Lihchim: Pathian Nih A Huat Bikmi Thil

Pathian nih a huatmi thil hi tam tuk a um ko lai. Hi chungah a huat bikmi cu "lihchim" (lie) hi a si. Zeicatiah "Pathian cu Biatak le Dingthlu Lairel a si caah a si. A lam le biakhiahnak cu a ding. Zumhawktlak a si. Hlen hmanglo Pathian a si. Cu Pathian nih a huat bikmi cu, "lihchim a si." Cu lih a ratnak le aa thawknak zei dah a si?" timi hi kan zoh tuah lai. 

Lihchim timi cu zeidah a si?

Lihchim timi cu "a diklomi thil, a dik in chim; a si lomi thil a si mi in chim;  thil a sining in chim lo in, a si lo ning in chim le a taktak a si lo mi thil a tak in chim khi an si." Phun dang in chim ahcun zei thil kong paoh ah "biatak" chim lo khi a si. Lih le biatak hi aa ralkahmi an si. Cucaah zei bantuk bia paoh va si ko seh, biatak kan chim lo paoh ahcun lihchim a si. Kan silo ning pi in biachim zong khi, lih a si.  Lih hi a phun a tam tuk. Biatak le bia dik chim lo paoh, lih a si ko. 

Lihchim hi "hlen" (deception) a si. Thil a sining taktak kha, thuh duh tik le langhter duh lo tikah, bia kha a vel in vel i, mi thinlung ah "a kan hlen" ti hngalh lo awk in, thil a silomi kha a si bantuk in va chim khi zong khi,  "lichim" a si. Mi nih a hman lomi thil zong a hman bantuk in an zumhnak ding in chimmi paoh cu lih a si. Biatak le biadik kha a siloning in chim asiloah langhter asiloah fainter asiloah a si taktak lo mi kha a si bantuk in langhter kha a si.

Lih hi a phun a tam tuk caah, kan chim cawk lai lo. Lih zong hi a tam tuk fawn caah, minung nih hin "lih ka chim bak lo" a timi cu "an lih tu a si" tiah psychologist pawl nih an ti. Lihchim lo in minung hi an um kho lo ti a si. Cucaah "lih chim cu sualnak ngan bik pakhat a si caah, hell kal viar ding kan si. Cucaah Jesuh zong kan caah a thihnak a si."

Lihchimmi hna ziaza le lungput

Lihchim hmangmi hna hi, lihchim hmanglomi hna he an sining aa dang. An lungput zong aa dang. An khuaruahmi, thil an hmuh ning le an nunning zong aa dang. Lichimmi hna ziaza le lungput cu, a tanglei bantuk in a si tiah minung kong thiammi hna nih an ti.

1. Lih an chim tikah a pawi ah an ruat lo.
2. Lih an chimmi hi lihchim ah an ruat lo. A ruang cu an chim tawnmi a si caah a si. 
3. Lih an chimmi kha voi tam tuk an chim tik ahcun an mah lila nih an i zumh le a taktak ah an ruah
4. Lih an chimmi kha a voi a tam tuk tik ahcun lih ka chim timi an ruat ti lo. Biatak ah an ruah.
5. Lihchim hmangmi cu zei bantuk lih an chim zong ah, midang teinak a si poh ahcun a pawi an ti lo.
6. Midang teinak a si paoh ahcun lihchim kha a pawi an ti lo.
7. Lichimmi cu an mah lam awnnak ca lawng an chimrel peng.
8. Lihchimmi cu bia hi a lutaw le a hnuhmai an ruat lo. Bia hi an merh peng. An thlen peng.
9. Lihchimmi cu lih an chim than lengmang. Lihchim lo in an um kho lo.
10. Lihchimmi cu zeitik hmanh ah biatak chim an i harh. Biatak chim he an i ral.

Bible le lihchim

Lih timi hi Bible ah voi zeizat dah aa hman? Mirang cu an holh a rum tuk caah, a liamcia, a tu caan le hmailei caan ti caah holh biafang an ngei i, a phunphun tein an hman. Cun King James bible an ti; Today's English Version in Bible lehmi phunphun an an ngei. Ka hin cun kan tial cawk lai lo. A tanglei hi King James ah a langmi an si. "Lihchim" timi he pehtlai in biafang phunphun a tanglei bantuk in an hman mi lan zoh tuah lai. A tanglei biafang hna hi, lih, lihchim, lichim-mi tibantuk an sullam a si:

(1) 'lie" timi hi voi 155 a hman
(2) "lied" timi a liamcia caan ca ah 4  a hman
(3) "liers" timi hi voi 10 a lang
(4) "lies" timi hi voi 51
(5) liest timi hi voi 5
(6) "lieth" timi hi voi 59 a lang

