotu dat phun 70 hi an i tel. Cakuak zuk tikah, cu hna cu a tlawm le tam dolh chih an si. Kum a raoh tikah cancer a chuahpi bak ko tiah an ruah.
2. Cikawr In
Cancer hi cikawr in a kal kho. Cikawr in a kalmi a si ahcun, cakuak zuk pek, zuklo pek ah, an ngei thiamthiam ko. Nulepa kha, cuap cancer ngeimi an si ahcun fale caah cuap cancer ngeihnak a lam tampi a u cia cang. Cucaah nulepa cuap cancer ngeimi cu, fale nih ralrin taktak a herh. Cancer hrik um maw um lo timi check lengmang ah a tha.
3. Thli Hnawmtam Dawp Ruangah
Cuap hi nunnak a ngeimi vialte caah thli luhchuahnak kong tuanvo latu a si. Thlitu hnomh ruang le meikhu tam tuk dawp lengmang ahcun cancer zawtnak hi a chuak kho. WHO tuaknak ah kum khat ah minung 5,000,000 renglo lengmang nih, thli hnomh ruang le vawleicung ah a chiami dat tampi dawp ruangah cuap cancer a tam chin lengmang ti a si. Cucaah thli thiantertu thingkung cin le thlihnawmhnak hrial hi a herh.
4. Radio Active
Radon timi thlitu lakah thli hnawmtam dawp ruangah cuap cancer hi an ngei duh ngai. Hi Radon dat tambik umnak cu, nuclear dat in mei vannak, vawleitang thilchuak cotu pawl le vawlei chung riantuanmi pawl nih an ngei khun.
No comments:
Post a Comment