Friday, July 24, 2015

Construction on W.Broad Street

Broad Street is one of the most popular streets in Columbus which divides the city of Columbus north and south. This street is also called Rt. 40. It is called a Historic National Rd. It is a very long road. West of High St is called W. Broad St and East is called E. Broad St.

West Broad St is a four-lanes road in west of I-270. The road is congested too much after the casino was built in the west side. The trafic was so heavy after in the morning rust hour and in the afternoon after 3:00PM. The Hollywood Casino was opened in 2013 and it helped the westside economy alot especially the roads were widened and all the street lights are modernized in Gorgeville Road and in W. Broad Steet east of I270 . The Hollywood Casino is making impacts in the westside community. It specially improved roads and trafic lights.

Road construction is going right now on W. Broad Street between I-270 and Hilliard Rome Rd. It is said that the cost will be paid by Hollywood Casino. The steet is widdended and side walk is installed. The community is slowly revitalized. Economy is improving; housing market is up; most of the apartments are full; Newhaven Wood apartment, one of the largest apartments in the Mid-west is remodelled; the U-Hall Storage room has been build near Georgesville Rd; Clinics are built in the corner of W. Broad St and Norton Rd; Autos Dealers are filled with new cars at Auto Mall near Georgesville Road and I-270; New McDonald and Victoria Fitness Center were built near I-270; BMV opened their office at Georgesville Square; one Asian Market was opened in the corner of W.Broad St and Hilliard Rome Rd and there are alot good things going on in the westside community.

There are are six gas stations only in the west of I-270 such as Speedway, Thorton, Sunaco, Giant Eagle, Kroger and four shops for autos such as Autozone,  and there are several used tire shops and auto repair shops. There are three big thrift stores in the westside. The westside community has a huge opportunity to grow in the near future in business.

I, as one of the westside residents, am very happy and proud of our westside community and I took some photos of road construction near our areas on West Broad Street. I always encourage my church members to shop at westside so that the business will improve in our areas.

I am so happy to see W. Broad Steet is widdening and I took the following photos from the construction site on W. Broad St to show how wonderful the westside is today. I hope the road construction will have economic impacts when it is completed.

Heavy equipments for construction

Construction near Doctor's Hospital






Construction between Norton and Hilliard Rome Rd


Construction near Giant Eagle (up and below)

Construction near Giant Eagle 








Thursday, July 23, 2015

Rian Ziaza

"Rian Ziaza" tiah ka timi hi, Mirang holh ahcun "Work Ethic" ti asi. Cozah nih siseh, company nih siseh minung pakhat rian an pek lai ah hin, hi "rian ziaza" hi biapi bik ah an ruahmi pakhat asi. Rian pakhat sawk tikah, hi nu/pa hi rian hlan tikah a fel lai maw fel lo timi hi, biapi bik ah an ruah. Kan hlan ahcun kan rian caah a miak lai maw ti kha an ruah bikmi asi.

Zeitluk muisam dawh le pumrua tha si ko zongah, rian ziaza a that lo ahcun, company le cozah caah hlawknak aum kho lo. An caah thinphang le sunghnak tu a chuak kho mi asi. Cucaah rian pakhat sawk tikah, "Rian tuanbia" (job history) kong aa tel pengnak le hnulei tuanbia zoh (background check) an tuah peng nak khi a si. Computer a thancho lonak Kawlram bantuk ram hmanh ah, "Zei rian dah na tuan bal?" timi cu interview ah hal peng asi. A ruang cu, "hmuhtonmi a ngei cang maw? Rian a thiam lai maw? Zumh tlak asi lai maw?" timi kha theih an duh caah asi.

Computer thanchonak USA, Europe, Australia, Singapore, Japan, Korea, Tuluk le adang ram cheukhat ahcun "rian ziaza" hi biapi tuk ah an chiah caah, minung pakhat rian an pek tik ah hin, 50% cu an "rian ziaza" hi an zohmi asi ti asi. A degree, a muisam le pumrua nakin an "rian ziaza" tu hi biapi ah an chiah deuh ti asi.

Abik ram le miphun caah tihnung a si kho mi, nuclear sehzung phunphai hna riantuan le bang ahcun, "miphun" tiang hmanh an zoh. Hi miphun hi kan ram caah tihnung an ser lai maw ti tiang khi an phang ti asi.

Vawleicung tuanbia zoh tikah, abuaktlak in "rian ziaza" a thabikmi cu Mirang miphun an si. Mirang ti tikah a bik in USA, Australia, Canada le Europe ram Mirang hna hi chim duhmi an si. Europe ram zong ahcun a ram ko nih a ngeih lo. England, Germany, Norway, Sweden, Denmark, Finland, Franch, Italy, Iceland, Irealand, Luxemburg, Netherland le Swetzealand hna hi rian ziaza a tha bik an si ti asi. An rian ziaza a that ruang ah an rumnak le an thanchonak zong a rak si. An thanchonak hrampi taktak cu rian ziaza that ruangah a rak si ko.

Hi Mirang a van changtu hna ah hin, Japan, Singapore, South Korea, Taiwan, Tuluk le Israel hna hi "rian ziaza" a tha bik an si ti asi. Hi hna hi cu Mirang he an i lo. Cu ruangah an ram a thanchonak zong a rak si. Hi ram hna hi, ramdang bawmhnak a la duh lo mi pawl an si. Mah le mah bochannak zong an ngei hna. Hi hna zong an thanchonak cu rian ziaza ruangah a rak si.

Adang Asian ram, South America ram le Africa ram vialte hi cu, tlukceu le keucheu deuh lawngte an si cang. Pakistan, India, Bangladesh, Thailand le Kawlram tibantuk ram hna hi cu rian ziaza ah an rak chia ngaingai. Ziknawh, lihchim, caan upatlo, tangka ningcanglo hmuh duhnak, rian ah daithlan, rian hman tein tuan lo, thil sining tein tuah lo le minung thleidan a tam tuk ti asi. Abik in "quality" ngei in thil chuah lo le a lem ser a tam ngaingai ti asi.

Asia nakin Africa hi an zual rih. Arab ram le adang Africa ram tam deuh hi cu, rian ah an tha a tlawm deuh ti a si. An i biatak lo ti asi. Cu ruang ahcun an ram zong hi an thancholonak khun a rak si. Ramdang an phak tik zongah, rian ah rinhcanh awk an tlak tuk lo ti asi. Cun Latin American minung pawl hi, riantuan cu an huam. Teiman an thlu nain, phaisa a fawinak in hmuh duhnak hi an sining ah a tam ngai ve caah, cu thil nih an rian ziaza a thatter lo. A fawinak in tangka hmuh duhnak thinlung le ziknawh a tam caah, ritnak si-ai zuar in pawcawm zong an tamnak asi tiah an ti.