Minung a simi paoh hi, chuah ka in thih tiang ah, lihchim lo mi kan um lai lo.  "Cucaah lihchim hi minung sining pakhat a rak si ko. Miphun kip nih lih an chim cio. Nunphung kip ah lihchim a um. Lihchim lo mi miphun an um lo. Cucaah lihchim hi, minung nih nu hrinnak in chuahpimi ziaza pakhat a si. Cucaah, Hindu zong nih lih an chim caan a um i, Khrihfa, Muslim, Buddhist, Judaism le a dang biaknak zong nih lih an chim cio ko, Cu biaknak biatu pawl zong nih chim thiamthiam a si. 

Cucaah zei bantuk minung paoh nih hin, lih an chim dih ti a si. Cu chung ah, doctors, nurses, ralkap, palik, sianginn saya/sayama, politicians, pastor, evangelist, lentecelhmi le hlasak thiam, TV ah a larmi ngaknu tlangval le chawlet-chawhrawl vialte an i tel dih ti a si. Hi lak ah a ding bikmi bu cu, "Medical lei riantuanmi hi an si" tiah an ti. A changtu ah "lentecelhmi an si" tiah an ti.

Lihchimmi Mizaza Hna

Mifim cu an fim tuk caah an chimmi hi lih a si le si lo theih khawh a si lo an ti. Cun mifim cu, mi an hlen tik hna ah, thuk tuk le zapi zaran nih lih an chim le chimlo theih khawh a si lo. Hitler nih a rak timi cu, "Mi na hlen vaivek a sile fak taktak in va hleng hna" tiah a ti. Cucaah Russia zong a hlen; UK zong a hlen. Austria zong a hlen. Tuklonak ding biahrennak a tuahpi hna le a donghnak ahcun a hlen dih hna. Cucaah Ralpi II nak tiang a chuak. Mipi million 55 thihnak le ralkap million 25 thihnak a chuak. Cucu Hitler nih lih a chimmi nih a chuahpimi thihlohnak a si. Lih hi tih a nung taktak.

Tangka kong lihchim hi, tih a nung taktak.

Naite ah Kawlram ah minthami minthang taktak May Than Nu cu tangka kong ah hman lo in rian a tuan timi ruang ah kum hnih thawng an pek" tiah an ti tik ahcun, TV, Movie le Video chung i kan rak hmuh tawnmi hmanthlak cu a lo viar ti tluk a si cang. Cu tluk a larmi hmanh nih lih an chim tiah taza an cuai hna tik ah, lungthin phundang a si. A cuaitu palh maw a si? May Than Nu palh dah?

Hawihlan Tanintharyi Region chief minister Daw Lei Lei Wa zong ziknawh hmuh in, kum 30 thong dan an pek. Amah lawng a si hnga maw? A si lo men lai. An theihmi hna hna le theihlomi hna lawng an si lai. An tam tuk kho men. Ralkap uk lio ah, Ralbawi Khin Ngunt te hna le Ser. Genral Than Shwe te hna nih zei tluk in dah lih an rak chim hnga timi cu, chim awk a tha lo. 

Study an tuah tikah, biaknak riantuantu, Pathian min in lihchim an tam tuk ve ti a si (Cu chung ahcun kan i tel kho viar ve ko). Tahchunhnak ah, minthang taktak, TV Evangelist Benny Hynn nih, "Ngaktah zohkhenhnak caah inn million 25 man Pathian nih sak a ka fial" tiah a ti i, a hlu heh a rak khan. Million 25 cu a hmuh. A sa than ti lo. Cucaah thawngpang hlattu pawl nih, "Ziah tangka pechantu na kawl lio ah, na rak chim bantuk in, inn cu na sak tung ne lo" tiah an rak hal. "Pathian nih sa than hlah a ka ti" tiah a rak leh hna. Pathian tu cu va hal khawh a si ti lo i, a lih le lih lo theih khawh a si ti lo. Pathian lawng nih a theih khawhmi thil a si cang.

Cun "Pathian nih a ka chimh. A tu bak ah mithi an tho lai a ti. An tho lo. 1990 kuakap ah Cuba hruaitu Castro a thi lai a ti. A thi fawn lo. 2004-05 ah USA ah nulenu aa ummi; palepa aa ummi bu hna hi Pathian nih a hrawh hna lai a ti nain, a karh tu an karh hawi. A mah maw a palh hnga maw, Pathian dek a palh hnga? Kan thei kho lo. Hi phunphai hi, Lairam ah, Mizoram ah, USA ah a tam in a tam tuk. Ka lar a timi le Hell ka phan a timi hi, an tlawm ti lo.

