Kei Ka Fapa Hrin Kum Ah Puul Tlung

Kan Laimi pipu hna hi an rak fim ngaingai ko. Miphun dang fim in an fim lo zong ah, kan mah Laimi fim cun an rak fim tuk. Kan pipu nih an rak tuahmi thil hna hi, a tu tiang kan hmang. Tha deuh in kan ser kho hlei ti hna lo. Pipu nih an chimmi phungthluk bia zong hi kan chap kho ti lo. Kan pipu hna nih nin phungthluk bia thatha a kan ser piakmi a um.

Cu bia thatha tampi lakah, a dik tukmi pakhat cu "Kei ka fapa hrin kum ah puul tlung" timi hi a si. Laimi kan phung ah, fapa ngeih hi a sunglawi khun ah ruah a si. A ruang cu fapa cu phuntungtu ah kan nunphung ah kan ruahmi a si. Cucaah fapa ngeih hi, ngaih khun zong a rak si. Cu fapate an ngeih kum ah puul a tlun caah, "Kei ka fapa hrin kum ah puul a tlung" tiah a tinak a si.

Hi phungthluk hi, "Zeitin dah aa thawk hnga? Zei ruang dah an chim hnga" timi cu kan thei kho ti lo.

Asinain ruahdamh khawh ngai a si mi cu, hi phungthluk a phuahtu pa nunnak ah, "Fapa a ngeih kum ah an khua ah puul a tlung" timi cu ruahdamh khawh a si. Ruah than dingmi cu, hi puul hi zeitik ah dah a rak tlun hnga timi hi a si. Ruah khawhmi cu, hi puul hi Lairam ah a rak tlung ve lai timi a fiang.  Cu puul tlun kum ah, a phuahtu hi fapa a ngeih kum he aa tong lai timi a fiang ko.

"Hi puul hi zei bantuk puul dah a si hnga? " timi hi van ruat tuah hna u sih. Lairam tuanbia kan zoh tik ah, Missionay an phak hnu ah "ngalei zawtnak" hna cu faak ngai in a rak tlung ti a si. Asinain

Lairam pumpaluk rak si dawh a si lo. Hakha hrawnghrang lawng rak si sehlaw a dawh.

Lairam ah puul fak taktak a rak tlun ve caan hi vawleicung pumpi ah a rak tlungmi  1918 Influenza timi rak si dawh a si. Hmunlipi ram La-aw tiva kam ah "Milukua" timi lungkua a um. Cu ka ah minung ruh tampi a um. Cu hna cu puul lio ah a rak zaammi an si. An zaamnak ah a rak thimi an si ti a si. Hi hna mithi zong hi 1818 puul lio ah a thimi an si kho.

Hi 1918 puul hi Influenza tlangrai a si. Kansas State, USA in aa thawk i, vawleicung pumpi a rak cul ti a si. Minung 500 million an rak zaw ti a si. Minung 50-250 million an thi lai ti a si.  USA hmanh ah, 675,000 an thi tiah an ruah. Hi lio caan ah hin, Hmunlipi ram i Milukua i a thimi hna zong hi, rak si hna sehlaw a dawh. Hi puul ah hin, hi phungthluk phuahtu pa zong hi fapate rak ngei sehlaw, a fapa te rak thi ve sehlaw a dawh mi a si.

1918 in a hnu kum 100 tluk 2019 ah Covid-19 Puulrai a tlung ve than. Hlan lio puul ah an fapate hrin kum ah puul a tlun bantuk in, 2019 i Coronavirus puulrai a tlun tik ah, ngaihchiatnak tampi kan tong cio hna. Midang zong an rak tong cio hna. Zeitiawk a tha lo. Hi Covid-19 chuah kum ah hin, kan sunghmi tampi a ummi hna hi ka ruat hna i, ka lung a tha lo ngai.

Keimah le ka nupi, Aye Aye Mu, zong kan fanu upa cem nu te Hanna Lian hi, 2020 June ah High School dih ding a si. Kan fanute High School dih lai hi ka ngaih tuk.

"Ka fanute cu, ka fanu te, High School na dih tik ahcun kan chungkhar le Khrihfabu hruaitu kan sawm hna lai. Diploma laknak ah kan kal lai. Pangpar ka put lai. Hman kan i thla lai. Pathian sin lawmhnak thlacamnak zanriah kan tuah lai. Ka ngaih tuk ee" tiah kum hramthawk tein ka rak ti lengmang. Ka ngaih taktak. 