Atanglei map hi vawleicung ram an thanchoning hawih thenmi map asi. Dumduk hi a thangcho bik ram an si. Rian ziaza thabik ram pawl an si. Dumdang (Russia le nichuahlei Europe etc) pawl hi thanchonak lei ah aa thleng cuahmah liomi an si. Rian ziaza that ah pahnihnak an si. A engmi ram pawl hi athangcho deuh rihlomi an si. A senmi hi a thangcho lo bik an si. Kawlram kan i tel ve. Hi bantuk ram pawl hi, rian ziaza a niam ngaimi pawl kan si.



Kan nih Laimi kan "rian ziaza" hi zeidah a lawh tiah ruah awk a um ve. Laimi sining hi abuaktlak in ka zoh tikah, riantuan a zuammi miphun pakhat cu kan rak si ko. Riantuan kan zuamning hi ka zoh lengmang tikah, Tuluk cithlah kan si ko lai tiah ka ruat. Abuaktlak in Kawl le Kawlram chung tlangcung miphun dang he ka epchun tikah, riantuan ahcun "rian ziaza" a tha cemmi kan si lai tiah ka ruat. Mizo he epchun tik zongah, Mizo nakin riantuan kan zuam deuh i rian ziaza ah kan tha deuh tiah ka hmuh ning asi.

USA Laimi dirhmun le miphun dang sining zoh tik zongah, miphun dang sin ah zahpi ding kan si lo. Mirang, Japan, Tuluk tluk hna cun kan rian ziaza a tha lo men lai nain, adang miphun fa deuh he epchun ahcun kan tei ngaingai hna tiah ka ruat. Kan sining zoh tikah rian ziaza ah upat hmaizah tlak kan sinak tampi a um. Riantuan kan zuam. Tangka kawl kan huam. Rian hrang kan chai. Innlo le motor cawk zongah miphun dang kan tei ngai hna. Sianginn kainak le zeidang thanchonak zongah miphun fate dirhmun cun, rian ziaza kan tha ko tiah ka ruat.

USA Laimi kan sining zoh tikah "rian ziaza" ah chamhbaunak tete zong a um ve. Remh ding kan ngei ve. Kan i harh bikmi cu, phung (system) tang um hi asi. Phung tam um kan celh bak lo. Midang tang um zong kan celh lo. Mi cawnpiak le chimh ngaih kan i harh. Mi nih sik (complain) kan celh lo. Sik cu remhnak tu ah hmang lo in, thinhunnak le rian phuahnak tu ah kan hman tawn.

Cun "caan" kan upat lo. Caan phaisa asi timi kha kan theih nain kan tuah kho lo. Laimi kan pawi cemmi cu, "punghman" kan si lo mi asi. Lungthawh le lungthawh lo caan ngeih kan hmang. Lung a thawh lo ahcun rian ngeitu zawnruat lo in, khonh hal diam hna kan hmang. Kan sining aa thlen a fawi. Kan lung a vaivuan. Kan lung dongh a rang. Lung a thawh lo le herh dang ngeih phawtphawt ahcun 'ka zaw' ti in lihchim te hna pawi kan ti lo. Biakam let zong pawi kan ti lo. Rian ah seh chihnak kan ngei tuk lo. Rian phuah lai zong ah boss te chim ta lo in, mithla tlau in tlau kan hmang.

Tuah hlah tu ti changmang in tuah kan hmang. Tahchunhnak ah, "kuva, sadah, khaini hmawn hlah u" ti na changmang zong in, riantuannak ah a thli tein hmawn kan hmang. Riantuannak ah biaruah le rian biapi ah chiah lo zong kan hmang. Cu thil nih rian ah palhnak tampi a chuahpi. Boss te nih dawt deuh tik le uar deuh tikah, zuam chin lehlam lo in, a kan dawtnak kha asiloning in kan hman theu tawn. Cucu rian ziaza that lo taktak asi.

USA ah khua a sami Laimi zong kan umnak ram hawih in, "rian ziaza" (work ethic) thami kan sinak hnga ding caah, atanglei thil hna hi i seh chih le nunpi chih kan hau:

1. Caan upat ding. Rian hman tein phak le domh a herh.
2. Minunte 15 asiloah 30 dinh dingmi ah a caan luan bak lo ding
3. Achawngkhu lo ding
4. Asiloning in lihchim i kholh hal lo ding
5. Riantuannak hmun um lio ah, bia i ruah lo ding le riantu biapi ah chiah ding
6. Dinh caan dah ti lo cu, rian hmun ah biasawng tlorh lo le capo saih lo ding
7. Thawn kha a biapi bik asi lo i, hman tein palhnak um lo tein riantuan le khuaitan lim kha a biapi
8. Rit-hai bu in rian ah kal lo ding
9. Mitkuh cim tein ih ding le rian ah uaihnang in um lo ding
10. Boss le leader te nih sik/cak tikah thinhun lo in ngaihthiam hal ding le remhnak tu ah hman ding
11. Palh sual tikah midang puh lo in mah le palhnak kha theih le i remh ding
12. Khonh hman tein hal ding
13. Nikhat nikhat rian asiloah mah le tinvo lim peng ding
14. Rian ban duh tikah boss te a hlankan in chimh le ban ding
15. A hman lo ning in riantuah lo ding
16. Riantuannak phunglam (upadi) zulh dih ding le zulh peng ding
17. Sualnak le palhnak tuah sual tikah 'ngaihthiamhal' hman ding
18. Rian ah i sik le vuak hman lo ding
19. Thianghlim tein um peng ding
20. Thanuam, lunglawm le hmaipanh tein riantuan peng ding
21. Ka tuanmi rian thawng in company nih miak ve seh timi ruahnak he riantuan ding
22. 'Punghman minung' si ding le lungthawh in a nungm si lo ding
23. Rian fek tein tlaih le caan saupi tuan ding (rian chiat tuk dah ti lo ahcun thial leklek lo ding)
24. Midang bawmh duhnak thinlung ngeih ding
25. Mah le rian ah daithlang lo tein tuan le fel tein tuan ding

Hi lungput le nunnak hna hi kan miphun nih kan nunpi, tuah le zulh ahcun Lai miphun zong, Mirang, Tuluk le adang miphunpi bantuk in a thangchomi miphun kan si kho ve ko!!