Zei ruang dah Pathian min in lih cu an chim hnga? Minung nih "mah nih duhmi, ruah mi kha, Pathian nih a ka chimh, a ka fial tiah kan ti tikah, a ho hmanh nih Pathian cu hal khawh a si ti lo." Cucu thil pawi taktak a si. A ho paoh nih kan chim, kan ti khawh cio mi kha a si ko.

Bible kong zong ah, lihchim hi  a fawite. A ruang cu, Bible zong za ah za in, kan fian setlomi bible ca zong, mah duh poh in kan hrilhfiah ahcun, "Kan i theihlo karlak ah, lihchim kan tla kho ve thiamthiam. Cun mi kha "timh ciammam tein" Bible bia hmang in kan hlen hna ahcun, Pathian bia hmang in lichim thiamthiam a si. Cucaah thawng tha bia chim tik zong ah, ralrin taktak a hau. Bible hi, mah duh poah in chap lo ding le zuh lo ding zong a si timi ruat bu tein thawng tha chim hi a herh.

A cheu cu kan hngal lo nain, a hngal bantuk in um i, lihchim kan hmang. Cucu mi hlen a si. A hmanlomi kan chim paoh ahcun, mi kan hlen a si i, mi kan hlen ahcun lih kan chim a si ko.

Voikhat cu USA ah Kawlram in a rami pakhat nih, ni riat chung "thianglawr kong, khamh fian kong, 666 kong le Obama hi 666 a sinak ding le Pope hi 666 an si te nak ding le Russia hi 666 chuahtu he an i kawm lai; RC te hna Baptist te hna le WCC te hna hi 666 an si timi kong" a kan cawnpiak.

Ni riat a dih hnu ah, a cauk chuahmi a hram in a dongh tiang ka piah. Vawlei map le bible map ka piah. A tu lio RC kong, Pope kong le WCC a umtuning kong ka chimh. Ka timi cu, "Saya, na kan cawnpiakmi cu a tha tuk nain, na kan cawnpiakmi chung in, vawleicung thil sining na palhmi le na fianlomi tam tuk a um.A diklomi tam tuk na kan cawnpiak. Cu na palhmi cu kan chim hmanh lai" tiah ka ti. Cahmai 12 ka print piak i, ka chimh. Ka van hal i, a mah le mah aa nawnnawk dih. Fiang ngang in a rak chimmi kha, ni 9 nak ahcun a fian lo tuk ning hi khuaruahhar a si. A mawh lo. A carelmi kha a rak hlunh tuk cang caah a si. A fian lo mi bak kha ni riat chung a rak kan cawnpiak. A donghnak ah a ka timi cu, "Saya, cauk ka chuah than ahcun ka remh piak law ka lawm ko hnga" a ka ti. A tha ko. Kan remh piak lai ka ti ve.

Pathian riantuantu vialte hi, kan si khawh tawk in, biahman chim ding a si. Kan hngalh lomi le fian lomi cu kan hngal lo, kan fiang lo ti ding a si ko. Cucu sual a si lo. Cun bia hman lo a chimmi le biatak a chim lomi cu, bia kan hal hna le fianter nak tuahter ding zong a herh. Minung nih zeizongte hngalh khawh thlu phung a si lo. Kan hngalh lomi cu kan hngal lo ti ding a si ko. Zawndamh in bible zong sermon ding a si lo. Mipi lungthawhnak menmen le an tuinak menmen in thawng tha chim ding a si lem lo. Bible bia kha a hman ning tein chim ding a si, tehtekhan tik zongah a hmanlo mi khan ding a si lo. Nawlbia pahra ah a hmanlo mi tehte hi si hi, Pathian nih a huat bikmi thil pakhat a si (Exodus 20:16). A hman lomi tehte si hna hi, tih a nung taktak.

Biaknak riantuantu cheukhat lak ah, prophet phun in aa ruatmi thawng tha chimtu hi, Pathian le Thiang Thlarau min hmang in lih an chim khun ti a si. Vawlei ah, Jesuh ka si aa timi hmanh hi an tlawm ti lo. Prophet ka si; Pathian nih a ka chimh; cu ni le cu caan ah caan a dong lai a timi zong hi, a thawng in an chuak cang. Cucaah Jesuh hin, "Prophet deu an ra lai; ka min in an ra lai; zumtu hna kha a si khawh ahcun hlen an i zuam te hna lai" tiah a rak timi hi a tling ciahmah ko. 

