Tuesday, September 1, 2020

Kawl Ralkap Thawknak Ah A Biapi Taktakmi Ralbawi "Louis Mountbatten"

Mirang nih Kawlram hi voi thum ral an rak tuk i, duhsah tete in an rak lak. 1824 ah First Anglo-Burmese War timi a rak chuak i, Rakhine State le Tenasserim timi hi Mirang nih an rak lak. 1852 ah Second Anglo-Burmese War a chuak than i, Lower Burma timi Kawlram a thlanglei vialte an lak dih. A donghnak bik Third Anglo-Burma War kha 1885 ah a chuak than i, Kawlram kha a zapi tein an lak dih. Kawlram a hnu bik siangpahrang Thibaw Min zong kha an tlaih i, India ah an kalpi. Cu ti cun Mirang nih Kawlram hi a rak uk.

General Aung San hruainak in, Yebaw Thung-ceih timi le Japan ram cozah bawm in, Kawlram Mirang pawl cu an rak dawi hna i, 1942-1945 karlak ah Kawlram cu Japan Empire timi nih a rak uk. Japan nih "Independence lem" a rak pek. A taktak si lo in, cauk cung lawng ah a ummi independence a rak si.

Cucaah Aung Sang nih Mirang cu aa rawih than hna i, Kawlram ummi Japan cu an tuk than hna. Hi lio caan ah Mirang ralbawi nganpi cu Lord Louis Mountbatten timi a si. Amah cu Ralpi Pahnih lio ah, Supreme Allied Commander in Southeast Asia a rak si. Amah hi a min a rak thang taktakmi "Admiral" timi "Tilei ralkapbawi" a si. Governor Dorman-Smith zong Mountbatten lei in a rak i tel ve. Amah hruainak tangah Japan hi an rak doh dawi hna.

Lord Mountbatten le Aung San nih hin, Sri Lankan khuapi Kandy Agreement timi an rak tuah. Cu an tuahmi hnatlaknak ahcun, Kawlram ralkap (BNA=Burmese National Army) timi hi ser ding in hnatlaknak cachoh an rak tuah. Cu lio ah Sri Lanka cu Mirang kuttang ah a rak um. Japan nih an rak phan kho lo. Mirang uknak le Japan uknak tang an um bu in, Mirang ralkap bu khat le Kawlram ralkap bu khat hi, ser khawhnak ding caah, Mountbatten nih hin Aung San hi a rak bawmh. Cucu Kawlram ralkap an i thawknak a si i, nihin ni tiang an hmunhnak a si. Kandy Agreement an tuahmi hi, General Aung San caah teinak nganpi a hmuhmi zong a si i, Kawl ralkap an i thawknak tuanbia zong a si. 

Kawlram independence a hmuh tik ah, Mountbatten hi India uktu (viceroy) a rak si i, a mah nih hin "Royal Lion Throne" timi Siangpahrang Thibaw Thutdan kha Kawlram ah a kan khirh than hna. Hi lio ah hin, India hi Mirang kuttang ah a rak ummi a si. 

Lord Mountbatten le an nu le Mahattama Gandhi 1947

Hi bantuk in a tuahsernak ruangah hin, Kawlram independence a hmuh hnu ah, Anti-Fascist People's Freedom League (AFPFL) cozah nih, Kawlram ah a sangbikmi minthatnak laksawng Agga Maha Thiri Thu Dhama timi an rak pek phahnak a si. 

Mountbatten hi Queen Elizabeth II i rualchan a si i, Kawlram zalawnnak a hmuh hnu zong ah, a rak tlawng theu tawn. General Ne Win he zong ralkap lei ah pehtlaihnak fek ngai an rak ngei. Mountbatten hi IRA nih an hmanhmi bomb puahnak in, Republic of Ireland ummi County Sligo i a rak thih tik ah, General Ne Win zong ruah thlah ah kal a rak i tim. Asinain, Singapore ah aa citmi vanlawng a ke a kuai caah a rak lan kho lo i, a rak i let than. Cucaah, Kawlram Tiralkap Ralbawi Rear Admiral Chit Hlaing le ralbawi dang paruk kha England ah ruak humhnak caah le upat peknak ah, a rak kalter hna. 