Wednesday, July 22, 2015

Pacific Rili Uk Aa Timmi Tuluk Ram

Tuluk ram kong tuan deuh ah ka tial cang. Napoleon Bonaparte nih "Tuluk cu aa hngilhmi rulhreu asi; thang hlah u; aa hlauh ahcun vawlei pumpi a thirte lai" tiah a rak timi bia hi, nihin ni ah a dik tuk cang. Zeicatiah 1979 kum kuakap in Tuluk cu an sipuazi a karh i, nihin ni ahcun vawleicung sipuazi thawn ah pahnihnak asi cang. Nikhatkhat ahcun USA a tei te lai tiah ruah asi.

Tuluk cu vawleicung ah minung thazaang (man power) a cak bikmi ram a si. An sipuazi a than bantuk in ralkap milu zong an karh; an hriamnam zong a thangcho chin lengmang. Atom bomb a ngei; bomzuang, tank, raltuknak tilawng, miakpi le meithal lianlian tamtuk an ngei. Raltuknak vanlawng phurtu tilawng tiang an ngei cang i, an ram chung lawng ah si lo in Pacific Rili ah a bantha a samh thluahmah cang.

Cu hlan cu Pacific Rili hi USA le amah hawikawm ram nih an uk i, ramdang an cawl kho lo. Nihin ni ahcun Tuluk nih duhsah tein Pacific Rili ah a ban a samh ve cang. Cucu US le hawikawm ram hna an thin a phan cemmi asi. Cucaah Philippines cozah hna nih cun, US nih an chuahtak cangmi rili ralkap sakhan kha hlanh than ding tiang in saduh an that than cang.

Tuluk nih Pacific Rili ah a bantha a samh khawhnak ding caah, hmunhma (space) ngeih a hau. Nihin ni ah, Tuluk nih thil a tuahmi tete zoh tikah, Pacific Rili hi uk aa tim timi hmuh khawh asi. Cu a tuahmi hna lakah, US le ramdang an i buapi ngaimi hna cu hihi an si:

1. Rili Cungah Ramri Kauhnak

Rili he pehtlai in UNO Phunglam (United Nations Convention on the Law of the Sea)  ahcun, rilikam ummi ram pakhat nih rilikam in meng 200 a hlatnak tiang hi, "Exclusive Economic Zone" ti in ka ram tinak nawl a ngei. Cucu vawleicung ramkip nih hnatlakmi phunglam asi.

Asinain Tuluk nih cun an ram tlanglam nakin meng thawng in a hlami rilipi tiang kha "kan rili ramri" tiah ati. Paracels le Spratly tikulh umnak vialte kha a lak dih. Hi hmun hi meiti le gas tampi a chuak lai tiah an zumh caah, ramdang zong an mit a thit cionak hmun asi.


               Spratly Tikulh ah Tuluk meiti cawhnak inn

Tuluk nih aa cherhchanmi cu "Hlanlio kum 2,000 lio in, hi tikulh pawl hi Tuluk ngatlai pawl an umnak le nga an tlaihnak tikulh an si i, kan ram a rak si" tiah an ti. 1974 ah Paracels Islands ummi Vietnam ralkap pawl kha, Tuluk nih a kah hna i a dawi hna caah, Vietnam ralkap 70 an rak thi bal.

Atu zong cu bantuk hrocernak in South China Sea i 90% cu "Ka ram asi" tiah Tuluk nih a ti. Cu ka ram asi tiah atinak zawn cu, adang ram-Taiwan, Philippines, Indonesia, Vietnam, Brunai le Malaysia-hna zong nih "Exclusive Economic Zone" ah an chiahmi area chung ah an lut ve hawi. Cu thil nih buainak nganpi a chuahpi.

US le hawikawm ram hna nih an pawm kho bak lo. Atanglei hmanthlak a semmi in a dehmi rin chung vialte khi Tuluk nih ka ram atimi asi. Kau taktak Tuluk nih a ham caah, hmailei ah hi thil nih zeidah a chuahpi lai timi theih khawh asi rih lo.



           Tuluk nih rili ka ram atimi (Ref. www.google.com)

2. Thlichung Area (Air Space)

Ram pakhat a himbawmnak ding caah thlichung zong uk chih a hau. Cucaah Tuluk nih 2014 ah an ukmi thli area cu atanglei bantuk a kauh. Ramdang vanlawng zuan a duhmi paohpaoh hmatpung nan tin hmasat lai, thawng na kan thanh hmasat lai ti asi i, buainak tampi a chuak. S. Korea, Japan, Philippines, Taiwan le USA nih an dohkalh nain Tuluk nih ka ukmi thlichung area asi tiah ati thiamthiam. A senmi in aa rinmi chung paoh hi a kauh tharmi thlichung ramri asi.

Cucaah USA zong nih bom thlatu vanlawng a zuanter hramhram i, ri an tuah tharmi chungah a va zuang i hniksak a va del hna. Kahnak cu a um hraw rih lo. Thil pawi ngaimi cu Tuluk nih thlitu ka ukmi area asi ati mi chungah Tikulh fatete-Senkaku/Diaayu islands-timi an um. Hi hmun hi gas tampi a chuak lai tiah an ruah.

Hi tikulh hna hi, US nih Japan uknak tangah a rak chiahmi asi.  Tuanbia zoh in Tuluk nih cu tikulh cu ka ram asi tiah ati ve cang. Nihin ni tiang an i cuh peng. Hi tikulh ruangah a kah zong an i kap dengmang tawn.




              Tuluk-Japan cuh pengmi Senkaku/Diaoyu tikulh hna

3. Vanlawng Phurtu Rili Tilawng

Acunglei kan tial cang bang in, rili cung i a ram a kauh tikah uk khawh le kilven khawh ahau. Ram pakhat nih rilipi pakhat i a bantha samhnak caah an herh bikmi thil hna cu, ti-tangkal tilawng (submarine) le vanlawng phurtu tilawng (air craft carrier) ngeih hi an si.

Cucaah Tuluk nih a pakhatnak bik vanlawng phurtu tilawng "Liaoning" timi cu an 2014 ah hman hram an thawk. Hihi Soviet chanlio ah Russia sermi asi i, Ukraine sin in an cawkmi asi. Pe 980 a sau. Vanlawng tam ngaite a phurh khawh. Vanlawng phurtu tilawng dang tam ngai ser chap ding in an i timhtuah lio asi i, 2020 ah adang pakhat an ngeih chap lai ti a si.