Zei bantuk minung paoh nih hin, lih hi a phunphun an chim. A din deuh le fak deuh, a tlawm deuh le a tam deuh lawng an si. Chimmi lih nih midang caah harnak le chiatnak chuahpi mi lih a um i, lih a si ko zong ah mi caah chiatnak a chuahpi lo tu lih a um ve. Zeihmanh va si sehlaw, lih cu lih a si ko. Vawleicung minung sining zoh tikah, lih hi an chim cio tawn ti a si. Cucaah Mirang phungthluk ah, "Lih chim lo cun, bia siam a tling lo" an ti phah ti a si.

Bible kan zoh tik ah, Israel miphun i zumhnak an pa le a simi hna-Abraham, Isaac le Jacob- te hna hni lih an rak chim ve ko. An chimmi hi, "a hman zahzat, a hmanlo zahzat" a rak sinak an um caah, "lih-rang" kan ti tawnnak a si. Jacob le bang cu, a min hmanh ah "hlen hmang" timi a si ko. A upa Esau kedil tlaih bu bak in a chuak i, cucu Judah biafang ahcun "hlen hmangmi ziaza" tinak khi a si i, Jacob timi cu cucu a sullam cu a si. A min rup in, "A u a deh; a pa a deh; a pu a deh." Cucaah a lam a tluang lo. A pu nih cailak in a deh ve. Harnak zong tam taktak a tong ve. 

Cu bantuk in miphun hna pa "Patriarch" timi hna hmanh nih lih an chim ahcun, mi dang cu chim ding kan um ti lo. Zeibantuk minung paoh nih, lih cu kan chim cio ko ti a si. Aa dangmi cu, "lih voi zeizat dah a chim? Zei bantuk lih dah a chim? Zei tin dah lih a chim ning a si? Cu lih nih zei bantuk theipar dah a chuahter" timi lawng hi aa dangmi a si. 

Zeibantuk minung paoh nih lih chim cio a si i, "Zei bantuk minung dah lih a chim lo bik mi an si?" timi an hlathlai i, "Lentecelh a huammi hi, lih an chim lo bik" ti a si. Cun doctors le nurse tibanbtuk, sizung riantuanmi hi lih an chim lo bik ti a si. 

Lih a chim bikmi hi zeidah an si timi an zoh i, pakhatnak ah sihni an si; pahnihnak ah politician le pathumnak ah chawlet-chawhrawl an si ti a si. Sihni cu upadi an thiam; an bawmhmi hna kha a sual zong ah a sualnak thuh piak an i zuam. Biatak chimnak in, teinak tu kha biapi ah an chiah ti a si. Sihni hi a thiam tuk ahcun, a sualmi le mithat lainawng zong kha, an luatter ko hna. An sual lonak an dirpi khawh; tehte an piah khawh ahcun an luat ko ti a si. A suallomi zong sual an puh khawh hna i, a sualmi zong kha thiam an coh khawh hna ti a si. "A sualmi sual phawt lo in, a suallomi sual phawt hi, bible nih a huat taktakmi a si" 

Politician poahpaoh hi cu, an mah tlinnak le party tlinnak kha biapi ah an chiah caah, lihchim zong hi, a pawi ah an ruat tuk lo ti a si. Mizoram ah MLA pakhat cu, "Ka chuah ahcun, cucu ka tuah lai? Cu tin ka tuah lai?" tiah a ti. MLA cu a tling peng nain, a tuah taktak bal lo. Cucaah cu MLA cu, Mizoram ah "Te-lai-pa" tiah min an rak sak phah. Daw Aung San Suu Kyi zong nih, lih hi a chim ve hrimhrim ko lai. Politics ahcun biahman chim hi a rak har tuk caah, lihchim hi politics ah aa tel chihmi a si.

Pre. Clinton zong "Ms. Lewinsky kong ah, lih na chim; bia dik na chim lo" timi in impeachment an rak tuah. Cu a mah biachimmi cu roling bia ah an chiah "I did not have sexual relationship with that woman, Ms. Lewinsky" tiah a rak ti. A ho hmanh nih an rak zum lo. Lih a chim le chim lo cu, a mah nih a theih bik ko. Lih kan chim tikah, kan lih le lihlo a thei bik tu kan mah kan si.