Asinain Covid-19 ruangah graduation zong thathi a um kho ti lo. Kan i tinhmi le ruahmi vialte an dih ko. A pawi ti pin cu chim awk a um ti lo. Hi zong hi, "Kan fapa hrin kum puul tlun" khan a si ve ko. Asinain HS a dih khawhmi te tu kha kan i lawmh tukmi a si.

Lairam ah airport kan ngei te lai timi hi lungthli pel hmanh in ruah khwh a rak si lo. Lairam ah a pakhatnak bik vanlawng bual kan ngeihmi Surbung Airport an lim kum ngelcel ah Coronavirus tlangrai a tlung ve hawi. A pawi taktak. A hman hna thathi in kan hmang kho lo sual lai timi phan a um ngaingai ko. Kan nih vanlawng bual ngeih kum ah puul tlun cu a pawi taktak. Hi zong hi, "Kan fapa hrin kum puul tlun a si ve ko."

2019 in kan mah zong biakinn Hall kan sa ve. 2020 ahcun sunglawi taktak in luhnak kan ngei te lai tiah kan ti. Kan nih Hall sak kum ah Coronavirus ruangah sunglawi lo ngai in kan sa. A luh zong sunglawi in kan lut kho te hnga maw? Hi zong hi "Kan fapa hrin kum ah puul tlun a si ve ko."

Kan church members pakhat cu nupi thi lo in saupi a um. 2019 Christmas laite ah a va thit. A thit zarh khat ah "Kawlram lei ah chungkhar lak khawh a si ti lo" timi visa phihnak Pre. Trump nih a a rak chuah diam. "Kei ka nupi thit kum ah visa kham a si" timi ah a chuak ve hawi. Cucu nupi thitu pa caah, "A fapa hrin kum ah puul tlun a si ve ko."

Ka lung a that lo tukmi cu, kan church members fanu fapa tete an ngeihmi hna biakinn chung i, thla kan campiak tik hna ah, naute cawi ngam a si ti lo. Nulepa zong an kut kan tlai ngam ti hna lo. Member dihlak nih dirbu tein Hla No.395 kan sak piak tawnmi hna kan sa kho ti lo. Mah cu ko cu lung a tha lo tuk. Inn cawmi zong kan leng ngam ti hna lo. Cucu lung an tha lo tuk. Zeitiawk tha lo. "An fapa hrin kum ah puul tlun cio a rak si ko."

Vawleicung ahcun a ho paoh hi harsatnak, ngaihchiatnak, zawtfahnak, thihlohnak, khawndennak le sungh zatlak tonnak in kan luat kho hna lo. A cheu caahcun ton khun a si. A cheu caahcun tonmi a tlawm deuh. Zeihmanh si sehlaw, mi tampi cu kan i ngaih tukmi thil kan tuah lai temmam te hna ah, harnak le ngaihchiatnak nih a kan den. A cheu caah i ngaih tukmi "Fapa hrin kum ngelcel hna ah puul a rak tlung ko." Zei ti awk tha lo. Vawleicung thil tampi cu kan mah nih kan kilkawi khawhmi a si lo caah kan ton tik ah, ruah zia thiam kan herh.

Tu kum Covid-19 puulrai a tlun hnu in, hi phungthluk hi thuk khun in ka ruat. "Hi phungtluk a rak thawktu pa nih hin, tu kum Covid-19 lio puul bantuk pei a fapa hrin kum ah a rak ton ve ko lai hi." A cungah zaangfahnak ka ngei. Tu kum Covid-19 ruangah a cheu cu nulepa nih an thih tak hna. A cheu cu fa le fa nih an thihtak hna hi, nuhmei aa chuahmi tampi an um. Pahmei aa chuahmi tampi an um. Ngaktah tampi an um. Tu kum ah College siangngakchia degree laknak sunglawi tein tuah khawh a si ti lo. An inntual hna ah degree an va pek hna. "An fapa hrin kum puul tlun cio a rak si ko."

Hi bantuk in, kan nunnak ah kan i nuam bik lai kan ti kum le kan i ngaih bikmi thil hna an can lai te ah, rawhralnak le ngaihchiatnak hna kan ton tik ah, "Kan mah lawng kan si lo. 'Kei ka fapa fapa hrin kum ah puul tlung' tiah a rak titu pa zong a rak tong ve ko" timi khi ruah ding a si. Cu ti kan ruah khawh ahcun, ngaihchiatnak ton hi ruah zia thiam ngai khawh a si ko. Intuar khawh ngai a si ve ko.

Cucaah na nunak ah harsaknak phunphun le sunghbaunak le duhtlinlonak phunphun na ton tik ah, hi phungthluk hi va philh hla. Va ruat zungzal. Cucu zeidah a si tiah cun, "Kei ka fapa hrin kum ah puul tlung" ti a si ko.