              Vanlawng phurtu tilawng "Liaoning"


          South China Sea ah rili raltuk an cawn lio


              Raltuknak tilawng dang tampi an ngei rih



             Hi bantuk titangkal tilawng zong tampi an ngei

Pacific Rili uk khawhnak ding caahcun tii ralkap thazaang cah a hau i, acunglei tilawng hna zong hi tampi a ngeih caah, Nuclear hriamnam aphur khomi le nuclear thazaang in mawnghmi "ti-tangkal tilawng" (submarine) zong a ngeih hna i, Indian Rili le Pacific Rili ah an i chawk ve lengmang cang. Cucu USA lawng silo in India cozah le Japan te hna zong an thin a phan ngaingaimi an si.


4. Tikulh Thar Sernak

Pacific Rili uk khawhnak ding ah abiapi cemmi cu Pacific Rili cungah tikulh ngeih hi asi. Hainan tikulh in nichuah thlanglei meng 220 a hlatnak Yongxing Tikulh cung zongah, Tuluk nih vanlawng tumnak a tuah i, rili tilawng ralkap tampi a chiah hna. Nihin ni ahcun pawngkam ram he an i cuhmi tikulh fatete ah tikulh thar a ser hna i, cuka ahcun ralkap sakhan ah a hman te hna lai tiah ruah asi. US le innpa ram hna nih zeitluk in an dohkalh zong ah an bia a ngai lo i, tikulh ser cu a bang hlei lo.


              Seh lianlian hmang in hitin tikulh an ser cuahmah

2015 tiang a ser cangmi tikulh hi azapite area acre 2,000 leng asi cang. Spratly Islands, Cuarteron Reef, Fiery Cross Reef, Johnson North Reef, Johnson South Reef, Paracel Islands le Gaven Reef timi hna ah hin tikulh cu a ser hna. Hi hmun hna hi, "Reef" timi rilitang lungdar an si i, rili tii a puanhnak hmun an si. Rili hi pe khat lawng hna a thuhnak hmun an si. Hi hmun hi rilitang thetse an dawp i an chilh hna i, tikulh aphunphun a ser hna.

Tuluk nih cun rili tilawng khualtlawngmi harnak an ton tik ah dornak ca le meiti rawnnak ca asi tiah a ti. Cun khuacaan tuaktannak sakhan an si lai tiah ati. US le ramdang nih cun Tuluk nih raltuknak vanlawngtual a ser lai i, rili ralkap sakhan ah a hman lai tiah an purhdah. Atanglei hmanthlak i South China Sea i ka area a timi vialte, uknak ding caah hi tikulh hna hi a hman te hna lai tiah an zumh. An buai taktak.

Pawngkam ram hna nih, UNO ah duhlonak an langhter zongah Tuluk nih biapi ah a chiahpiak hna lo. Tikulh zong cu a cheu cu a lim cang hna i, a cheu cu a sak cuahmah lio hna an si. Raltuk lei thiammi hna nih cun, hi tikulh hna hi Pacific Rili ah Tuluk nih aban tha samhnak ah a hman te lai tiah an ruah.



       Tuluk le pawngkram ram cuhmi tikulh hna ( Ref. www.goole.com)



                      Yongxing Tikulh 




Tikulh a sermi hna lakah a cunglei tikulh hi a lian cem asi i, vanlawng tum khawhnak ding in a ser. Kaih 3,000 tluk asau i, kaih 200-300 a kaumi vanlawng tual aser. Cuka ahcun ral tuknak vanlawng lianmi fawi tein a tum kho ding asi. Rili killi ngei phun in a kuaihternak zawn hi, rili tilawng dinhnak caah an sermi asi i, Ti-ralkak sakhan ah an hman te lai tiah an ruah.


         (Acung hmanthlak ngan deuh in thlami asi)







                  Hi tikulh ah vanlawng tumnak tual an ser


                  (Acung tikulh ngan deuh in thlakmi asi)

Acunglei tikulhg zong hi vanlawng tum khawhnak ding tiang in a kaumi asi. Ti-ralkap sakhan le vanlawng ralkap sakhan ah a hman te lai tiah an ruah.








5. Ramleng Ti-ralkap Sakhan

Tuluk nih hin South China Sea lawng ah siloin Pakistan, Sri Lanka, Jhiboti, Maldives le adang Africa ram nichuahlei ah thilphurtu rili-tilawng dinhnak/remhnak/meiti rawnnak- hmun hna a hlan hna tiah an zumh i, cu tilawng dinhnak hna cu tilawng ralkap caah fawi tein hman khawhmi ah an ser khawh zau tiah an zumh.

October 31, 2014 ah Sri Lanka ram khualipi Colombo tilawng dinhnak ah  Tuluk ti-tangkal tilawng Changzheng-2 le raltuknak tilawng Chang Xing Dao an rak i din. Sri Lanka cozah nawlpeknak in aa dinmi an si. An chungmuru ah zei hnatlaknak dah an ngeih ti theih asi lo. Hi nuclear in mawnghmi ti-tangkal tilawng hna hi, tihnung taktakmi an si i, Pacific Rili lawng siloin India Rili uknak ca zong ah tihnungmi hriamnam an si. Cucaah India zong nih a duh lo tuk bu in an i dinhmi asi i, India cozah zong a thin a phang ngaingai.



         Colombo tilawng dinhnak ah Tuluk ti-tangkal tilawng dinh lio


Biadonghnak

Hlanlio ahcun ral tuk tikah ke ral tuk hi a rak sang bik asi. Cun rangleng hna hmang in raltuk asi. Cun vokkuanglawng le sangphawlawng hmang in raltuknak a rak chuak. Tankka le vanlawng a chuah tikah tankka le vanlawng raltuknak a rak chuak. Cun fimthiamnak le ral hriamnam a san chin lengmang tikah tlangcung lawng ah i kap ti lo in, rili ah dohnak a chuak. Cucaah rili dohnak hi, chanthar raltuknak ahcun biakhiaktu pakhat asi cang.

Cucaah rili uk khotu si hi teitu sinak dingah a biapi tuk. Cucaah rilikam le rilipi chungah tikulh i ralkap sakhan ngieh hi a biapi tuk. Culawng silo in ti-tangkal tilawng le vanlawngphurtu tilawng ngeih hna hi rilipi uknak caah ngeihlo awk a thalomi an si. Cu sining vialte cu Tuluk nih khulrang tein ngeih aa zuam cuahmahmi dirhmun zoh tikah, Tuluk hi India Rili le Paficic Rili ah a bantha samh a timh cang timi cu, vawlei bengh i nganh khawh asi lo bantuk in a dikmi thil asi ko cang!!!