Pre. Bush nih khan Iraq dohnak kong ah, lih hi voi 1,234 a chim ti a si. A hmanlomi bia voi tam tuk a chim ti a si. Washington Post nih an tialmi ah, Pre. Trump nih hin kum thum chung ah, "false asioah misleading claims" (aa palhmi asiloah a hmanlomi) voi 16,241 a chim ti a si (January 20, 2020 Washington Post). Ni 1,170 chung ah voi 18,000 a chim ti a si (April 14, 2020). Zeicatiah ruat suksak lo in, a duh paoh a chim tik ahcun, "a diklomi le hman lo mi a rak chim lengmang" ti a si. USA cu computer ram a si caah, thil hi an rak thei kho tuk le ralrin taktak a hau. Hi bantuk hruaitu ropui taktakmi hmanh nih lih an chim ko ahcun midang nih cun chim lo awk hi a tha ti lo. 

US hruaitu tampi hi an ka cun Pathian an i tlaih. Bible an i cherhchan. A tu le tu Pathian bia cu an chim nain, thinlung le nunnak ahcun lih le hrolhrol a rak tam tuk. Hihi Farasi nunzia he aa lo ko. "Religous begot" timi biaknak kha tanakha thuh in i thuh i, chungmuru ah sual ngang tung hi, lih pakhat a si. Jesuh min le Pathian min i tlaih riangmang i, "Mah tuah duhmi tlamtlinnak ca, mah miaknak, mah party miaknak, mah uktu sinak co duh ruang menmen ah, Pathian min le Jesuh min hman hi, lihchim taktak pakhat a si." 

Bible aa tlaihmi paoh mitha an si dih lo bantuk in, "Pathian Pathian" a timi kip hi, mi dik le mitha an si dih lo. Pathian le biaknak hi, politics ca menmen a hmangmi vawleicung ah an rak tam tuk. Cu zong cu a dinglomi thil a si. Misual taktak Hitler hmanh hi "A ka cun Pathian timi voi tam tuk a chim. Thlacam a thiam ning hmanh hi, chim awk thalo a si ko." A lungchung cu huatnak le mithah lainawn duhnak lungthin in a khatmi hmanh nih, "Pathian le Bible cu aa tlaih ve ko."  

Jesuh hi Republican Party zong a si lo. Democratic Party zong a si lo. Green Party zong a si lo. NLD le CNLD zong a si hlei lo. MNF zong a si lo i, Congress Party zong a si hlei lo. Jesuh nih hin, "Minung dirhmi party hi pakhat hmanh a interest lo. A interest mi cu "A mah a zum taktakmi misual hi kan si ko." Vawleicung Party tu nih hin cun, Jesuh hi kan lei ah a tangmi bantuk ah kan i ruah nain, Jesuh hi nihin ni ah rak tum taktak sehlaw, a mah min a tu le tu chimmi pawl zong hi, "Nan mah mi lihchim hna. Kan thei hna lo" tiah ti khawh tuk kan si ko hna. Rarin a herh. "A tu chan ah "Religious Begot" kan tam tuk cang. Ralrin a herh. Prophet deu le naal prophet chan kan phan. Ralrin a herh. 

Cucaah Pathian min chim paoh hi, Pathian zummi kan si dih lo i, Jesuh min chim paoh hi, Jesuh zummi kan si dih hrimhrim lo." Mah party tlin duh le mah politics miaknak hmuh ruah i, Jesuh min le Pathian min chim te hna i, Pathian nih a huat bikmi thil-"Na Pathian min cu a sawhsawh in va hmang hlah" timi Nawlbia Pahra lak ah pakhat hi fak taktak in buar a si (Exodus 20:7). Cucaah Pathian min a sawhsawh in chim le mah miaknak ca ruah i, chim zong hi "Pathian min in lihchim" a si caah, Pathian nih a huat taktakmi a si. 

Kawlram ralkap le ralbawi pawl hna hi, lih zei tluk tam dah an chim hnga timi hi, rel cawk ding zong an si lai lo. An chimmi hrimhrim hi, a dikmi a um bal lo. Kawlram Prime Minister hmasa bik U Nu te hna hi pura sak le pura tang thlacam cu an cak ngang nain an nunnak ah biatak an rak chim lo. General Ne Win te hna zong an si ko. Kawlram bawi a tam deuh cu, an tuahmi le chimmi aa khat bal lo. Cucu an zia a si caah, a phungah an ruah ko. An chim pengmi a si ko caah a phungah an ruah ko.

A tu kan kan hruaitu Daw Aung San Suu Kyi hmanh nih hin, "21st Century Panlong Conference" a kan tuahpimi zong hi, a lengphaw cu a tha ngai nain, a chung ahcun "hlenak" (deception) a um kho mi a si. A ruang cu, "Tlangcungmi duhmi an theih tuk. An fiang tuk. Kan ram kuaimantertu zong a si lai lo timi an fiang ko nain, a chungmuru taktak ah a kan luhpi duh lo. A vel in an vel peng. Kum tampi kal i, vuai cikcek in tuahpi i, a donghnak ah, 'Cepa na duh le cepa, Artau na duh le Cepa lak"  timi phun ah aa thawn khomi conference a si. Ralrin a hau. Pi Aung San Suu Kyi zong hi biatak a chim hnga dek maw timi ruah a herh. 