Mountbatten hi a min taktak cu Louis Francis Albert Victor Nicholas ti a si. A min a sau taktak. A mah hi Prince of Battenberg a si. June 25, 1900 ah Frogmore House, Windsor, England ah a chuak. IRA bomh puahmi ruang ah, August 27, 1973 ah a thi. A mah hi British ram ah upat hmaizahmi a si. Tilei ralbawi a si. Siangpahrang aiawh in, India ram a donghnak bik uktu a si. India le Pakistan independence hmuhnak ding caah, caihkhanpitu le tawlrelpitu a si. Mahattama Gandhi he zong India ram caah riantuan timi an rak si. Ralkap lei ah hruaitu minthang a rak si. Queen Elizabeth he second cousin (tufa pahnihnak) a si. 

Kawlram independence kong ruah fate le Kawl Miphun Ralkap (BNA) thawknak ruah fate, Mountbatten kong hi philh awk a tha ti lai lo. A mah hi ral um hlah sehlaw, General Aung San zong hi, mah tluk in a rak thawng lo men ko lai. 

Kawlram independence a hmuh hnupi, General Ne Win te hna an bawi tiang in, Kawlram a rak tlaihchahmi le a rak dawtu philh lo dingmi hruaitu pakhat a asi. Mountbatten hi India uktu a rak si i, India independent a hmuh hnu zong ah a pakhatnak bik Governor a rak tuanmi a si. India hi 1947 in 1950 tiang hi Mirang hruainak tangah a ummi Dominion timi ramchung ah a rak um. Hi lio caan zong ah hin, Mountbatten hi Daw Khin Kyi he hawikawm tha an rak si hna. 

1948 ah Mountbatten te nupa le Daw Khin Kyi le fale hi, New Delhi ah rawl tum tinak an rak ngei. Atu kan ram hruaitu Daw Ang San Suu Kyi zong nih hin an tuanbia hi, a philh kho rih lai lo. A tanglei ah hin, Mountbatten le a nupi le Daw Khin Kyi a fale pahnih rawl an ei ti lio a si. Delhi ah 1948 ah an rak i thlak timi hmanthlak a si. Hi tuanbia vialte nih hin, Mountbatten hi Kawlram mi caah philh awk thalo mi hruaitu tha pakhat a rak si timi a langhter. Upat hmaizah awk a tlakmi a si. 

March 22, 1948 ah India ram New Delhi ah Daw Khin Kyi le Mountbatten le innchung nu he rawl an ei  ti lo a si. Mountbatten i a kehlei (L) khi Aung San Suu Kyi a si. A vorhlei (R) khi Aung San Oo a si. Nu a thumi hi Mountbatten nupi Countess Mountbatten a si. 
(Credit: lostfootsteps.org)

---------------------------------------

Zohchihmi ca

1. Hi ca hi, Thet Ko Ko nih a tialmi Irrawaddy News zohchunh in tialmi a si. 

2. "End of Empire" http://www.endofempire.asia/0907-the-birth-of-burmas-modern-army-3/

3. Aung San Suu Kyi le Mountbatten te nupa hmanthlak hi, Lostfoorsteps.org ah zoh khawh a si. https://lostfootsteps.org/en/history/lord-mountbatten-and-the-children-of-general-aung-san

2 comments:

  1. Sayapa naca tial mi a tha tuk e
    Tukum Myanmar thimnak Kong zong rak kan hrawmh kho law kan I lawm ko hng

    ReplyDelete
  2. Ka catialmi na rak ka rel piak caah ka lawm. Na ka fialmi tial ka van i zuam lai mu. Caan aa tet tuk caah duh ning in ca ka tial kho tawn lo nain ka zuam lai mu

    ReplyDelete

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....