Monday, July 20, 2015

Civil War Lio I Unau Paruk Thimi Upatnaknak Lungphun

Raltuk cu a tha lo nain thiltha chuahnak le ram thatnak caah raltuk a hau tawn. US tuanbia zoh tik zongah, an ram caah ral biapi bik pahnih an rak tu i, US ram timi a chuahtertu Revolution (Dothlennak) ral 1776-1783 le Civil War (1861-1865) an si.

Hi Civil War hi Nitlaklei ram vialte ah, Napoleon Ral a donghnak 1815 in Ralpi Pakhatnak a chuah 1914 tiang ah minung tambik a thihtertu ral asi. American ralkap 625,000 an thi. Hi mithimi hna ruangah minung tampi nih lutnak an hmu. Abik in sal hna nih zalawnnak an rak hmu. Hi Civil War lio tuanbia hi khuaruahhar taktak asimi tampi a um i, ka thinlung a ka khekkhuai ngaimi tuanbia pakhat tein in ka van tial. An tuanbia cu hitin asi.

Civil War timi cu, ramchung kahnak timi asi. American Civil War lio ah, Louisa County, Iowa State in, unau paruk zong Civil War ah ralkap asiloah ralkap he aa pehtlaimi rian an rak tuan.  Anmah cu Littleton timi chungkhar an si. 1862-1863 kar ah ralkap pacan rian an tuan kum cu a si.  An min hna cu:-Thomas, Naoh, Kendall, William, George le John Littleton an si.

Hi Littleton te chungkhar hi, 1840 hnu deuhvak ah Ohio in Toolesboro, Iowa, ah an rak pem. Cucu an pem khawhnak ding caah salzuatnak a dohmi hna (abolitionists) le Underground Railroad timi bu pawl hna bawmhnak thawng in an va pem khawhmi asi.

1860 kum i milurelnak zoh tikah an miphun cu, "kah-pia" (mixed race) tiah ti an si i, "mulatto" tiah an rak auh hna. An unau paruk ning tein "mirang" phun deuh ah an i chia i, Mirang ralkap phu (white Civil War Unit) ah an rak lut.

An nulepa cu Civil War dih hlan ah an rak thi. An unau lakah pakhat cu Georgia Ramkulh i ummi Andersonville Thawnginn ah a rak thi (Georgia cu sal zuatnak a dirkamhmi ramkulh a rak si). Adang pakhat cu Missouri i ralkap rian a tuannak ah tii ah a tla i a thi. Adang vialte cu raltuk asiloah raltuknak he aa pehtlaimi ah an zapitein an thi dih.

Hi tluk lungfak le ngaihchia asimi tuanbia hi, 2011 ah "Littleton chungkhar" timi acian in catlap an tialmi te ah an va hmuh. Cu catlapte cu Wapello khua i a ummi Louisa County Historical Society ah an hlut. Cucaah cu an hlutnak nih cun tangka an kawl i, hi unau paruk hna upat peknak le an milem siamnak caah tangka a hlu an khan. Keimah zong $10 te ka hlut ve. Hi bantuk ram le miphun caah aa pumpemi unau hna hi, lawmh lo awk le thangthat lo awk an tha lo.

Pek a duhmi hna caah a tanglei address ah thlut khawh asi:

LCHS-Littleton Fund, P.O Box 302
Wapello, IA 52653

Downtown Wapello
                   Wapello khualai (Ref. Wikepedia)



Catialtu Chinchiah

Mifim ram ahcun thil hlun pawl hi an uar i, a sunlawiter tuk. Zeicatiah an tuanbia aa thawknak kha an theih zungzalnak ding caah asi. Cun ram le miphun caah rian a rak tuan vemi hna an tuanbia kha an philh bal lo. Cucaah hi hna hi an rak um ve ti hmanh an rak thei hna lo. Asinain cu catlap chiahru te an hmuhmi in, Civil War lio i salzuatnak dohnak caah nunnak a rak petu unau (6) hna hi USA ahcun an philh hna lo. An upat hmaizah hna. Ram fim hna nunzia cu, cuticun asi. Bible zongah a um. "Upat tlak cu upat hna u law, hmaizah tlak cu hmaizah hna u" ti asi.

Ram le miphun caah, chungkhar pa paruk bak nih nunnak pek timi cu vawleicung tuanbia ah a tlawm ngai lai. Upat hmaizah pektlak taktak an si. Hi bantuk midang zalawnnak caah nunnak petu hna nunnak cu asunglawi tuk. Hi bantuk pasaltha hna nih, an thlanti le nunnak an rak peknak ruang ah, nihin ni USA pi a dir khawhnak a rak si. Hi hna ruangah USA thawk in vawlei khuazakip ah sal zuatnak duhsah tein loh a rak i thawk. Cu ruangah vunhawng thleidannak zong duhsah tein a rak lo i, nihin ni ah America hna ah Laimi zalawng te kan um khawhnak hi, hi bantuk pasaltha han thlanti le thisen ruangah a rak si. Cucu careltu nih kan philh lo a herh.

---------------------------------------------------------
Zohchunhmi Ca

1. American History, "Honoring Six Brothers Killed in the Civil War," April, 2015.

2. Photo hi Wikepedia in ka lakmi asi.

 "Wapello Iowa" by Billwhittaker at English Wikipedia. Licensed under CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons - https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wapello_Iowa.jpg#/media/File:Wapello_Iowa.jpg








Saturday, July 18, 2015

Ohio Vawleidaam (Wetland)

Vawleidam kong hi CBMC Makazine ah ka tial cang. Vawleidam cung "Pawngkam caah kal asi" tiah scientist nih an ti. Vawleidam hi, "Tii a chuahtertu, tii thiantertu, khuacaan a thatertu, tichung saram karhtertu, tlang saram le va caah eidin a chuahtertu, pawngkam a hninhno-tertu le kan pawngkam a kilvengtu asi" caah, USA cozah nih a biapi taktak in an runvenmi thil asi. A fate in a nganpi tiang cozah nih an hual. Zapei kauhte zong hrawh an siang lo. Pumpak vawlei le zapi vawlei zongah hrawh a ngah lo.