Cucaah Kawlram ralkap le ram hruaitu hna hi, Gen. Ne Win chan 1962 in nihin ni tiang lih an chim peng ko. Cucaah lichim kha an zia ah a tla cang. An zia ah a tlak hnu cu lih chim kha a pawi ah an ruat ti lo. An chim hmun kha a si ko caah an chim peng ko. Cucaah Tlangcungmi hi a kan hlen chukcho peng i, nihin ni tiang zong daihnak le remnak a um khawh lonak taktak cu, "biatak chim le tuah um lo in, lin in i hlenthawi ruang ah a si peng ko."

Hi bantuk in, kan ram hi biatak chim lo in lihchim le lih in riantuan a tam tuk caah, vawleicung ah a dinglobik (corrupt) bikmi ram palinak ah a um. Amah nakin a corrupt deuhmi cu Columbia, Mexico le Ghana lawng an si. Hihi ruah ah ningzak taktak kan si. Hi ruangah kan ram zong a thancho khawhlonak a si ko. Kan constition zong a ding lo. Kan ram upadi zong a dinglomi a tam tuk. Cucaah kan ram hruainak zong a ding lo i cucaah sifak bik le "corrupt" bik ram ah kan i telnak a si ko.

Fian a herhmi cu hihi a si. Lih cu a ho nih chim zong ah lih a si ko. Zei bantuk hruaitu le zei bantuk party nih an chim zong ah ih a si ko. Lih ahcun miphun zong a um lo. A chimtu paoh kha lihchim kan si ko. Khrifah le Buddhist le Muslim le Hindu timi a um lo. Pathian a zummi le zumlomi timi zong a um lo. Lih cu a ho nih kan chim zong ah lih an si ko. Biatak an si bal lo. A ho nih kan chimz zong ah, Bawipa nih a huat.

Pathian Min Hmang In Lihchim

Lih hi a ratnak a um. A ratnak cu Pathian sin si lo in, "mi lihchim pa; a hram thawk tein mi lihchim a rak si" timi "Mi thalo pa" timi Satan sin in a ra mi a si. Lih paohpaoh cu Pathian sin in a rami a si lo. Zeicatiah "lih cu biatak a si lo" i, biatak a simi Pathian sin in lih a ra kho lo. Cucaah lih paohpaoh cu, zei bantuk minung nih a chim zong ah, a ratnak cu Satan sin in a si. 

Chawlet-chawhrawl hi an miaknak ding caah cun, lihchim a hau; an cuai thlai ning hman lo a hau tawn ti a si. Cucaah Isaiah le Phungthluk bia te hna nih a kan cawnpiakmi cu, "cuai deu hman lo ding; cuai deu hi Bawipa fihmi a si" tiah a kan cawnpiak. Cuai deuh zong cu lih taktak a si. 

A caan ahcun Pathian min in lih chim hna hi a fawite. A can ahcun, USA hmanh ah hin, politician an tanhmi an chuahter duh ahcun, "Pathian thlahmi a si; Pathian thimmi a si; amah hi Pathian nih a chuahter a duh..." tiah bible zong duhpoh in an char i an sermon ko. An duhlomi minung cu, "Anti-Christ, 666, nal prophet an ti men ko hna; Pathian zumlo mi.." tiah an ti tawn hna.

An tanhmi minung le party tlinnak ding caah, Pathian bia le bible bia kha zeiti paoh in chirhchan le chim kha an ngamh ko. Cu zong cu, Bible Nawlbia Pahra nih a huat taktakmi "Pathian min a ningcang lo in nan hmang lai lo" timi kha an buar a si caah, Pathian huatmi a si ve thiamthiam.

Lih aa thawknak hrampi khawi dah a si?

Pathian cu "Biatak" a si i, "biatak chim" a duhmi a si. Biatak chim a kan fialmi a si. A pa Jesuh zong "Biatak" a si ve (John 14:6). Lih cu a hmun lo. Biatak cu a hmun zungzal. Aa thleng kho lo. Cucaah Jesuh cu biatak a si caah, "Jesuh Khrih cu nizan, nihin le zungzal in amah ning a si" (Hebrew 13:8). Pathian le Jesuh an i khatnak cu, "lihchim" a huami an si. Zeicadah lihchim an huat timi hi a ruag a um.

