Monday, August 19, 2019

Rilpi Cancer Damter Khotu Piat le Daidim

Nihin ni vawlei cung minung ngeihmi cancer hma zawtnak hi zoh tik ah, minung tambik nih an ngeihmi cancer pakhat cu "rilpi cancer" a si. Cucu Mirang nih "colon" cancer tiah an ti. Rilpi timi cu, rilte le tawl (rectum)  karlak i a ummi ril a lianmi khi a si. Nihin ni ah, vawleicung hmun zakip ah rilpi cancer hi a karh ngaingai.

Hi damlonak hi, kum 50 cung a simi pa ah a tam khun ti a si. Cucaah USA ahcun kum 50 tlin bak in, rilpi cancer na ngei maw ngeilo timi hniksaknak "colonoscopy" timi hi an tuah tawn hna. A tu chan ahcun, kum 50 na no deuh minung zong nih tam ngai an ngeih cang caah kum 45 kuakap cun hniksak le i zoh ah a tha tiah ti a si cang.

Rilpi cu kan eimi rawl a chiami, "ek" ah a chuak dingmi an i khawnnak le dilnak hmun a si. Cucaah ril hi thiang tein chiah a herh. Ek hi nem tein umter ah tha. Culo ahcun chung a hnomh i, pawngkal ning a hman lo ahcun rilpi hi a hnawm kho taktak. Cucaah rilpi cancer zong hi, tawl he aa naihnak bik hmun ah hin, zatuak ah 50% cu a chuak ti a si. A dang ahcun 20%-5% an chuak i, tawl kam hi tam bik a chuahnak a si an ti. Cucaah tirawl ei tik ah, chung a thianter kho tu rawl ei le tii tampi din a herh.

Rilpi cancer a chuahtertu bik thil cu, "Sa tam tuk ei ruang, zudin le khuahsi in sermi cakuak zuknak ruang ah a si" an ti. Khuahsi in sermi thil ah hin, "sadah, khaini, raja a dang khuahsi in sermi thilri paohpaoh kha an i tel."

Rilpi cancer hi tih a nun khunnak cu, tuan ah theih a har. Cancer a dot san ngai hnu lawng ah minung nih fah an theih tik ah, an theih tik ahcun damh a har ngai cang. Rilpi cancer nih a chuahpimi damlonak cu, hi bantuk in an si:

*Chungthlet
*Chungfer
*Ek ah thi a um
*An tha a baa
*An rihnak a zor
*An paw a fak. Paw nuamlo in an um peng
*An pawpi a khim i an cik-irh
*Pawngkal ning a hman kho lo

Hi viale damlonak hi kan taksa ah a um ahcun, rilpi cancer a si kho timi kha ruah ding le ralrin ding le chek ding a si. Rilpi cancer cu ngeih hnu ahcun, si le dinei lawng in thlawp khawh a si i, a em in em awk a har ngai. Cucaah ah i cik piak le hlot hi tam bik an tuahmi a si. Tih a nung tukmi cancer a si caah, a chuahter khotu tiah an ruahmi dinei hna hi, hrial ah a thami a si.


Rilpi cancer hma (Credit: www.pinterest.com)
Tuluk ram mifim nih an hlathlainak pakhat ahcun, daidim le piat le piathnah tibantuk hman tein nifatin te ei ahcun, rilpi cancer hi tampi a zorter khawh tiah an ti.  Daidim le piat ah aa telmi dat pawl hna nih hin, cancer thisen pawl kha an tei khawh ti a si. An hlathlainak ah, piat hman tein einak nih cancer hi 79% a zorter khawh tiah an ti.

Piat hi phun (5) a um. Cu lak zong ah piat a senmi hi a tha khun tiah an ti. Daidim zong hi piat ci phun cu a si ve thiamthiam. Pathian nih in, kokek thingram le vawlei chuakmi thil in, damnak hi a rak chiah ve ko. Minung nih kan theih le theih lo lawng hi a rak si.

Hi Tuluk ram i thil an hlathlainak ah hin, minung 800 kha a bubu in an then hna i, kum hnih chung an hlathlai hnu ah an hmuhmi a si. Minung 800 cu Group A le Group B ah an then hna. Group A kha nifatin te rawl an ei tik ah, piat kha hman tein an pek peng hna. Group B kha tlawm te lawng an pek hna. Kum hnih hnu ah an hmuhmi cu, Group B minung kha rilpi cancer ngeihnak ding ah a lam tam deuhpi a um ti a si.

Dr. Zhi Li nih, "Daidim le piat phunphai eidin nih rilpi cancer hi a zorter deuh hrimhrim ko. Kam ah hin, rilpi cancer hi a tam ngaingai caah, hi thil kan hmuhmi nih mi thinlung a thawhter ngaingai" tiah a ti.

Rilpi cancer damter khotu piat le daidim phunphun (Ref. eattodefeat.org)


Piat ei tik zong ah, kio le reu timi phun silo in, a hringmi nih hin cancer ngeihnak ding hi a zorter deuh" tiah hlan ah an rak hmuh cang. Cucaah a chumh in ei lo in, a hring ei hi thapek ding a si. Zeicatiah daidim le piat hi an chumhchuan tik ahcun, a chung ummi dat 30% cu a zor ti a si.

Piat he an ci aa lomi, daidim nih hin sam zong hi a thatter khawh i, tohkuai le kitlaih zong hi a kham khawh deuh ti a si. Daidim phawmhphawmh i dip tein nifatin ei ahcun "senten" te hna zong a damh khawh tiah an ti.

Cucaah rilpi cancer ngeihlonak ding caah hi, cancer a chuahter khotu eidin paohpoah hrial le nifatin nunnak ah daidim le piat hring ei hi thapek ding a si. Riantuannak ahcun zapi lak a si caah ei ding ahcun a nam deuh caah, zanriah tibantuk mah chungkhar lawng umnak ah ei hi a tha deuh ding a si.


-----------------------------


No comments:

Post a Comment

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....