USA ka phak hnu in, hi kong hi ka hlathlai lengmang. Zeitluk in dah cozah nih biapi ah an chiah le an hual timi fiang tein ka hmuh. Mipi zong nih an upat tuk hringhran. An innkam te i a um zongah an hual i, cuticun hnursuang lo tein an chiah. Kan umnak Ohio State ah ka chawhnak tete ah vawleidam cu hman ka thlak hna i, atanglei ah ka chiah hna.

Kum zabu 18 nak in atu tiang ah hin Ohio vawleidam hi 90% aa lo cang. The Great Black Swamp timi cu Ohio nitlakchaklei ah a ummi asi i, meng 120X40 tluk a rak kau. Khual tlawngmi hna hi an rak i tap tawn i, an rak kal kho tawn lo. Cucu ramvaihnak le eidin laknak ah hlanlio Native American pawl nih an rak hman. Europe mi an rat tikah leikung, lam, innlo le cinthlaknak ah an ser. Tii vialte an reuter dih i, atu cu a lo viar cang.


                  Killbuck Marsh timi Ohio vawleidam an hualmi

Ohio ramkulh vawleidam hi an lohtlau tuk cang caah, nihin ni ahcun vawleidam kilven, thingram karhter, a lotlau dingmi tiva nunter than le tibual hna an mah kokek sining bantuk tein tuah i, tiichung saram hna le va hna karhter ding hi Ohio cozah nih biapi taktak ah aa chiahmi rian pakhat asi cang. Cucaah vawleidam kong ah cozah nih a dotdot in kilvennak phunglam an ser. City in, state in, Federal in, EPA le US Corp of Army Engineering tiang in an i tel dih caah, mah duh in tonghtham ngammi vawlei a si lo.

Kawlram le Lairam kong ka ruah ah, ka lung a fakmi tampi a ummi lakah, hi vawleidam le thingram vennak ah kan cozah a daithlan tukmi hi asi. Kan pawngkam aa rawh ahcun, kan Lairam hi toh awk a tha lai lo i, kan chuahtak a hau kho mi asi caah, hi vawleidam runvennak hi Lairam cozah nih biatak tein a ruah ve a hau.

Atanglei vawleidam (wetland) hmanthlak hna hi, Columbus khua pawng ah tampi a ummi chung ah hman ka thlakmi vawleidam cheukhat an si. Acheu cu lamkam ah an um; a cheu inntual le dawr kam ah an um; a cheu sianginn le biakinn pawngah ummi an si.


I-270 le W. Broad St tonnak Home Depot kam ummi asi

Atanglei hmanthlak 3 hna hi Hilliard Sang ah a ummi an si. ECBYF pawl aw an i khumhnak Amerisound Studio kamte ah a ummi asi. Cozah venmi asi pin ah, mipi nih hnursuan an hman lo caah, inn kamte asi nain a hninghno taktak. Ka thlak lio hi September asi caah thinghnah a hring tuk ti lo. Ti tlawmpal aa dil i ngatete zong an um hna. 




Amerisoung Office kam vawleidam

Amerisound Office kam vawleidam

Amerisound Studio kam vawleidam



The Potter Church of God I-70 kam ummi asi

The Potter Church of God cu biakinn tha taktak asi. An biakinn zoh ah ka va kal i, ahnu lei motor parknak kam ah vawleidam anr ak zuahmi a tha taktakmi cu a um. Ram chung ah ruahsur caan ahcun cerh a luang. Biakinn zong a dawhter i, minung thinlung hrimhrim a damter tuk.

I-70 & Hilliard Rome Rd aa tonnak kam ummi asi

Acunglei vawleidam hi Hilliard Rome Rd kamte ah an zuahmi asi. Zapi zulhmi lamkam a ummi zong an zuah hna. Riam zong an siang lo. Lam i aa chawkvaimi caah mit tha a dam tuk. Thingram asi caah Oxygen thli thiang chuahtu asi i, motor khu Carbondi-oxide zong a dawp lai i, thli tampi a thianter rih lai.

Kroger Dawr kam ah a fate ko nain an zuahmi asi

Galloway Sang ummi Kroger motor parknak kam ah a ummi vawleidam asi. Motor parking le lam kar te ah a um ko nain, an zuah thiamthiam ko. Ka chawhnak ah ka hmuh i hman ka thlakmi asi.

Biakinn parking karlak te zongah hitin an hual ko

Acunglei vawleidam le atanglei vawleidam hi aa tlaimi an si. Motor lam nih a dan hna. Biakinn area asi i, an zuah ve. Athathnem lawng siloin pawngkam zong a dawhter i, duh a nung tuk. 

Biakinn area ah hitin an hual thiamthiam


Acunglei wedland hi West Broad St kamte ah  aum. Inn le lamkam te asi ko nain a tha tuk. Wedland ram hi pe 10 tluk an sang. Wedland ram ka hmuhmi ah a sang cem a si. 


Hi wetland cu a tha tuk. Ram hi pe 10 tluk an sang kho. Saram caah eidin ding a tam tuk ding asi. Hihi Rt.40 (Broad St) kam te ah a ummi asi. Thrift Store le Broad Street karlak ah a ummi asi. Hi hmun phak ahcun lungthin a dai tuk. Khualak a rocar ngai nakah a um tikah duh a nung khun.

USA ahcun innlo sak tik zongah vawleidam phun cu hitin an zuah i, pawngkam hninhnonak ding caah ngakhur tu an tuahter hna. Ngakhur kam ah vawleidam kam a keumi ram tampi an keu. Hi tibual hi ser chawmmi asi. Vanruah a sur tikah tithurhnawm aa dilnak ding caah an tuahmi asi. Cu tithur cu vawleidam i  akeumi ram hna nih an thianter i, vawleitang ti thiang ah a va cang. Cu tii thiang cu tiva hna ah an i chuah i, cucu minung nih eidinmi cu an si.

Kan biakinn hmun ah vawleidam hualmi a si. 

Kan biakinn area zongah vawleidam an timi cu a um i, area a kau ngai. Cozah nih chilh zong an siang lo. Wedland scientist nih an rak zoh i, nan wedland hi atha ngaingaimi wedland asi caah, nan tawngtham bak lai lo. Nan hrawh sual ahcun tangka tampi dantat ding asi pin ah thawngtlak tiang dantat khawh asi tiah an ti.  








Wednesday, July 15, 2015

"Arfi-zuang" Timi Hi Zeidah Asi?