Pathian nih lih chim a huat. Ti-tir a huat. Lengphaw thil a huat. Jesuh zong nih a Pa huatmi paoh cu a huat ve. Cucaah bia a chim fate a nolh lengmangmi cu, "biatak kan chimh hna" ti lengmang khi a si.
Biatak chimtu Jesuh nih, Judahmi hi lihchim thatnak ka khat hmanh a cawnpiak bal hna lo. Cucaah, Jesuh Khrih nih "Amah a zummi Judahmi pawl kha, lihchim kong ah hi tin a rak cawnpiak hna.

Nan nih cu nan pa khuachia fa kha nan si i, tuah nan duhmi cu nan pa khuachia duhnak kha a si. Amah cu a hramthawk tein lainawng a rak si. Biatak kha zeitik hmanh ah a tanh bal lo, zeicatiah a chungah biatak zeihmanh a um lo. Lih a chim tikah a tuah tawn zungzalmi kha a tuah a si ko, zeicatiah a nih cu milihchim (liar) a si i lih vialte hna pa a si" (John 8:44-45)

Lih chim hi aa thawknak a um. Lih kan chim tikah nangmah le keimah nih kan chim, kan thawk ti awk a si lo. Aa thawknak a um. Cu aa thawknak cu "lih vialte hna pa" sin in a si. Cu pa cu, Jesuh nih cun "milihchim" tiah a ti. Cu pa cu a ho dah a si? "Khuachia" (Satan) kha a si ko. Cucaah lih kan chim ahcun, kan pa cu, "khuachia" kha a si. Pastor zong "lih" kan chim tikah kan pa cu khuachia a si ve ko. Bible kong lihchim zong a ngah lo i, Pathian bia zong lih in chim a ngah lo. Kan chimmi kha, hlennak le lih in chim a si ahcun, "khuachia fa" kan si ve thiamthiam. Keimah tel chih in. Cucaah lihchim le a diklomi chim hi kan i ralrin taktak a herh. 

Pathian le lichim aa ral. Jesuh le lihchim aa ral. Cucaah Pathian zummi le Jesuh zummi cu "lihchim" he ka i ral awk a si. Cucaah thil fatein thil nganpi tiang lih kan chim lo ding a herh. Medicaid sawknak ah, WIC sawknak ah, Food Stamp sawknak ah, Tax return tuahnak ah, Bible kong zong ah, lih hi chim lo ding a si. Lih kan chim paoh achun, Pathian ral kan si i, "Lihchimtu pa Satan fale kan si" timi kha Jesuh bia a si. Zumtu aa ti tung i, lih kan chim ahcun zumtu taktak kan si lo. "Aa ti-tirmi" kan si deuh. Abik in Tax return tuah lio ko ah hin, "lihchim" hi a tam khun. Cu caan lio ahcun "zumtu taktak le aa ti-tirmi zumtu hi aa fiang ngaingai tawn." 

Khatlei ah "cheuhra cheukhat hna pek ngang, thawhlawm hna pek ngang tung le i pumh ngang tung i, khatlei ah tax hna hman lo in tuah" tibantuk zong hi lihchim a si i, Pathian duhmi a si lo. Khatlei ah "Kan lahkhah hna va hlut viar tung i, khatlei ah ningcanglo in tax hna tuah le mi hna va ei hmuar, mileiba hna va cham duh lo, Casino lianlian hna va tuah le Gambling hna va tuah le mi chungkhar rawhnak tam tuk chuahter, drug le zuu hna zuar.." tibantuk hi, Pathian duhmi a si lo. 

Pathian nih tangka a herh lo. Chawva a herh lo. Kan thinlung le ziaza tu khi a herhmi a si. Kan ziaza dinnak tu khi Pathian nih a herhmi a si. Zumtu ka si tiah chim lengmang tung i, hrawkhrawl nakcun chim tung lo in a dingmi nunnak hi Pathian duh deuhmi a si.

Cucaah Jesuh zumh hi, biatak tanh le biatak chim hi a si. Jesuh zummi nih cun, biatak a tanh. Biatak a tanhmi le a chimmi nih cun, lih a chim ti lo. Jesuh nih hin, "false prophets and false Messiah" hi tampi an ra te lai i, i ralring te hna u" (Matt 7;15-20) ah a kan cawnpiak Hi hna pawl hi, "Tuuphaw aa khuhmi cenghgia bantuk an si" tiah a ti. Hi hna pawl hi, ngiatnak ding thil pakhat a um. "An chimmi siloin an tuahmi in va zoh hna u" a ti. Jesuh nih hi hna pawl theih khawhnak cu, an bia silo in, "An ziaza, nunnak le tuahsernak" timi an theipar khan va zoh hna u tiah a ti.