"Arfi-zuang timi hi zeidah asi hnga?" timi kan zoh ta hmasat lai. Laimi nih "arfi zung" kan timi khi Mirang zong nih "shooting star" tiah an ti ve. Amin kong hi Laimi  ca ahcun a buai lem lo. Zeicatiah vancung sangpi i, a ceu i a zuangmi poah khi cu arfi zuang kan ti phawt ko le arfi asi zong silo zong kan ruat lem lo. Cucu aruang cu, arfi kong ah, kan hngalhnak nih a daih lo caah biafang dang zong bunh awk kan ngeih ti lem lo caah asi.

Min Phunphun

Miphunpi asimi Latin, Greek le Mirang hna nih cun vancung ummi thil pawl hi min a phun tam tuk an bunh hna. Vancung zong khi area aphunphun in an cheu. Arfi zong min phunphun an bunh hna. Kan nih cu, "Firukla, Deirel, arfi pasarih" tipin ahcun zeidang min kan bunh kho ti hna lo.

Cu ve bantuk in "arfi-zuang" zong hi, Laimi nih cun "arfi-zuang" kan ti tawp ko i, a dih ko. Van i a zuan zong ah, vawlei i a tlak zong ah, zeidang min kan pekmi a um lo. Mirang nih cun, arfi zuang timi he pehtlai in atanglei bantuk in min a phunphun in an auh hna. An min auh ning an i lawh ngai caah tha tein tuaktan le thenrawi an hau:

1. Asteroid
Vancung sangpi ah a zuangmi lungtumzuang asi. Amah cu a hel lawng aa hel i, amah te cu a cawlmi asi lo. Asteroid timi cu lungtum bak asi i, a chungah carbon asiloah metal (thir phunphai) an um i, Nika an hel.

2. Meteoroid 
Nika a helmi lungtumzuang asiloah comet timi i a ummi thil dip (particle) fatete.

3. Meteor
Vawlei hnuhnak area ah a rak lut i, a kang caah a ceumi "arfi-zuang" kan timi khi asi. Mirang nih "shooting star" tiah an ti ve. "Aa kapmi arfi" tinak asi. Khikhi "lungtumzuang vawleipum area ah a rak lut i a kang i a ceumitu asi." Arfi taktak asi lo.

4. Meteorite 
Vawleipum area (Earth's atmosphere) chung ah a rak lut ko nain a kang kho thlu tilomi, vawlei a rak sudengmi lungtumzuang kha meteorite ti asi.

5. Comet
Comet cu vancung ah a ummi thil pakhat asi ve i, anih cu amah chung ah a cawlmi asi i, amah cu leidip phun le tikhal in aa sermi asi. Lungtumzuang a kuaimi in aa sermi asi lo. Hi zong hi arfi-zuang bantuk in a um kho ve. Vawleicung caah tih a nung lo.


                          Arfi-zuang a zuan lio

Arfi-zuang Aa Thawknak

Arfi-zuang aa thawknak cu "asteroid" timi "lungtumzuang" in a si. Acunglei la tialmi thil (5) hna hi, an i lo viar i, an umnak le an mah sining hawih tu in an min an dan hna. A tawinak in chim ahcun, "asteroid" timi cu vancung sangpi ah a zuangmi lungtum a si. Vawlei he epchun ahcun a hmete asi ko. Cu lungtumzuang cu pakhat le khat an i sukden ruang ah an kuaiman i, an lam an pial.

Cu a kuaiman mi cu, thil pakhatkhat ruangah vawleipum aa helnak area (Earth's Orbit) chung ah an rak lut. An ran tuk caah an lin tuk i an mah tein meikangh in an kang. Cu a kangmi lungtumzuang cu,  "meteor" (arfi-zuang) timi khi asi. A rak zuangmi lungtumzuang cu acheu cu an kang dih i an lo. Vawlei ah an tla manh lo. Zan ah arfizuang a van chuak i, a lo zaumi pawl khi, cu lungtum a kangmi a lo viarmi cu an si.

Asinain akang kho dih lo mi lungtumzuang atangmi an um ve. Acheu cu lung hak taktak an si; a cheu cu thir le nickel an si i, cucu an kang kho ti lo. Cu a kang  kho ti lomi cu, vawlei cung i a rak tlak tik le vawlei a sukden tik ahcun, cu asu dengtu lungtumzuang cu "meteorite" tiah an ti. Midland khua pawng ummi Odessa Crater zong hi "meteorite nih a sukmi leitla" asi.

Arfi-zuang hi an rang taktak. A cheu cu mei fate a zuangmi sawhsawh bantuk asi. A cheu cu meici a thlau hluahmah i saupi in a lang. Tahchunhnakah, Nov 20, 2008 zan ah Canada ram hi zan ah cerhpup in arfi-zuang a sau taktakmi a rak zuang. Hi a zuangmi nih Canada hi a rak ceuh dih ngacha ti asi. A meiceu hi asau tuk i Edmonton le Regina khua pahnih karlak chung a rak i tlai. Meng 800 tluk hlat asi. Chicago le New York karlak tluk hla asi. Cu chung cu meiceu aa tlai ti asi. Hi lung hi an kawl len nain atu ca ka tial tiang cu an hmu rih lo.


    Nov 20, 2008 ah Canada ram cungah a zuangmi arfi-zuang

Cucaah "asteroid, meteor, meteorite" timi hi an i khat ko nain an umnak le sining aa thlengmi hawih in min an dan bia hna tu asi. Mirang nih "shooting star" tiah an ti vemi hi, Lai nih "arfi zuang" kan timi khi asi. Asinain arfi zuang kan timi khi, arfi taktak an si lo. Arfi cu an umnak a va hla tuk rih. Kan hmuh tawnmi, arfi zuang kan timi hna hi cu, vawlei pahnih asimi Mars le Jupiter karlak i aummi lungtumzuang (asteroid) pawl tu in an sining aa thawkmi an si.

Arfi-zuang Tihnunnak

Hi arfi-zuang hi tih a nung taktak. An ran tuk caah tu chan radar nih a tlai kho hna lo. Cucaah mifimmi tampi nih ramkip cozah i bawm in, lungtumzuang runvennak kong hi tuaktan a hau tiah an ti lengmang. Hlan chan in hi lungtumzuang cu vawlei ah an rak tla lengmang.

June 30, 1908 ah Russia ram Siberia ummi Tunguska tiva pawng ah, a rak tlami lungtumzuang cu tihnung taktak arak si. Cu a tlami lungtumzuang nih kilimeng 770 chung tupi thingkung vialte tlep dih in a rak nan. Nihin ni tiang acheu hmun cu a kawng thai. Hlan lio ah, hi bantuk lungtumzuang hi vawlei ah an rak tla lengmang i, tibual hna an rak chuahter.


      Arfi-zuang nih a rak pahmi Tunguska tupi thingkung (1908)

Naite February 15, 2013 ah, lungtumzuang nih Russia ram Chelyabinsk Oblast timi area ah a tlak. Cucu zoh tikah lungtumzuang hi zeitluk in dah tih a nun timi a langhter. Cu lungtumzuang cu van sangpi in, vawlei leiah a rak zuang thluahmah. Vawlei in meng 30 dengmang a sannak ah a puak i a tha a cah tuk caah, nuclear bomh puakmi tluk asi an ti.

Hihi zei bantuk lungtum dah asi hnga timi hi, NASA nih an zoh lengmang. Aphunphun in an chim.

Hawihlan ahcun hi lung hi, pe 50 tluk a ngan; a puah lio a thazaang hi kiloton in 300 asi an ti; cu hnu ah 470 asi an ti. Cu hnu ah hi lungtumzuang hi, "Pe 50 a lian i ton 7,000 tluk a ritmi lung asi" tiah an ti. Ahnu California ramkulh Passadena ummi, NASA's Jet Propulsion Laboratory nih an tuaktan than tikah, a puah hlan ah, hi lungtumzuangmi hi a puah hlan ahcun alaiva in tah tikah pe 55 a lian; tons 10,000 tluk a rit lai ti asi. Cucu Abraham M1 tank 170 tluk in a rit ti asi. Apuah lio ah suimilam pakhat ah meng 40,000 tluk in a zuan lio asi i, a puah lio i a thazaang hi kiloton 500 asi lai" an ti (Hisoshima khua an puahmi atom bomb kha 21 kilitons lawng a rak si). Acheu nih hi lung hi, suimilam pakhat ah meng 40,000-42,000 kar tluk rang in a zuang lai tiah an ti.

A ran tuk caah le a tha a cah tuk caah, a tha nih a chemmi thli thazaang ruangah innka le thlalangawng tampi a hrawh i, minung zong 1,400 renglo hma an rak pu. Khua le inn he aa hlat ngai caah fak tuk in rawhralnak a rak chuahpi lo. Khualak ah rak tla sehlaw, minung thawng tampi a thi ding le innlo fak tuk in a rak i rawk ding a si.

Russia ram a tlami arfi-zuang hi vawlei a tlaklai te lawng ah an hmuh manh. Radar nih a tlai manh lo. Arfi zuang a hmu manh mi hna nih an thlakmi hmanthlak adot dot te in kan van langhter. Hihi minung pakhat lawng nih thlakmi siloin a hmumi nih a kenkip in an rak thlak ciomi a si. Chanthar camera um chan a si caah, arfi-zuang hna hi tluk hman a thla khotu cungah lawmhnak tampi a um.


Image result for russia hit by meteor
A sannak deuh i a zuan lio
         

A niamnak deuh i a zuan lio
       

A niam tuknak a zuan lio

Vawlei a tlak lai i a zuan lio

Khua cungah a zuan lio

Hi tluk bak in mei kangh bantuk in a khu

Vansang tuk ah a zuang nain inn vialte a tlirh dih ti a si


Inn he aa hlat tuk nain thlalangawng tampi a hrawh

Vanthat ah minung umlonak tibual ah a va tla
           
Russia ram i lungtumzuang an charmi Kg. 570 a rit


Russia ram i an charmi lungtumzuang a teuhmi hi, KG 570 a rit ti asi. Hihi vawlei dawhnak thazaang a umnak area chung a luh hnu ah a kang thluahmah i, a kang kho ti lo mi a tangmi a si. Hi lung hi zoh ahcun a fate mi a lo ko nain, hi bantuk lung hi an rak rit tuk.

Odessa Meteor Crater Museum i an chiahmi tete zoh tikah, zapei kauhte asimi lung hi pound 33 hna an rit. Khuaruahhar asi. Cu bantuk lungtum cu Mars le Jupiter karlakh ah an zuang tung ko. Pathian thil ser hi khuaruahhar taktak a si ko.

Hi lungtumzuang hna nih kan vawlei hi a rak pah tawn bantuk in, hmailei zongah minung tampi umnak khua lianlian hna a pah sual te lai maw timi hi, mifim mi an ruahmi asi.

Biadonghnak

Pathian nih hin van le vawlei hi dawh tuk in a rak ser. Arfi-zuang hna zong hi a rak i dawh tukmi an si ko nain, a caan ahcun minung caah tihnung zong an si kho ve. Atu chan radar nih a tlaih khawh lo caah, hi thil hna hi vawlei ah an tlak lai le tlai lo hi, a hlan kan in theih chung khawh a si rih lo. Cucaah runvennak lam a um kho rih lo.

Hlan lio ahcun khua lianlian an rak um tuk lo caah, mipi caah tihnunnak a tlawm deuh ngai. Tu chan ahcun "mega city" timi million tam tuk ummi khua kaukau an um cang caah, lungtumzuang asiloah arfi-zuang hna nih hin, minung umnak khua lianlian hi a tlakhnawh sual hna lai timi hi, chanthar mifim pawl an thin a phan ngaingaimi asi.

-----------------------------------------------------


Zohchihmi ca

Atanglei ca hi zoh chih in Laica in ka tialmi asi.

In summation, an asteroid is a relatively small object out in space. When an asteroid breaks through our atmosphere and burns up, it becomes a meteor. If the asteroid manages to get all the way through our atmosphere and actually hits the surface of the planet, it is classified as a meteorite.
Asteroid - A relatively small, inactive body, composed of rock, carbon or metal, which is orbiting the Sun.
Comet - A relatively small, sometimes active object, which is composed of dirt and ices. Comets are characterised by dust and gas tails when in proximity to the Sun. Far from the Sun it is difficult to distinguish an asteroid from a comet.
Meteoroid - A small particle from an asteroid or comet orbiting the Sun.
Meteor - A meteoroid that is observed as it burns up in the Earth’s atmosphere – a shooting star.
Meteorite - A meteoroid that survives its passage through the Earth’s atmosphere and impacts the Earth’s surface.
In summation, an asteroid is a relatively small object out in space. When an asteroid breaks through our atmosphere and burns up, it becomes a meteor. If the asteroid manages to get all the way through our atmosphere and actually hits the surface of the planet, it is classified as a meteorite.

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....