Chim duhmi cu, "False prophet cu zeitikhmanh ah biadik an chim lo. Lih an chim peng. Lih a chimmi cu zei tik hmanh ah a chung ah biatak a um lo. A chung ah biatak um lo ahcun, a ka in thil tha a chim zong ah ti-ter a si. A tuahsernak le theipar ah a lang zungzal. Hi bantuk lih le lengphaw ti-ter te hna hi Khuachia sin in a rami a si.

Khuachia cu a hramthawk tein milih chim a si. Cucaah Pathian nih a huat. Zeicatiah Pathian nih a huat bikmi cu lihchim a si caah a si.

Lih Cu Caantawite Lawng A Nguh

Asi khawh zinpan ahcun, minung hin linchim lo tein biatak chim hi a thami a si. Zeicatiah Cathiang nih, "Lih cu caan tawite lawnglawng a nung" (Phung 12:19b) a kan ti. Zei bantuk lih hmanh hi, sau a hmun lo. Caan caan khat ahcun lih a sinak a lang than. Phundang in chim ahcun "biatak a si lonak kha" a puang than tawn. Lih cu, lih a si timi a fian tiang lawng a hmun. Cucaah zei thil paoh hi, a hram thawk tein, lihchim lo tein um khawh cu a rak tha bikmi a si.

Politics tuah tik zong ah, lih chim ding a si lo. Sipuazi tuah tik zongah lih chim ding a si lo. Cuai deu le tahnak deu hman ding a si lo. Cun thil zuar tik zongah a man aa khat tein zuar ding a si. Tangka thlen tik zongah aa ruang tein thlen ding a si. Duh poh in a mi zawnzoh in tangka thlen ding a si lo. "Nangmah na si caah" timi bia hrimhrim hi, a mikip kha ti lengmang i, sipuazi tuahnak ah chim tuk ding a si lo. Bible cawnpiak tik zongah mah duh poh in bible merh i, sermon i, cawnpiak ding a si lo. Fiang setsai lo hna in, mi cawnpiak ding a si lo. Zeicatiah Bible le Pathian min in lihchim zong hi, lih a si ko caah, ralrin a herh.

Mifim Bia Hi Ruah A Herh

Vawleicung mifim tampi nih "lih" kong hi tampi an chim. Bia thatha 2000 leng an chimmi a um. Cu lakah philh lo ding pakhat hnih te van tial ka duh.

1. Lih le hlennak cun, zeidang thil paoh hi cu an tha deuh ko (Anything is better than lies and deceit!”) 
― Leo Tolstoy, Anna Karenina

2. Biatak na chim paoh ahcun, zeidang chinchiah a herh ti lo (“If you tell the truth, you don't have to remember anything.” )
― Mark Twain 

3. Lih pakhat nih a tu caan ca cu a thatter men ko lai nain, amah cu hmailei a ngei lo (A lie may take care of the present, but it has no future)
-Croft M. Pentz



Biadonghnak

Croft M. Pentz nih " Lih pakhat nih a tu caan ca cu a thatter men ko lai nain, amah cu hmaiei a ngeilo" tiah a ti bantuk in, lihchim cu hmailei a a ngei lo. Lih cu a tu caan ca cu a tha men ko lai nain, hmailei caah ruahchannak a um lo caah, lihchim hi a ho cio zong nih, kan hrial cio hi a herh. Abik in Jesuh nih "Lihchim hi a huat. Lihchimmi cu khuachia fa a kan ti." Cucaah Jesuh zummi le zultu tha paoh nih cun, lih chim hi hrial a herh. Politics zong ah lihchim ding a si lo. Hlennak bia chim ding a si lo Policy cu chim phung a si. Food, Medicaid, WIC le tangka bawmhnak kong le Unemployment kong le Tax return kongah tiang in, lih hi kan chim awk a si hrimhrim lo. Khrih caah tehte tha sinak ding caahcun, lihchim lo mi zumtu si hi a hrampi a herhmi a si. Zumtu nang le kei hi, Khrih nih a tehte tha si ding ah a kan auh. Cu Khrih i tehte tha sinak ding caahcun, "Pathian nih a huat bikmi thil pakhat te hi hlawtter a kan duh. Cuccu zeidah a si tiah cun, "lihchim" a si. Cucu Pathian nih a huat bikmi a si. Zeicatiah "lih" cu Satan sin in a rat caah a si i, Pathian nih a huat bikmi cu Satan cu a si.